Na powieść Paula Murray’a Żądło natknęłam się w którymś z wakacyjnych
zestawień hitów na lato. Ponoć – nieodkładalna. Dla mnie przez długi czas była
niepodnaszalna, ale kiedy w końcu postanowiłam przeleżeć sobotę na kanapie z
książką w ręku, wybór padł właśnie na ten bestseller. Niemal 600 stron w dwa
dni? Tak właśnie było.
Paul Murray
Paul Murray jest irlandzkim pisarzem urodzonym w 1975 roku. Debiutował
powieścią komiczną An Evening of Long Goodbyes, wydaną w 2003 roku,
nietłumaczoną na język polski. Druga była Skippy Dies (2010), a 5 lat
później – Mark and the Void. Dopiero wydane w 2023 roku Żądło (The
Bee Sting) doczekało się – zresztą bardzo udanego – tłumaczenia na język
polski (autorstwa Łukasza Witczaka). Widać więc, że autor nie śpieszy się z
pisaniem, a jego publikacje dzieli zazwyczaj kilka lat. Taką jakość –
przemyślaną fabułę, dobrze pospinane wątki, ciekawie nakreślonych bohaterów –
widać doskonale w najnowszej publikacji.
Żądło pokazuje rodzinę
Barnesów w rozpoczynającym się w 2008 roku kryzysie ekonomicznym. Dickie jest
dealerem samochodów, swój biznes odziedziczył po ojcu, i do niedawna jeszcze
salon prosperował znakomicie. Jego żona Imelda jest miejscową pięknością, a
para ma wspólnie dwójkę dzieci – córkę Cass, która kończy właśnie edukację w
liceum i zdaje egzaminy na studia w Dublinie, oraz 12-letniego PJ-a. Barnesowie
mieszkają w pięknym, wielkim domu otoczonym rozległymi terenami, i stać ich na
to, żeby Imelda nie pracowała. Ten sielankowy obraz okazuje się jednak fasadą,
za którą kryją się cztery samotne, pogubione jednostki, z których każda niesie
swój ciężar.
Czterech równoprawnych bohaterów
Książka ma 5 rozdziałów – pierwsze cztery oddają głos poszczególnym
członkom rodziny po kolei, więc możemy zobaczyć perspektywę najpierw Cass,
która pije na umór i zadręcza się, że nie zda egzaminów, a także jej fascynację
i nastoletnią przyjaźń z Elaine, koleżanką z klasy, ale i wielką pierwszą
miłością, niewypowiedzianą. Potem widzimy życie PJ-a, który gra w gry wojenne
na komputerze, a potem odtwarza je z kolegą w lesie, biegającego w za małych
butach, bo boi się przyznać rodzicom, że te kupione sześć miesięcy temu są już
za małe. PJ to wciąż jeszcze dziecko, potrzebujące wsparcia, z niepokojem
obserwujące ciągłe kłótnie rodziców, nie znajdujące zrozumienia u starszej
siostry. Rozdział o Imeldzie pokazuje nam jej pochodzenie – ojca alkoholika,
czterech bitych przez niego braci, i chorobliwie otyłą matkę. Uroda Imeldy
wyciąga ją z patologii i rzuca w ramiona Barnesa. Wreszcie widzimy Dickiego –
lata jego młodości na tym samym uniwersytecie, który wybrała teraz jego córka, a
potem konieczność powrotu do domu i porzucenia swoich marzeń w obliczu
dramatycznych wydarzeń w domu. Mamy więc ukazane cztery osobne światy, choć to
teoretycznie rodzina. Ostatni rozdział, Wiek samotności, pokazuje
wydarzenia spiralnie przyspieszające w stronę kulminacyjnego wydarzenia
końcowego – spotkania rodziny w szalejącej burzy, w lesie, po ciemku. Dramatyzm
przyrody odzwierciedla rosnący zamęt w ich życiu, ale ta burza może nie
przynieść oczyszczenia... Budowa książki przypominała mi nieco Sto lat
samotności Marqueza, gdzie akcja również zbiega się do kulminacyjnego punktu.
Czy tytuł rozdziału może nawiązywać do tej klasyki literatury?
Najważniejszym tematem książki jest rozpad relacji, zbudowanych na
niewłaściwych podstawach (finansach). Dzieci nieznajdujące zainteresowania u
rodziców, skupionych na własnych problemach. Dorośli, którzy zaczynają
rozumieć, że zawiedli w swoich rolach, zastanawiający się, czy jest coś jeszcze
do ocalenia. Zwłaszcza sytuacja, w której znalazł się PJ, była szalenie
niebezpieczna i mogła się dla niego skończyć fatalnie. Gdyby tylko rodzice
wiedzieli. Imelda, która rozważa zdradę męża, mogłaby rozwiązać swoje
wątpliwości jedną prawdziwą, otwartą rozmową.
Książka naszpikowana ważnymi tematami
Murray umieszcza w swojej książce jeszcze kilka ważnych tematów –
homoseksualizm i początki ruchów LGBT w Dublinie wraz z związanymi z nimi
niebezpieczeństwami; ekologię i zainteresowanie ochroną środowiska – edukacja
młodego pokolenia uświadamia rodzicom postępujące procesy degradacji środowiska,
chociaż jest też temat usuwania gatunków ekspansywnych, jak choćby szarych
wiewiórek, które wypierają lokalne rude (PJ nie może się z tym okrucieństwem
pogodzić). Czy jest to jakieś nawiązanie do sytuacji rodziny – bardziej zdeterminowani
ludzie wyciągają ręce po biznes Dickiego, a także jego kobietę, więc trzeba
wystrzelać zagrożenie? Wreszcie – pojawia się też apokalipsa. Przyjaciel
Dickiego Victor namawia mężczyznę do budowy bunkra na nadchodzącą zagładę, i w
tym zajęciu niespełniony przedsiębiorca znajduje początkowo ukojenie i udaje mu
się naprawić – chwilowo – relacje z synem. Jednak powstający bunkier będzie też
symbolem muru, który Dickie buduje dookoła siebie, stając się niewrażliwym na potrzeby
rodziny. We własnym przekonaniu robi to z miłości, dla nich – ale czy takie są
ich rzeczywiste potrzeby? Czy to nie próba udowodnienia samemu sobie, że jednak
się nie zawiodło i ma się coś do zaoferowania?
Murray przygląda się uważnie głębi relacji w rodzinie. Począwszy od małżonków,
z których każde przeżyło wielką miłość w młodości, ale czy na jej gruzach można
stworzyć coś autentycznego? Czy związek Imeldy i Dickiego w ogóle miał
jakiekolwiek szanse powodzenia? Czy był zbudowany na fałszu i zagubieniu? Jako rodzice
Barnesowie też nie są wyczuleni na potrzeby swoich dzieci, a tym z kolei łatwo
jest unikać niewygodnych pytań, czy nawet spotkań. Mamy też poruszony bardzo
istotny problem bezpieczeństwa dzieci w sieci, poszukiwaniu przez nich
akceptacji, zrozumienia – za wszelką cenę.
Powieść lustrem rzeczywistości
O tym wszystkim Murray pisze w sposób nienachalny. Chociaż słuszny rozmiar
książki mógłby sugerować niemal rodzinną sagę, akcja toczy się na przestrzeni
życia Imeldy i Dickiego (bo mamy urywki z ich dzieciństwa). Taki zakres czasowy
całkowicie wystarcza, by stworzyć cztery równoprawne postaci, bardzo dobrze
nakreślone, znacznie się od siebie różniące, z odmienną perspektywą i
wrażliwością. Powieść Autora robi to, co potrafiły zrobić wielkie powieści
XIX-wieczne – jest mini-lustrem naszych czasów, pokazujących obecną
rzeczywistość, jej realia i wyzwania. Kawał solidnej literatury.
Moja ocena: 8/10.
Paul Murray, Żądło
Wydawnictwo Filtry, Warszawa 2025
Tłumaczenie: Łukasz Witczak
Liczba stron: 568
ISBN: 978-83-68180-32-9
***********************************************************************************
I came across
Paul Murray's novel The Bee Sting in one of the lists of summer reading
recommendations. Apparently, it's a page-turner. However, for a long time I
couldn’t make myself reach for it, but when I finally decided to spend a
Saturday lounging on the sofa with a book, I chose this bestseller. Almost 600
pages in two days? That's exactly what happened.
The Author
Paul Murray is
an Irish writer born in 1975. He made his debut with the comedic novel An
Evening of Long Goodbyes, published in 2003, which hasn't been translated
into Polish. His second novel was Skippy Dies (2010), and five years
later came Mark and the Void. The Bee Sting, published in 2023,
has finally been translated into Polish (by Łukasz Witczak, 2025), and very
successfully, I might add. It's clear that the author doesn't rush with his
writing, and his books are usually published several years apart. This quality,
well-thought-out plot, well-connected storylines, and interesting characters, is
perfectly evident in his latest work.
The Bee Sting portrays the Barnes family during the economic crisis that began in
2008. Dickie is a car dealer; he inherited the business from his father, and
until recently, the dealership was doing very well. His wife, Imelda, is a
local beauty, and they have two children – Cass, who is finishing high school
and taking entrance exams for university in Dublin, and 12-year-old PJ. The
Barneses live in a beautiful, large house surrounded by extensive grounds, and
they can afford for Imelda not to work. This idyllic picture, however, turns
out to be just a facade, behind which lie four lonely, lost individuals, each
carrying their own burden.
Four equally
important protagonists
The book has 5
chapters – the first four give voice to each family member in turn, so we can
see the perspective of Cass first, who drinks excessively and agonizes over
failing her exams, as well as her fascination with and teenage friendship with
Elaine, a classmate but also her great, unrequited first love. Then we see PJ's
life: playing war games on the computer, and then reenacting them with a friend
in the woods, running around in shoes that are too small because he's afraid to
tell his parents that the ones they bought six months ago are already too
small. PJ is still a child, needing support, anxiously observing his parents'
constant arguments, finding no understanding from his older sister. The chapter
about Imelda shows us her background – an alcoholic father, four brothers he
beat, and an obese mother. Imelda's beauty pulls her out of this dysfunctional
environment and throws her into the arms of Barnes. Finally, we see Dicky – his
youthful years at the same university his daughter now attends, and then the
necessity of returning home and abandoning his dreams in the face of dramatic
events at home. We are thus shown four separate worlds, although they are
theoretically one family. The last chapter, "The Age of Loneliness,"
depicts events spiraling towards the climactic final event – the
family's meeting in a raging storm, in the woods, in the dark. The drama of
nature reflects the growing chaos in their lives, but this storm may not bring
any cleansing... The structure of the book reminded me somewhat of Marquez's One
Hundred Years of Solitude, where the action also converges towards a
climactic point. Could the chapter title be a reference to this literary
classic?
The most
important theme in the book is the breakdown of relationships, built on flawed
foundations (finance). Children who don't receive attention from parents
preoccupied with their own problems. Adults who begin to realize that they have
failed in their roles, wondering if anything can still be salvaged. PJ's
situation, in particular, was extremely dangerous and could have ended
tragically for him. If only the parents had known… Imelda, who contemplates
having an affair, could resolve her doubts with one honest, open conversation.
A Book Packed
with Important Themes
Murray includes
several other important themes in his book – homosexuality and the beginnings
of the LGBT movement in Dublin, along with the dangers associated with it;
ecology and environmental protection – the education of the younger generation
makes parents aware of the ongoing environmental degradation, although there's
also the issue of removing invasive species, such as grey squirrels, which are
displacing the local red squirrels (PJ cannot accept this cruelty). Is this
perhaps a parallel to the family's situation – more determined people are
eyeing Dickie's business and his wife, so the threat must be eliminated?
Finally – the apocalypse also makes an appearance. Dickie's friend Victor
persuades him to build a bunker to prepare for the coming end of the world, and
in this endeavor, the failed entrepreneur initially finds solace and manages to
temporarily repair his relationship with his son. However, the bunker he builds
also becomes a symbol of the wall Dickie erects around himself, becoming
increasingly detached from his family's needs. In his own way he believes he
does it out of love, for their benefit – but are these truly their needs? Isn't
it rather an attempt to prove to himself that he hasn't failed and that he
still has something to offer?
Murray examines
the depths of family relationships with great care. Starting with the spouses,
each of whom experienced great love in their youth, but can anything authentic
be built on the ruins of that past love? Did Imelda and Dicky's relationship
have any chance of success at all? Was it built on falsehood and confusion? As
parents, the Barneses are also insensitive to their children's needs, and the
children, in turn, easily avoid uncomfortable questions or even meetings. The
novel also addresses the very important issue of children's safety online, and
their search for acceptance and understanding – at any cost.
A novel
reflecting reality
Murray writes
about all of this subtly, without any excess. Although the book’s substantial
length might suggest an almost epic family saga, the story unfolds over the
course of Imelda and Dicky’s lives (with glimpses into their childhoods). This
timeframe is perfectly sufficient to create four equally important characters,
well-developed, distinctly different from one another, with varying
perspectives and sensitivities. This novel, like great 19th-century
novels, serves as a microcosm of our times, reflecting current reality, its
complexities, and challenges. A piece of solid literature.
My rating:
8/10.
Author: Paul Murray
Title: The Bee Sting
Publishing House: Wydawnictwo Filtry, Warsaw 2025
Translation: Łukasz Witczak
Number of pages: 568
ISBN: 978-83-68180-32-9
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz