Tahar Ben Jelloun, Święta noc (La nuit sacrée)

Straszna noc

Święta noc jest kontynuacją Dziecka piasku, choć można je czytać również zupełnie osobno. Tahar Ben Jelloun oddaje głos Zahrze, tym razem pozwala jej samej opowiedzieć swoją historię. Nie jest ona wcale prostsza do zrozumienia niż w poprzednim tomie, i znów mam wrażenie, że spora część kulturowych odnośników pozostaje dla mnie nieczytelna.

Stawanie się kobietą

Zahra po śmierci ojca porzuca dom rodzinny i rusza na wędrówkę. Najpierw z Szejkiem trafia do krainy dzieci, która jest jednocześnie krainą zapomnienia. Zahra odkrywa tam swoją kobiecość, ciało, jego pragnienia. To kontynuacja przeobrażenia, które zaczęło się na grobie ojca, gdzie Zahra pogrzebała również swoje alter ego, Ahmeda – oraz całą dokumentację, bandaże krępujące jej piersi, męskie ubranie. Tego procesu nie da się już zatrzymać. Dziewictwo odbiera jej bezimienny mężczyzna w lesie, któremu dziewczyna nie ma siły się przeciwstawić. Szukając miejsca do obmycia się trafia do łaźni, którą opiekuje się Krępa, i tak trafia do domu łaziebnej i jej niewidomego brata, Konsula. Dziewczyna nawiązuje intymną relację z mężczyzną, ale jego siostra jest o to zazdrosna, i Zahra musi opuścić bezpieczne schronienie. Zwłaszcza, że zaczyna ścigać ją jej rodzina, a zwłaszcza zgorzkniały i roszczeniowy stryj, który chce zagarnąć rodzinny majątek. Zahra zabija go, za co zostaje skazana na 15 lat więzienia. Kiedy wydaje jej się, że w więzieniu odnalazła spokój, a nawet pewnego rodzaju szczęście, dopadają ją jej mściwe siostry, i na żywca wycinają jej łechtaczkę i zaszywają pochwę. To jedna z najbardziej wstrząsajacych scen w literaturze, które czytałam. Potworna.

Kobieta kobiecie

Znów, tak jak w Dziecku piasku, przeraża sytuacja kobiet w muzułmańskiej kulturze. Matka Zahry modli się, by dane jej było przeżyć choć kilka dni po śmierci męża, by mogła zasmakować wolności. Kobiety sobie zazdroszczą, pilnują siebie nawzajem, rywalizują, mszczą się na sobie. Scena, gdy cztery siostry dopadają Zahrę w więzieniu, by ją okaleczyć, niesie w sobie niewyobrażalne, nieprawdopodobne okrucieństwo, bo robi to kobieta – kobiecie, siostra – siostrze.

Obca kulturowo twórczość

Nadal mam wrażenie, że nie w pełni rozumiem twórczość marokańskiego pisarza. Zakończenie książki, gdy Zahra po wyjściu z więzienia znów trafia na Krępą, której towarzyszy przemieniony Święty – Konsul, pozostaje dla mnie zagadką. Styl Ben Jellouna ma w sobie pewien mistycyzm, autor dużo operuje obrazami, odczuciami, czytelnikowi wyostrzają się zmysły, jakby sam był ślepcem. Czy jednak widzi się więcej oczyma duszy? Ja nie zobaczyłam.

Moja ocena: 7/10.

Tahar Ben Jelloun, Święta noc
Wydawnictwo Karakter, Kraków 2014
Tłumaczenie: Jacek Giszczak
Liczba stron: 200
ISBN: 978-83-927366-52-0

*********************************************************************************

Scary night

The Sacred Night is a continuation of The Sand Child, although it can also be read completely separately. Tahar Ben Jelloun gives voice to Zahra, this time allowing her to tell her story by herself. It is no easier to understand than in the previous volume, and again I have the impression that a large part of the cultural references remains illegible to me.

Becoming a woman

After the death of her father, Zahra leaves her family home and goes wandering. First, with Sheikh, she goes to the land of children, which is also the land of oblivion. There, Zahra discovers her femininity, her body, and her desires. This is a continuation of the transformation that began at her father's grave, where Zahra also buried her alter ego, Ahmed – along with all the documentation, the bandages binding her breasts, the men's clothes. This process can no longer be stopped. Her virginity is taken from her by an unnamed man in the forest, whom the girl has no strength to resist. While looking for a place to wash, he comes to a bath house looked after by the Seated Woman, and so he ends up in the house of the bath maid and her blind brother, the Consul. The girl begins an intimate relationship with the man, but his sister is jealous, and Zahra has to leave her safe haven. Especially since her family begins to pursue her, especially her bitter and demanding uncle who wants to take over the family fortune. Zahra kills him, for which she is sentenced to 15 years in prison. Just when she thinks she has found peace and even some kind of happiness there, her vengeful sisters find her, cut out her clitoris and sew up her vagina. This is one of the most shocking scenes in literature I have read. Monstrous.

Woman to woman

Again, as in The Sand Child, the situation of women in Muslim culture is terrifying. Zahra's mother prays that she will be allowed to live at least a few days after her husband's death, so that she can taste freedom. Women envy each other, watch each other, compete, and take revenge. The scene when the four sisters catch Zahra in prison and mutilate her carries unimaginable, unbelievable cruelty, because it is done by a woman to a woman, a sister to a sister.

Culturally alien work

I still have the impression that I do not fully understand the work of the Moroccan writer. The ending of the book, when Zahra, after leaving prison, comes back to the Seated Woman, accompanied by the transformed Saint - Consul, remains a mystery to me. Ben Jelloun's style has a certain mysticism to it, the author uses a lot of images and feelings, the reader's senses become sharper, as if he were blind himself. But does one see more with the eyes of the soul? I certainly didn't.

My rating: 7/10.

Author: Tahar Ben Jelloun
Title: The Sacred Night
Publishing House: Karakter, Kraków 2014
Translation: Jacek Giszczak
Number of pages: 200
ISBN: 978-83-927366-52-0

Sławek Gortych, Schronisko, które przestało istnieć

Historia Karkonoszy podczas drugiej wojny światowej w kryminalnym sosie

Ponieważ zamówienia w takiej, a nie innej kolejności spłynęły z bibliotek, czytałam kryminały Sławka Gortycha od końca. Trochę mi to przeszkadzało, bo tom drugi zdradza, co znajduje się w poszukiwanej przez wszystkich bohaterów skrzyni, więc nie miałam niespodzianki. Przyznam też, że Schronisko, które przetrwało, rozbudziło moje apetyty świeżością pomysłu, genialnym miejscem osadzenia akcji, fantastycznym połączeniem historii z kryminałem. Tom pierwszy oferuje podobną fabułę. Liczyłam jeszcze na to, że podkreślany przez autora brak fajerwerków (nie ma tu ani katastrofy kolejowej, ani spadających w przepaść samochodów) nada książce jeszcze lepszy klimat, ale jakoś go nie poczułam. Tom drugi, mimo moich drobnych zastrzeżeń, jest chyba ciut lepszy.

Prinz-Heinrich-Baude i powojenne Karkonosze

Tytułowe Schronisko, które przestało istnieć, to schronisko im. Księcia Henryka (Prinz-Heinrich-Baude), które istniało do 1946 roku, kiedy spłonęło. Przyczyny pożaru pozostają niewyjaśnione. Drugie schronisko, którego budynek co prawda się zachował, ale przebudowany i niepełniący już swojej pierwotnej hotelowej funkcji, to Schronisko Nad Śnieżnymi Kotłami, wybudowane w 1897 roku. Dawniej oferujące 60 pokoi, pięć jadalni i siedmiokondygnacyjną wieżę widokową, najpierw było czasowo zamknięte od 1948 roku, a potem od 1960 roku zaczął w nim funkcjonować radiowo-telewizyjny ośrodek nadawczy i tak też znamy je dzisiaj. Gortych sumiennie funduje nam kawałek arcyciekawej historii, dopisując swoją interpretację pożaru w Prinz-Heinrich-Gebaude oraz przypominając grabieżcze praktyki na ziemiach odzyskanych tuż po wojnie.

Historia rodziny skomplikowana niczym dzieje regionu

W autentyczną przeszłość historyczną pisarz sprytnie wplata skomplikowaną historię rodziny Rajczakowskich. Dwaj bracia, Artur i Krzysztof, idą różnymi ścieżkami. Artur kupuje nieczynne schronisko Na Śnieżnych Kotłach i chce mu przywrócić dawny blask, Krzysztof rozwija swoją karierę prawniczą, licząc na to, że jego syn, Maksymilian, pójdzie w jego ślady. Jednak Maks zostaje stomatologiem i tak jak jego wujka, ciągnie go w góry. Nie zdąży jednak odwiedzić brata swojego ojca, gdyż ten ginie, nieostrożnie przechodząc za barierkę na Śnieżnych Kotłach. Chłopak jedzie więc zobaczyć, gdzie swoje ostatnie chwile spędził jego wujek, a przy okazji natyka się na różne dziwne ślady i tropy, które każą mu sądzić, że Artur nie zginął przez przypadek. W jego życiu pojawia się również piękna dziewczyna, Marta, która będzie mu pomagać w śledztwie. Fabuła rozwija się szybko i zaskakująco, poznajemy profesora Węglorza z Willi Hauptmanna, zaznajamiamy z karczmą U Karkonosza w Karpaczu, poznajemy tragiczną historię Drogi Sudeckiej, przy powstaniu której zginęły setki przymusowych pracowników. I znów niepostrzeżenie prawda miesza się z literacką fikcją, a czytelnik poznaje historię swojego rejonu i może zwrócić uwagę na miejsca, których wcześniej nie zauważał.

Genialny cykl Gortycha

Pozostaję wielkim fanem talentu Gortycha, pragnienia dzielenia się swoją wiedzą i pasją w tak ciekawy i nietuzinkowy sposób. Sprawnie napisana fabuła wciąga, zwroty akcji zaskakują, wszystko harmonijnie się łączy i rozwiązuje. Sądzę, że autor musiał długo układać scenariusze na górskich szlakach, bo jego książki czyta się z zapartym tchem. Fantastyczna, wartościowa lektura, przemycająca ciekawostki o regionie w bardzo przystępnej, wciągającej formie. Nie mogę doczekać się tomu trzeciego, a dwa, które się już ukazały, będą wspaniałymi prezentami na święta.

Moja ocena: 8/10.

Sławek Gortych, Schronisko, które przestało istnieć
Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2022
Liczba stron: 364
ISBN: 978-83-271-6214-4

*****************************************************************************

The history of the Karkonosze Mountains during World War II in a criminal sauce

Because the orders came from libraries in this particular order, I read Sławek Gortych's crime novels from the end. This bothered me a bit, because the second volume reveals what is in the chest that all the characters are looking for in volume one, so I had no surprise. I will also admit that The Shelter That Survived whetted my appetite with its fresh idea, brilliant setting, and fantastic combination of history and crime. The first volume offers a similar plot. I also hoped that the lack of fireworks emphasized by the author (there is neither a train crash nor cars falling into a cliff) would give the book an even better atmosphere, but somehow I didn't feel it. The second volume, despite my minor reservations, is probably a bit better.

Prinz-Heinrich-Baude and the post-war Karkonosze Mountains (Giant Mountains, Riesengebirge)

The Shelter That Ceased to Exist is the shelter named after Prince Henry (Prinz-Heinrich-Baude), which existed until 1946, when it burned down. The cause of the fire remains unexplained. The second shelter, the building of which has been preserved, but rebuilt and no longer serving its original hotel function, is Schneegrubenbaude (Nad Śnieżnych Kotłami Shelter), built in 1897. Formerly offering 60 rooms, five dining rooms and a seven-story observation tower, it was temporarily closed in 1948, and then in 1960 it became a radio and television broadcasting center, and that is how we know it today. Gortych conscientiously gives us a piece of extremely interesting history, adding his interpretation of the fire in Prinz-Heinrich-Gebaude and recalling the predatory practices in the lands regained immediately after the war.

The family history as complicated as the history of the region

The writer cleverly weaves the complicated history of the Rajczakowski family into the authentic historical past. Two brothers, Artur and Krzysztof, follow different paths. Artur buys the closed Na Śnieżnych Kotłach Shelter (Schneegrubenbaude) and wants to restore it to its former glory, Krzysztof is developing his legal career, hoping that his son, Maksymilian, will follow in his footsteps. However, Maks becomes a dentist and, like his uncle, takes him to the mountains. However, he will not have time to visit his father's brother, because he dies while carelessly crossing the barrier at Śnieżne Kotły. So the boy goes to see where his uncle spent his last moments, and in the process he comes across various strange traces and clues that make him believe that Artur did not die by accident. A beautiful girl, Marta, also appears in his life and will help him in the investigation. The plot develops quickly and surprisingly, we meet Professor Węglorz from Hauptmann’s Willa, we become acquainted with the U Karkonosza Inn in Karpacz, we learn the tragic history of the Sudecka Road, during the construction of which hundreds of forced workers died. And once again, truth imperceptibly mixes with literary fiction, and the reader learns about the history of his region and can pay attention to places he had not noticed before.

Gortych's brilliant series

I remain a great fan of Gortych's talent and his desire to share knowledge and passion in such an interesting and unique way. A well-written storyline is engaging, the plot twists are surprising, everything harmoniously connects and resolves. I think that the author must have been planning scenarios on mountain trails for a long time, because his books are read with bated breath. A fantastic, valuable read, introducing interesting facts about the region in a very accessible and engaging form. I can't wait for book three, and the two that are already out will make great Christmas gifts.

My rating: 8/10.

Author: Sławek Gortych
Title: The Shelter That Ceased to Exist
Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2022
Number of pages: 364
ISBN: 978-83-271-6214-4

Rene Karabasz, Zanim dojrzeją granaty (Ostajnica)

Dom jest tam, gdzie ci obcięto skrzydła

Usłyszałam fragment powieści Rene Karabasz Zanim dojrzeją granaty podczas Europejskiej Nocy Literatury w znakomitej, hipnotyzującej wręcz interpretacji Justyny Wasilewskiej. W zasadzie był to wybór fragmentów, który zarysowywał ciekawą, smutną historię, opowiadaną poetyckim językiem. Wypożyczyłam więc debiut bułgarskiej pisarki i zagłębiłam się w lekturze.

Dojrzały debiut

Rene Karabasz to pseudonim literacki Ireny Ivanownej, urodzonej w 1989 roku aktorki, reżyserki teatralnej i scenarzystki, a od niedawna również pisarki. Zanim dojrzeją granaty zdobyła Nagrodę Literacką im. Eliasa Canettiego. Jej proza jest krótka, emocjonalna, momentami niejasna, dychotomiczna. Urzekająca.

Życie według zwyczajowego prawa Kanun

Młoda dziewczyna Bekia ma zostać wydana za chłopca, którego nie poznała, a rodzice przyspieszają ślub ze względu na zbyt bliską zażyłość córki z rówieśniczką Daną. Dziewczyny spędzają razem w młynie dużo czasu na czytaniu książek, i to zaczyna wzbudzać wątpliwości. Data ślubu zostaje więc ustalona, jednak Bekia traci dziewictwo przed nocą poślubną, co oznacza, że według zwyczajowego albańskiego prawa Kanun pan młody będzie musiał ją zabić po odkryciu tego faktu. Bekia ratuje więc życie ogłaszając, że chce zostać wirginieszą, a więc zaprzysiężoną dziewicą, i żyć jak mężczyzna. Sprowadza to jednak hańbę na rodzinę pana młodego Nemanji, który zyskuje prawo do zemsty. Na ofiarę tej zemsty dziewczyna wyznacza swojego brata Salego, jednak ten ucieka, i zemsta spada na ojca, Murasza. Brat usiłuje listownie wyjaśnić sytuację z przeszłości, aż w końcu ściąga do siebie Bekię, która występuje pod męskim imieniem Matja, i faktycznie zachowuje się i nosi jak mężczyzna. Czy rodzeństwu uda się wyjaśnić dramaty z przeszłości?

Najszlachetniejszym metalem w Albanii jest wolność

Mimo swoich niewielkich rozmiarów i niezwykłej oszczędności prozatorskiej Karabasz udaje się stworzyć naprawdę złożony i jednocześnie kompletny obraz zwyczajowości w Albanii, zwłaszcza w trudno dostępnych górskich rejonach, gdzie o życiu i śmierci decyduje honorowy kodeks Kanun. Kobiety mają w nim bardzo ograniczone prawa, a w obronie ich honoru występują mężczyźni. Młoda dziewczyna ma do wyboru małżeństwo lub zostanie zaprzysiężoną dziewicą i prowadzenie życia jak mężczyzna, z tym jednak zastrzeżeniem, że „wirginiesze nie zabijają, wrogość się kończy” (s. 103). Czyli prawie jak mężczyzna, bez prawa do zemsty.

Co mi tu przynosicie, ranę czy śmierć

Dychotomii jednak w tej książce jest znacznie więcej, jakby były zawsze tylko dwie opcje. Gdy niosą Murasza do domu na noszach, jego żona pyta „rana czy śmierć”? Gdy Bekia się źle czuje, mówi „umieram czy się rodzę” (s. 67). Takich pytań-stwierdzeń pada znacznie więcej: „ślub czy pogrzeb” (s. 103), „czy ten dom jest w budowie, czy w ruinie” (s. 24), „Murasz chciał syna, ale urodziła mu się córka” (s. 23). Zawsze tylko prawo-lewo, tak albo nie, nie ma środowej drogi. A jednak Bekii udaje się pójść własną, zupełnie odrębną ścieżką, choć kosztuje ją to wiele lat wyrzeczeń, śmierć ojca, oznacza brak rodziny. Wersji historii, która doprowadziła do hańby, też są dwie, jedną opowiada Bekia, a drugą podaje jej brat. Która jest prawdziwa? Ma to znaczenie o tyle, że w pierwszej dziewczyna jest ofiarą przemocy, a w drugiej podejmuje decyzję świadomie, znając zwyczajowe konsekwencje.

Nie jesteś winna, że się urodziłaś kobietą

Rzadko się zdarza, by tak krótka powieść niosła w sobie aż tyle tematów – podrzędność kobiety w społeczeństwie i ściśle zdefiniowane, przypisane jej role; kwestię tożsamości – na ile Bekia jest dawną sobą, a na ile staje się Matją, mężczyzną. Znaczenie ma też fakt, że Bekia pełni funkcję „chłopca tatusia”, od maleńkości zachowuje się dzielnie, odważnie, jak na syna przystało. Biologiczny zaś syn, Sale, jest słaby, lubi babskie rozrywki, kocha tańczyć, ale brzydzi się męskimi zajęciami – polowaniem, bronią, okrucieństwem. Wbrew oczekiwaniom ojca nie potrafi zabić schwytanego ptaka. Pojawia się też wątek nieobecnego, obumarłego w łonie matki bliźniaka.

Styl pieśni ludowych

Jednocześnie zwraca uwagę styl autorki – widzimy strumień świadomości Bekii, w którym dużo jest powtórzeń. Czasami powtarzają się całe fragmenty, czasami tylko zdania, ale nadaje to powieści śpiewność niczym w starych, ludowych pieśniach. Interpunkcję i poprawną pisownię zachowują jedynie listy Salego, reszta jest zapisem swobodnie płynących myśli i skojarzeń. Dlatego książka wymaga nieustannej, natężonej uwagi, ale rewanżuje się pięknem języka i niezwykłością opowiadanej historii. Jestem zachwycona i z przyjemnością wrócę kiedyś do tej opowieści.

Moja ocena: 8/10

Rene Karabasz, Zanim dojrzeją granaty
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2023
Tłumaczenie: Mariola Mikołajczak
Liczba stron: 176
ISBN: 978-83-67616-33-1

*****************************************************************************

Home is where your wings have been clipped

I heard a fragment of Rene Karabash's novel She Who Remains during the European Night of Literature in an excellent, even hypnotizing interpretation by Justyna Wasilewska. Basically, it was a selection of fragments that outlined an interesting, sad story told in poetic language. So I borrowed the debut of the Bulgarian writer and immersed myself in reading.

A mature debut

Rene Karabash is the pen name of Irena Ivanovna, an actress, theater director and screenwriter, born in 1989, and recently also a writer. She Who Remains won the Literary Award of Elias Canetti. Her prose is short, emotional, at times unclear, and dichotomous. Captivating.

Living according to customary Kanun law

A young girl, Bekija, is to be married off to a boy she has never met, and her parents hasten the wedding because their daughter is too close to her peer, Dhana. The girls spend a lot of time reading books together at the mill, and this begins to raise doubts. So the wedding date is set, but Bekija loses her virginity before the wedding night, which means that under the customary Albanian Kanun law, the groom will have to kill her after discovering this fact. So Bekia saves her life by announcing that she wants to become a ostajnica, i.e. a sworn virgin, and live like a man. However, this brings disgrace to the family of the groom Nemanja, who gains the right to revenge. The girl appoints her brother Sale as the victim of this revenge, but he runs away and the revenge falls on her father, Murasz. The brother tries to explain the situation from the past by letter, and finally manages to invite Bekija to his flat. She then goes by the male name Matija, and actually behaves and dresses like a man. Will the siblings be able to explain the dramas from the past?

The noblest metal in Albania is freedom

Despite its small size and extraordinary economy of prose, Karabash manages to create a truly complex and at the same time complete picture of customs in Albania, especially in difficult-to-reach mountainous regions, where life and death are decided by the honorary code of Kanun. Women have very limited rights there, and men defend their honor. The young girl has the choice of marriage or becoming a sworn virgin and leading a life like a man, with the reservation that "virgins do not kill, hostility ends" (p. 103). So almost like a man, without the right to revenge.

What do you bring me, wound or death?

However, there are many more dichotomies in this book, as if there were always only two options. As they carry Murash home on a stretcher, his wife asks "wound or death"? When Bekija feels bad, she says "am I dying or being born" (p. 67). There are many more such questions-statements: "wedding or funeral" (p. 103), "is this house under construction or in ruins" (p. 24), "Murash wanted a son, but a daughter was born to him" (p. .23). Always only right-left, yes or no, there is no middle way. And yet Bekia manages to follow her own, completely separate path, although it costs her many years of sacrifice, the death of her father, it means no family. There are also two versions of the story that led to the disgrace, one is told by Bekija, and the other is given by her brother. Which one is true? This is important because in the first case the girl is a victim of violence, and in the second she makes a conscious decision, knowing the habitual consequences.

You are not to blame for being born a woman

It is rare for such a short novel to contain so many themes - women's inferiority in society and strictly defined roles assigned to them; the issue of identity - to what extent Bekija is her former self and to what extent she is becoming Matija, a man. What is also important is the fact that Bekija plays the role of "daddy's boy", since she was little she has been behaving bravely and boldly, as befits a son. The biological son, Sale, is weak, likes women's entertainment, loves dancing, but is disgusted by men's activities - hunting, weapons, cruelty. Contrary to his father's expectations, he is unable to kill the caught bird. There is also the theme of an absent twin who died in the mother's womb.

Folk song style

At the same time, the author's style draws attention - we see Bekija's stream of consciousness, which contains many repetitions. Sometimes whole fragments are repeated, sometimes only sentences, but this gives the novel a melodious quality, like in old folk songs. Only Sale's letters retain punctuation and correct spelling, the rest is a record of freely flowing thoughts and associations. Therefore, the book requires constant, intense attention, but it pays off with the beauty of the language and the uniqueness of the story told. I am delighted and will be happy to return to this story someday.

My rating: 8/10.

Author: Rene Karabash
Title: She Who Remains
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2023
Translation: Mariola Mikołajczak
Number of pages: 176
ISBN: 978-83-67616-33-1

 

Aleksandra Śmigielska, Oszustka

Niby potencjał jest, ale jednak oszustwo

Kolejna książka z serii wrocławskich kryminałów utwierdza mnie w przekonaniu, że dziękuję, że już mi wystarczy i czas na coś ambitniejszego. Zwłaszcza, że debiut Aleksandry Śmigielskiej mi się nie podobał, momentami go kartkowałam, a bohaterka nie wydała mi się wiarygodna. Zatem po kolei.

Nieprzekonująca bohaterka

O samej autorce nie dowiemy się zbyt wiele. Jest weterynarzem, jak główna bohaterka książki, i z sukcesami bierze udział w wielu warsztatach pisarskich. Oszustka to pierwsza powieść Śmigielskiej. Jej bohaterka, Marta Rajska jest weterynarzem, matką dwóch córek i żoną Piotra, który prowadzi swoją firmę budowlaną. Jest również kobietą, która starannie ukrywa swoją przeszłość – matkę alkoholiczkę i brata Artura, który wiecznie miał problemy z prawem. Jako młoda dziewczyna uciekła z Wrocławia do Bydgoszczy i tam ułożyła sobie udane życie, którego brat jej ewidentnie zazdrości. Jednak przeszłość puka do jej drzwi w dość brutalny sposób – bohaterka jest świadkiem śmierci swojej matki, którą pod jej domem potrącił samochód. Jest to początek akcji, w której ten sam trup pojawia się gęsto w różnych lokalizacjach i różnym stanie rozkładu, dzieci na swoich obrazkach rysują pobieranie nasienia u psa, Wrocław jest przedstawiony jako paskudne, brudne, patusiarskie miasto, a sama bohaterka okazuje się być zimną i wyrachowaną kobietą, która teoretycznie robi wszystko w celu ochrony swojej rodziny.

Nieprzekonująca fabuła

No właśnie, główna bohaterka w ogóle mnie do siebie nie przekonała, a co za tym idzie, również fabuła nie wydała mi się przekonująca. Sądziłam, że Marta za wszelką cenę chce się odciąć od przeszłości, a w przypadku najmniejszych problemów z prawem będzie szukała pomocy na policji. Ona jednak prowadzi własne śledztwo, z łatwością porzuca pracę i dzieci, by podróżować do Wrocławia i wracać w miejsca, w których dorastała. Pomaga bratu, z którym oprócz więzów krwi nic już jej nie łączy, i to z nim układa ryzykowny plan działania, ale nie dzieli się swoimi problemami z najbliższym jej człowiekiem, mężem Piotrem. Myślę, że w ogóle go nie kocha, choć nie zdaje sobie z tego sprawy. Sama końcówka książki zupełnie mnie rozczarowała, a dramatyczne wybory bohaterki sprawiły, że całkowicie utraciła jakąkolwiek wiarygodność.

Nieprzekonująca książka

Poziom skomplikowania akcji, pobieżne portretowanie zbyt wielu bohaterów, wielość wątków sprawiły, że nie zaangażowałam się w fabułę, nie wciągnęłam się, a część sytuacji była dla mnie tak nudna i przewidywalna, że zaczęłam przelatywać tekst wzrokiem, co mi się naprawdę rzadko zdarza. Być może to przesyt i potrzeba przeczytania czegoś ambitniejszego. Nie polecam i uważam, że szkoda czasu.

Moja ocena: 4/10.

Aleksandra Śmigielska, Oszustka
Wydawnictwo Znak, Kraków 2023
Liczba stron: 352
ISBN: 978-83-240-6623-0

********************************************************************************

There is potential, but it's a fraud

Another book from the series of Wrocław crime stories confirms my belief that I am done, that enough is enough for me and it's time for something more ambitious. Especially since I didn't like Aleksandra Śmigielska's debut, I was skipping through it at times, and the heroine didn't seem credible to me. Let’s have a look.

An unconvincing heroine

We won't learn much about the author herself. She is a veterinarian, like the main character of the book, and she successfully participates in many writing workshops. The Fraudster is Śmigielska's first novel. Its heroine, Marta Rajska, is a veterinarian, mother of two daughters and wife of Piotr, who runs his construction company. She is also a woman who carefully hides her past - her alcoholic mother and her brother Artur, who was always in trouble with the law. As a young girl, she ran away from Wrocław to Bydgoszcz and there she built a successful life, which her brother clearly envies. However, the past knocks on her door in a rather brutal way - the heroine witnesses the death of her mother, who was hit by a car in front of her house. This is the beginning of an action in which the same corpse appears frequently in different locations and in various states of decomposition, children draw semen collection from a dog in their pictures, Wrocław is presented as a nasty, dirty, repulsive city, and the heroine herself turns out to be cold and a calculating woman who theoretically does everything to protect her family.

Unconvincing plot

Well, the main character didn't convince me at all, and therefore the plot didn't seem convincing either. I thought that Marta wanted to distance herself from the past at all costs, and in case of even the slightest problems with the law, she would seek help from the police. However, she conducts her own investigation and easily leaves her job and children to travel to Wrocław and return to the places where she grew up. She helps her brother, with whom she has nothing in common apart from blood ties, and with him she formulates a risky plan of action, but she does not share her problems with the person closest to her, her husband Piotr. I don't think she loves him at all, even though she doesn't realize it. The very end of the book disappointed me completely, and the heroine's dramatic choices made her completely lose any credibility.

An unconvincing book

The level of complexity of the action, the superficial portrayal of too many characters, the multitude of threads meant that I was not involved in the plot, I was not drawn into it, and some of the situations were so boring and predictable to me that I started to skim through the text, which is something that rarely happens to me. Perhaps it's too much and I need to read something more ambitious. I don't recommend it and I think it's a waste of time.

My rating: 4/10.

Author: Aleksandra Śmigielska
Title: The Fraudster
Publishing House: Wydawnictwo Znak, Kraków 2023
Number of pages: 352
ISBN: 978-83-240-6623-0

Leszek Szurkowski, Barbara Banaś, Secesja, Jugendstil, Art Nouveau Wrocław

Perełka o wrocławskiej secesji

W 2009 roku wydawnictwo CoLibros wydało album Barbary Banaś i Leszka Szurkowskiego Secesja Jugenstihl Art Nouveau Wrocław. Ta zachwycająca rzetelnością informacji i opracowaniem graficznym monografia poświęcona jest secesji na terenie Wrocławia.

Historia Secesji we Wrocławiu

Barbara Banaś jest doktorem historii sztuki i zastępcą dyrektora Muzeum Narodowego we Wrocławiu, natomiast Leszek Szurkowski to fotograf. Razem stworzyli niezwykle przemyślaną i piękną książkę, która powinna być pozycją obowiązkową w domu każdej osoby zainteresowanej Wrocławiem. Album rozpoczyna się arcyciekawym wstępem o historii stolicy Dolnego Śląska, rozpoczynającym się od roku 1807, a więc zajęcia miasta przez wojska napoleońskie i związaną z tym decyzją o rozbiorze murów miejskich. Spowodowało to otwarcie miasta, prace nad planem budowlanym (finalnie opracowanym dopiero w 1856 roku) i gwałtowny wzrost liczby mieszkańców. Miasto, które w latach 70-tych XIX wieku liczyło 200 tysięcy mieszkańców, już z początkiem XX wieku miało ich ponad 400 tysięcy. Można więc mówić o swoistym boomie budowlanym – kamienice wyrastały jak po deszczu. Szczęśliwie dla Wrocławia w Europie Zachodniej panowała wtedy secesyjna moda, i wiele budynków z tego okresu reprezentuje ten niezwykle dekoracyjny styl.

Struktura książki

Po 40-stronicowym, bogato ilustrowanym wstępie, autorzy przedstawiają poszczególne dzielnice wraz z mapkami z zaznaczoną lokalizacją opisywanych budynków. Zwiedzamy więc Rynek i okolice, wrocławskie Promenady, dzielnicę żydowską, Ołbin i Przedmieście Piaskowe, spacerujemy wzdłuż ulic Piastowskiej i Reja, a potem w trójkącie Norwida, Curie-Skłodowskiej i wybrzeża Wyspiańskiego, by przez Przedmieście Oławskie i okolice Dawnego Pola Stawowego (dzisiejsze rejony Dworca Głównego) dotrzeć aż na peryferia – na Borek, Krzyki i Leśnicę.  

Książka zawiera również indeks ilustracji, wykaz działających w tamtych czasach architektów i firm budowlanych, oraz dawne i obecne nazwy ulic. No perełka. Szkoda, że książka jest tak duża i niewygodnie się  z nią spaceruje, by móc obejrzeć przedstawione w niej zabytki na żywo. Tutaj szczególną wartością są fotografie Szurkowskiego, pokazujące zbliżenia architektonicznych detali, które z poziomu ulicy zazwyczaj nie są dostępne. Naprawdę rzadko się zdarza, by materiał graficzny był przygotowany z taką pieczołowitością i smakiem. Choć książka nie jest długa, kontemplowanie pięknych zdjęć (których jest prawie 800), chłonięcie zawartego w niej materiału zabiera sporo czasu i daje ogrom przyjemności.

Album nie jest przeznaczony tylko i wyłącznie na rynek polski – trójjęzyczny tytuł nie jest przypadkiem, wszystkie treści są w trzech językach – polskim, angielskim i niemieckim. Staranność opracowania, wyjaśnienie detali, uwaga autorów przy wyjaśnianiu zastosowanej ikonografii sprawia, że album objaśnia obserwowaną z zachwytem rzeczywistość, odpowiada na zadawane sobie w głowie pytania, pokazuje detale, których się wcześniej nie widziało. Dla mnie absolutny must have!

Moja ocena: 10/10.

Leszek Szurkowski, Barbara Banaś, Secesja, Jugendstil, Art Nouveau Wrocław
Wydawnicto Co-Libros, Wrocław 2009
Liczba stron: 288
ISBN: 978-83-927442-0-7

*************************************************************************

A delightful monograph on Wroclaw’s Art Nouveau style

In 2009, the CoLibros Publishing House released the album Secesja Jugenstihl Art Nouveau Wrocław by Barbara Banaś and Leszek Szurkowski. This monograph, which delights with the reliability of information and graphic design, is devoted to Art Nouveau in Wrocław.

History of Art Nouveau in Wrocław

Barbara Banaś holds a PhD in art history and is a deputy director of the National Museum in Wrocław, while Leszek Szurkowski is a photographer. Together, they created an extremely well-thought-out and beautiful book that should be a must-have in the home of every person interested in Wrocław. The album begins with an extremely interesting introduction about the history of the capital of Lower Silesia, starting from 1807, i.e. the seizure of the city by Napoleon's army and the related decision to dismantle the city walls. This resulted in the opening of the city, work on the construction plan (finally developed only in 1856) and a rapid increase in the number of inhabitants. The city, which had 200,000 inhabitants in the 1870s, already had over 400,000 at the beginning of the 20th century. So we can talk about a kind of construction boom - tenement houses sprang up like mushrooms. Fortunately for Wrocław, Western Europe was in the Art Nouveau fashion at the time, and many buildings from this period represent this highly decorative style.

The structure of the book

After a 40-page richly illustrated introduction, the authors present individual districts along with maps with marked locations of the described buildings. So we visit the Market Square and the surrounding area, the Promenades in Wrocław, the Jewish quarter, Ołbin and Przedmieście Piaskowe, we walk along Piastowska and Reja Streets, and then in the triangle of Norwida, Curie-Skłodowska and the Wyspiańskiego coast, through Przedmieście Oławskie and the vicinity of the Former Pola Stawowe (today's areas of the Main Railway Station) to reach the outskirts - Borek, Krzyki and Leśnica. 

The book also includes an index of illustrations, a list of architects and construction companies active at the time, and past and present street names. Well, an absolute gem. It is a pity that the book is so large and it is inconvenient to walk around with it to see the monuments presented in it live. Szurkowski's photographs are of particular value here, showing close-ups of architectural details that are usually not accessible from the street level. It is really rare that the graphic material is prepared with such care and taste. Although the book is not long, contemplating the beautiful photos (of which there are almost 800), absorbing the material takes a lot of time and gives a lot of pleasure.

The album is not intended only for the Polish market - the trilingual title is not a coincidence, all content is in three languages - Polish, English and German. Careful preparation, explanation of details, the authors' attention when explaining the iconography used make the album explain the reality observed with delight, answer the questions asked in the head, show details that have not been seen before. An absolute must-have for me!

My rating: 10/10.

 

Authors: Leszek Szurkowski, Barbara Banaś
Title: Secesja, Jugendstil, Art Nouveau Wrocław
Publishing House: Co-Libros, Wrocław 2009
Number of pages: 288
ISBN: 978-83-927442-0-7

Orhan Pamuk, Stambuł Wspomnienia i miasto (İstanbul: Hatıralar ve Şehir)

Portret miasta, które już nie istnieje

Sięgnęłam po powieść Orhana Pamuka Stambuł, ponieważ wybieram się do Miasta Miast. Książka obiecywała wiele, zwłaszcza patrząc na podtytuł – wspomnienia i miasto. Tymczasem wspomnienia tak górują nad opisem miasta, że w zasadzie nie da się go zobaczyć. Oglądałam miasto z przeszłości, przesycone nostalgią i melancholią autora, a nie współczesne megapolis tętniące życiem.

Turecki Noblista Orhan Pamuk

Orhana Pamuka w zasadzie nikomu nie trzeba przedstawiać. Urodzony w 1952 roku turecki pisarz jest autorem kilkunastu książek, takich jak Śnieg, Nazywam się czerwień, Biały zamek czy Rudowłosa, a w 2006 roku został wyróżniony Literacką Nagrodą Nobla. W Polsce wydaje go przepięknie Wydawnictwo Literackie w drugiej już edycji. Wstyd się przyznać, ale recenzowana powieść  to pierwsza i na razie jedyna książka noblisty, po którą sięgnęłam.

Zawiedzione oczekiwania

Na wstępie muszę zaznaczyć, że miałam wobec tej książki zupełnie inne oczekiwania. Szukałam obrazu miasta, które mogłabym zobaczyć dzisiaj, wykazu istniejących miejsc, do których mogłabym się dać, portretu miasta, które mogłabym zwiedzić. Natomiast poznałam miasto, którego już nie ma, które zostało pogrzebane pod betonem, stalą i szkłem współczesnej metropolii. Stambuł Wspomnienia i miasto to paradoksalnie nie portret tytułowego polis, ale autobiografia autora przesycona wspomnieniami i obrami z dzieciństwa. To droga Pamuka do zostania pisarzem, na którą miasto wywarło ogromny, decydujący być może wpływ.

Hüzün

Widzę w tej skądinąd nudnej i dłużącej się powieści dwie wartości – po pierwsze, materiał fotograficzny zgromadzony i udostępniony przez autora, włączając w to zdjęcia z jego dzieciństwa i młodości, ale przede wszystkim obrazy miasta z przeszłości. Nieprzypadkowo wszystkie fotografie są czarno-białe i niepodpisane lokalizacyjnie. To koresponduje z pojęciem hüzün, kluczowego da zrozumienia powieści koncepcji melancholii, która dotyka całego miasta i jest związana z historią miasta i upadkiem Imperium Osmańskiego. Po drugie, Pamuk pokazuje portret miasta w kulturze i sztuce, w dziełach lokalnych pasjonatów (powieść Spokój Tanpınara, Encyklopedia stambulska Reşata Ekrema Koçu, album Stambuł utracony Hoca Ali Rızy) i zagranicznych gości (ryciny Antoine-Ignace Mellinga czy powieść Constantinople Théophila Gautier).

Powieść Noblisty to intelektualny portret miasta, przecedzony jeszcze przez osobistą historię i podejście autora. To intrygujący opis tego, jak miejsce, w którym się wychowujemy, wpływa na nas i nas kształtuje, i na ile jego dzieje mogą wpłynąć na losy wrażliwej jednostki. Myślę jednak, że Stambułu przedstawionego w książce nie znajdziemy w obecnym mieście, może tylko jego pozacierane ślady. Nie tego szukałam, a jednocześnie nie mogę mieć do autora pretensji. Tył okładki przestrzega: „To, co teraz czytacie, jest moją własną historią” – i dokładnie to dostajemy.

Moja ocena: 5/10.

Orhan Pamuk, Stambuł Wspomnienia i miasto
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008
Tłumaczenie: Anna Polat
Liczba stron: 480
ISBN: 978-83-08-04174-1

***************************************************************************

A portrait of a city that no longer exists

I picked up Orhan Pamuk's novel Istanbul because I'm going to the City of Cities. The book promised a lot, especially considering the subtitle - Memories and the City. Meanwhile, the memories dominate the description of the city so much that it is basically impossible to see it. I saw a city from the past, filled with the author's nostalgia and melancholy, not a modern megapolis teeming with life.

Turkish Nobel Prize winner Orhan Pamuk

Orhan Pamuk basically needs no introduction. The Turkish writer, born in 1952, is the author of several books, such as Snow, My Name Is Red, The White Castle and The Red-Haired Woman, and in 2006 he was awarded the Nobel Prize in Literature. In Poland, his works are published by Wydawnictwo Literackie in its second edition. I'm ashamed to admit it, but the reviewed novel is the first and only book by the Nobel Prize winner that I have read.

Unfulfilled expectations

First of all, I must say that I had completely different expectations for this book. I was looking for an image of a city I could see today, a list of existing places I could visit, a portrait of an existing city. However, I got to know a city that no longer exists, buried under the concrete, steel and glass of the modern metropolis. Istanbul Memories and the City is, paradoxically, not a portrait of the titular polis, but the author's autobiography saturated with childhood memories and images. This is Pamuk's path to becoming a writer, on which the city had a huge, perhaps decisive, influence.

Huzün

I see two values in this otherwise boring and lengthy novel - firstly, the photographic material collected and made available by the author, including photos from his childhood and youth, but above all, images of the city from the past. It is no accident that all the photos are black and white and unlabeled. This corresponds to the concept of hüzün, a key element in understanding the novel's concept of melancholy, which affects the entire city and is related to its history and the fall of the Ottoman Empire. Secondly, Pamuk shows a portrait of the city in culture and art, in the works of local enthusiasts (the novel Tranquility by Tanpınar, Encyclopedia Istanbul by Reşat Ekrem Koçu, the album Istanbul Lost by Hoca Ali Rıza) and foreign guests (prints by Antoine-Ignace Melling or the novel Constantinople by Théophila Gautier).

The Nobel Prize winner's novel is an intellectual portrait of the city, enriched by the author's personal history and approach. This is an intriguing description of how the place where we grow up influences and shapes us, and to what extent its history can influence the fate of a sensitive individual. However, I think that the Istanbul presented in the book will not be found in the current city, maybe only its erased traces. This wasn't what I was looking for, but at the same time I can't blame the author. The back cover warns: "What you are reading now is my own story" - and that's exactly what we get.

My rating: 5/10.

Author: Orhan Pamuk
Title: Istanbul Memories and the City
Publishing House: Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008
Translation: Anna Polat
Number of pages: 480
ISBN: 978-83-08-04174-1

Piotr Kościelny, Układ

Głębokie macki systemu

Kolejna książka tropem serii kryminałów poświęconych Wrocławiowi, tym razem lokalnego pisarza i detektywa Piotra Kościelnego. Układ jest pierwszą książką autora, po którą sięgnęłam, ale z pewnością nie ostatnią. To dość opasłe tomiszcze ma wiele do zaoferowania swoim czytelnikom.

Klasyczny bohater

Bohaterem Układu jest Radosław Grot, były policjant, który po tragicznej – i zleconej przez mafioza Marucha – śmierci ukochanej żony i synka stoczył się na samo dno. Odszedł ze służby i się rozpił, sprzedał dom, a resztę pieniędzy systematycznie przepijał. Dopiero telefon od Joanny Zawadzkiej wyrwał go z marazmu i wzbudził jego ciekawość. Ta zamożna kobieta usiłuje odnaleźć swojego zaginionego brata, dziennikarza Marka Kruszewskiego. Grot przyjmuje zlecenie i wpada na trop tytułowego układu, w którym umoczone są służby i politycy bez wyjątku.

Skomplikowana fabuła

Początkowo książka bardzo mi się nie podobała. Kościelny epatuje makabrycznymi szczegółami (choćby drastycznym opisem potrąconej żony Grota, Kamili), nie osładza gangsterskiego światka, jego bohater to samotny rozpity detektyw. Zapowiadało się słabo. Jednak Układ z każdą stroną robił się ciekawszy, wprowadzane były nowe wątki, niejeden znany z niedalekiej politycznej przeszłości i gazet. Fabułę scala afera dotycząca zagrabionego podczas II wojny światowej mienia i wypłacanych odszkodowań, w którą umoczeni są najwięksi politycy z partii Odbudowa Patriotyczna, przewija się temat wymuszonego odkupywania doskonale rozwijających się firm (niczym z filmu Układ zamknięty Ryszarda Bugajskiego), komunistyczna przeszłość wielu posłów i składane przez nich donosy, a obecnie trzymające ich w szachu teczki. Książka tworzy niezwykle ponury obraz współczesnej polityki i skorumpowanych służb, tym bardziej przygnębiający, że zawierający pewnie wiele elementów prawdy.

Niespodziewany zwrot akcji

Chociaż Kościelny zostawiał wiele śladów w książce, zakończenie mnie zaskoczyło. Przeszłość Grota kryje w sobie niespodziankę, której nikt się nie domyśla, a macki układu sięgają głębiej, niż mogłoby się wydawać. Również akcja zdecydowanie przyspiesza, a wszystkie wątki się rozwiązują, choć nie zawsze po naszej myśli. Trochę mi przeszkadzało, że autor inwestował sporo czasu w postaci, ktore potem traciły mocno na znaczeniu (gangster Marucha, siostra zamordowanego dziennikarza Joanna Zawadzka). Okazują się one tylko nośnikami akcji, choć wgląd w ich psychikę i zachowanie mógłby sugerować, że ich postci będą bardziej znaczące dla fabuły. Parę wątków zostaje w ogóle porzuconych, jak przytwierdzony do Opla Grota pen-drive z materiałami z dziennikarskiego śledztwa Kruszewskiego. Może trochę szkoda.

Powieść Kościelnego wciąga, a jego surowy, pozbawiony ozdobników, przesycony wulgaryzmamu styl pokazuje, że z kryminalnym półświatkiem nie ma co żartować. Układ to matnia, z której mało kto ma szansę uciec. To z kolei sprawia, że czytelnik czuje nieprzyjemne ciarki podczas lektury, podejrzewając pewne sugestie poliytyczne.

Moja ocena: 7/10.

Piotr Kościelny, Układ
Wydawnictwo Czarna Owca, Poznań 2023
Liczba stron: 464
ISBN: 978-83-8252-596-0

*****************************************************************************

The tentacles of the setup run deeper than you think

Another book following the series of crime novels devoted to Wrocław, this time by a local writer and detective Piotr Kościelny. The Setup is the first book by the author that I have read, but certainly not the last one. This rather vast volume has a lot to offer to its readers.

Classic hero of a crime story

The hero of The Setup is Radosław Grot, a former policeman who, after the tragic - and ordered by the mafioso Maruch - death of his beloved wife and son, fell to the very bottom. He left the service and became a wino, sold his house and systematically drank away the rest of his money. Only a phone call from Joanna Zawadzka roused him from his stagnation and caught his curiosity. This wealthy woman tries to find her missing brother, journalist Marek Kruszewski. Grot accepts the order and discovers the titular setup in which all services and politicians are involved.

Complicated plot

At first I didn't like the book very much. Kościelny dazzles with macabre details (including a drastic description of the body of Grot's wife, Kamila, who was hit by a car), it does not sugarcoat the gangster world, its hero is a lonely, drunken detective. It looked bad. However, The Setup became more interesting with each page, new threads were introduced, many of them known from the recent political past and newspapers. The plot is united by a scandal concerning property stolen during World War II and compensation paid for it, which involves the greatest politicians from the Patriotic Reconstruction party, the topic of forced purchase of perfectly developing companies (like from the movie Układ zamknięty by Ryszard Bugajski), the communist past of many MPs and complex denunciations done by them, and now the files that keep them in check. The book creates an extremely grim picture of contemporary politics and corrupt services, all the more depressing because it probably contains many elements of truth.

An unexpected twist

Although Kościelny left many traces in the book, the ending took me by suprise. Grot's past holds a mystery that no one can suspect, and the tentacles of the system go deeper than it might seem. The action also accelerates significantly and all threads are resolved, although not always the way we would like tchem to resolve. It bothered me a bit that the author invested a lot of time in characters who then lost their importance (gangster Marucha, sister of the murdered journalist Joanna Zawadzka). They turn out to be only carriers of the action, although insight into their psyche and behavior could suggest that their characters will be more important to the plot. A few threads are abandoned altogether, such as the pen-drive with materials from Kruszewski's journalistic investigation attached to the Opel Grot drives. It's a bit of a pity.

Kościelny's novel is absorbing, and his raw, devoid of decorations, saturated with vulgarism style shows that the criminal underworld is nothing to joke about. The system is a trap from which few people have a chance to escape. This, in turn, makes the reader feel unpleasant shivers while reading, reading some political suggestions between the lines.

My rating: 7/10.

Author: Piotr Kościelny
Title: The Setup
Publishing House: Czarna Owca, Poznań 2023
Number of pages: 464
ISBN: 978-83-8252-596-0