Michał Śmielak, Osada

Zimą piekło podchodzi bliżej

Zazwyczaj nie przepadam za książkami z czyjegoś polecenia – nie mój gust, nie ten ciężar gatunkowy. Tymczasem sięgnęłam po zarekomendowaną (i od razu pożyczoną) pozycję i nie żałuję.

Bardzo dobre pierwsze wrażenie

Michał Śmielak, urodzony w 1979 roku, jest autorem całkiem płodnym (na ten moment – marzec 2025) a na swoim koncie 12 książek, głównie kryminałów, w tym jeden napisany wspólnie z Mieczysławem Gorzka, jak i fantastyki. Osada to pierwsza książka pisarza, po którą sięgnęłam, wydana w 2023 roku przez wydawnictwo Skarpa Warszawska. Na niewiele ponad 300 stronach dzieje się dużo, wciągająco i ciekawie.

Dobrze zbalansowana fabuła

Książka ma dwie wiodące perspektywy czasowe, zresztą przeplatające się ze sobą w mistrzowski sposób. Podczas zimy stulecia, w 1978 roku, na niewielką Osadę, wioseczkę w Karkonoszach, spada nieszczęście – nie dość, że zostaje zasypana pod śniegiem i odcięta od świata i wszelkiej komunikacji, to podczas powrotu z pasterki ginie młoda dziewczyna. Zaniepokojona matka wzywa sąsiadów do pomocy w poszukiwaniach i tak w siarczystym mrozie zwłoki nastolatki znalezione zostają w studni. W Osadzie jest morderca. Los chce, że na święta do rodziny przyjeżdża Jan Ryś, świeżo upieczony milicjant, i jest to jego pierwsza sprawa. To właśnie on łączy rok 1978 z drugą perspektywą czasową, gdy do bardzo doświadczonego i skutecznego śledczego na emeryturze zgłaszają się 45 lat później policjanci z archiwum X, badający sprawę Osady. Wkrótce okazuje się, że Ryś wie znacznie więcej, niż opowiada kolegom po fachu.

Duszna atmosfera

Książka, oprócz znakomitej konstrukcji, ma również duszącą, klaustrofobiczną atmosferę. Z jednej strony mamy grupę ludzi uwięzioną w górach z szalejącą bestią, a ofiar jest coraz więcej. Natura nie sprzyja odciętym od świata ludziom, śniegu jest coraz więcej, a siarczysty mróz sprawia, że nikt nie wychyla nosa z domu niepotrzebnie. Druga oś czasowa dzieje się upalnym i burzowym latem 2023, a dwaj śledczy pocą się z Rysiem w dusznych salkach komendy, przy kawie i znaczących fabularnie pączkach. Sam emeryt czuje, jak pętla śledztwa się zamyka i pozostawia go bez wyjścia.

Zło nie śpi

Przyznam szczerze, że książkę czytałam z zapartym tchem i cieszyłam się, że sięgnęłam po nią akurat na weekend, bo lektura pochłonęła mnie całkowicie. Mi nie udało się domyślić, kto jest mordercą – za bardzo skupiłam się na opowiadaniach dziadka Michała o Marze – potworze, który wyje zimą nocami, a wyć przestaje tylko wtedy, gdy nasyci się krwią. Jest to fabularne odniesienie do czasów sprzed przesiedlenia, kiedy to w poprzedniej wiosce obecnych mieszkańców osady zamordowane i wrzucone do studni zostały dwie młode dziewczyny, Żydówki. Jak szybko uświadamia sobie Michał, krewny Jana Rysia, zafascynowany swoim wujem i pragnący jak on zostać milicjantem, to musi oznaczać, że morderca przeprowadził się tu z całą społecznością i obecne zbrodnie nie są jego pierwszymi. Chociaż finalnie powód zbrodni okazuje się boleśnie trywialny, książka trzyma w napięciu do samego końca. Na zimę, zakopanie się pod kocem z kubkiem gorącej herbaty, gdy na dworze zimno, a za oknem wyje wiatr – zdecydowanie warto! Ja z pewnością sięgnę po kolejne pozycje utalentowanego autora.

Moja ocena: 8/10.

Michał Śmielak, Osada
Wydawnictwo Skarpa Warszawska, Warszawa 2023
Liczba stron: 336
ISBN: 978-83-8329-278-6

**********************************************************************************

During Winter Hell Comes Closer

I usually don't like books recommended by somebody else - not my taste, not the genre I usually read. However, I reached for a recommended (and immediately lent as well) item and I don't regret it.

Very good first impression

Michał Śmielak, born in 1979, is a quite prolific author and has 12 books to his credit (as of March 2025), mainly crime novels, including one written together with Mieczysław Gorzka, as well as fantasy. Settlement (book not translated, original Polish title Osada) is the first book by the writer that I reached for, it was published in 2023 by Skarpa Warszawska publishing house. A lot happens in just over 300 pages, engaging and interesting.

Well balanced plot

The book has two leading time perspectives, which intertwine with each other in a masterful way. During the winter of the century, in 1978, a disaster befalls the small village of Osada in the Karkonosze Mountains – not only is it buried under snow and cut off from the world and all communication, but a young girl dies while returning from the Christmas Eve mass. The worried mother calls the neighbours for help in the search, and in the biting frost the teenager's body is found in a well. There is a murderer in settlement. As fate would have it, Jan Ryś, a newly-minted policeman, comes to visit the family for Christmas, and this is his first case. It is he who connects the year 1978 with the second time perspective, when the very experienced and effective retired investigator is approached 45 years later by police officers from the X-Files investigating the Osada case. It soon turns out that Ryś knows much more than he tells his colleagues.

Stifling atmosphere

Apart from its excellent structure, the book also has a stifling, claustrophobic atmosphere. On the one hand, we have a group of people trapped in the mountains with a rampaging beast, and the number of victims is growing. Nature is not kind to people cut off from the world, there is more and more snow, and the biting frost prevents anyone from sticking their nose out of the house unnecessarily. The second timeline takes place in the hot and stormy summer of 2023, and the two investigators sweat with Rys in the stuffy rooms of the police station, over coffee and doughnuts that are significant in the plot. The pensioner himself feels the loop of the investigation closing and leaving him with no way out.

The evil does not sleep

I will admit honestly that I read the book with bated breath and was glad that I reached for it just in time for the weekend, because the reading absorbed me completely. I failed to guess who the murderer was - I focused too much on the stories of Michał’s Grandfatehr about Mare - a monster that howls at night in winter, and stops howling only when it is sated with blood. This is a fictional reference to the times before the resettlement, when in the previous village of the current inhabitants of Osada two young Jewish girls were murdered and thrown into a well. As Michał, a relative of Jan Ryś, fascinated by his uncle and wanting to become a policeman like him, quickly realizes, this must mean that the murderer moved here with the entire community and the current crimes are not his first. Although the reason for the cruel murders turns out to be painfully trivial, the book keeps you in suspense until the very end. In the winter, burying yourself under a blanket with a cup of hot tea when it's cold outside and the wind is howling - definitely worth it! I will most certainly reach for more books by this talented author.

My rating: 8/10.

Author: Michał Śmielak
Title: Settlement (Osada)
Skarpa Warszawska Publishing House, Warsaw 2023
Number of pages: 336
ISBN: 978-83-8329-278-6