Tahar Ben Jelloun, Święta noc (La nuit sacrée)

Straszna noc

Święta noc jest kontynuacją Dziecka piasku, choć można je czytać również zupełnie osobno. Tahar Ben Jelloun oddaje głos Zahrze, tym razem pozwala jej samej opowiedzieć swoją historię. Nie jest ona wcale prostsza do zrozumienia niż w poprzednim tomie, i znów mam wrażenie, że spora część kulturowych odnośników pozostaje dla mnie nieczytelna.

Stawanie się kobietą

Zahra po śmierci ojca porzuca dom rodzinny i rusza na wędrówkę. Najpierw z Szejkiem trafia do krainy dzieci, która jest jednocześnie krainą zapomnienia. Zahra odkrywa tam swoją kobiecość, ciało, jego pragnienia. To kontynuacja przeobrażenia, które zaczęło się na grobie ojca, gdzie Zahra pogrzebała również swoje alter ego, Ahmeda – oraz całą dokumentację, bandaże krępujące jej piersi, męskie ubranie. Tego procesu nie da się już zatrzymać. Dziewictwo odbiera jej bezimienny mężczyzna w lesie, któremu dziewczyna nie ma siły się przeciwstawić. Szukając miejsca do obmycia się trafia do łaźni, którą opiekuje się Krępa, i tak trafia do domu łaziebnej i jej niewidomego brata, Konsula. Dziewczyna nawiązuje intymną relację z mężczyzną, ale jego siostra jest o to zazdrosna, i Zahra musi opuścić bezpieczne schronienie. Zwłaszcza, że zaczyna ścigać ją jej rodzina, a zwłaszcza zgorzkniały i roszczeniowy stryj, który chce zagarnąć rodzinny majątek. Zahra zabija go, za co zostaje skazana na 15 lat więzienia. Kiedy wydaje jej się, że w więzieniu odnalazła spokój, a nawet pewnego rodzaju szczęście, dopadają ją jej mściwe siostry, i na żywca wycinają jej łechtaczkę i zaszywają pochwę. To jedna z najbardziej wstrząsajacych scen w literaturze, które czytałam. Potworna.

Kobieta kobiecie

Znów, tak jak w Dziecku piasku, przeraża sytuacja kobiet w muzułmańskiej kulturze. Matka Zahry modli się, by dane jej było przeżyć choć kilka dni po śmierci męża, by mogła zasmakować wolności. Kobiety sobie zazdroszczą, pilnują siebie nawzajem, rywalizują, mszczą się na sobie. Scena, gdy cztery siostry dopadają Zahrę w więzieniu, by ją okaleczyć, niesie w sobie niewyobrażalne, nieprawdopodobne okrucieństwo, bo robi to kobieta – kobiecie, siostra – siostrze.

Obca kulturowo twórczość

Nadal mam wrażenie, że nie w pełni rozumiem twórczość marokańskiego pisarza. Zakończenie książki, gdy Zahra po wyjściu z więzienia znów trafia na Krępą, której towarzyszy przemieniony Święty – Konsul, pozostaje dla mnie zagadką. Styl Ben Jellouna ma w sobie pewien mistycyzm, autor dużo operuje obrazami, odczuciami, czytelnikowi wyostrzają się zmysły, jakby sam był ślepcem. Czy jednak widzi się więcej oczyma duszy? Ja nie zobaczyłam.

Moja ocena: 7/10.

Tahar Ben Jelloun, Święta noc
Wydawnictwo Karakter, Kraków 2014
Tłumaczenie: Jacek Giszczak
Liczba stron: 200
ISBN: 978-83-927366-52-0

*********************************************************************************

Scary night

The Sacred Night is a continuation of The Sand Child, although it can also be read completely separately. Tahar Ben Jelloun gives voice to Zahra, this time allowing her to tell her story by herself. It is no easier to understand than in the previous volume, and again I have the impression that a large part of the cultural references remains illegible to me.

Becoming a woman

After the death of her father, Zahra leaves her family home and goes wandering. First, with Sheikh, she goes to the land of children, which is also the land of oblivion. There, Zahra discovers her femininity, her body, and her desires. This is a continuation of the transformation that began at her father's grave, where Zahra also buried her alter ego, Ahmed – along with all the documentation, the bandages binding her breasts, the men's clothes. This process can no longer be stopped. Her virginity is taken from her by an unnamed man in the forest, whom the girl has no strength to resist. While looking for a place to wash, he comes to a bath house looked after by the Seated Woman, and so he ends up in the house of the bath maid and her blind brother, the Consul. The girl begins an intimate relationship with the man, but his sister is jealous, and Zahra has to leave her safe haven. Especially since her family begins to pursue her, especially her bitter and demanding uncle who wants to take over the family fortune. Zahra kills him, for which she is sentenced to 15 years in prison. Just when she thinks she has found peace and even some kind of happiness there, her vengeful sisters find her, cut out her clitoris and sew up her vagina. This is one of the most shocking scenes in literature I have read. Monstrous.

Woman to woman

Again, as in The Sand Child, the situation of women in Muslim culture is terrifying. Zahra's mother prays that she will be allowed to live at least a few days after her husband's death, so that she can taste freedom. Women envy each other, watch each other, compete, and take revenge. The scene when the four sisters catch Zahra in prison and mutilate her carries unimaginable, unbelievable cruelty, because it is done by a woman to a woman, a sister to a sister.

Culturally alien work

I still have the impression that I do not fully understand the work of the Moroccan writer. The ending of the book, when Zahra, after leaving prison, comes back to the Seated Woman, accompanied by the transformed Saint - Consul, remains a mystery to me. Ben Jelloun's style has a certain mysticism to it, the author uses a lot of images and feelings, the reader's senses become sharper, as if he were blind himself. But does one see more with the eyes of the soul? I certainly didn't.

My rating: 7/10.

Author: Tahar Ben Jelloun
Title: The Sacred Night
Publishing House: Karakter, Kraków 2014
Translation: Jacek Giszczak
Number of pages: 200
ISBN: 978-83-927366-52-0

Tahar Ben Jelloun, Dziecko piasku (L'enfant de sable)

Tahar Ben Jelloun to pisarz w Polsce mało znany. Nie pisze wiele, ale jego książki są wymagające i skondensowane. Jelloun urodził się i wychował w Maroku, i wpływy arabskiej kultury są widoczne w jego książce Dziecko piasku, chociaż powieść tak naprawdę jedynie z niej wyrasta, a potem odważnie zmienia optykę i eksperymentuje z formą.

Ósme dziecko będzie chłopcem

Hadżdż Ahmed z niecierpliwością czeka na narodziny syna – do tej pory żona powiła mu siedem córek. Hadżdż jest już w sile wieku i wie, że jeśli tym razem do domu nie zawita potomek płci męskiej, cały jego majątek pójdzie w ręce braci. Musi narodzić się następca, dziedzic majątku, zarządca. Dlatego ojciec postanawia, że niezależnie od biologicznej płci dziecka zostanie ono obwieszczone światu jako chłopiec i tak też wychowane. Rodzina przyjmuje i wychowuje dziecko jako chłopca, i dopiero po śmierci ojca dla młodego Ahmeda zaczynają się trudne chwile – jest jeszcze młody/młoda, nie ma w zasadzie żadnych relacji ze swoją rodziną. Matka i siostry unikają małomównego i skrytego brata, a on przesiaduje w oddalonej części domu samotnie.

Na tym kończy się linearna i dość wciągająca opowieść i zaczyna zanurzenie w orientalnym świecie oralnej tradycji. Pojawia się kilku narratorów, a dla każdego z nich historia Ahmeda/Zahry ma inny przebieg i inne zakończenie. Każdy z nich oczywiście twierdzi, że to jego wersja historii jest prawdziwa, ale sądzę, że oddaje to rozbicie osoby, która była wychowywana w kłamstwie i z jednej strony zyskała właśnie wolność konstruowania siebie, a z drugiej musi brać pod uwagę ograniczenia wynikające z kultury i braku równouprawnienia płci. Osobowość Ahmeda po śmierci ojca znika, chłopiec niemal natychmiast przestaje istnieć, a spod jego szczątków zaczyna pokazywać się poszukująca swej tożsamości kobieta, z rodzącą się seksualnością.

Obca proza, obcy świat

Wydaje mi się, że nie zrozumiałam tej książki do końca. Raziło mnie mało subtelne przesiąknięcie brutalną seksualnością (gwałty, macanie przez obce osoby na ulicy, ucięcie członka żyletką) – zaskoczyło mnie, jak bardzo w tej książce widać fetyszyzację kobiet w kulturze arabskiej. Z drugiej strony, mało jeszcze książek z tej kultury przeczytałam, a do krajów arabskich nie miałam okazji się wybrać. Literacko rozpad prozy na rozbieżne wersje również mnie zaskoczył, a spójna historia rozpadła na kawałki. Nawiązań do Borgesa, oprócz oczywistego w tytule do Księgi piasku, nie zauważyłam. Czułam się z tą książką po prostu obco.

Moja ocena: 6/10. 

Tahar Ben Jelloun, Dziecko piasku

Wydawnictwo KarakterKraków 2013
Tłumaczenie: Jacek Giszczak
Liczba stron: 208
ISBN: 978-83-62376-37-7

__________________________________________________________________________

Tahar Ben Jelloun is not very well known in Poland. He doesn't write much, but his books are demanding and condensed. Jellun was born and raised in Morocco, and the influences of Arab culture are evident in his book The Sand Child, although the novel only grows out of it, then boldly changes optics and experiments with its form.

The eighth child will be a boy

Hajji Ahmed Suleyman looks forward to the birth of a son - so far his wife has given him seven daughters. Hajji’s years of prime are already over and he realises that if no male descendant is brought to his household, all his fortune will go to his brothers. There must be a successor, an heir, an administrator. Therefore, the father decides that, regardless of the biological sex of the child, it will be announced to the world as a boy and raised accordingly. The family raises the child as a boy, and only after the death of his father, difficult times begin for young Ahmed – s/he is still young and has virtually no relationship with his/her family. Mother and sisters avoid the taciturn and secretive brother, and he hangs out in a remote part of the house alone.

This is where the linear and quite engaging story ends and the immersion in the oriental world of oral tradition begins. Several narrators appear, and for each of them the Ahmed/Zahra story has a different course and ending. Each of them, of course, claims that their version of the story is true, but I see that as a reflection of the breakdown of a person who was raised in a lie and on the one hand has gained the freedom to construct him-/herself, and on the other hand, must take into account the limitations of culture and inequality of sex. After his father's death, Ahmed's personality disappears, the boy almost immediately ceases to exist, and from the ruins of that person emerges a young woman seeking her identity, with growing sexual awareness.

Stranger prose, alien world

It seems to me that I did not understand this book in full. I was shocked by the infiltration of brutal sexuality (rapes, being touched by strangers in the street, cutting off a penis with a razor blade) - it surprised me how much this book shows fetishization of women in the Arab culture. On the other hand, I have read few books on this topic, and I have not had the opportunity to go to Arab countries. When it comes to the literary construction of the novel, the breakdown of prose into divergent versions also surprised me, and the coherent story fell into pieces. I didn't notice any references to Borges, apart from the obvious one in the title to The Book of Sand and the blind narrator of one of the possible stories of Ahmed/Zahra. This book just felt foreign and distant to me.

My rating: 6/10.

 

Author: Tahar Ben Jelloun
Title: The Sand Child
Publishing House: Karakter
Krakow 2013
Translation: Jacek Giszczak
Number of pages: 208
ISBN: 978-83-62376-37-7