Joanna Bator, Rok królika

Koszmar królika

Co to była za książka! Książka-słowotok, książka-szaleństwo! Może trochę spełnienie marzeń autorki, by w białych rękawiczkach napisać naprawdę tandetne romansidło. Mamy tu i powieść szkatułkową, i kryminał, i przegląd lokalnej prasy na miarę Faktu z nagłówkami grozy, i małomiasteczkowy portret, i kostiumowy romans. Jednocześnie za dużo i za mało.

Zmiana tożsamości

Pisarka kryminałów Julia Mrok, podejrzewając swoich dwóch kochanków o zmowę i przygotowania do jej zamordowania, postanawia uciec z domu i zmienić tożsamość. W taki właśnie sposób jako Anna Karr trafia do Ząbkowic Śląskich, gdzie ściąga ją nagłówek jednej z gazet o króliku grozy. Gryzoń ma wchodzić w ciało zmarłej właścicielki i pod taką postacią mordować. Jednocześnie krążą pogłoski o zabójcy blondynek. Karr trafia więc do Hotelu Spa pod Królikiem, który nocami pełni funkcję kliniki spełniającej najskrytsze marzenia swoich pacjentów, od karmienia piersią jak niemowlę, aż po… eutanazję. Tam też kobieta o wymazanej przeszłości zaczyna pracować, poznając mieszkańców hotelu oraz jego obsługę.

Ząbkowice Śląskie – stracony bohater

Chociaż jest tu trochę tego, co w książkach Bator cenię najbardziej, a więc małej ojczyzny, to Ząbkowice Śląskie (za Niemca Frankenstein), mogłyby być jakąkolwiek inną lokalizacją. Owszem, Anna ma z hotelu widok na Krzywą Wierzę, ale poza tym miasteczko wygląda jak z sennej mary i nie ma wielu innych znaków charakterystycznych. Bohaterka ciągle gubi się w jego wąskich uliczkach, krąży po nich jak po labiryncie, poznaje za to ciekawych i wyjątkowych mieszkańców – grafficiarza z zajęczą wargą czy Dziadka Konkursowego. Teoretycznie Anna Karr szuka w miasteczku śladów swojej siostry bliźniaczki, Sandry Jasnej, z którą została rozdzielona w dzieciństwie.

Dobry język nie ratuje słabej fabuły

Im dłużej myślę nad tą książką, tym gorsza mi się wydaje. Kryminalna fabuła jest za mało kryminalna, postać króliczego mordercy jest naprawdę słabo nakreślona i mało przekonująca. Cudowne ocalenie bohaterki tłumaczy dziwny eutanazyjny wątek w książce, ale wydaje się nieprawdopodobne. Najciekawszy jest temat zmiany tożsamości, stawania się kimś innym, zarówno fizycznie (zmiana koloru włosów i oczu, stylu ubierania, a nawet jędrności ciała), po zmiany w psychice i zachowaniu. To ciekawe studium tego, jak człowiek się zachowuje, gdy dostaje drugie życie, nowy początek. Jednak jedyne co książkę pozwala przeczytać to narracyjny talent autorki. Jej zdania są niesamowicie bujne, zdają się rozrastać na wszystkie strony swoimi neologizmami, fascynują czytelnika. Ale to za mało. Kiedy odcedzi się ciekawy, żyjący własnym życiem język, pozostaje miałkość. Szkoda czasu.

Moja ocena: 4/10.

Joanna Bator, Rok królika
Wydawnictwo Znak, Kraków 2016
Liczba stron: 414
ISBN: 978-83-240-4351-4

**********************************************************************************

The Rabbit's Nightmare

What a book this was! A book of wordiness, a book of madness! Perhaps a bit of a dream come true for the author to write a truly tawdry romance novel without anyone noticing. Here we have a storybook novel, a crime novel, a review of the local press on the level of The Sun with its horror headlines, a small-town portrait, and a costume romance. Too much and too little at the same time.

Identity Change

Crime writer Julia Mrok, suspecting her two lovers of collusion and plotting to murder her, decides to run away from home and change her identity. This is how, as Anna Karr, she finds herself in Ząbkowice Śląskie, where she is drawn by a newspaper headline about a horror rabbit. The rodent is said to be entering the body of its deceased owner and murdering people in this form. At the same time, rumors of a killer of blodes are circulating. Karr ends up at the Hotel Spa Under the Rabbit, which serves as a clinic at night, fulfilling the deepest dreams of its patients, from breastfeeding to... euthanasia. There, a woman with a forgotten past begins working, getting to know the hotel's residents and staff.

Ząbkowice Śląskie – A Lost Hero

Although it contains some of what I value most in Bator's books, namely a small homeland, Ząbkowice Śląskie (in German Times Frankenstein) could be any other location. Sure, Anna has a view of the Leaning Tower from the hotel, but otherwise, the town looks dreamlike and lacks any other distinctive features. The heroine constantly gets lost in its narrow streets, wandering through them like in a maze, but she does meet interesting and unique residents – a graffiti artist with a hare lip and the Competition Grandpa (the man wins all prizes in any given event). Theoretically, Anna Karr is searching the town for traces of her twin sister, Sandra Jasna, from whom she was separated as a child, but this thread remains unconcluded.

Good writing doesn't save a weak plot

The more I think about this book, the worse it seems. The crime plot isn't criminal enough, and the rabbit killer character is truly poorly written and unconvincing. The heroine's miraculous survival explains the book's strange euthanasia thread, but it seems implausible. The most interesting theme is the changing of identity, becoming someone else, both physically (changing hair and eye color, clothing style, and even body texture), and changes in one's mind and behavior. It's an interesting study of how a person behaves when given a second life, a new beginning. However, the only thing that makes this book worthwhile is the author's narrative talent. Her sentences are incredibly lush, seeming to expand in all directions with their neologisms, fascinating the reader. But that's not enough. When you filter out the interesting language, which has a life of its own, what remains is shallowness. It's a waste of time.

My rating: 4/10.

Author: Joanna Bator
Title: The Year of a Rabbit
Publishing House: Znak, Kraków 2016
Number of pages: 414
ISBN: 978-83-240-4351-4

Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Pod dyskretną opieką Wielkich Mocy

Niespełniona obietnica

Wydana w 2024 roku przez Wydawnictwo Znak korespondencja dwójki Noblistów – Wisławy Szymborskiej, która ową korespondencję zainicjowała dwa razy, oraz Czesława Miłosza, to ładna literacka zabawka na jeden wieczór. Chociaż bardzo się na tę książkę cieszyłam jako na pewną ciekawostkę, to przyniosła mi ona spore rozczarowanie.

Historia pewnej przyjaźni

Trwająca w latach 1990-2004, a więc do końca życia Czesława Miłosza, korespondencja dwójki polskich poetów obejmuje w sumie 82 wymienione przesyłki, zawierające zarówno kartki pocztowe (w większości), jak i listy i dedykowane sobie wzajemnie książki. 55 przesyłek wysłała Szymborska, 27 Miłosz, który zresztą zdecydował się odpowiedzieć swojej koleżance po piórze dopiero po 3 wyklejance jej autorstwa. Listów wymienili między sobą naprawdę niewiele, choć wydawca zaznacza, że korespondencja nie jest kompletna. W tomiku jest ich zaledwie pięć, w tym jeden naprawdę – jak na Szymborską – długi. Od niego zresztą zbiór bierze swój tytuł. Chociaż książka wydana jest bardzo starannie, zeskanowane materiały poprzedza wstęp Piotra Wichy, a zamyka posłowie i nota edytorska Emila Pasierskiego, to kończąc czytać tomik zastanawiałam się, co dała mi ta lekka i barwna lektura?

Odcinanie kuponów

Nie mam wrażenia, żebym dowiedziała się czegokolwiek przełomowego. Na pewno dostrzegam ogromny podziw i pewną nieśmiałość Szymborskiej wobec Miłosza, i pewien pełen ciepła upór w podtrzymywaniu tej korespondencji. Wydaje się, że Szymborska przełamała lody i w pewnym momencie Miłosz nawet wyszukiwał dla niej co absurdalniejsze kartki w Stanach Zjednoczonych, wysyłając z literackim pozdrowieniem. Oboje na pewno darzyli się dużym szacunkiem i sympatią, ale to poetka wydawała się być bardziej zaangażowaną w tę ciekawą literacką relację. Dla mnie jest to bardziej zbiór ciekawostek, pokazujący znany już z innych tomików talent Szymborskiej do pełnych absurdu i poczucia humoru wyklejanek, który jednak nie wpuszcza czytelnika dużo dalej, w głąb tej znajomości. Mam niestety przykre wrażenie, że to trochę odcinanie kuponów od sławy nobliwych poetów, na zasadzie wszystko z metką Szymborska i Miłosz dobrze się sprzeda. Książka, pięknie wydana, tania nie jest (cena okładowa 64.99PLN). Wiele osób pewnie ją zakupi, wierząc w jej wartość i kryjącą się w niej obietnicę, która przy bliższym wglądzie okazuje się niespełniona.

Moja ocena: 6/10

Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Pod dyskretną opieką Wielkich Mocy
Wydawnictwo Znak, Kraków 2024
Liczba stron: 264
ISBN: 978-83-8367-156-7

********************************************************************************

Unfulfilled Promise

Published in 2024 by Wydawnictwo Znak, the correspondence of two Nobel Prize winners – Wisława Szymborska, who initiated this correspondence twice, and Czesław Miłosz, is a nice literary gem for one evening. Although I was very excited about this book as a curiosity, it proved to be a disappointment for me.

The Story of a Friendship

The correspondence of the two Polish poets, which lasted from 1990 to 2004, i.e. until the end of Czesław Miłosz's life, includes a total of 82 exchanged parcels, containing both postcards (mostly) as well as letters and books dedicated to each other. Szymborska sent 55 parcels, Miłosz 27, and he decided to reply to his colleague after the third collage she authored. They exchanged very few letters, although the publisher notes that the correspondence might not be complete. There are only five of them in the volume, including one that is really long – as for Szymborska. The collection takes its title from it. Although the book is very carefully edited, the scanned materials are preceded by an introduction by Piotr Wicha (renowned Polish author, recently deceased), and closed by an afterword and editorial note by Emil Pasierski, when I finished reading the volume I wondered what this light and colourful reading had given me?

Collecting Dividends

I don't have an impression that I learned anything groundbreaking. I certainly notice Szymborska's great admiration and a certain shyness towards Miłosz, and a certain warm persistence in maintaining this correspondence. It seems that Szymborska broke the ice and at one point Miłosz even searched for the more absurd cards for her in the United States, sending them with literary greetings. They both certainly had great respect and sympathy for each other, but it was Szymborska who seemed to be more involved in this interesting literary relationship. For me, it is more of a collection of curiosities, showing Szymborska's talent for absurd and humorous collages, already known from other volumes, but it does not let the reader much deeper into this acquaintance. Unfortunately, I have the unpleasant impression that this is a bit of cashing in on the fame of the Nobel-winning poets, on the principle that anything with the Szymborska and Miłosz label will sell well. The book, beautifully published, is not cheap (cover price PLN 64.99). Many people will probably buy it, believing in its value and the promise hidden in it, which, on closer inspection, turns out to be unfulfilled.

My rating: 6/10

Authors: Wisława Szymborska, Czesław Miłosz
Title: Under the Discreet Care of Greater Forces (book not translated to English as of June’25)
Wydawnictwo Znak, Kraków 2024
Number of pages: 264
ISBN: 978-83-8367-156-7

Joanna Bator, Gorzko, gorzko

Kobieca saga rodzinna

Opasłych rozmiarów powieść Gorzko, gorzko Joanny Bator zaczynałam czytać dwukrotnie. Za pierwszym razem porzuciłam po kilkudziesięciu stronach. Przy drugim podejściu przetrwałam pierwsze rozdziały, w których nie mogłam się na początku połapać, kto jest kim. Początkowe rozczarowanie zastąpiła jednak wielka przyjemność i  radość, że książka jest taka długa. Naprawdę nie chciałam, by się skończyła.

Cztery pokolenia

Gorzko, gorzko opowiada historię czterech pokoleń kobiet – prababki Berty Koch, Niemki, córki rzeźnika Hansa, która zaszła w ciążę z wędrownym Cyganem Młodym i urodziła córkę Barbarę. Dziewczynka w wojennej zawierusze trafia do polskiego bidula i zostaje adoptowana przez Marię i Jakuba Serce, i tak zostaje Polką, Barbarą Serce. Ze związku pracowitej wałbrzyszanki z Barnabą rodzi się Violetta Serce, dziewczyna o wielkich nadziejach i niespełnionych ambicjach, która swojej matce podrzuca swoją córeczkę, Kalinę, a sama ucieka ze  znienawidzonego stryszku w wielki świat. Pojawia się tylko, gdy Barbara musi na jakiś czas zniknąć, ale kiedy tylko babka ponownie się pojawia, ponownie porzuca swoje dziecko.

Berta Koch

Każda z tych kobiet jest inna i każda porusza inną strunę emocji, ale też każdą można zrozumieć. Młoda Berta, obmacywana przez swojego ojca Hansa Kocha i w jego planach wydawana za mąż za wspólnika rzeźnika, traktowana przez jedynego rodzica (matka zmarła w połogu) jako coś pomiędzy służącą a towarem pokazowym, traci głowę dla czarnookiego wędrownego sprzedawcy Młodego. Bator soczyście opisuje sceny łączącej ich namiętności, jak również postać obserwującego wszystko z daleka kaleki wojennego niespełna rozumu, Clausa de Schlaussa, czy wreszcie zdroworozsądkowej Magdy Tabach, służącej i znajdy, która jednak lepiej ułożyła sobie życie niż naiwna Berta. Młoda Polka, którą pomiatano od wczesnego dzieciństwa, która musiała znosić niechciane zaloty od licznych gości podczas swojej służby, bardzo trzeźwo patrzyła na związek najbliższej przyjaciółki z obwoźnym handlarzem i nie dała wiary obietnicy wspólnej przyszłości w Pradze. Pragnienie porzuconej Berty nie mogło się spełnić, a złamane serce popchnęło ją do zbrodni.

Barbara Serce

Jej córka Barbara częściowo powieliła los matki. Jej pierwszy ukochany, Mirek Maj, zginął w wypadku motocyklowym na jej oczach, oferując jej jednak wcześniej trzy miesiące trudnego do uwierzenia szczęścia. To historia i postać Barbary najbardziej zapadły mi w serce. Kolejny amant, popadając co i rusz w alkoholowe ciągi, podarował Barbarze lata gehenny i córkę Violettę, która szybko nauczyła się przed nim uciekać. Dopiero kiedy dziadek, pobiwszy babcię do nieprzytomności zaczął dobierać się do wnuczki, Barbara podjęła najbardziej radykalne z możliwych kroki. To co mnie w jej postaci porusza, to również jej obsesja zbieractwa, zapełniania domu przydasiami, obsesyjnego gromadzenia przedmiotów . Seniorka rodu Serce nie potrafiła obdarzyć miłością swojej córki, bo sama nie zaznała miłości w dzieciństwie, ale umiała pokochać wnuczkę i dobrze się nią zająć.

Violetta Serce

Violetta (przez V i dwa t) to dla mnie najbardziej antypatyczna postać w całej powieści, ale też najbardziej niewidoczna. Wiedziona pragnieniem życia jak w Dynastii, wiecznie niezadowolona z opcji, które jej podsuwało życie, przegapia szansę na szczęście w postaci Karla Murarza, ojca Kaliny, porzuca własne dziecko i goni miraże. Córka podsumowuje ją gorzko: „Robiła to, co wychodziło jej najlepiej, czekała na prawdziwe życie i wielką miłość” (s. 574).

Kalina Serce

Kalina, która niczym detektyw bada drzewo genealogiczne swojej rodziny, łączy luźne wątki i poznaje ludzi, o których jej najbliżsi nie chcieli albo nie potrafili mówić. Piękna jest jej relacja z babcią, która musiała jej wystarczyć za ojca i matkę, trudna i szorstka relacja z wiecznie nieobecną Violettą, ciekawe obecne spokojne życie w Sokołowsku, w domu dawnego uzdrowiciela Bazyla Ochęduszki. Bator wspaniale wplata wielką historię w codzienne losy kobiet, pokazując jednocześnie ich bezbronność wobec przetaczających się wielkich wydarzeń, jak i siłę w radzeniu sobie z różnorakimi przeciwnościami losu. To w dużej mierze powieść o niezłomności i dzielności słabszej płci.

Portret mężczyzn

Jak zatem przedstawiona jest płeć silniejsza? Cóż, często po prostu jako mięso (kto wie, ten wie). Mężczyźni są albo nieobecni (Młody, Karol Murarz), albo jako siła niszczycielska (Hans Koch, Barnaba). Ukochany Barbary Mirek wniósł może chwilę oddechu, ale sądzę, że na dłuższą metę mógłby się okazać podobny do Młodego, szukający dalszych przygód i młodszych roczników. Panowie nie są zatem przedstawieni w zbyt pozytywnym świetle, często są tłuści, odrażający w swojej fizyczności, śmierdzący (Hans Koch, Claus de Schlauss, Barnaba), a korowód kochanków Violetty zdaje się to potwierdzać. Gorzko, gorzko to kobiecy świat, gdzie mężczyźni zdają się być tylko przelotnymi gośćmi.

Gorzko, gorzko

Skąd tytuł? „Gorzko, gorzko, powtarzam trzydziestoletnia, gdy boję się strachem odziedziczonym po tej małej silnej kobiecie, że stracę to, po co ośmieliłam się wyciągnąć ręce,” mówi Kalina (s. 549). To zaklęcie ma zmylić czyhający zły los, który tylko czeka, by odebrać wszystko, co dobre. To zakręcie wypowiadała także jej Babka, „która już rozumiała, że naprawdę traci się tylko to, co jest wiele warte” (s. 556). Gorzko.

Moja ocena: 8/10.

Joanna Bator, Gorzko, gorzko
Wydawnictwo Znak, Kraków 2020
Liczba stron: 656
ISBN: 978-83-240-6103-7

********************************************************************************

A female family saga

I started reading the bulky novel Bitter, Bitter by Joanna Bator twice. The first time I gave up after a few dozen of pages. The second time I got through the first chapters, in which I couldn't figure out who was who at first. The initial disappointment was replaced by great pleasure and joy that the book was so long. I really didn't want it to end.

Four generations

Bitter, Bitter tells the story of four generations of women - great-grandmother Berta Koch, a German, daughter of the butcher Hans, who became pregnant with the wandering Gypsy Youngster and gave birth to a daughter, Barbara. In the turmoil of war, the girl ends up with a Polish orphanage and is adopted by Maria and Jakub Serce, and so she becomes a Pole, Barbara Serce. From the union of a hard-working woman, now living in Wałbrzych with Barnaba, Violetta Serce is born, a girl with great hopes and unfulfilled ambitions, who leaves her daughter, Kalina, with her mother, and escapes from the hated attic into the big world. She appears only when Barbara has to disappear for a while, but as soon as the grandmother reappears, she abandons her child again.

Berta Koch

Each of these women is different and each strikes a different emotional chord, but each can also be understood. Young Berta, groped by her father Hans Koch and in his plans married off to a butcher's fture business partner, treated by her only parent (her mother died in childbirth) as something between a servant and a showpiece, loses her head to the dark-eyed traveling salesman Youngster. Bator vividly describes scenes of their lovemaking, as well as the character of the war cripple Claus de Schlauss, who watches everything from afar and is not entirely sane, and finally the common-sense Magda Tabach, a servant and foundling, who has nevertheless managed to arrange her life better than the naive Berta. The young Polish woman, who had been pushed around since early childhood, who had to endure unwanted advances from numerous guests during her service, looked very soberly at her closest friend's relationship with a traveling salesman and did not believe the promise of a shared future in Prague. The abandoned Berta's desire could not be fulfilled, and her broken heart pushed her to crime.

Barbara Serce

Her daughter Barbara partially repeated her mother's fate. Her first love, Mirek Maj, died in a motorcycle accident before her eyes, but had previously offered her three months of hard-to-believe happiness. It was Barbara's story and character that touched my heart the most. Another lover, constantly falling into alcoholic binges, gave Barbara years of agony and a daughter, Violetta, who quickly learned to run away from him. Only when the grandfather, having beaten the grandmother unconscious, began to make improper contact with her granddaughter, did Barbara take the most radical steps possible. What moves me about her character is also her obsessive collecting, filling the house with extras, uncontrollably accumulating objects. The senioress of the Serce family was unable to give love to her daughter, because she herself had not experienced love in childhood, but she was able to love her granddaughter and take good care of her.

Violetta Serce

Violetta (with a V and double t) is for me the most unpleasant character in the entire novel, but also the most invisible. Driven by the desire to live like in The Dynasty TV series, eternally dissatisfied with the options that life presented her, she misses the chance for happiness in the form of Karl Murarz, Kalina's father, abandons her own child and chases mirages. Her daughter sums it up bitterly: "She did what she did best, she waited for real life and great love" (p. 574).

Kalina Serce

Kalina, who, like a detective, examines the family tree of her family, connects loose threads and meets people that her closest ones did not want to or could not talk about. Her relationship with her grandmother, who had to suffice as a father and mother, is beautiful, her difficult and rough relationship with the eternally absent Violetta, and her current peaceful life in Sokołowsko, in the house of the former healer Bazyl Ochęduszka, is interesting. Bator wonderfully weaves a great story into the everyday fates of women, showing at the same time their defenselessness in the face of great events, as well as their strength in dealing with various adversities of fate. This is largely a novel about the stubbornness and courage of the weaker sex.

Portrait of men

So how is the stronger sex presented? Well, often simply as meat (who knows, knows). Men are either absent (Youngster, Karol Murarz) or a destructive force (Hans Koch, Barnaba). Barbara's beloved Mirek may have brought a moment of respite, but I think that in the long run he could turn out to be similar to Youngster, seeking further adventures and younger generations of females. Men are therefore not presented in a very positive light, they are often fat, repulsive in their physicality, stinking (Hans Koch, Claus de Schlauss, Barnaba), and the procession of Violetta's lovers seems to confirm this. Bitter, bitter is a woman's world, where men seem to be only passing guests.

Bitter, bitter

Where does the title come from? "Bitter, bitter, I repeat as a thirty years old, because I am filled with fear inherited from that small, strong woman, that I will lose what I dared to reach out for," says Kalina (p. 549). This apotropaic spell is to confuse the lurking evil fate, ensure it there is no sweetness, nothing good, nothing to be taken away. This chant was also uttered by her Grandmother, "who already understood that you really only lose what is worth a lot" (p. 556). Bitter summary. 

My rating: 8/10.

 

Author: Joanna Bator
Title: Bitter, bitter
Publishing House: Wydawnictwo Znak, Kraków 2020
Number of pages: 656
ISBN: 978-83-240-6103-7

Anda Rottenberg, Schyłek Dzienniki 2019-2022

Uważność patrzenia

Mam słabość do Andy Rottenberg. Wielką. Na dziennik z lat 2019-2022 czekałam z pewną niecierpliwością w długiej bibliotecznej kolejce, ale odkąd wpadł w moje ręce od pierwszego dnia zaczęłam z przyjemnością się w nim zaczytywać. Dzienniki dawnej dyrektorki Zachęty przynoszą przyjemność z obcowania z kulturą, wiele literackich i artystycznych inspiracji, ale też wiele nieupiększonych, wręcz gorzkich spostrzeżeń na temat codzienności. Schyłek to trzecia książka polskiej autorki, po którą sięgnęłam, i z pewnością na niej nie poprzestanę.

Obyśmy żyli w ciekawych czasach

Schyłek Dziennik 2019-2022 Andy Rottenberg niesie przede wszystkim gorycz. Narastające z wiekiem problemy zdrowotne, które zabierają coraz więcej miejsca i uniemożliwiają pochłanianie kultury w charakterystycznym dla autorki tempie. Zwiększająca się liczba przyjaciół i bliskich na cmentarzu. Jak sama Autorka przyznaje, jest to da niej rodzaj pożegnania z przyjaciółmi, z ludźmi, których poznała, z którymi pracowała. Przygnębienie i strach wynikające z pandemii, a jednocześie głęboka niezgoda na działania rzadu. Sytuacja na granicy polsko-białoruskiej i jeszcze większe wkurzenie na rząd. Wreszcie – wybuch wojny na Ukrainie. Chociaż książka przesycona jest mocno sformułowanymi przekonaniami politycznymi, co w pewnym momencie zaczyna męczyć, to jednak jest to dziennik, który jest naturalnym miejscem na takie wynurzenia.

Życie towarzyskie

Z tej książki mam dwie obserwacje, które dla siebie wyciągnę. Pierwsza – ileż autorka ma znajomych i kontaktów towarzyskich! Iluż przyjaciół i ludzi, którzy się o nią troszczą, pamiętają, zapraszają na urodziny, do siebie do domu, na wakacje, do kina czy do teatru. Jest to prawdziwa gęsta sieć. Budzi to mój wielki podziw i zazdrość, przy moim introwertycznym i nietowarzyskim podejsciu do innych. Faktycznie, jak mówi Maria Fredro-Smoleńska, redaktorka książki, podczas wywiadu z autorką, Anda Rottenberg jest dla wielu wzorem kobiety, dzielnej, niepoddającej się, zaangażowanej (https://www.vogue.pl/a/podcast-slowo-za-slowo-s-4-odc-7-anda-rottenberg-o-ksiazce-schylek). Swoją drogą, bardzo ciekawy wywiad, polecam! Sama Anda mówi w nim o sobie, że lubi ludzi i szuka ich towarzystwa, ale ma jednocześnie ma swoje miejsce, swoje mieszkanie, gdzie może pomilczeć.

Zanurzenie w kulturze

Po drugie, książka wiedzie do kolejnych książek, wystaw, filmów czy seriali, i tu podziw rośnie. Jak Autorka znajduje czas, by być na bieżąco, by podróżować po całej Polce, ba! Europie, a jeszcze znaleźć czas na lekturę, na pełne zanurzenie w kulturze. Rozumiem, że jest to część życia zawodowego, a jednak skala życia kulturalnego pisarki rodzi niekłamany podziw. Wiele młodszych osób, mających więcej czasu, nie utrzymuje takiego tempa. Wypisałam sobie na później niemal 50 nazwisk i tytułów, by nadrabiać zaległości. To jest właśnie druga lekcja z lektury Schyłku – nie marnować czasu, tylko czytać, bywać, chłonąć świat. Zachłannie. Taka lekcja od niemal osiemdziesięciolatki.

Moja ocena: 8/10.

 

Anda Rottenberg, Schyłek Dzienniki 2019 – 2022
Wydawnictwo Osnowa, Warszawa 2024
Liczba stron: 448
ISBN: 978-83-66275-41-6

***********************************************************************************

Mindful Observance

I have a soft spot for Anda Rottenberg. A big one. I waited impatiently for the 2019-2022 diary in a long library queue, but since it fell into my hands from the very first day I started reading it with pleasure. The diaries of the former director of Zachęta Gallery bring the pleasure of communion with culture, a lot of literary and artistic inspiration, but also many unvarnished, even bitter observations about everyday life. Decline is the third book by the Polish author that I have reached for, and I certainly will not stop there.

May we live in interesting times

Decline Diary 2019-2022 by Anda Rottenberg brings, above all, bitterness. Health problems that increase with age, which take up more and more space and prevent the absorption of culture at the pace characteristic of the author. The increasing number of friends and loved ones at the cemetery. As the author herself admits, this is a kind of farewell to her friends, to the people she has met and worked with. Depression and fear resulting from the pandemic, and at the same time a deep disagreement with the government's actions. The situation on the Polish-Belarusian border and even greater anger at the government. Finally - the outbreak of war in Ukraine. Although the book is saturated with strongly formulated political beliefs, which at some point begin to tire, it is nevertheless a diary, which is a natural place for such outpourings.

Rich social life

I have two observations from this book that I will draw for myself. The first - how many friends and social contacts does the Autor have! How many friends and people who care about her, remember her, invite her to their birthdays, to their homes, for holidays, to the cinema or to the theatre. It is a truly dense network. It arouses my great admiration and envy, given my introverted and unsociable approach to others. Indeed, as Maria Fredro-Smoleńska, the editor of the book, says during an interview with the author, Anda Rottenberg is a model of a woman for many, brave, unyielding, committed (https://www.vogue.pl/a/podcast-slowo-za-slowo-s-4-odc-7-anda-rottenberg-o-ksiazce-schylek). By the way, a very interesting interview, I recommend it! Anda herself says in it that she likes people and seeks their company, but at the same time she has her own place, her own apartment, where she can be silent.

Immersion in culture

Secondly, the book leads to more books, exhibitions, films or TV series, and here the admiration grows. How the Author finds time to stay up to date, to travel all over Poland, alas! Whole Europe, and still find time to read, to fully immerse herself in culture. I understand that this is part of her professional life, and yet the scale of the writer's cultural life arouses genuine admiration. Many younger people, who have more time, do not maintain such a pace. I wrote down almost 50 names and titles for later, to catch up. This is the second lesson from reading Decline – do not waste time, just read, be around, absorb the world. Greedily. What a lesson from an almost eighty-year-old.

My rating: 8/10.

Author: Anda Rottenberg
Title: Decline Journals 2019 – 2022
Publishing House: Wydawnictwo Osnowa, Warsaw 2024
Number of pages: 448
ISBN: 978-83-66275-41-6

Michał Śmielak, Pomruk

Gdy przeszłość jednostki łączy się z przeszłością miejsca

Zachęcona lekturą Osady błyskawicznie zaopatrzyłam się w kolejny kryminał Michała Śmielaka, tym razem w zbierający dobre recenzje Pomruk. Piękna zielona okładka (ze śladami drukarskiej krwi) zachęca do lektury. Przyznam jednak szczerze, że poprzednia pozycja bardziej mi się podobała.

Zawiązanie akcji

Pomruk został opublikowany w 2022 roku, jest więc nieco wcześniejszy od Osady i wraz z nią tworzy cykl słowiańskich biesów. Jak w Osadzie grasowała Mara, tak tu o szereg zbrodni podejrzewany jest Bies. Jak zawsze jednak potworem okazuje się być człowiek. Ale po kolei. Stanisław Stadnicki, dawny gangus i przestępca, prawdziwy mafijny boss, przeprowadza się do wioski Pomruk w Bieszczadach, by zacząć wieść zupełnie inne życie. Momentem zwrotnym była dla niego śmierć córki, która przypadkiem przyjęła kulę przeznaczoną dla ojca. Mężczyzna spakował się więc, zmienił nazwisko na Borowy, i zapadł się pod ziemię, licząc na to, że przy należytej ostrożności uda mu się całkowicie zniknąć z radarów. Chociaż stałym punktem dnia jest dla Stadnickiego przyłożenie sobie gnata do głowy i codzienne odkrywanie, że nie jest jeszcze gotowy na samobójstwo, dawny mafioso zaczyna budować relacje z lokalną społecznością. Pomaga pani weterynarz Monice Kani w stajni, rąbie drewno wiekowej sąsiadce Zofii Grochowej, przyjmuje wizyty dzielnicowego Waldemara Jaroszka, by oglądać z nim stare filmy na wideo, i pije whisky ze Stefanem Ragany, zapalonym kolarzem. Chociaż początkowo nie ma kontaktów ze swoją tajemniczą sąsiadką, pisarką Marią Zagacz, również tu udaje mu się nawiązać znajomość, jak się okaże nieco głębszą, niż się spodziewał. Kiedy wydaje się, że jego życie zaczyna biec normalny torem i udało się uciec od przeszłości, w potoku znalezione zostaje ciało młodej dziewczyny, która ma wytatuowany portret córki Stadnickiego na piersi. Tak zaczyna się ciąg morderstw w Pomrukach (jak mówią lokalsi).

Niezwykłe zagęszczenie zagadek i zbrodni jak na małą wioseczkę w Bieszczadach

Wydaje się więc, że akcja zapowiada się niezwykle interesująco. Do mrocznej przeszłości Stadnickiego dochodzi mroczna przeszłość mieściny – grasującego w okolicy pedofila, który porywał chłopców (w tym brata dzielnicowego Jaroszka), czy też Grześ Wieżtyca, który gołymi rękami udusił swoją narzeczoną i został za to zlinczowany przez lokalną społeczność. Przyznam jednak szczerze, że im dalej w las, tym było więcej bohaterów i mrocznych historii, aż w końcu zrobiło się ich za dużo. W Osadzie akcja toczyła się w środku zimy, przy trzaskającym mrozie, w dusznej atmosferze pułapki, uwięzienia. Tutaj Śmielakowi nie udało się zbudować takiego klimatu – przestrzeń akcji jest rozległa jak same Bieszczady, bohaterów również jest wielu. Chociaż więc Stefan Stadnicki, mimo swojej naprawdę paskudnej przeszłości, wzbudził moją wielką sympatię i wiarę w to, że ludzie mogą się zmieniać, o tyle sam Pomruk podobał mi się już znacznie mniej. To nadal bardzo dobry kryminał i znakomicie napisana rozrywka, ale brakuje tego składnika z Osady, która czyniłaby go wybitnym. Warto sięgnąć, by się dobrze ubawić i odpocząć, a także śledzić, który to z licznych bohaterów odpowiada za dziejące się w Pomrukach zbrodnie.

Moja ocena: 7/10

Michał Śmielak, Pomruk
Wydawnictwo Skarpa Warszawska, Warszawa 2022
Liczba stron: 368
ISBN: 978-83-67093-48-4

********************************************************************************

When Individual Past Merges with a Local One

Encouraged by reading The Settlement, I quickly stocked up on another crime novel by Michał Śmielak, this time the well-reviewed Pomruk. The beautiful green cover (with traces of printed blood) encourages reading. However, I must admit that I liked the previous title more.

The beginning of the plot

Pomruk was published in 2022, so it is slightly earlier than The Settlement and together with it creates a series on Slavic demons. Just as Mare was on the loose in The Settlement, here the Bies is suspected of a series of crimes. As always, however, the monster turns out to be a man. But let's take it one step at a time. Stanisław Stadnicki, a former gangster and criminal, a real mafia boss, moves to the village of Pomruk in the Bieszczady Mountains to start leading a completely different life. The turning point for him was the death of his daughter, who accidentally took a bullet intended for her father. So the man packed up, changed his name to Borowy, and dissolved into thin air, hoping that with due caution he would be able to disappear completely from the radar. Although Stadnicki's daily routine involves putting a gun to his head and discovering every day that he is not yet ready to commit suicide, the former mafioso begins to build relationships with the local community. He helps veterinarian Monika Kania in the stables, chops wood for his elderly neighbor Zofia Grochowa, receives visits from district policeman Waldemar Jaroszek to watch old videos with him, and drinks whisky with Stefan Ragany, a keen cyclist. Although he initially has no contact with his mysterious neighbor, writer Maria Zagacz, he also manages to make a connection here, which turns out to be a bit deeper than he expected. Just when it seems that his life is starting to run its normal course and he has managed to escape his past, the body of a young girl is found in a nearby stream, with a portrait of Stadnicki's daughter tattooed on her chest. This is how the series of murders in Pomruki (as the locals say) begin.

An unusual density of mysteries and crimes for a small village in the Bieszczady Mountains

So it seems that the action promises to be extremely interesting. In addition to Stadnicki's dark past, there is the dark past of the town - a pedophile on the loose in the area, who kidnapped boys (including the brother of the district policeman Jaroszek), or Grześ Wieżtyca, who strangled his fiancée with his bare hands and was lynched by the local community for this. However, I will honestly admit that the further into the plot we went, the more characters and dark stories there were, until in the end there were too many of them. In The Settlement, the action took place in the middle of winter, in the freezing cold, in the stifling atmosphere of a trap, imprisonment. Here, Śmielak failed to create such an atmosphere - the space of the action is as vast as the Bieszczady Mountains themselves, and there are also many characters. So although Stefan Stadnicki, despite his truly nasty past, aroused my great sympathy and belief that people can change after all, I liked Pomruk much less. It is still a very good crime novel and excellently written entertainment, but it lacks that ingredient from The Settlement that would make it outstanding. It is worth reaching for a good entertainment and a rest, as well as to follow which of the many characters is responsible for the crimes taking place in Pomruki.

My rating: 7/10

Author: Michał Śmielak
Title: Pomruk
Publishing House: Skarpa Warszawska, Warsaw 2022
Number of pages: 368
ISBN: 978-83-67093-48-4

 

Michał Śmielak, Osada

Zimą piekło podchodzi bliżej

Zazwyczaj nie przepadam za książkami z czyjegoś polecenia – nie mój gust, nie ten ciężar gatunkowy. Tymczasem sięgnęłam po zarekomendowaną (i od razu pożyczoną) pozycję i nie żałuję.

Bardzo dobre pierwsze wrażenie

Michał Śmielak, urodzony w 1979 roku, jest autorem całkiem płodnym (na ten moment – marzec 2025) a na swoim koncie 12 książek, głównie kryminałów, w tym jeden napisany wspólnie z Mieczysławem Gorzka, jak i fantastyki. Osada to pierwsza książka pisarza, po którą sięgnęłam, wydana w 2023 roku przez wydawnictwo Skarpa Warszawska. Na niewiele ponad 300 stronach dzieje się dużo, wciągająco i ciekawie.

Dobrze zbalansowana fabuła

Książka ma dwie wiodące perspektywy czasowe, zresztą przeplatające się ze sobą w mistrzowski sposób. Podczas zimy stulecia, w 1978 roku, na niewielką Osadę, wioseczkę w Karkonoszach, spada nieszczęście – nie dość, że zostaje zasypana pod śniegiem i odcięta od świata i wszelkiej komunikacji, to podczas powrotu z pasterki ginie młoda dziewczyna. Zaniepokojona matka wzywa sąsiadów do pomocy w poszukiwaniach i tak w siarczystym mrozie zwłoki nastolatki znalezione zostają w studni. W Osadzie jest morderca. Los chce, że na święta do rodziny przyjeżdża Jan Ryś, świeżo upieczony milicjant, i jest to jego pierwsza sprawa. To właśnie on łączy rok 1978 z drugą perspektywą czasową, gdy do bardzo doświadczonego i skutecznego śledczego na emeryturze zgłaszają się 45 lat później policjanci z archiwum X, badający sprawę Osady. Wkrótce okazuje się, że Ryś wie znacznie więcej, niż opowiada kolegom po fachu.

Duszna atmosfera

Książka, oprócz znakomitej konstrukcji, ma również duszącą, klaustrofobiczną atmosferę. Z jednej strony mamy grupę ludzi uwięzioną w górach z szalejącą bestią, a ofiar jest coraz więcej. Natura nie sprzyja odciętym od świata ludziom, śniegu jest coraz więcej, a siarczysty mróz sprawia, że nikt nie wychyla nosa z domu niepotrzebnie. Druga oś czasowa dzieje się upalnym i burzowym latem 2023, a dwaj śledczy pocą się z Rysiem w dusznych salkach komendy, przy kawie i znaczących fabularnie pączkach. Sam emeryt czuje, jak pętla śledztwa się zamyka i pozostawia go bez wyjścia.

Zło nie śpi

Przyznam szczerze, że książkę czytałam z zapartym tchem i cieszyłam się, że sięgnęłam po nią akurat na weekend, bo lektura pochłonęła mnie całkowicie. Mi nie udało się domyślić, kto jest mordercą – za bardzo skupiłam się na opowiadaniach dziadka Michała o Marze – potworze, który wyje zimą nocami, a wyć przestaje tylko wtedy, gdy nasyci się krwią. Jest to fabularne odniesienie do czasów sprzed przesiedlenia, kiedy to w poprzedniej wiosce obecnych mieszkańców osady zamordowane i wrzucone do studni zostały dwie młode dziewczyny, Żydówki. Jak szybko uświadamia sobie Michał, krewny Jana Rysia, zafascynowany swoim wujem i pragnący jak on zostać milicjantem, to musi oznaczać, że morderca przeprowadził się tu z całą społecznością i obecne zbrodnie nie są jego pierwszymi. Chociaż finalnie powód zbrodni okazuje się boleśnie trywialny, książka trzyma w napięciu do samego końca. Na zimę, zakopanie się pod kocem z kubkiem gorącej herbaty, gdy na dworze zimno, a za oknem wyje wiatr – zdecydowanie warto! Ja z pewnością sięgnę po kolejne pozycje utalentowanego autora.

Moja ocena: 8/10.

Michał Śmielak, Osada
Wydawnictwo Skarpa Warszawska, Warszawa 2023
Liczba stron: 336
ISBN: 978-83-8329-278-6

**********************************************************************************

During Winter Hell Comes Closer

I usually don't like books recommended by somebody else - not my taste, not the genre I usually read. However, I reached for a recommended (and immediately lent as well) item and I don't regret it.

Very good first impression

Michał Śmielak, born in 1979, is a quite prolific author and has 12 books to his credit (as of March 2025), mainly crime novels, including one written together with Mieczysław Gorzka, as well as fantasy. Settlement (book not translated, original Polish title Osada) is the first book by the writer that I reached for, it was published in 2023 by Skarpa Warszawska publishing house. A lot happens in just over 300 pages, engaging and interesting.

Well balanced plot

The book has two leading time perspectives, which intertwine with each other in a masterful way. During the winter of the century, in 1978, a disaster befalls the small village of Osada in the Karkonosze Mountains – not only is it buried under snow and cut off from the world and all communication, but a young girl dies while returning from the Christmas Eve mass. The worried mother calls the neighbours for help in the search, and in the biting frost the teenager's body is found in a well. There is a murderer in settlement. As fate would have it, Jan Ryś, a newly-minted policeman, comes to visit the family for Christmas, and this is his first case. It is he who connects the year 1978 with the second time perspective, when the very experienced and effective retired investigator is approached 45 years later by police officers from the X-Files investigating the Osada case. It soon turns out that Ryś knows much more than he tells his colleagues.

Stifling atmosphere

Apart from its excellent structure, the book also has a stifling, claustrophobic atmosphere. On the one hand, we have a group of people trapped in the mountains with a rampaging beast, and the number of victims is growing. Nature is not kind to people cut off from the world, there is more and more snow, and the biting frost prevents anyone from sticking their nose out of the house unnecessarily. The second timeline takes place in the hot and stormy summer of 2023, and the two investigators sweat with Rys in the stuffy rooms of the police station, over coffee and doughnuts that are significant in the plot. The pensioner himself feels the loop of the investigation closing and leaving him with no way out.

The evil does not sleep

I will admit honestly that I read the book with bated breath and was glad that I reached for it just in time for the weekend, because the reading absorbed me completely. I failed to guess who the murderer was - I focused too much on the stories of Michał’s Grandfatehr about Mare - a monster that howls at night in winter, and stops howling only when it is sated with blood. This is a fictional reference to the times before the resettlement, when in the previous village of the current inhabitants of Osada two young Jewish girls were murdered and thrown into a well. As Michał, a relative of Jan Ryś, fascinated by his uncle and wanting to become a policeman like him, quickly realizes, this must mean that the murderer moved here with the entire community and the current crimes are not his first. Although the reason for the cruel murders turns out to be painfully trivial, the book keeps you in suspense until the very end. In the winter, burying yourself under a blanket with a cup of hot tea when it's cold outside and the wind is howling - definitely worth it! I will most certainly reach for more books by this talented author.

My rating: 8/10.

Author: Michał Śmielak
Title: Settlement (Osada)
Skarpa Warszawska Publishing House, Warsaw 2023
Number of pages: 336
ISBN: 978-83-8329-278-6

Marta Dzido, Babie lato

Wredne wydry

To chyba moja pierwsza książka Marty Dzido, choć jej narracja mocno nasuwa na myśl styl pisania Zyty Rudzkiej. Obie pisarki stawiają w centrum swojej narracji kobietę i krążą wobec tego tematu namiętnie, obsesyjnie, niczym ćmy wokół rozgrzanej lampy. Od Babiego lata trudno się oderwać, więc trzeba uważać, by się w żarze tej narracji nie spalić.

Proza o kobietach i dla kobiet

Marta Dzido to urodzona w 1981 roku polska pisarka i reżyserka, autorka 7 książek (na styczeń 2025), z których ostatnią jest zbiór opowiadań Babie lato, wydany przez Grupę Wydawniczą Relacja we wrześniu 2024. Wydaje mi się, że publikację zobaczyłam w sekcji Nowości na stronie wrocławskiej biblioteki publicznej, i tak po nią sięgnęłam.  Na pozycję składa się 10 niedługich opowiadań, a książka ma niewiele ponad 160 stron. Przy pomyślnych wiatrach to lektura na jeden wieczór, jak też było w moim przypadku.

10 opowiadań

Dzido skupia się na tematach w zasadzie uniwersalnych i pisze o nich w piękny, poetycki sposób. Pierwsze tytułowe opowiadanie porusza temat starości – od jej pierwszych oznak, a więc pasemka siwych włosów („liźnięcia księżyca”), pojawienia się lwiej zmarszczki i kurzych łapek, po przemian w starowinkę. Jest tu i zaskoczenie tempem przemijania („Powiadam wam, dziwny to stan, mieć wciąż na końcu języka słodko-słony posmak lata i jednocześnie widzieć, że nieubłaganie nadciąga zima […]”, s. 11), i niewidzialność, nieatrakcyjność starzejących się kobiet, o której pisała też Olga Tokarczuk w Biegunach, i pewna wolność z tej niewidzialności płynąca.  W tym przemijaniu nie ma lęku, jest pogodzenie z czasem i naszym przeznaczeniem. W „Wielkiej niedźwiedzicy” dorosła już kobieta wspomina niedziele spędzane z babcią zamiast w kościele, to w lokalnej cukierni, i  wszystkie mądrości, które babcia jej przekazywała. Wypatruje na gwiazdozbiorze wielkiej niedźwiedzicy, licząc na to, że babcia mrugnie do niej z góry. „Tobie jednej” to pierwszoosobowa narracja starszej już kobiety, która straciła głowę i majątek dla internetowej znajomości. Dzido całkiem udanie tłumaczy, skąd taka wielka potrzeba miłości i akceptacji może się brać. „Kto ci uwierzy” pokazuje przemoc domową, fizyczną i psychiczną, i uwolnienie bohaterki po wielu latach, oraz siłę kobiecej przyjaźni. „Nie daj się, mała” to powrót do traumatycznych wspomnień z dzieciństwa, kiedy 17-letnia bohaterka została zgwałcona w parku i do tej pory radzi sobie z głęboko schowaną traumą. „Pierwszy krzyk”  to wewnętrzny głos czarnych protestów, które przetaczały się przez Polskę za rządów PISu. „Ta, która wie”, to historia kobiecej przyjaźni i wzajemnego zrozumienia bez słów. W „Dziewczynko, czego chcesz” dorosła bohaterka spotyka młodszą wersję samej siebie i zastanawia się, jak mogło potoczyć się jej życie. „Innych zakończeń nie będzie” to poruszająca historia bohaterki, która dowiaduje się, że ma w piersi guza i stara się najpierw oswoić tą wiadomość, poukładać się z nią wewnętrznie, a potem szuka pomocy. Chociaż nie dowiadujemy się, jaką diagnozę postawi jej onkolog, to opowiadanie to porusza do tego stopnia, że motywuje do badania się i dbania o swoje zdrowie, pkazując naszą kruchość i nieprzygotowanie na spotkanie z ostatwcznością. Zwłaszcza, gdy taka sytuacja wydarza się, kiedy bohaterka ma 42 lata i wydawaloby się – sporo czasu przed sobą. Ostatnie opowiadanie, „Ja ciebie też”, to piękny zapis wieloletniego związku kochających i szanujących się ludzi, zapisane w dwugłosie damsko-męskim. To wyznanie miłości całego życia, pięknie parafrazujące Hymn do miłości św. Pawła z listu do Koryntian. To budujące, że książka kończy się właśnie słowami „ja ciebie też”. Jest nadzieja.

Sprzeczne odczucia

Chociaż opowiadania z Babiego lata się ze sobą nie łączą (tylko bohaterka z „Nie daj się, mała” jest jedną z dwóch przyjaciółek w opowiadaniu „Ta, która wie”), to jednak mówią pewnym uniwersalnym, kobiecym językiem, odnoszą się do wspólnego kobiecego doświadczenia. Potrafiłam zrozumieć tęsknotę za babcią, spojrzeć ze zrozumieniem na własne ciało i wsłuchać się w nie, docenić siłę kobiecej przyjaźni. Z drugiej strony, był w niej pewien nadmierny dramatyzm i zero-jedynkowość, zwłaszcza w opowiadaniu „Pierwszy krzyk”. Szczęśliwie, nie wszystkie nasze doświadczenia są aż tak uniwersalne. Jest to również olejny argument za tym, że upolitycznienie prozy zawsze jej coś odbiera.

Siła kobiet w języku

Dzido używa barwnego, odważnego języka, chętnie gra słowem, przeinacza je, bawi się nim.  To odważna, bezkompromisowa proza, która pozwala kobietom odważnie wyrażać siebie, swoje lęki, oswajać stare i nowe sytuacje, szukać zrozumienia i wsparcia. Brawurowo odwołuje się do wielu tradycji i utworów literackich, interpretuje je na nowo, bawi się językiem. Stylistycznie jest bardzo jakaś – odważna, wygadana, mająca pełną kontrolę nad tym, co i jak chce powiedzieć. Bardzo mi się ta książka podobała.

Moja ocena: 8/10.

Marta Dzido, Babie lato
Grupa Wydawnicza Relacja, Warszawa 2024
Liczba stron: 176
ISBN:978-83068021-81-3

******************************************************************************

Nasty otters

This is probably my first book by Marta Dzido, although her narrative strongly brings to mind the writing style of Zyta Rudzka. Both writers place a woman at the center of their narrative and circle around this topic passionately, obsessively, like moths around a hot lamp. It is hard to tear yourself away from Indian Summer, so you have to be careful not to burn yourself in the heat of this narrative.

Prose on women for women

Marta Dzido is a Polish writer and director born in 1981, the author of 7 books (as of January 2025), the latest of which is the collection of short stories Indian Summer, published by Grupa Wydawnicza Relacja in September 2024. I have to mntion here that the book has not been translated to English yet and most likely I wouldn’t go with this title. Polish one puts woman (baba) in the center of this name, and there’s nothing Indian in the book. I think I saw the publication in the New Releases section on the website of the Wrocław public library, and that is how I reached for it. The book consists of 10 short stories, and is just over 160 pages long. In good circumstances it is a one-night read, as it was for me.

10 short stories

Dzido focuses on topics that are basically universal and writes about them in a beautiful, poetic way. The first title story touches on the subject of aging – from its first signs, namely a streak of gray hair (“a lick of the moon”), the appearance of a lion’s wrinkle and crow’s feet, to the transformation into an elderly woman. There is both surprise here at the speed of passing (“I tell you, it is a strange state, to have the sweet-salty taste of summer on the tip of your tongue and at the same time see that winter is inexorably approaching […]”, p. 11), and invisibility, the unattractiveness of aging women, which Olga Tokarczuk also wrote about in Flights, and a certain freedom that flows from this invisibility. There is no fear in this passing, there is reconciliation with time and our destiny. In "Ursa Major," an adult woman recalls Sundays spent with her grandmother at a local pastry shop instead of church, and all the wisdom her granny passed on to her. She looks out for the Ursa Major in the constellation, hoping that her grandmother will wink at her from above. "Only You" is a first-person narrative by an elderly woman who lost her head and fortune to an online friendship. Dzido quite successfully explains where such a great need for love and acceptance comes from. "No One Will Believe You" shows domestic violence, physical and psychological, and the release of the protagonist after many years, as well as the power of female friendship. "Don’t Give Up, Gal" is a return to traumatic memories from childhood, when the 17-year-old protagonist was raped in a park and is still coping with the deeply buried trauma. "First Scream" is the inner voice of the female protests against tightening the abortion law that swept through Poland during the rule of PiS. "She Who Knows" is a story of female friendship and mutual understanding without words. In "Girl, What Do You Want", the adult protagonist meets a younger version of herself and wonders how her life could have turned out. "There Will Be No Other Endings" is a moving story of a protagonist who learns that she has a tumor in her breast and first tries to come to terms with this news internally, and then seeks help. Although we do not learn what diagnosis her oncologist will give her, this story is so moving that it motivated me to examine ourselves and take care of my health, showing our fragility and unpreparedness for an encounter with the final. Especially when such a situation occurs when the main character is 42 years old and, it would seem, has a lot of time ahead of her. The last story, "I Love You Too", is a beautiful record of a long-term relationship of loving and respectful people, written in a male-female duo. It is a declaration of love for a whole life, beautifully paraphrasing St. Paul's Hymn to Love from the letter to the Corinthians. It is encouraging that the book ends with the words "I love you too". There is hope.

Conflicting feelings

Although the stories from Indian Summer are not connected (only the heroine from "Don’t Give Up, Gal" is one of two friends in the story "She who knows"), they speak a certain universal, feminine language, they refer to a common female experience. I was able to understand the longing for grandmother who passed away, look at my own body with understanding and listen to it, appreciate the power of female friendship. On the other hand, there was a certain excessive drama and binary nature in it, especially in the story "First Scream". Fortunately, not all of our experiences are so universal. This is also a strong argument for the fact that politicization of prose always takes something away from it.

Female strength in the language

Dzido uses colorful, bold language, she likes to play with words, distort them, twist them. This is bold, uncompromising prose that allows women to boldly express themselves, their fears, familiarize themselves with old and new situations, seek understanding and support. She brilliantly refers to many traditions and literary works, and interprets them anew, using language as a tool. Stylistically, she is very unique – bold, eloquent, with full control over what she wants to say and how. I really liked this book.

 

My rating: 8/10.

Author: Marta Dzido
Title: Indian Summer
Publishing House: Grupa Wydawnicza Relacja, Warsaw 2024
Number of pages: 176
ISBN:978-83068021-81-3