Leszek Szurkowski, Barbara Banaś, Secesja, Jugendstil, Art Nouveau Wrocław

Perełka o wrocławskiej secesji

W 2009 roku wydawnictwo CoLibros wydało album Barbary Banaś i Leszka Szurkowskiego Secesja Jugenstihl Art Nouveau Wrocław. Ta zachwycająca rzetelnością informacji i opracowaniem graficznym monografia poświęcona jest secesji na terenie Wrocławia.

Historia Secesji we Wrocławiu

Barbara Banaś jest doktorem historii sztuki i zastępcą dyrektora Muzeum Narodowego we Wrocławiu, natomiast Leszek Szurkowski to fotograf. Razem stworzyli niezwykle przemyślaną i piękną książkę, która powinna być pozycją obowiązkową w domu każdej osoby zainteresowanej Wrocławiem. Album rozpoczyna się arcyciekawym wstępem o historii stolicy Dolnego Śląska, rozpoczynającym się od roku 1807, a więc zajęcia miasta przez wojska napoleońskie i związaną z tym decyzją o rozbiorze murów miejskich. Spowodowało to otwarcie miasta, prace nad planem budowlanym (finalnie opracowanym dopiero w 1856 roku) i gwałtowny wzrost liczby mieszkańców. Miasto, które w latach 70-tych XIX wieku liczyło 200 tysięcy mieszkańców, już z początkiem XX wieku miało ich ponad 400 tysięcy. Można więc mówić o swoistym boomie budowlanym – kamienice wyrastały jak po deszczu. Szczęśliwie dla Wrocławia w Europie Zachodniej panowała wtedy secesyjna moda, i wiele budynków z tego okresu reprezentuje ten niezwykle dekoracyjny styl.

Struktura książki

Po 40-stronicowym, bogato ilustrowanym wstępie, autorzy przedstawiają poszczególne dzielnice wraz z mapkami z zaznaczoną lokalizacją opisywanych budynków. Zwiedzamy więc Rynek i okolice, wrocławskie Promenady, dzielnicę żydowską, Ołbin i Przedmieście Piaskowe, spacerujemy wzdłuż ulic Piastowskiej i Reja, a potem w trójkącie Norwida, Curie-Skłodowskiej i wybrzeża Wyspiańskiego, by przez Przedmieście Oławskie i okolice Dawnego Pola Stawowego (dzisiejsze rejony Dworca Głównego) dotrzeć aż na peryferia – na Borek, Krzyki i Leśnicę.  

Książka zawiera również indeks ilustracji, wykaz działających w tamtych czasach architektów i firm budowlanych, oraz dawne i obecne nazwy ulic. No perełka. Szkoda, że książka jest tak duża i niewygodnie się  z nią spaceruje, by móc obejrzeć przedstawione w niej zabytki na żywo. Tutaj szczególną wartością są fotografie Szurkowskiego, pokazujące zbliżenia architektonicznych detali, które z poziomu ulicy zazwyczaj nie są dostępne. Naprawdę rzadko się zdarza, by materiał graficzny był przygotowany z taką pieczołowitością i smakiem. Choć książka nie jest długa, kontemplowanie pięknych zdjęć (których jest prawie 800), chłonięcie zawartego w niej materiału zabiera sporo czasu i daje ogrom przyjemności.

Album nie jest przeznaczony tylko i wyłącznie na rynek polski – trójjęzyczny tytuł nie jest przypadkiem, wszystkie treści są w trzech językach – polskim, angielskim i niemieckim. Staranność opracowania, wyjaśnienie detali, uwaga autorów przy wyjaśnianiu zastosowanej ikonografii sprawia, że album objaśnia obserwowaną z zachwytem rzeczywistość, odpowiada na zadawane sobie w głowie pytania, pokazuje detale, których się wcześniej nie widziało. Dla mnie absolutny must have!

Moja ocena: 10/10.

Leszek Szurkowski, Barbara Banaś, Secesja, Jugendstil, Art Nouveau Wrocław
Wydawnicto Co-Libros, Wrocław 2009
Liczba stron: 288
ISBN: 978-83-927442-0-7

*************************************************************************

A delightful monograph on Wroclaw’s Art Nouveau style

In 2009, the CoLibros Publishing House released the album Secesja Jugenstihl Art Nouveau Wrocław by Barbara Banaś and Leszek Szurkowski. This monograph, which delights with the reliability of information and graphic design, is devoted to Art Nouveau in Wrocław.

History of Art Nouveau in Wrocław

Barbara Banaś holds a PhD in art history and is a deputy director of the National Museum in Wrocław, while Leszek Szurkowski is a photographer. Together, they created an extremely well-thought-out and beautiful book that should be a must-have in the home of every person interested in Wrocław. The album begins with an extremely interesting introduction about the history of the capital of Lower Silesia, starting from 1807, i.e. the seizure of the city by Napoleon's army and the related decision to dismantle the city walls. This resulted in the opening of the city, work on the construction plan (finally developed only in 1856) and a rapid increase in the number of inhabitants. The city, which had 200,000 inhabitants in the 1870s, already had over 400,000 at the beginning of the 20th century. So we can talk about a kind of construction boom - tenement houses sprang up like mushrooms. Fortunately for Wrocław, Western Europe was in the Art Nouveau fashion at the time, and many buildings from this period represent this highly decorative style.

The structure of the book

After a 40-page richly illustrated introduction, the authors present individual districts along with maps with marked locations of the described buildings. So we visit the Market Square and the surrounding area, the Promenades in Wrocław, the Jewish quarter, Ołbin and Przedmieście Piaskowe, we walk along Piastowska and Reja Streets, and then in the triangle of Norwida, Curie-Skłodowska and the Wyspiańskiego coast, through Przedmieście Oławskie and the vicinity of the Former Pola Stawowe (today's areas of the Main Railway Station) to reach the outskirts - Borek, Krzyki and Leśnica. 

The book also includes an index of illustrations, a list of architects and construction companies active at the time, and past and present street names. Well, an absolute gem. It is a pity that the book is so large and it is inconvenient to walk around with it to see the monuments presented in it live. Szurkowski's photographs are of particular value here, showing close-ups of architectural details that are usually not accessible from the street level. It is really rare that the graphic material is prepared with such care and taste. Although the book is not long, contemplating the beautiful photos (of which there are almost 800), absorbing the material takes a lot of time and gives a lot of pleasure.

The album is not intended only for the Polish market - the trilingual title is not a coincidence, all content is in three languages - Polish, English and German. Careful preparation, explanation of details, the authors' attention when explaining the iconography used make the album explain the reality observed with delight, answer the questions asked in the head, show details that have not been seen before. An absolute must-have for me!

My rating: 10/10.

 

Authors: Leszek Szurkowski, Barbara Banaś
Title: Secesja, Jugendstil, Art Nouveau Wrocław
Publishing House: Co-Libros, Wrocław 2009
Number of pages: 288
ISBN: 978-83-927442-0-7

Łukasz Wojciechowski, We wstecznym lusterku

Architektura i samochody w XX wieku

Warto czasem sięgać po ładne książki, o których nic nie wiemy i nic nie słyszeliśmy. Można natrafić na perełki, które pokażą nam rzeczy, o których nie mieliśmy do tej pory zielonego pojęcia. Dokładnie tak było z książką Łukasza Wojciechowskiego We wstecznym lusterku. Skusiła mnie ciekawa okładka i okazało się, że czytam książkę o powiązaniach architektury z rozwojem motoryzacji, różnych wizjach urbanistycznych, wyróżniających się przykładach budowli związanych z samochodami. Niezwykle ciekawa rzecz, a do tego przystępnie napisana!

Gaz do dechy i ostre hamowanie

Wojciechowski pokazuje, jak głębokie zmiany w krajobrazie spowodowało wynalezienie samochodu, i robi to na szerokim wachlarzu przykładów. Omawia powstanie zielonych przedmieść (albo w niektórych przypadkach po prostu przedmieść) – głównie na przykładzie Stanów Zjednoczonych (Lake Forest, Illinios czy Greenbelt Maryland), rozwój zabudowy związanej z motoryzacją i przemieszczaniem, zarówno w miastach – dworce autobusowe (dworzec PKS w Kielcach), garaże (Garaż Kant, Berlin), jak i poza nimi – zabudowa autostradowa, stacje benzynowe i przydrożne bary. Autor pokazuje samą historię autostrad i różnice w planowaniu amerykańskim (już podczas I wojny światowej postanowiono rozbudowywać autostrady jako siatkę dróg do przemieszczania wojsk w razie konfliktu, potem kolejni prezydenci rozbudowywali połączenia, zwłaszcza Eisenhower). W Europie pierwsza autostrada powstała we Włoszech w 1924 roku, a w zaledwie rok później otworzono tor wyścigowy w Monzie.

Wizje urbanistyczne

Gwałtowny wzrost liczby samochodów spowodował głębokie zmiany w wyglądzie miast i powstanie wielu zróżnicowanych koncepcji urbanistycznych. Jedne zakładały schowanie dróg pod lub w głębi tkanki miasta (LOMEX projektu Paula Rudolpha), inne wyciągnięcie ich na dachy domów (projekty Yona Friedmana czy Motopia) czy pozostawienie ich obok siebie (budynek mieszkalny Malinowskiego). Od wizji autor przechodzi do realizacji i pokazuje – z dokładną dokumentacją fotograficzną – zrealizowane projekty – Centrum Cumbernauld w Wielkiej Brytanii, Trinity Square w Gateshead, kompleks Robin Hood Gardens czy Barbican w Londynie, dzielnica LaDefense w Paryżu. Jest też polski element – osiedle Plac Grunwaldzki we Wrocławiu, mieszkańcom znane jako Manhattan, projektu Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak. Oczywiście przykładów jest dużo więcej, a zaskakuje ich rozmach i pewna bezkompromisowość czy wręcz brutalizm prezentowanej architektury. Wreszcie mamy też rozdziały poświęcone stylowi steamline w budownictwie, nieudanym zapędom architektów do projektowania samochodów czy ruchomym domom.

Moja ocena: 8/10

W książce Wojciechowskiego są co najmniej dwa wielkie plusy – zdjęcia, które pokazują opisywane budynki czy projekty, dzięki czemu czytelnik nie musi googlować wszystkiego, by zobaczyć, jak pewne założenia wyglądały. Po drugie, o architekturze autor pisze z niekłamaną pasją, a przy tym przystępnie i ciekawie. Uświadomiłam sobie jako czytelnik, jak bardzo mam zamknięte oczy, spacerując czy wyjeżdżając gdziekolwiek, ile mnie otacza architektonicznych perełek i ciekawostek. Zwrócenie uwagi na pewne mechanizmy w otaczającej nas przestrzeni sprawia, że człowiek staje się uważniejszy i znów zaczyna się zastanawiać. Ja już szukam kolejnych publikacji autora i na swje szczęście widzę, że jest ich całkiem sporo!

 

Łukasz Wojciechowski, We wstecznym lusterku

Wydawnictwo Unpubleashed

Wrocław 2014

Liczba stron: 176

ISBN: 978-83-940457-0-8

Gatunek: popularnonaukowe - architektura

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Architecture and cars in the 20th century

Sometimes it is worth reaching for nice books that we know nothing about and heard nothing about. You can come across gems that will show you things that you had no clue about so far. This is exactly what happened to me with Łukasz Wojciechowski's book In the rearview mirror. I was tempted by an interesting cover and it turned out that I was reading a book about the link between architecture and the development of the automotive industry, various urban visions, and distinctive examples of buildings related to cars. Extremely interesting thing, and well written!

Hit the gas and brake hard

Wojciechowski shows how profoundly changes in the landscape were caused by the invention of a car, and he does so using a wide range of examples. His book discusses the emergence of green suburbs (or in some cases just suburbs) - mainly on the example of the United States (Lake Forest, Illinois or Greenbelt Maryland), the development of buildings related to motorization and movement, both in cities - bus stations (PKS station in Kielce), garages (Garage Kant in Berlin), as well as outside them - motorway buildings, gas stations and roadside bars. The author shows the history of highways and the differences in American planning (already during World War I it was decided to expand the highways as a network of roads for the movement of troops in the event of a conflict, then subsequent presidents expanded road connections, especially Eisenhower). In Europe, the first motorway was built in Italy in 1924, and just a year later the Monza race track was opened.

Urban visions

The rapid increase in the number of cars has led to profound changes in the appearance of cities and the emergence of many different urban concepts. Some assumed hiding roads under or in the city tissue (LOMEX designed by Paul Rudolph), others pulling them onto the roofs of houses (designs by Yon Friedman or Motopia) or leaving them next to each other (Malinowski's apartment building). The author moves from vision to implementation and shows - with detailed photographic documentation - completed projects - Cumbernauld Center in Great Britain, Trinity Square in Gateshead, Robin Hood Gardens complex or Barbican in London, LaDefense district in Paris. There is also a Polish element - the Plac Grunwaldzki estate in Wrocław, known to residents as the Manhattan, designed by Jadwiga Grabowska-Hawrylak. Of course, there are many more examples, and they surprise with the breadth of vision and a certain uncompromising nature or even brutalism of the presented architecture. Finally, we also have chapters on steamline style in construction, unsuccessful attempts for car design, and moving houses.

My grade: 8/10

There are at least two great advantages in Wojciechowski's book - photos that show the described buildings or projects, thanks to which the reader does not have to google everything to see how certain assumptions looked like. Secondly, the author writes about architecture with genuine passion, and at the same time in accessible and interesting manner. I realized as a reader how much my eyes remain closed when I walk or go anywhere, how many architectural gems and curiosities surround me. Paying attention to certain mechanisms in the space that surrounds us makes a person more attentive and thoughtful. I am already looking for the author's next publications and fortunately I can see that there are quite a lot of them!

 

Author: Łukasz Wojciechowski

Title: In the rearview mirror

Publishing House: Wydawnictwo Unpubleashed

Wroclaw 2014

Number of pages: 176

ISBN: 978-83-940457-0-8

Genre: popular science - architecture