Paul Murray, Żądło (The Bee Sting)

Z miłości. Robisz to z miłości.

Na powieść Paula Murray’a Żądło natknęłam się w którymś z wakacyjnych zestawień hitów na lato. Ponoć – nieodkładalna. Dla mnie przez długi czas była niepodnaszalna, ale kiedy w końcu postanowiłam przeleżeć sobotę na kanapie z książką w ręku, wybór padł właśnie na ten bestseller. Niemal 600 stron w dwa dni? Tak właśnie było.

Paul Murray

Paul Murray jest irlandzkim pisarzem urodzonym w 1975 roku. Debiutował powieścią komiczną An Evening of Long Goodbyes, wydaną w 2003 roku, nietłumaczoną na język polski. Druga była Skippy Dies (2010), a 5 lat później – Mark and the Void. Dopiero wydane w 2023 roku Żądło (The Bee Sting) doczekało się – zresztą bardzo udanego – tłumaczenia na język polski (autorstwa Łukasza Witczaka). Widać więc, że autor nie śpieszy się z pisaniem, a jego publikacje dzieli zazwyczaj kilka lat. Taką jakość – przemyślaną fabułę, dobrze pospinane wątki, ciekawie nakreślonych bohaterów – widać doskonale w najnowszej publikacji.

Rodzina Barnesów

Żądło pokazuje rodzinę Barnesów w rozpoczynającym się w 2008 roku kryzysie ekonomicznym. Dickie jest dealerem samochodów, swój biznes odziedziczył po ojcu, i do niedawna jeszcze salon prosperował znakomicie. Jego żona Imelda jest miejscową pięknością, a para ma wspólnie dwójkę dzieci – córkę Cass, która kończy właśnie edukację w liceum i zdaje egzaminy na studia w Dublinie, oraz 12-letniego PJ-a. Barnesowie mieszkają w pięknym, wielkim domu otoczonym rozległymi terenami, i stać ich na to, żeby Imelda nie pracowała. Ten sielankowy obraz okazuje się jednak fasadą, za którą kryją się cztery samotne, pogubione jednostki, z których każda niesie swój ciężar.

Czterech równoprawnych bohaterów

Książka ma 5 rozdziałów – pierwsze cztery oddają głos poszczególnym członkom rodziny po kolei, więc możemy zobaczyć perspektywę najpierw Cass, która pije na umór i zadręcza się, że nie zda egzaminów, a także jej fascynację i nastoletnią przyjaźń z Elaine, koleżanką z klasy, ale i wielką pierwszą miłością, niewypowiedzianą. Potem widzimy życie PJ-a, który gra w gry wojenne na komputerze, a potem odtwarza je z kolegą w lesie, biegającego w za małych butach, bo boi się przyznać rodzicom, że te kupione sześć miesięcy temu są już za małe. PJ to wciąż jeszcze dziecko, potrzebujące wsparcia, z niepokojem obserwujące ciągłe kłótnie rodziców, nie znajdujące zrozumienia u starszej siostry. Rozdział o Imeldzie pokazuje nam jej pochodzenie – ojca alkoholika, czterech bitych przez niego braci, i chorobliwie otyłą matkę. Uroda Imeldy wyciąga ją z patologii i rzuca w ramiona Barnesa. Wreszcie widzimy Dickiego – lata jego młodości na tym samym uniwersytecie, który wybrała teraz jego córka, a potem konieczność powrotu do domu i porzucenia swoich marzeń w obliczu dramatycznych wydarzeń w domu. Mamy więc ukazane cztery osobne światy, choć to teoretycznie rodzina. Ostatni rozdział, Wiek samotności, pokazuje wydarzenia spiralnie przyspieszające w stronę kulminacyjnego wydarzenia końcowego – spotkania rodziny w szalejącej burzy, w lesie, po ciemku. Dramatyzm przyrody odzwierciedla rosnący zamęt w ich życiu, ale ta burza może nie przynieść oczyszczenia... Budowa książki przypominała mi nieco Sto lat samotności Marqueza, gdzie akcja również zbiega się do kulminacyjnego punktu. Czy tytuł rozdziału może nawiązywać do tej klasyki literatury?

Rozpad relacji

Najważniejszym tematem książki jest rozpad relacji, zbudowanych na niewłaściwych podstawach (finansach). Dzieci nieznajdujące zainteresowania u rodziców, skupionych na własnych problemach. Dorośli, którzy zaczynają rozumieć, że zawiedli w swoich rolach, zastanawiający się, czy jest coś jeszcze do ocalenia. Zwłaszcza sytuacja, w której znalazł się PJ, była szalenie niebezpieczna i mogła się dla niego skończyć fatalnie. Gdyby tylko rodzice wiedzieli. Imelda, która rozważa zdradę męża, mogłaby rozwiązać swoje wątpliwości jedną prawdziwą, otwartą rozmową.

Książka naszpikowana ważnymi tematami

Murray umieszcza w swojej książce jeszcze kilka ważnych tematów – homoseksualizm i początki ruchów LGBT w Dublinie wraz z związanymi z nimi niebezpieczeństwami; ekologię i zainteresowanie ochroną środowiska – edukacja młodego pokolenia uświadamia rodzicom postępujące procesy degradacji środowiska, chociaż jest też temat usuwania gatunków ekspansywnych, jak choćby szarych wiewiórek, które wypierają lokalne rude (PJ nie może się z tym okrucieństwem pogodzić). Czy jest to jakieś nawiązanie do sytuacji rodziny – bardziej zdeterminowani ludzie wyciągają ręce po biznes Dickiego, a także jego kobietę, więc trzeba wystrzelać zagrożenie? Wreszcie – pojawia się też apokalipsa. Przyjaciel Dickiego Victor namawia mężczyznę do budowy bunkra na nadchodzącą zagładę, i w tym zajęciu niespełniony przedsiębiorca znajduje początkowo ukojenie i udaje mu się naprawić – chwilowo – relacje z synem. Jednak powstający bunkier będzie też symbolem muru, który Dickie buduje dookoła siebie, stając się niewrażliwym na potrzeby rodziny. We własnym przekonaniu robi to z miłości, dla nich – ale czy takie są ich rzeczywiste potrzeby? Czy to nie próba udowodnienia samemu sobie, że jednak się nie zawiodło i ma się coś do zaoferowania?

Wiwisekcja rodzinnego życia

Murray przygląda się uważnie głębi relacji w rodzinie. Począwszy od małżonków, z których każde przeżyło wielką miłość w młodości, ale czy na jej gruzach można stworzyć coś autentycznego? Czy związek Imeldy i Dickiego w ogóle miał jakiekolwiek szanse powodzenia? Czy był zbudowany na fałszu i zagubieniu? Jako rodzice Barnesowie też nie są wyczuleni na potrzeby swoich dzieci, a tym z kolei łatwo jest unikać niewygodnych pytań, czy nawet spotkań. Mamy też poruszony bardzo istotny problem bezpieczeństwa dzieci w sieci, poszukiwaniu przez nich akceptacji, zrozumienia – za wszelką cenę.

Powieść lustrem rzeczywistości

O tym wszystkim Murray pisze w sposób nienachalny. Chociaż słuszny rozmiar książki mógłby sugerować niemal rodzinną sagę, akcja toczy się na przestrzeni życia Imeldy i Dickiego (bo mamy urywki z ich dzieciństwa). Taki zakres czasowy całkowicie wystarcza, by stworzyć cztery równoprawne postaci, bardzo dobrze nakreślone, znacznie się od siebie różniące, z odmienną perspektywą i wrażliwością. Powieść Autora robi to, co potrafiły zrobić wielkie powieści XIX-wieczne – jest mini-lustrem naszych czasów, pokazujących obecną rzeczywistość, jej realia i wyzwania. Kawał solidnej literatury.

Moja ocena: 8/10.

Paul Murray, Żądło
Wydawnictwo Filtry, Warszawa 2025
Tłumaczenie: Łukasz Witczak
Liczba stron: 568
ISBN: 978-83-68180-32-9

***********************************************************************************

It is for love. You are doing this for love

I came across Paul Murray's novel The Bee Sting in one of the lists of summer reading recommendations. Apparently, it's a page-turner. However, for a long time I couldn’t make myself reach for it, but when I finally decided to spend a Saturday lounging on the sofa with a book, I chose this bestseller. Almost 600 pages in two days? That's exactly what happened.

The Author

Paul Murray is an Irish writer born in 1975. He made his debut with the comedic novel An Evening of Long Goodbyes, published in 2003, which hasn't been translated into Polish. His second novel was Skippy Dies (2010), and five years later came Mark and the Void. The Bee Sting, published in 2023, has finally been translated into Polish (by Łukasz Witczak, 2025), and very successfully, I might add. It's clear that the author doesn't rush with his writing, and his books are usually published several years apart. This quality, well-thought-out plot, well-connected storylines, and interesting characters, is perfectly evident in his latest work.

The Nuclear Family

The Bee Sting portrays the Barnes family during the economic crisis that began in 2008. Dickie is a car dealer; he inherited the business from his father, and until recently, the dealership was doing very well. His wife, Imelda, is a local beauty, and they have two children – Cass, who is finishing high school and taking entrance exams for university in Dublin, and 12-year-old PJ. The Barneses live in a beautiful, large house surrounded by extensive grounds, and they can afford for Imelda not to work. This idyllic picture, however, turns out to be just a facade, behind which lie four lonely, lost individuals, each carrying their own burden.

Four equally important protagonists

The book has 5 chapters – the first four give voice to each family member in turn, so we can see the perspective of Cass first, who drinks excessively and agonizes over failing her exams, as well as her fascination with and teenage friendship with Elaine, a classmate but also her great, unrequited first love. Then we see PJ's life: playing war games on the computer, and then reenacting them with a friend in the woods, running around in shoes that are too small because he's afraid to tell his parents that the ones they bought six months ago are already too small. PJ is still a child, needing support, anxiously observing his parents' constant arguments, finding no understanding from his older sister. The chapter about Imelda shows us her background – an alcoholic father, four brothers he beat, and an obese mother. Imelda's beauty pulls her out of this dysfunctional environment and throws her into the arms of Barnes. Finally, we see Dicky – his youthful years at the same university his daughter now attends, and then the necessity of returning home and abandoning his dreams in the face of dramatic events at home. We are thus shown four separate worlds, although they are theoretically one family. The last chapter, "The Age of Loneliness," depicts events spiraling towards the climactic final event – ​​the family's meeting in a raging storm, in the woods, in the dark. The drama of nature reflects the growing chaos in their lives, but this storm may not bring any cleansing... The structure of the book reminded me somewhat of Marquez's One Hundred Years of Solitude, where the action also converges towards a climactic point. Could the chapter title be a reference to this literary classic?

The Breakdown of Relationships

The most important theme in the book is the breakdown of relationships, built on flawed foundations (finance). Children who don't receive attention from parents preoccupied with their own problems. Adults who begin to realize that they have failed in their roles, wondering if anything can still be salvaged. PJ's situation, in particular, was extremely dangerous and could have ended tragically for him. If only the parents had known… Imelda, who contemplates having an affair, could resolve her doubts with one honest, open conversation.

A Book Packed with Important Themes

Murray includes several other important themes in his book – homosexuality and the beginnings of the LGBT movement in Dublin, along with the dangers associated with it; ecology and environmental protection – the education of the younger generation makes parents aware of the ongoing environmental degradation, although there's also the issue of removing invasive species, such as grey squirrels, which are displacing the local red squirrels (PJ cannot accept this cruelty). Is this perhaps a parallel to the family's situation – more determined people are eyeing Dickie's business and his wife, so the threat must be eliminated? Finally – the apocalypse also makes an appearance. Dickie's friend Victor persuades him to build a bunker to prepare for the coming end of the world, and in this endeavor, the failed entrepreneur initially finds solace and manages to temporarily repair his relationship with his son. However, the bunker he builds also becomes a symbol of the wall Dickie erects around himself, becoming increasingly detached from his family's needs. In his own way he believes he does it out of love, for their benefit – but are these truly their needs? Isn't it rather an attempt to prove to himself that he hasn't failed and that he still has something to offer?

A dissection of family life

Murray examines the depths of family relationships with great care. Starting with the spouses, each of whom experienced great love in their youth, but can anything authentic be built on the ruins of that past love? Did Imelda and Dicky's relationship have any chance of success at all? Was it built on falsehood and confusion? As parents, the Barneses are also insensitive to their children's needs, and the children, in turn, easily avoid uncomfortable questions or even meetings. The novel also addresses the very important issue of children's safety online, and their search for acceptance and understanding – at any cost.

A novel reflecting reality

Murray writes about all of this subtly, without any excess. Although the book’s substantial length might suggest an almost epic family saga, the story unfolds over the course of Imelda and Dicky’s lives (with glimpses into their childhoods). This timeframe is perfectly sufficient to create four equally important characters, well-developed, distinctly different from one another, with varying perspectives and sensitivities. This novel, like great 19^th-century novels, serves as a microcosm of our times, reflecting current reality, its complexities, and challenges. A piece of solid literature.

My rating: 8/10.

Author: Paul Murray
Title: The Bee Sting
Publishing House: Wydawnictwo Filtry, Warsaw 2025
Translation: Łukasz Witczak
Number of pages: 568
ISBN: 978-83-68180-32-9

Sally Rooney, Intermezzo

Więcej życia, więcej i więcej z życia

Zdziwiłam się trochę, kiedy odebrawszy książkę z biblioteki przekonałam się, że jest w języku angielskim. Początkowo zwątpiłam w swoje możliwości, ale wraz ze zbliżającym się terminem oddania moja determinacja wzrosła i udało się. Być może właśnie ze względu na język książkę czytało mi się w zdecydowanie większym skupieniu. Może w ogóle powinnam czytać więcej po angielsku, bo to naprawdę niezła gimnastyka dla mózgu.

Relacje rodzinne pod mikroskopem

Jestem dość wiernym fanem twórczości Rooney – to trzecia książka autorki, po Normalnych ludziach i Gdzie jesteś, piękny świecie, którą przeczytałam. Pierwsza po angielsku i jestem z tego faktu bardzo zadowolona. Irlandzka pisarka specjalizuje się w historiach intymnych, w ktorych z pozoru nic wielkiego czy dramatycznego się nie dzieje, a większość wydarzeń rozgrywa się na poziomie emocji. Bohaterami Intermezzo jest dwóch braci, Peter i Ivan Koubek, których dzieli dość spora różnica wieku – starszy Peter jest prawnikiem i ma 32 lata, a młodszy Ivan jest mistrzem szachowym i jest 10 lat młodszy. Braci poznajemy krótko po śmierci ich ojca, który zmarł po długiej walce z nowotworem. Rodzice rozstali się, kiedy Ivan miał około 7 lat i chłopiec lepiej czuł się w domu ojca, gdzie nie musiał rywalizować z nowym rodzeństwem, jako że matka weszła w kolejny związek. Błyskotliwy młodzieniec znalazł swoją przestrzeń w grze w szachy, która go urzekła, i już w wieku 16 lat zdobył pierwsze mistrzostwo. Tymczasem dorosły już Peter związał się z Sylvią, miłością swojego życia, ale ich idylliczny związek przerwał ciężki wypadek dziewczyny, która od tego czasu żyje z potężnym bólem. Jej decyzją związek zostaje zakończony, Peter pogrąża się w depresji, a bracia oddalają się od siebie. Mniej więcej 10 lat po tych dramatycznych wydarzeniach Peter jest zaplątany w dwie relacje – platoniczną ze swoją dawną dziewczyną, i bardzo fizyczną ze swoją nową miłością, Naomi. Ivan poznaje podczas wieczoru szachowego na prowincji 14 lat od siebie starszą Margaret i ku zaskoczeniu obojga rodzi się z tego relacja. To ona będzie przyczyną wielkiej kłótni pomiędzy braćmi, która będzie osią wydarzeń w książce.

Wiele ważnych wątków

Bracia, choć dzieli ich spora różnica wieku, są do siebie mocno podobni, bardziej, niż im się wydaje. Momentami łączy ich szczera niechęć i rywalizacja, a jednak oglądając ich w różnych sytuacjach czytelnik widzi podobne reakcje czy podejście. Jednocześnie na tak niewinnej kanwie Rooney jest w stanie poruszyć wiele istotnych tematów – żałoby po utracie rodzica, wyzwań życia w rozbitej rodzinie czy społecznego postrzegania wieku w relacjach damsko-męskich (zarówno w przypadku znacznie starszego mężczyzny, jak i kobiety).

Proza intymna

Rooney pisze w bardzo sensoryczny, zmysłowy sposób – począwszy od zapachów, widoków, pór dnia, dobrze doprecyzowanej pogody, po bardzo dokładne opisy relacji intymnych. Książka skupia się na detalach, naładowana jest zarówno szczegółami, jak i – przede wszystkim - emocjami. Przez bohaterów przetacza się lawina uczuć, niepewości, smutku, euforii. Wszystkie emocje szczęśliwie znajdą swoje catharsis, a dzieki tak dokłademu opisowi czytelnik ma wrażenie, że bohaterowie są transparentni i cały czas możliwy jest wgląd w ich stan emocjonalny, pełna przejrzystość tego, co się dzieje w ich głowach i duszach. To daje wrażenie pewnej intymności z bohaterami, możliwości dobrego ich zrozumienia. Może to jednak nie kwestia języka, a dyskrecji prozy i jej naładowania niepozornymi wydarzeniami, które mają znaczące konsekwencje. Rooney jest mistrzynią w oddawaniu zagmatwania rzeczywistości, tony emocji przechodzących przez bohaterów. Może dlatego są nam oni tacy bliscy – ich rozterki przypominają naszą codzienność. Bardzo dobra, wartościowa książka. Irlandzka pisarka nie rozczarowuje.

Moja ocena: 9/10.

Sally Rooney, Intermezzo
Wydawnictwo Faber & Faber Limited, London 2024
Liczba stron: 442
ISBN: 978-0-571-36547-0

***********************************************************************************

More life, more and more of life

I was a bit surprised when I picked up the book from the library and found out that it was in English. At first, I doubted my abilities, but as the deadline approached, my determination grew and I have managed. Perhaps because of the language, I read the book with much greater concentration. Maybe I should read more in English, because it really is a great exercise for the brain.

Family relationships under the microscope

I am a fairly loyal fan of Rooney's work - this is the author's third book, after Normal People and Where Are You, Beautiful World, that I have read. The first in English and I am very happy about that. The Irish writer specializes in intimate stories in which nothing great or dramatic seems to happen, and most of the events unfold at the emotional level. The protagonists of Intermezzo are two brothers, Peter and Ivan Koubek, who are separated by a considerable age difference – the older Peter is a lawyer and is 32 years old, and the younger Ivan is a chess champion and is 10 years younger. We meet the brothers shortly after the death of their father, who died after a long battle with cancer. Their parents separated when Ivan was about 7 years old and the boy felt better at home with his father, where he did not have to compete with his new siblings, as his mother had entered into another relationship. The brilliant young man found his space in the game of chess, which captivated him, and at the age of 16 he won his first championship. Meanwhile, the adult Peter got involved with Sylvia, the love of his life, but their idyllic relationship was interrupted by a serious accident that the girl has been living with tremendous pain ever since. Her decision ends the relationship, Peter sinks into depression, and the brothers drift apart. About 10 years after these dramatic events, Peter is entangled in two relationships - a platonic one with his old girlfriend, and a very physical one with his new love, Naomi. During a chess evening in the province, Ivan meets Margaret, 14 years older than him, and to the surprise of both, a relationship is born from it. It is she who will be the cause of a great quarrel between the brothers, which will be the axis of the events in the book.

Many important threads

The brothers, although they are separated by a large age difference, are very similar to each other, more than they think. At times, they are united by sincere dislike and rivalry, and yet watching them in different situations, the reader sees similar reactions or approaches. At the same time, on such an innocent canvas, Rooney is able to touch on many important topics - mourning after the loss of a parent, the challenges of living in a broken family, or the social perception of age in male-female relationships (both in the case of a much older man and a woman).

Intimate prose

Rooney writes in a very sensory, sensual way - from smells, views, times of day, well-defined weather, to very precise descriptions of intimate relationships. The book focuses on details, it is loaded with both details and - above all - emotions. An avalanche of feelings, uncertainty, sadness, euphoria rolls through the characters. All emotions happily find their catharsis, and thanks to such a detailed description, the reader has the impression that the characters are transparent and it is possible to constantly look into their emotional state, full visibility of what is happening in their heads and souls. This gives the impression of a certain intimacy with the characters, the possibility of understanding them well. Maybe it is not a matter of English language, but of the discretion of the prose and its fullness of inconspicuous events that have significant consequences. Rooney is a master at conveying the confusion of reality, the tons of emotions going through the characters. Maybe that is why they characters are so close to us - their dilemmas remind us of our everyday life. A very good, valuable book. The Irish writer does not disappoint.

My rating: 9/10.

Author: Sally Rooney
Title: Intermezzo
Published by Faber & Faber Limited, London 2024
Number of pages: 442
ISBN: 978-0-571-36547-0

Roy Jacobsen, Białe morze (Hvitt Hav)

Nad morzem człowiek jest tylko ulepionym z twardej gliny gościem

Białe morze to drugi po Niewidzialnych tom sagi o Ingrid Barrøy. Akcja początkowo toczy się nieśpiesznie, ale w momencie, gdy Ingrid ratuje rozbitka ze statku Riegel nagle na zimniej norweskiej wyspie wybucha gorące uczucie. Rosyjski jeniec wojenny Aleksander znajduje u Ingrid nie tylko ocalenie od śmierci, ale również miłość, a później wolność.

Życie mieszkańca wyspy to szukanie

Drugi tom sagi o Barrøy jest dość mroczny, bo wiele w nim obrazów wojny. Dzielna Ingrid znajduje u wybrzeży swojej wyspy wiele zwłok, które pracowicie wyciąga na brzeg i zabezpiecza, a następnie oddaje niemieckim okupantom. Jacobsen arcyciekawie wplótł prawdziwe wydarzenie historyczne, a mianowicie zatonięcie norweskiego statku transportowego MS Rigel, które miało miejsce 27 listopada 1944. Podczas katastrofy zginęło niemal 2500 osób, w tym głównie jeńcy radzieccy, ale również żołnierze niemieccy i kilku Norwegów. Aleksander jest właśnie jedną z cudem ocalałych osób, a uczucie pomiędzy właścicielką wyspy a rozbitkiem rozwija się pomimo bariery językowej. Jednak oboje zdają sobie sprawę z zagrożenia, więc Ingrid przygotowuje rozbitka do ucieczki zimą, kiedy żaden niemiecki okupant nie zdecyduje się zawitać na wyspę ze względu na pogodę. Tak właśnie jednego dnia Aleksander rozpoczyna wędrówkę po swoją wolność, a Ingrid zostaje tylko wspomnienie jego oczu.

Kiedy ktoś umiera nie daje się żyć

Katastrofa statku to jednak niejedyne ponure oblicze wojny w Białym morzu. Ingrid ląduje w szpitalu, gdzie słyszy dramatyczne historie ludzi dotkniętych przez wojnę, a wracając do domu poznaje całą masę ludzi szukającą swoich bliskich zagubionych w wojennej zawierusze. Kraj jest zrujnowany po wojnie, panuje głód, brakuje podstawowych towarów. Jednak ludzie sobie pomagają, a sama Ingrid przyjmuje do siebie chorą dziewczynkę Nelvy oraz młodych chłopaków do odbudowy gospodarstwa. Świat zaczyna się odradzać, rodzi się nowe życie, aż wreszcie znaczna część rodziny wraca na wyspę i Ingrid nie jest już na niej kompletnie sama.

Bóg nie ma tak wielkiej miłości dla ludzi na wybrzeżu, jaką ma wobec tych w głębi lądu i miastach

Fabuła się rozwija z tomu na tom, natomiast nie zmienia się niełatwy, oszczędny, więcej sugerujący niż opisujący styl Jacobsena. Mija półtorej strony zanim to, co widzi Ingrid, zostanie nazwane jako trupy. Przez całą powieść zastanawiałam się też, czy Ingrid została zgwałcona przez niemieckich okupantów. Główna bohaterka zastanawia się natomiast, czy jej ukochany na pewno jest zbiegłym rosyjskim jeńcem, czy może jednak niemieckim oprawcą. Powieść wymaga pełnego skupienia podczas lektury, ale podczas ponownego przeglądania niektóre fragmenty nadal pozostały dla mnie niezrozumiałe.

Chociaż mówiono mi, że pierwszy tom tetralogii o Barrøy jest najlepszy, mi chyba drugi podobał się najbardziej. Dopiero wracając do niego byłam w stanie docenić siłę zdań Jacobsen i umiejętność budowania nastroju, zwłaszcza oddania samotności i nieprzystępności północnej krainy. To nie jest kraj, który ułatwia życie, raczej taki, który zmusza ich do nieustannej walki z żywiołami, głodem i nieprzyjazną pogodą. Historia dokłada konieczność walki o własną godność i prawdę.

 

Moja ocena: 7/10.

Roy Jacobsen, Białe morze
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019
Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 264
ISBN: 978-83-6638-78-0

**************************************************************

By the sea, a man is just a passerby made of hard clay

White Shadow is the second book in Ingrid Barrøy's saga after The Unseen. The action is slow at first, but when Ingrid rescues a castaway from the Riegel ship, a hot feeling suddenly erupts on a cold Norwegian island. Russian prisoner of war Alexander finds in Ingrid not only salvation from death, but also love, and later freedom.

The life of an islander is a constant search

The second volume of the Barrøy saga is quite dark, because it depicts many images of war. The brave Ingrid finds many corpses off the coast of her island, which she laboriously pulls ashore and secures, and then gives back to the German occupiers. Jacobsen wove a real historical event in an interesting way, namely the sinking of the Norwegian transport ship MS Rigel, which took place on November 27, 1944. Almost 2,500 people died during the disaster, mainly Soviet prisoners of war, but also German soldiers and a few Norwegians. Aleksander is one of the miraculous survivors, and the feeling between the island's owner and the castaway develops despite the language barrier. However, both are aware of the threat his presence poses, so Ingrid prepares the castaway to escape in the winter, when no German occupier will decide to visit the island due to the weather. That's how one day Aleksander begins his journey for his freedom, and Ingrid is left with only the memory of his eyes.

When someone dies, you can't continue on living

However, the shipwreck is not the only gloomy face of the war in White Shadow. Ingrid s taken to the hospital, where she hears dramatic stories of people affected by the war, and on her way home she meets a lot of people looking for their loved ones lost in the turmoil of war. The country is ruined after the war, there is famine, there is a shortage of basic goods. However, people help each other, and Ingrid herself takes in a sick girl Nelvy and young boys to rebuild the farm. The world begins to regenerate, new life is born, until finally a large part of the family returns to the island and Ingrid is no longer completely alone on it.

God does not have as much love for people on the coast as He has for those inland and in the cities

The plot develops from volume to volume, but it does not change the difficult, brief, more suggestive than describing Jacobsen's style. It takes a page and a half before what Ingrid sees is called corpses. Throughout the novel, I also wondered if Ingrid was raped by the German occupiers. The main character, wonders whether her beloved is really an escaped Russian prisoner of war, or maybe a German opressor. The novel requires full concentration when reading it, but also during re-reading some passages still remained incomprehensible to me.

Although I've been told that the first volume of the Barrøy tetralogy is the best, I think I liked the second one better. It was only when I came back to it I was able to appreciate the power of Jacobsen's sentences and the ability to build the mood, especially the depiction of the loneliness and inaccessibility of the northern land. This is not a country that makes life easier, rather one that forces them to constantly fight the elements, hunger and unfriendly weather. History makes it necessary to fight for one's own dignity and truth. 

My rating: 7/10. 

Author: Roy Jacobsen
Title: White Shadow
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 264
ISBN: 978-83-6638-78-0

Karl Ove Knausgård, Moja walka Powieść Księga druga (Min kamp. Andre bok. Roman)

Życie straciło na intensywności

Drugi tom monumentalnej autobiografii Moja walka autorstwa Karla Ove Knausgårda jest mi zdecydowanie najbliższy. Warto zaznaczyć, że na razie przeczytałam tylko trzy, a więc jestem dokładnie w połowie (wolumenowo, ilościowo jeszcze przed połową). Mam prawie tyle lat, ile opisujący swoje życie autor i to sprawia, że zgadzam się w większością jego spostrzeżeń czy przemyśleń i skupiam swoją uwagę na rozliczeniowym, lekko pesymistycznym tonie książki.

Knausgård skupia się na czwartym dziesięcioleciu swojego życia, opisuje zdawkowo swoje pierwsze małżeństwo, a potem dokładnie drugie, z Lindą Boström. Mamy szansę zobaczyć zakochanie w najczystszej postaci (piękny opis), radosną lekkość bytu z tym związaną. Jesteśmy świadkami, jak na świecie pojawiają się kolejno dzieci pisarza, i emocje z tym związane. Później - mozół codzienności z trójką maluchów, zmęczenie, przykre sprzeczki z żoną. Ciekawym zabiegem jest również przeskok o prawie dwa lata, kiedy pojawia się drugie dziecko – kawałek życia po prostu zniknął. 

Jesteśmy tylko tym, co rośnie i umiera, ślepi, tak jak ślepe są morskie fale

Dla mnie dominujący jest rozliczeniowy ton powieści, pojawiający się zwłaszcza w drugiej części tomu. Narrator zbliża się do czterdziestki i zaczyna sobie uświadamiać, że pewne opcje są już dla niego zamknięte, a życie zaczyna nabierać ostatecznego kształtu, który trudniej będzie zmienić. Zwiększa się liczba zobowiązań, zmniejsza – ilość możliwości czy otwarych ścieżek.

Koło czterdziestki owo życie, dotąd tymczasowe, stawało się prawdziwym życiem, a to kładło kres marzeniom, wszelkim wyobrażeniom o tym, jak będzie wyglądało prawdziwe życie, do jakiego człowiek jest przeznaczony, jak będzie wyglądała ta wielkość, którą ma osiągnąć. W wieku czterdziestu lat człowiek zaczynał rozumieć, że prawdziwe życie jest tutaj, w tej małości i codzienności, gotowe i ukształtowane, i że na zawsze takie pozostanie, jeśli czegoś się nie zmieni. Jeśli nie zrobi się ostatniego zwrotu. (s. 488)

Pojawiają się pytania o sens, czy też może bezsens istnienia, pewne rozczarowanie, że to już bliżej niż dalej. Zupełnie inna życiowa perspektywa, z dłuższą drogą do początków istnienia (czemu za chwilę zaprzeczy tom trzeci swoją tematyką). Piękny jest zwłaszcza moment wpatrywania w rozgwieżdżone niebo, kiedy człowiek dostrzega kruchość i nieważność własnej egzystencji.

Ale gwiazdy migoczą nad naszymi głowami, słońce świeci, trawa rośnie, a ziemia... tak, ziemia pochłania życie i zaciera ślady, wyrzuca z siebie nowe istnienia kaskadą członków i oczu, liści i paznokci, źdźbeł i ogonów, policzków, futer, kory i trzewi, a potem znów to wszystko pochłania. A my nigdy naprawdę nie zrozumiemy – bo może nie chcemy zrozumieć – że to się dzieje poza nami, że nie mamy w tym żadnego udziału, jesteśmy tylko tym, co rośnie i umiera, ślepi, tak jak ślepe są morskie fale. (s. 567)

Borgesowska erudycja

Już dawno mi się nie zdarzyło, by czytając, na tylnej obwolucie zacząć wypisywać wzmiankowanych pisarzy. A tu inspiracji do dalszej lektury jest naprawdę dużo – Thomas Mann, Dostojewski, Lukrecjusz, Knut Hamsun, Stefan Zweig, Jack London, Hemingway, Majakowski, Sartre, Stendahl, Rilke, Fichte, Kleist, Hölderlin. Ostatni raz tak robiłam czytając książki Jorge Luisa Borgesa, gdzie nazwiska też przewijają się jak w kalejdoskopie. Tak jak w tomie pierwszym jest sporo odniesień do malarstwa. Naprawdę, lektura drugiego tomu to była wielka erudycyjna przyjemność.

Tak jak w tomie pierszym, sporo było również odniesień autotelicznych, presji pisania, tworzenia. Taki wewnętrzny przymus odczuwa Knausgård niemal cały czas, jak też niezadowolenie ze swojego pisarstwa. Frustruje go brak czasu na najważniejsze dla siebie zajęcie i poczucie literackiego zastoju.

Na ten moment powieść wydaje mi się bliska i jak rzadko utafiona z tematyką. Z przyjemnością sięgnę do niej jeszcze kiedyś, by zweryfikować swoje odczucia i wrażenia. Warto.

Moja ocena: 8/10

Karl Ove Knausgård, Moja walka Księga druga Powieść 

Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015

Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 748
ISBN: 978-83-08-05536-6

*************************************************************

Life has lost its intensity

The second volume of the monumental autobiography My Struggle by Karl Ove Knausgård is definitely the closest to me. It is worth noting that so far I have only read three, so I am exactly in the middle (in terms of volume, in quantity well before). I am almost as old as the author describing his life and this means that I agree with most of his observations or reflections and focus my attention on the revisionary, slightly pessimistic tone of the book.

Knausgård focuses on the fourth decade of his life, describes casually his first marriage, and then in detail his second relationship with Linda Boström. We have a chance to see falling in love in its purest form (a beautiful description), the joyful lightness associated with it. We witness the birth of writer’s children and the emotions associated with them. Later - the toil of everyday life with three kids, fatigue, unpleasant arguments with his wife. There is also a gap of almost two years when the second child appears - a piece of life simply disappeared.

We are only that which grows and dies, blind as the waves in the sea are blind

For me, the dominant tone of the novel is a revisionary one, that appears especially in the second part of the volume. The narrator is approaching forty and begins to realize that some options are already closed to him, and life begins to take on a final shape that will be more difficult to change. The number of obligations increases, and the number of opportunities or open paths decreases.

At the age of forty the life you have lived so far, always pro tem, has for the first time become life itself, and this reappraisal swept away all dreams, destroyed all your notions that real life, the one that was meant to be, the great deeds you would perform, was somewhere else. When you were forty you realized it was all here, banal everyday life, fully formed, and it always would be unless you did something. Unless you took one last gamble. (p. 488)

There are questions about the sense, or perhaps the nonsense of existence, a certain disappointment that around fourty it is already closer to the other end. A completely different life perspective, with a longer path to the beginning of existence. Especially beautiful is the moment of staring at the starry sky, when the narrator notices the fragility and the invalidity of his own existence.

But the stars twinkle above our heads, the sun shines, the grass grows and the earth, yes, the earth, it swallows all life and eradicates all vestiges of it, spews out new life in a cascade of limbs and eyes, leaves and nails, hair and tails, cheeks and fur and guts, and swallows it up again. What we never really comprehend, or don't want to comprehend, is that this happens outside us, that we ourselves have no part in it, that we are only that which grows and dies, as blind as the waves in the sea are blind. (p. 567)

Borgesian erudition

It has been a while since I have been writing the names of mentioned writers on the back of the cover. And here is a lot of inspiration for further reading - Thomas Mann, Dostoyevsky, Lucretius, Knut Hamsun, Stefan Zweig, Jack London, Hemingway, Majakowski, Sartre, Stendahl, Rilke, Fichte, Kleist, Hölderlin. The last time I did this when I was reading the books by Jorge Luis Borges, where the names also scroll like in a kaleidoscope. As in the first volume, there are many references to painting. Really, reading the second volume was a great erudite pleasure.

As in the first volume, there were also a lot of autotelic references, pressure to write and create. Knausgård feels this inner compulsion almost all the time, as well as dissatisfaction with his writing. He is frustrated by the lack of time for his most important activity and the feeling of literary stagnation.

At the moment, the novel seems close to me and very appealing. I will be happy to return to it later in my life to verify my feelings and impressions. It's worth it.

 

My rating: 8/10

 

Author: Karl Ove Knausgård
Title: My Struggle Book Two: A Man in Love
Publishing House: Wydawnictwo Literackie, Krakow 2015
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 748
ISBN: 978-83-08-05536-6

Lew Tołstoj, Anna Karenina (Анна Каренина)

Wszystkie szczęśliwe rodziny są do siebie podobne, każda nieszczęśliwa rodzina jest nieszczęśliwa na swój sposób

Po wielu latach przerwy wróciłam do Anny Kareniny, przez wzmiankę o romansie tytułowej bohaterki z Wrońskim w książce Sally Rooney Gdzie jesteś, piękny świecie. Byłam ciekawa tego powrotu, w znakomitej większości czytam obecnie prozę współczesną, dobrze jest więc wrócić raz na jakiś czas do absolutnej klasyki i zobaczyć, dzięki jakim technikom i zabiegom się tą klasyką stała.

Dwutomowe, opasłe dzieło rosyjskiego pisarza Lwa Tołstoja powstawało w latach 1873-78, a publikowane było po raz pierwszy w periodyku Kurier Rosyjski w latach 1875-77. Po raz pierwszy wyszło w formie książkowej w 1878 roku. Anna Karenina podzielona jest na 8 części, a jej losy opisane na przeszło tysiącu stron (w zależności od wydania, oczywiście). Ponieważ od pewnego czasu posiłkuję się biblioteką, rozbawił mnie fakt, że zdecydowanie mniej osób dociera do drugiego tomu – pierwszy był zdecydowanie bardziej sfatygowany. Nieszczęśnicy, nie wiedzą, co tracą!

Bohaterowie

Nie dziwota, że na tak wielu stronicach znalazła się cała plejada bohaterów:

• ·       Tytułowa Anna Arkadiewna Karenina – żona Aleksego Aleksandrowicza Karenina, z którym ma ośmioletniego synka Sieriożę; znacznie młodsza od swojego męża, ma ognisty temperament i jest piękną kobietą o ciemnych oczach i ciemnych włosach; ma znakomite wyczucie smaku i swojej urody i wie, jak oczarowywać swoich rozmówców. Do czasu poznania Aleksego Wrońskiego jej temperament pozostaje w ukryciu, ale wraz z nawiązanym romansem kobieta budzi się do życia i podejmuje ryzykowną decyzję odejścia od męża, przez co zostaje potępiona przez opinię publiczną;
• ·       Aleksiej Aleksandrowicz Karenin – starszy już urzędnik w jednym z państwowych urzędów w Petersburgu, chłodny, powściągliwy mężczyzna o skłonnościach do filozofowania; surowy dla swojego syna i żony. Kiedy dowiaduje się o romansie Anny, początkowo zgadza się na udzielenie rozwodu, jednak z czasem stwierdza, że może to mieć zły wpływ na jego reputację, i odmawia żonie zarówno rozwodu, jak i widzenia się z ukochanym synkiem;
• ·       Hrabia Aleksiej Kiryłłowicz Wroński – młody oficer z zamożnego domu, dusza towarzystwa i utalentowany człowiek o dużej liczbie pasji – maluje, jeździ konno, gra w karty, zna się na architekturze, działa dobroczynnie. Początkowo adoruje młodą Kitty Szczerbacką, ale kiedy poznaje Annę, traci dla niej głowę i wiąże się z nią wbrew woli swojej matki. Ojciec dziecka Anny, Annie. Po śmierci kochanki wyjeżdża na wojnę do Serbii;
• ·       Konstanty Dmytricz Lewin – ponad trzydziestoletni mężczyzna zarządzający sporym majątkiem na wsi, myśliciel, filozof. Zakochany w Kitty, dopiero przy drugich oświadczynach zostaje przyjęty;
• ·       Katerina „Kitty” Aleksandrowna Szczerbacka – najmłodsza z trzech sióstr, ulubienica ojca; bryluje na salonach i początkowo oddaje serce Wrońskiemu, by doświadczyć odrzucenia i upokorzenia. Po wyjeździe do Sanatorium, „do wód”, gdzie przeszła etap zafascynowania idei poświęcenia się innym kosztem siebie, powraca do Rosji, by przyjąć oświadczyny Lewina. Po ślubie szczęśliwie zostaje matką syna Dymitra;
• ·       Książę Stiepan „Stiwa” Arkadjewicz Obłoński – brat Anny, lekkoduch, bawidamek, rozrzutnik; wielokrotnie zdradza żonę i trwoni jej majątek; powszechnie lubiany bywalec kasyn i teatrów, karierowicz i urzędnik w Moskwie;
• ·       Daria „Dolly” Aleksandrowna Obłońska, z domu Szczerbacka – 34-letnia żona Stiwy, starsza siostra Kitty, matka siedmiorga dzieci, z których pięcioro przeżyło, na rodzeniu dzieci straciła urodę, a co za tym idzie, zainteresowanie męża; przy odkryciu pierwszej zdrady pragnie porzucić niewiernego małżonka, który dostarcza jej tylko kłopotów, lecz namówiona przez Annę wybacza mu. Jej sytuacja pogarsza się ze strony na stronę ze względu na rozrzutność Obłońskiego.

Wszystkie te postaci zarysowane są dość drobiazgowo, przechodzą w książce przemianę, a czytelnik z zainteresowaniem może śledzić ich różnorodne losy. Bohaterowie są niepowtarzalni, każdy ma swój charakter i unikatowy głos i sposób myślenia, zwraca uwagę na różne aspekty sytuacji.

Przemyślana kompozycja

Zdecydowanie uwagę zwraca staranna i przemyślana kompozycja. Akcja zaczyna się, gdy rodzina Obłońskich pogrążona jest w głębokim kryzysie – Stiwa zdradził swoją żonę z guwernantką ich dzieci, a Dolly nie chce mu przebaczyć i nie odzywa się do niego. Dlatego wiarołomny małżonek ściąga na pomoc swoją siostrę, Annę Kareninę. Dzięki jej mediacjom małżeństwo godzi się, ale ta sytuacja jest niejako zapowiedzią późniejszych problemów Anny. Podobnie, kiedy Karenina po raz pierwszy widzi Wrońskiego, na dworcu, pod kołami pociągu ginie stróż kolejowy. Nie bez przyczyny Tołstoj umieszcza taką scenę w swoim dziele.

Tematyka

Powieść porusza całe spektrum tematów, choć oczywiście relacja Kareniny z Wrońskim jest osią powieści. Mamy tu jednak również obraz carskiej Rosji, postęp technologiczny związany z koleją czy oświetleniem, dokładny obraz stosunków społecznych i różnych warstw ludności. Lewin obraca się w środowisku chłopskim, które nieustannie analizuje wraz ze swoją w nim rolą, Obłoński, również posiadający wiejski majątek, tylko na wsi bywa i bryluje na salonach. Stosunki społeczne w wyższej klasie są bardzo sztywne, przedstawiciele arystokracji zwracają bardzo dużo uwagi na konwenanse i bywanie w starannie dobranych miejscach w odpowiednim towarzystwie – jest to wyznacznik ich statusu. Jakiekolwiek uchybienie tym normom może doprowadzić to wyrzucenia z towarzystwa, tak jak to się stało z Anną. Kiedy jej sytuacja stała się powszechnie znana, pani Karenin przestała być zapraszana na jakiekolwiek wydarzenia towarzyskie, a prywatne jej podejmowanie mogło oznaczać ryzyko narażenia się na niesławę i obmowę. Anna stała się trędowata w społeczeństwie, w którym niegdyś kwitła. Podobne traktowanie nie spotyka jej kochanka, hrabiego Aleksego Wrońskiego, który może nadal bywać na salonach i być podejmowany w każdym domu. Zresztą młody oficer jest tego całkowicie świadomy:

Wiedział  doskonale, że w oczach kuzynki i całej socjety śmieszność mu nie groziła. Wiedział aż nadto dobrze, że w ich oczach rola niefortunnego wielbiciela panny na wydaniu i w ogóle kobiety wolnej może wydawać się śmieszna, natomiast rola mężczyzny, który za wszelką cenę stara się skłonić do cudzołóstwa kobietę zamężną, ta rola ma w sobie jakieś imponujące piękno i nigdy nie może być przedmiotem drwin. (t. I, s. 161)

Kobiety miały inne prawa, niż ich partnerzy, a w przypadku zdrady ocena ich zachowania była diametralnie inna. Anna jest w oczach społeczeństwa kobietą upadłą, Wroński jest podziwianym zdobywcą.

Drobiazgowość obserwacji i wrażliwość pisarza

Tołstoj jest wnikliwym obserwatorem, który najdrobniejsze niemal spostrzeżenia przelewa na papier. Przygląda się bacznie swoim bohaterom, doskonale oddaje ich stan ducha. Obserwowanie rozwijającej się sytuacji Anny, od jej walki z uwodzącym ją młodym mężczyzną, przez poddanie mu się i pójście za głosem serca, poprzez utratę syna i związaną z tym rozpacz, aż po szaleństwo zazdrości o bywającego w świecie Wrońskiego – ta przemiana ukazana jest mistrzowsko. Mnie zachwycił zwłaszcza jeden detal, a mianowicie kiedy to Dolly zauważa zmianę w zachowaniu Anny:

(…) i nagle w tej chwili przyszło jej nie wiadomo czemu na myśl przymrużanie przez Annę oczu, dziwne nowe jej przyzwyczajenie… I przypomniała sobie, że Anna przymrużała oczy właśnie wówczas, gdy chodziło o intymne strony życia. „Tak jakby przymykała oczy na własne życie, by go całego nie widzieć” – pomyślała Dolly. (t. II, s. 237)

Niezwykle poruszająca jest również scena śmierci Anny, kiedy doprowadzona na skraj rozpaczy kobieta rzuca się pod pociąg:

„Gdzie ja jestem? Co ja robię? Po co?” Chciała się podnieść, uskoczyć w bok; lecz coś olbrzymiego, nieubłaganego pchnęło ją w głowę i powlokło za plecy. „Boże, przebacz mi wszystko!” – wyrzekła czując, że opór byłby daremny. Mały chłopina, mrucząc coś pod nosem, obrabiał jakieś żelastwo. I świeca, przy blasku której czytała księgę pełną niepokoju, fałszu, niedoli i zła, wybuchła jaskrawszym niż kiedykolwiek światłem, oświeciła przed nią wszystko, co dotąd leżało w cieniu, zaskwierczała i poczęła się zmierzchać, aż na wieki zgasła. (t. II, s. 410)

Tragiczna śmierć kochanki, a jednocześnie matki jego córki Anny, sprawiła, że Wroński odciął się od swojego poprzedniego życia i wraz z opłaconą przez siebie kompanią wyjechał na front wojny serbskiej.

Drugie przedstawione w książce małżeństwo, Obłońscy, również zmierza ku katastrofie. Stiwa, zajęty jedyne dogadzaniem sobie w myśl zasady carpe diem, przepuszcza majątek żony i zadłuża się po uszy. Dolly jednak, wraz z piątką ich dzieci, nie ma siły odejść od męża. Można się tylko domyślać, jakim dramatem skończy się ta sytuacja.

Jedyną parą, która odnosi sukces i ma przed sobą w miarę jasną przyszłość, są Kitty i Lewin. Mimo, że Kitty początkowo była zakochana we Wrońskim i odrzuciła pierwsze oświadczyny Lewina, a po odkryciu fascynacji Wrońskiego Anną przeszła prawdziwe załamanie nerwowe, młoda dziewczyna pozbierała się i oddała rękę Lewinowi. Bardzo podobało mi się, jak Tołstoj pokazał trudne początki małżeństwa dwojga ludzi, którzy oprócz darzenia się romantycznym uczuciem w zasadzie w ogóle się nie znają i z początku z trudem się docierają. Oddaleni od pokus wystawnego życia mieszkają w majątku Lewina na wsi, skupieni na ciężkiej pracy, zapobiegliwi. Co prawda Lewina gnębią jego wewnętrzne demony - poszukiwanie sensu życia, które w końcu młody mężczyzna odnajduje w życiu dla dobra innych, to jednak małżeństwo jest zgodne i szczęśliwe. Tak też można odczytać przesłanie książki, zgodne zresztą z prywatnym życiem pisarza. Tołstoj wierzył w siłę edukacji, działał na rzecz chłopstwa w swoim rodzinnym majątku Jasna Polana, chciał oddać chłopstwu swój majątek.

Cieszę się, że wróciłam do książki, którą przeczytałam jeszcze w liceum, a którą obecnie pamiętałam jedynie w ogólnym zarysie. Dzieło rosyjskiego pisarza zasłużenie zajmuje miejsce w kanonie światowej literatury, a wrażliwość i wiedza jej autora sprawiają, że jest to pozycja naprawdę wyjątkowa. Niektóre fragmenty książki, nadmiernie filozofujące czy skupione na przedstawieniu wielu różnych racji są dzisiaj dość nużące, ale psychologiczna głębi wielu bohaterów może do dziś stanowić wzór dobrych powieści psychologicznych. To jakby literacki inny poziom.

Moja ocena: 9/10

Lew Tołstoj, Anna Karenina
Wydawnictwo Akant, Warszawa 2003
Tłumaczenie: Kazimiera Iłłakowiczówna
Liczba stron: 542 (t.I) + 472 (t. II) = 1014
ISBN: 83-89136-68-6 (t. I), 83-89136-69-4 (t. II)

******************************************************************************

Happy families are all alike; every unhappy family is unhappy in its own way

After many years I returned to Anna Karenina, because of the mention of the title character's love affair with Wroński in Sally Rooney's book Beautiful World, Where Are You. I was curious about this return, vast majority of what I read now is contemporary prose, so it is good to come back to the absolute classics from time to time and see what techniques and treatments have guaranteed its position in the literary canon.

The two-volume, voluptuous work of the Russian writer Leo Tolstoy was written in 1873-78, and was first published in The Russian Messenger periodical in 1875-77. It was first published in the book form in 1878. Anna Karenina is divided into 8 parts, and her fate is described on over a thousand pages (depending on the edition, of course). Since I have been using the library for some time, I was amused by the fact that far fewer people reach the second volume - the first was definitely more shabby. Unfortunates, they don't know what they are missing!

Characters

It's no wonder that so many pages have a whole galaxy of heroes:

• The title Anna Arkadyevna Karenina - wife of Alexey Alexandrovich Karenin, with whom she has an eight-year-old son, Sergei; much younger than her husband, she has a fiery temper and is a beautiful woman with dark eyes and dark hair; she has an excellent sense of taste and beauty and knows how to charm her interlocutors. Until she gets to know Alexei Vronsky, her temper remains hidden, but with the ensuing romance, the woman comes to life and makes a risky decision to leave her husband, which is condemned by public opinion;

• Alexei Alexandrovich Karenin - a senior official in one of the state offices in St. Petersburg, a cool, reserved man with a tendency to philosophize; harsh on his son and wife. When he learns about Anna's affair, he initially agrees to grant her with a divorce, but over time decides that it may be bad for his reputation, and refuses his wife both a divorce and seeing her beloved son;

• Count Alexei Kirillovich Vronsky - a young officer from a wealthy home, the soul of the party and a talented man with a large number of passions – he paints, rides horses, plays cards, knows architecture, and does charity. At first he adores the young Kitty Shcherbatskaya, but when he meets Anna, he loses his head for her and binds with her against the will of his mother. The father of Anna's child, Annie. After the death of his lover, he goes to Serbia for war;

• Konstantin Dmitrievich  Levin - over thirty-year-old man who manages a large estate in the countryside, thinker, philosopher. In love with Kitty, only at the second proposal is he accepted;

• Ekaterina "Kitty" Alexandrovna Shcherbatskaya - the youngest of three sisters, her father's favorite; she shines in salons and initially gives her heart to Vronsky to experience rejection and humiliation. After leaving for the German spa, "to the waters", where she was fascinated by the idea of ​​sacrificing herself at the expense of others, she returns to Russia to accept Levin's proposal. After the wedding, she happily becomes a mother to her son Dmitri;

• Prince Stepan "Stiva" Arkadyevich Oblonsky - Anna's brother, playboy, sould of the party; he repeatedly cheats on his wife and squanders her fortune; well-liked visitor of casinos and theaters, works as a civil servant in Moscow;

• Darya "Dolly" Alexandrovna Oblonskaya, née Shcherbatskaya - 34-year-old wife of Stiva, older sister of Kitty, mother of seven children, five of whom survived, lost her beauty by having so many kids, and thus her husband's interest as well; upon discovering the first betrayal she wants to abandon her unfaithful spouse, who only gives her troubles, but, persuaded by Anna, forgives him. Her situation is deteriorating from page to page due to Oblonsky's extravagance.

All these characters are described in detail, they undergo changes in the book, and the reader can follow their various fates with interest. The heroes are unique, each has his own character and specific voice and way of thinking, paying attention to various aspects of the situation.

Well-thought composition

The careful and thoughtful composition definitely attracts attention. The action begins when the Oblonsky family is plunged into a deep crisis - Stiva cheated on his wife with their children's governess, and Dolly refuses to forgive him and does not speak to him. That is why the unfaithful spouse brings his sister Anna Karenina to help. Thanks to her mediation, the marriage is reconciled, but this situation is, in a way, an announcement of Anna's later problems. Similarly, when Karenina sees Vronsky for the first time, at the station, a railway worker is killed under the wheels of the train. It is not without reason that Tolstoy includes such a scene in his work.

Topics

The novel touches on a whole spectrum of topics, although of course Karenina's relationship with Vronsky is the axis of the novel. However, we also have a picture of tsarist Russia, technological progress related to railways and lighting, an accurate picture of social relations and different sections of the population. Levin revolves around the peasant milieu, which he constantly analyzes along with his role in it, Oblonsky, who also owns a rural estate, is only a visitor in the countryside. Social relations in the upper class are very rigid, representatives of the aristocracy pay a lot of attention to conventions and appear in carefully selected places in the exactly proper company - this is a determinant of their status. Any failure to meet these standards can lead to expulsion from society, as happened with Anna. As her situation became widely known, Ms. Karenin was no longer invited to any social events, and seeing her privately could risk exposing oneself to dishonor and slander. Anna became a leper in a society where she once thrived. A similar treatment does not happen to her lover, Count Alexei Vronsky, who can still visit salons and be taken up in every home. Anyway, the young officer is fully aware of this:

He knew perfectly well that in the eyes of his cousin and all the fun he was not threatened with ridicule. He knew all too well that in their eyes the role of an unfortunate admirer of a bride and a free woman in general may seem ridiculous, while the role of a man who tries to persuade a married woman to commit adultery at all costs, this role has some impressive beauty and never it cannot be mocked. (vol. I, p. 161)

Women had different rights than their partners, and in the case of an affair, the assessment of their behavior was completely different. Anna is a fallen woman in the eyes of society, Vronsky an admired conqueror.

Detailed descriptions and sensitive eye of the writer

Tolstoy is a keen observer who puts the smallest observations on paper. He looks closely at his heroes, and perfectly reflects their state of mind. Observing the unfolding situation of Anna, from her fight from a young man who seduces her, through surrender to him and following her heart, through the loss of her son and the despair that comes with it, to the madness of jealousy about Vronsky, who is now shining in the society - this transformation is shown masterfully. One detail in particular amazed me, namely when Dolly notices a change in Anna's behavior:

(...) and suddenly, at that moment, it came to her, that for some reason, Anna is squinting her eyes, her strange new habit ... And she remembered that Anna had squinted her eyes just when it was about the intimate parts of life. As if she closed her eyes to her own life so she wouldn't see it all, Dolly thought. (Vol. II, p. 237)

The scene of Anna's death, when brought to the brink of despair, is also extremely moving – she throws herself under the train:

"Where am I? What I am doing? What for?" She wanted to get up, jump to the side; but something huge, inexorable thrust her over the head and dragged her by the back. "God, forgive me for everything!" She said, feeling that resistance would be futile. The little boy was working some iron, muttering something under his breath. And the candle, in the light of which she read a book full of anxiety, falsehood, misery and evil, burst out into a brighter than ever light, illuminated before her everything that had been in the shadow, squeaked and began to dusk until it faded out forever. (vol. II, p. 410)

The tragic death of his lover, and at the same time the mother of his daughter Anna, meant that Vronsky cut himself off from his previous life and, together with the company he paid for, went to the front of the Serbian war. I don’t think anybody else cares for her death.

The second marriage presented in the book, the Oblonskys, is also heading for a catastrophe. Stiva, busy only with indulging himself according to the carpe diem principle, squanders his wife's fortune and gets into debt to his ears. Dolly, however, burdened with their five children doesn’t have the strength to leave her husband. One can only guess with what drama this situation will cause.

The only successful couple with a reasonably bright future are Kitty and Lewin. Although Kitty was initially in love with Vronsky and rejected Levin's first proposal, and after discovering young officer's fascination with Anna, had a real nervous breakdown, the young girl picked herself up and gave Levin her hand. I really liked how Tolstoy showed the difficult beginnings of a marriage of two people who, apart from having a romantic infatuation, do not really know each other at all and at first find it difficult to live with each other. Far from the temptations of lavish life, they live on the Levin’s estate in the countryside, focused on hard work and thrifty. It is true that Levin is tormented by his inner demons - a search for the meaning of life, which the young man finally finds in life for the benefit of others, the marriage is consensual and happy. This is also how the book's message can be read, in line with the writer's private life. Tolstoy believed in the power of education, he acted for the peasantry in his family estate Yasnaya Polyana, he wanted to give his property to the peasantry.

I am glad that I returned to the book that I read while still in high school, and which I remembered only vaguely. The work of the Russian writer deservedly occupies a place in the canon of world literature, and the sensitivity and knowledge of its author make it a truly unique book. Some fragments of it, overly philosophical or focused on presenting too many different reasons, are quite tedious today, but the psychological depth of many characters can still be a model of good psychological novels. It is like a different literary level.

 

My rating: 9/10

Author: Leo Tolstoy
Title: Anna Karenina
Publishing House: Akant, Warsaw 2003
Translation: Kazimiera Iłłakowiczówna
Number of pages: 542 (vol. I) + 472 (vol. II) = 1014