Roy Jacobsen, Niegodni (De uverdige)

Najnowsza powieść Roya Jacobsena

Kiedy zobaczyłam, że wyszła nowa książka Jacobsena, bardzo się ucieszyłam. Lubię twórczość pisarza i do tej pory bardzo mi się podobały jego utwory, a przeczytałam ich już sześć – cztery książki o Barroy, fascynującą opowieść o Fritzu Dörriesie (Człowiek, który kochał Syberię) oraz Cudowne dzieci. Sięgałam więc po Niegodnych ze sporym entuzjazmem, a t tymczasem czekało na mnie zaskoczenie.

Szybkie dojrzewanie w czasie wojny

Najnowsza powieść Jacobsena opowiada o losach nastolatków podczas drugiej wojny światowej w Oslo. Carl (zwany przez wszystkich Kalle), Olav i Roar mieszkają w mało zamożnej części miasta i bardzo szybko muszą dorosnąć. Rodzice Olava znikają, a o on sam zostaje z młodszym rodzeństwem, bliźniakami Lassem i Minną, których musi wykarmić. Mamcia Carla cierpi na depresję, a ojciec rozpływa się – jak się potem okazuje, działał w ruchu oporu i musiał uciekać do Szwecji. Chłopcy szybko orientują się, że jeśli chcą, by rodziny miały co jeść, muszą organizować dodatkowe pieniądze albo czasami zwędzić coś na stół. Zaczynają okradać zamożne wille nieobecnych obywateli, co zapewnia im nie tylko lepsze jedzenie czy nagły dostęp do drogich alkoholi, ale również umożliwia sprzedanie wielu bezcennych przedmiotów na lokalnym czarnym rynku.

Mnogość wątków i bohaterów

Może jestem zmęczona, a może czytam ostatnio za dużo, ale moje lektury zaczynają zlewać mi się w jedno. Niegodni bardzo przypominają Beatlesów Christensena, chociaż tam akcja dzieje się jakieś 20 lat po wojnie, a chłopców było czterech, a nie trzech. W powieści Jacobsena dość dużo się dzieje i często miałam problem, żeby połapać się w masie bohaterów i ich relacji. Mamy Kallego usiłującego zrozumieć, czym zajmował się jego ojciec, relację ojca, wspomnienia dyrektora szkoły, dawnego duchownego, utratę i odzyskanie bliźniaków, mamy obrazy z więzienia. Wiele wydarzeń mnie zaskoczyło (akcje sabotażowe wobec niemieckiego okupanta i ich drastyczne konsekwencje), nieuzasadnione morderstwo, pojawienie się i losy cennych przedmiotów na kartach książki. Dało mi to wrażenie chaosu i mnogości, miałam problem, żeby nadążyć. Nie poczułam relacji z  żadnym z bohaterów, wydali mi się odlegli, obcy, zajęci. Jednocześnie powieść Jacobsena nie wydała mi się nowa ani odkrywcza i może faktycznie mam przesyt literaturą okołowojenną. Myślę, że warto po nią sięgnąć i przekonać się samemu.

Moja ocena: 6/10.

Roy Jacobsen, Niegodni

Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2024

Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 368
ISBN: 978-83-68045-59-8

********************************************************************************

The latest novel by Roy Jacobsen

When I saw that Jacobsen's new book was out, I was very happy. I like the writer's work and so far I have already read six of them - four books about Barrøy, a fascinating story about Fritz Dörries (The Man Who Loved Siberia) and Child Wonder. So I reached for The Unworthy (not translated to English as of July 2024) with great enthusiasm, but a surprise was waiting for me.

Rapid maturation during the war

Jacobsen's novel tells the story of teenagers during World War II in Oslo. Carl (called Kalle by everyone), Olav and Roar live in a poor part of town and have to grow up very quickly. Olav's parents disappear, and he is left with his younger siblings, twins Lasso and Minna, whom he must take care of. Carl's mother suffers from depression, and his father vanishes - as it later turns out, he was a member of the resistance movement and had to flee to Sweden. The boys quickly realize that if they want their families to eat, they have to organize extra money or sometimes steal something for the table. They start robbing the wealthy villas of absent citizens, which not only provides them with better food or sudden access to expensive alcohol, but also allows them to sell many priceless items on the local black market.

A multitude of plots and characters

Maybe I'm tired, or maybe I've been reading too much lately, but my readings are starting to merge into one. The Unworthy are very reminiscent of Christensen's Beatles, although in the second case the action takes place some 20 years after the war and there were four boys, not three. There is quite a lot going on in Jacobsen's novel and I often had trouble understanding the multitude of characters and their relationships. We have Kalle trying to understand what his father did, his father's encounter of events, the memories of the school principal and at the same time a former priest, the loss and return of the twins, we have images from prison. Many events surprised me (sabotage actions against the German occupier and their drastic consequences), unjustified murder, the appearance and fate of valuable items on the pages of the book. It gave me the impression of chaos and multitude, I had trouble keeping up. I didn't feel a connection with any of the characters; they seemed distant, alien, and simply occupied. At the same time, Jacobsen's novel did not seem new or groundbreaking to me, and maybe I am actually fed up with literature on the topic of the war. I think it's worth reaching for it and seeing for yourself.

My rating: 6/10.

Author: Roy Jacobsen
Title: The Unworthy (not translated to English yet as of July 2024)
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2024
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 368
ISBN: 978-83-68045-59-8

Roy Jacobsen, Oczy z Rigela (Rigels Øyne)

Powieść drogi

Trzeci, choć dla mnie akurat ostatni, tom sagi o Ingrid Barrøy, jest zupełnie inny od pozostałych – to klasyczna powieść drogi. Ingrid wraz ze swoją córeczką Kają wyrusza na poszukiwanie Aleksandra. Jej oczami widzimy odradzający się po II wojnie światowej kraj, skalę wojennych zniszczeń, ludzkie dramaty. Nie chodzi o cel, lecz o samą podróż.

Wojna robi z ludźmi dziwne rzeczy, niekoniecznie stają się od niej lepsi

W pewien sposób Oczy z Riegela są powieścią rozliczeniową – pokazują podejście Norwegów do II wojny światowej, czy pomagali sobie nawzajem, czy też kolaborowali z okupantem. Część osób ewidentnie kłamie przed Ingrid, część usiłuje coś ukryć, część cierpliwie prowadzi ją ścieżkami uciekinierów, pokazując jej tajemne skrytki czy też miejsca przerzutów. Sama Ingrid też usiłuje rozwiązać zagadkę swojego „męża”, jak go nazywa, Aleksandra Michajłowicza Niżnikowa. Zacięta w swoim uporze kobieta nie wie jeszcze, jakie odkrycia ją czekają, a Jacobsen pisze gorzko:

Ingrid ścigała swoją miłość i wciąż pozostawała szczęśliwie nieświadoma tego, że pierwszą ofiarą pokoju jest prawda. (s. 46)

Czy Ingrid byłaby szczęśliwsza nie znając jej? Czy też do końca życia dręczyłaby ją nierozwiązana zagadka?

Wszystkie drogi prowadzą na Barrøy

Kiedy Ingrid zakończyła swoją kilkusetkilometrową tułaczkę, wróciła na Barrøy, ale jako inna, zmieniona osoba. Miała siłę samotnie przemierzać zniszczony wojną kraj, stykać się z nieznanymi ludźmi, brnąć samotnie przez leśne ostępy i opustoszałe drogi. Dlatego wraca na swoją wyspę jako silna, nieugięta kobieta, prawdziwa właścicielka tego miejsca, choć może nieco bardziej zgorzkniała i zamknięta.

Jacobsenowski styl

Tak samo jak we wszystkich pozostałych tomach Jacobsen zostawia sporo niedopowiedzeń i niejasności, nie podaje czytelnikowi jasnych rozwiązań. To proza wymagająca dużej uwagi podczas lektury, czasami sugerująca tylko pewne wydarzenia, malująca je na marginesie. Jednocześnie proza zachwycając opisami krajobrazu, mijanych miast i miasteczek, piękny obraz odradzającej się po wojnie Norwegii, swoisty portret czasów. Z przyjemnością wrócę kiedyś do tej książki, może właśnie do tego tomu ze wszystkich, by zobaczyć, który element wyjdzie dla mnie na pierwszy plan przy ponownej lekturze po dłuższej przerwie. Tymczasem – polecam!

Moja ocena: 7/10.

 

Roy Jacobsen, Oczy z Rigela
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2020
Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 256
ISBN: 978-83-66570-29-0

****************************************************************************

The novel of the road

The third, but for me the last, volume of the Ingrid Barrøy saga is completely different from the others - it's a classic road novel. Ingrid and her daughter Kaja set out to find Aleksander. Through the mother’s eyes we see the country reborn after World War II, the scale of war damage, human suffering. It's not about the destination, it's about the journey itself.

War does strange things to people, they don't necessarily make them better

In a way, Eyes of the Riegel is a reckoning novel - it shows the approach of the Norwegians to World War II, whether they helped each other or collaborated with the occupier. Some people are clearly lying to Ingrid, some are trying to hide something, some patiently lead her along the paths of refugees, showing her secret hiding spots or places of transfers. Ingrid herself is also trying to solve the mystery of her "husband", as she calls him, Alexander Mikhailovich Nizhnikov. The stubborn woman does not yet know what discoveries await her, and Jacobsen writes bitterly:

Ingrid pursued her love and was still happily unaware that the first casualty of peace is truth. (p. 46)

Would Ingrid be happier not knowing it? Or would she be haunted by an unsolved mystery for the rest of her life?

All roads lead to Barrøy

When Ingrid ended her wandering of several hundred kilometers, she returned to Barrøy, but as a different, changed person. She had the strength to travel alone through a war-torn country, meet unknown people, wade alone through forests and deserted roads. That is why she returns to her island as a strong, unyielding woman, the true owner of this place, although perhaps a bit more bitter and secretive.

Jacobsen's style

As in all other volumes, Jacobsen leaves a lot of understatements and ambiguities, he does not give the reader clear solutions. It is prose that requires a lot of attention when reading, sometimes only suggesting certain events, painting them in the margins. At the same time, the prose that delights with the descriptions of the landscape, cities and towns passed by, a beautiful portrait of Norway reborn after the war, also - a portrait of the times. I will be happy to return to this very book of the entire series someday, to see which element will come to the fore for me when re-reading after a long break. In the meantime - I strongly recommend!

My rating: 7/10.

Author: Roy Jacobsen
Title: Eyes of the Rigel
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie , Poznan 2020
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 256
ISBN: 978-83-66570-29-0

Roy Jacobsen, Białe morze (Hvitt Hav)

Nad morzem człowiek jest tylko ulepionym z twardej gliny gościem

Białe morze to drugi po Niewidzialnych tom sagi o Ingrid Barrøy. Akcja początkowo toczy się nieśpiesznie, ale w momencie, gdy Ingrid ratuje rozbitka ze statku Riegel nagle na zimniej norweskiej wyspie wybucha gorące uczucie. Rosyjski jeniec wojenny Aleksander znajduje u Ingrid nie tylko ocalenie od śmierci, ale również miłość, a później wolność.

Życie mieszkańca wyspy to szukanie

Drugi tom sagi o Barrøy jest dość mroczny, bo wiele w nim obrazów wojny. Dzielna Ingrid znajduje u wybrzeży swojej wyspy wiele zwłok, które pracowicie wyciąga na brzeg i zabezpiecza, a następnie oddaje niemieckim okupantom. Jacobsen arcyciekawie wplótł prawdziwe wydarzenie historyczne, a mianowicie zatonięcie norweskiego statku transportowego MS Rigel, które miało miejsce 27 listopada 1944. Podczas katastrofy zginęło niemal 2500 osób, w tym głównie jeńcy radzieccy, ale również żołnierze niemieccy i kilku Norwegów. Aleksander jest właśnie jedną z cudem ocalałych osób, a uczucie pomiędzy właścicielką wyspy a rozbitkiem rozwija się pomimo bariery językowej. Jednak oboje zdają sobie sprawę z zagrożenia, więc Ingrid przygotowuje rozbitka do ucieczki zimą, kiedy żaden niemiecki okupant nie zdecyduje się zawitać na wyspę ze względu na pogodę. Tak właśnie jednego dnia Aleksander rozpoczyna wędrówkę po swoją wolność, a Ingrid zostaje tylko wspomnienie jego oczu.

Kiedy ktoś umiera nie daje się żyć

Katastrofa statku to jednak niejedyne ponure oblicze wojny w Białym morzu. Ingrid ląduje w szpitalu, gdzie słyszy dramatyczne historie ludzi dotkniętych przez wojnę, a wracając do domu poznaje całą masę ludzi szukającą swoich bliskich zagubionych w wojennej zawierusze. Kraj jest zrujnowany po wojnie, panuje głód, brakuje podstawowych towarów. Jednak ludzie sobie pomagają, a sama Ingrid przyjmuje do siebie chorą dziewczynkę Nelvy oraz młodych chłopaków do odbudowy gospodarstwa. Świat zaczyna się odradzać, rodzi się nowe życie, aż wreszcie znaczna część rodziny wraca na wyspę i Ingrid nie jest już na niej kompletnie sama.

Bóg nie ma tak wielkiej miłości dla ludzi na wybrzeżu, jaką ma wobec tych w głębi lądu i miastach

Fabuła się rozwija z tomu na tom, natomiast nie zmienia się niełatwy, oszczędny, więcej sugerujący niż opisujący styl Jacobsena. Mija półtorej strony zanim to, co widzi Ingrid, zostanie nazwane jako trupy. Przez całą powieść zastanawiałam się też, czy Ingrid została zgwałcona przez niemieckich okupantów. Główna bohaterka zastanawia się natomiast, czy jej ukochany na pewno jest zbiegłym rosyjskim jeńcem, czy może jednak niemieckim oprawcą. Powieść wymaga pełnego skupienia podczas lektury, ale podczas ponownego przeglądania niektóre fragmenty nadal pozostały dla mnie niezrozumiałe.

Chociaż mówiono mi, że pierwszy tom tetralogii o Barrøy jest najlepszy, mi chyba drugi podobał się najbardziej. Dopiero wracając do niego byłam w stanie docenić siłę zdań Jacobsen i umiejętność budowania nastroju, zwłaszcza oddania samotności i nieprzystępności północnej krainy. To nie jest kraj, który ułatwia życie, raczej taki, który zmusza ich do nieustannej walki z żywiołami, głodem i nieprzyjazną pogodą. Historia dokłada konieczność walki o własną godność i prawdę.

 

Moja ocena: 7/10.

Roy Jacobsen, Białe morze
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019
Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 264
ISBN: 978-83-6638-78-0

**************************************************************

By the sea, a man is just a passerby made of hard clay

White Shadow is the second book in Ingrid Barrøy's saga after The Unseen. The action is slow at first, but when Ingrid rescues a castaway from the Riegel ship, a hot feeling suddenly erupts on a cold Norwegian island. Russian prisoner of war Alexander finds in Ingrid not only salvation from death, but also love, and later freedom.

The life of an islander is a constant search

The second volume of the Barrøy saga is quite dark, because it depicts many images of war. The brave Ingrid finds many corpses off the coast of her island, which she laboriously pulls ashore and secures, and then gives back to the German occupiers. Jacobsen wove a real historical event in an interesting way, namely the sinking of the Norwegian transport ship MS Rigel, which took place on November 27, 1944. Almost 2,500 people died during the disaster, mainly Soviet prisoners of war, but also German soldiers and a few Norwegians. Aleksander is one of the miraculous survivors, and the feeling between the island's owner and the castaway develops despite the language barrier. However, both are aware of the threat his presence poses, so Ingrid prepares the castaway to escape in the winter, when no German occupier will decide to visit the island due to the weather. That's how one day Aleksander begins his journey for his freedom, and Ingrid is left with only the memory of his eyes.

When someone dies, you can't continue on living

However, the shipwreck is not the only gloomy face of the war in White Shadow. Ingrid s taken to the hospital, where she hears dramatic stories of people affected by the war, and on her way home she meets a lot of people looking for their loved ones lost in the turmoil of war. The country is ruined after the war, there is famine, there is a shortage of basic goods. However, people help each other, and Ingrid herself takes in a sick girl Nelvy and young boys to rebuild the farm. The world begins to regenerate, new life is born, until finally a large part of the family returns to the island and Ingrid is no longer completely alone on it.

God does not have as much love for people on the coast as He has for those inland and in the cities

The plot develops from volume to volume, but it does not change the difficult, brief, more suggestive than describing Jacobsen's style. It takes a page and a half before what Ingrid sees is called corpses. Throughout the novel, I also wondered if Ingrid was raped by the German occupiers. The main character, wonders whether her beloved is really an escaped Russian prisoner of war, or maybe a German opressor. The novel requires full concentration when reading it, but also during re-reading some passages still remained incomprehensible to me.

Although I've been told that the first volume of the Barrøy tetralogy is the best, I think I liked the second one better. It was only when I came back to it I was able to appreciate the power of Jacobsen's sentences and the ability to build the mood, especially the depiction of the loneliness and inaccessibility of the northern land. This is not a country that makes life easier, rather one that forces them to constantly fight the elements, hunger and unfriendly weather. History makes it necessary to fight for one's own dignity and truth. 

My rating: 7/10. 

Author: Roy Jacobsen
Title: White Shadow
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 264
ISBN: 978-83-6638-78-0

Roy Jacobsen, Niewidzialni (De usynlige)

Początek surowej przygody

Jak już wcześniej pisałam, pechowo zaczęłam od ostatniego tomu sagi o Ingrid Barrøy, Tylko matka. Teraz sięgnęłam po pierwszy tom, by poznać początek historii. Dodatkową pokusą była świadomość, że powieść Niewidzialni była dosłownie obsypana nagrodami – dotarła do finału międzynarodowej nagrody Bookera w 2017 roku, a rok później do finału Międzynarodowej Dublińskiej Nagrody Literackiej. W opinii wielu czytelników tom pierwszy jest zdecydowanie najlepszy.

Wyspa Barrøy

Na niewielkiej wyspie Barrøy mieszka zaledwie pięciu mieszkańców – senior rodu, Martin Barrøy, jego syn Hans z żoną Marią i córeczką Ingrid oraz jego córka Barbro, która jest lekko niedorozwinięta. Cała rodzina utrzymuje się z tego, co uda im się złowić w morzu i wyhodować na wyspie, więc ich życie składa się głównie z ciężkiej pracy – wydobywaniu i suszeniu torfu latem, łowieniu i oprawianiu ryb, hodowli owiec, zbieraniu puchu kaczek edredonek, uprawie ziemniaków oraz ocalaniu tego, co morze wyrzuciło im na brzeg. Wszystko na wyspie robione jest własnoręcznie, naprawiane w pocie czoła i utrzymywane w porządku wbrew niszczycielskim siłom natury.

To właśnie natura jest największym bezimiennym bohaterem powieści – czasami sprzyja bohaterom, ale najczęściej jest wobec nich obojętna czy też okrutna. Ludzie mogą podziwiać mgłę, cieszyć się zamarzniętym na zatoce lodem, podziwiać szybko przemijające kolory jesieni, ale przede wszystkim muszą przetrwać w tej nierównej walce.

Niewidzialne życie

Zastanawiał mnie tytuł – Niewidzialni. Z jednej strony wyspa jest tak bardzo oddalona od cywilizacji, że nawet statek zbierający mleko nie przypływa na Barrøy i Hans musi o to długo zabiegać. Ingrid staje się częścią społeczności dopiero po swoim chrzcie w wieku trzech lat, a dołącza do niej dopiero z momentem pójścia do szkoły. Inni nie wiedzą, co się dzieje na wyspie i często są zaskoczeni przebiegiem wydarzeń.

Dla mnie Niewidzialni to również książka o utraconym dzieciństwie – po przedwczesnej utraci ojca Ingrid zaskakująco szybko musi dorosnąć i zacząć opiekować się swoimi najbliższymi, a wkrótce również dziećmi bogatej właścicielki składu towarów. Z biegiem czasu jej śmiech, do którego tak był przywiązany jej ojciec, znika. Dzieci bardzo szybko pracują zupełnie tak samo ciężko, jak dorośli, a w przypadku ich braku biorą na siebie ich role.

Surowość stylu

Jacobsen pisze bardzo specyficznie, jego styl jest surowy i prosty, a proza pozbawiona zbędnych ozdobników. Surowość natury przedostaje się nie tylko do oszczędnych zachowań jego bohaterów, ale również do języka opisu. Głównie są to suche opisy zdarzeń, zmian zachodzących w krajobrazie w zależności od pogody i pory roku, codziennej ludzkiej mordęgi. Nie ma szczególnego wglądu w uczucia bohaterów, jakby oni sami nie do końca rozumieli, co się z nimi dzieje, i nie chcieli się w to zagłębiać. W związku z tym czytelnik obserwuje ich z dużej odległości, z nagle docenionego komfortu ciepłego domu z mnogością udogodnień, i może z podziwem zmieszanym z niedowierzaniem zobaczyć, jak bardzo zmieniło się nasze życie od początku XX wieku, kiedy rozgrywa się akcja.

Niewidzialni to czwarta książka Jacobsena, którą przeczytałam. Licząc sagę o Ingrid Barrøy jako jedną pozycję, trzecia. Wszystkie powieści różnią się od siebie znacząco i to wydaje mi się dość niesamowite. Cudowne dzieci przesycone były ciepłem i melancholijną atmosferą dzieciństwa, Człowiek, który kochał Syberię była skupiona na przygodach badacza Friedriecha Dörriesa, natomiast tetralogia wyspiarska tchnie chłodem i surowością. Jacobsen jest jednym z najbardziej zaskakujących pisarzy, jakich znam. Warto się o tym przekonać.

 

Moja ocena: 7/10.

Roy Jacobsen, Niewidzialni
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2018
Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 280
ISBN: 978-83-7976-048-0

******************************************************************

The beginning of a rough adventure

As I wrote before, I started unlucky with the last volume of the Ingrid Barrøy saga, Just a Mother. Now I reached for the first volume to know the beginning of the story. An additional temptation was the awareness that the novel The Unseen was literally showered with awards – it was shortlisted for The Man Booker International Prize in 2017, and a year later, the finals of The International Dublin Literary Award. In the opinion of many readers, the first volume is by far the best.

The Island of Barrøy

The small island of Barrøy has only five inhabitants - the elder of the family, Martin Barrøy, his son Hans with his wife Maria and their daughter Ingrid, and Martin’s daughter Barbro, who is slightly underdeveloped. The whole family lives off what they manage to catch in the sea and grow on the island, so their life consists mainly of hard work - extracting and drying peat in the summer, fishing and dressing fish, breeding sheep, collecting eider duck down, growing potatoes and saving what the sea had washed up on their shore. Everything on the island is hand-made, repaired in the sweat of their brow and kept in order against the destructive forces of nature.

It is nature that is the greatest nameless hero of the novel - sometimes it favors main characters, but most often it is indifferent or cruel towards them. People can admire the fog, enjoy the ice frozen in the bay, appreciate the rapidly passing colors of autumn, but most of all they have to survive in this unequal struggle.

The Unseen Life

I was puzzled by the title – The Unseen. On one hand, the island is so far away from civilization that even a milk-collecting boat does not arrive at Barrøy and Hans has to fight for this opportunity for a long time. Ingrid does not become part of the community until she is baptized at the age of three, and does not join the community until she enters school. Others do not know what is happening on the island and are often surprised by the course of events.

For me, The Unseen is also a book about a lost childhood - after losing her father prematurely, Ingrid has to surprisingly quickly grow up and start taking care of her relatives, and soon also the children of the wealthy owner of a warehouse. Over time, the laughter to which her father was so attached disappears. Children very quickly work just as hard as the adults, and in their absence they take on their roles.

The Strictness of Style

Jacobsen writes very specifically, his style is strict and simple, and his prose is devoid of unnecessary embellishments. The severity of nature penetrates not only into the harsh behavior of his characters, but also into the language of his prose. These are mainly dry descriptions of events, changes taking place in the landscape depending on the weather or the season of the year, and the everyday human ordeal. There is no particular insight into the feelings of the characters, as if they didn’t quite understand what is happening to them and do not want to delve into it. Therefore, the reader observes them from a distance, from the suddenly appreciated comfort of a warm home with an abundance of amenities, and can watch with admiration mixed with disbelief how much our life has changed since the beginning of the 20th century, when the action takes place.

The Unseen is the fourth book by Jacobsen I have read. Counting the saga of Ingrid Barrøy as one item, third. All the novels are very different from each other, and that seems pretty amazing to me. Child Wonder was saturated with the warmth and melancholy atmosphere of childhood, The Man Who Loved Siberia was focused on the adventures of researcher Friedriech Dörries, while the island tetralogy breathes coldness and severity. Jacobsen is one of the most surprising writers I know. It is worth finding out for yourself.

 

My rating: 7/10.

 

Author: Roy Jacobsen
Title: The Unseen
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2018
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 280
ISBN: 978-83-7976-048-0

Roy Jacobsen, Anneliese Pitz, Człowiek, który kochał Syberię (Mannen som elsket Sibir)

Syberia jest za duża, a człowiek za mały

Jak to zwykle ze mną bywa, po książkę sięgnęłam nieco przypadkowo. Skusiła mnie skandynawska seria Wydawnictwa Poznańskiego, i w tłumie innych pozycji znalazła się i książka znanego mi już Roya Jacobsena i jego nieznanej mi małżonki Anneliese Pitz. Okładka jest piękna, ale to, co dzieje się w środku, przechodzi wszelkie oczekiwania. To wydawniczo najpiękniejsza książka, którą w tym roku miałam w rękach, i to bez dwóch zdań. Zamieszczone w niej ilustracje to reprodukcje ręcznych ilustracji głównego bohatera książki, żyjącego na przełomie XIX i XX wieku Friedricha Carla Gustava Dörriesa, entomologa, ornitologa, badacza.

Żadne stworzenie nie wygląda po śmierci lepiej niż motyl

Na samym początku powiem, że to nie jest książka dla każdego. Ma sporo długich opisów przyrody czy też wypreparowanych zwierząt i owadów, dokładnych opracowań obserwowanych gatunków. Jednak jeśli ktoś lubi twórczość Jacka Londona (i to wykraczającą poza szkolny Biały kieł) albo Jamesa Olivera Curwooda, to błyskawicznie się tu odnajdzie. W powieści, zainspirowanej działalnością badacza i bazującej na jego zapiskach, nie brak mrożących krew w żyłach sytuacji (ataków niedźwiedzi, spania na łóżku z węży, podstępnych zasadzek ze strony rabusiów czy długotrwałego znoszenia silnego mrozu), które czyta się z zapartym tchem. Dodatkowo świadomość, że swą tytaniczną pracę badacza Dörries wykonywał ze swoimi braćmi pod koniec XIX wieku w skrajnie trudnych warunkach sprawia, że jego dokonania robią jeszcze większe wrażenie.

Czy jest coś bardziej interesującego niż to, co niepojęte?

Co mnie urzekło w tej książce? Chyba połączenie rzeczowych, suchych faktów, naukowej suchości opisu z poetyckim opisem piękna Syberii. To kraina, w które można się zakochać, a przynajmniej zrozumieć fascynację braci Dörries. Przemierzać wraz z nimi odludne przestrzenie, z zachwytem obserwować przyrodę, doceniać ulotne piękno motyli i poznawać ich sekrety. Dzięki temu książka ma nieśpieszny, hipnotyzujący rytm, a piękno wydania i liczne ilustracje sprawiają, że to naprawdę ogromna czytelnicza przyjemność.

Drugą wielką wartością powieści jest przedstawienie dorobku wybitnego badacza szerszej publiczności. W appendixie, posłowiu i kilku zestawieniach Jacobsen i Pitz rzeczowo przedstawiają sylwetki badacza i jego rodziny, jak również losy gromadzonych przez niego eksponatów. Tak jak zauważają autorzy, „Czy Syberia na niego zasłużyła, zobaczymy. Naszym zdaniem Fritz Dörries zdecydowanie zasłużył na powieść” (s. 312). Nie sposób się z tym nie zgodzić.

Moja ocena: 9/10

 

Roy Jacobsen, Anneliese Pitz, Człowiek, który kochał Syberię
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2022
Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 320
ISBN: 978-83-67324-91-5

***********************************************************

Siberia is too big and man is too small

As it usually happens with me, I reached for the book by accident. I was tempted by the Scandinavian series of Publishing House Wydawnictwo Poznańskie, and in the crowd of other publications there was also a book by the already known to me Roy Jacobsen and his unknown wife Anneliese Pitz. The cover is beautiful, but what happens inside surpasses all expectations. This is without a doubt the most beautiful book I have had in my hands this year. The illustrations included in it are reproductions of handpainted illustrations of the book's main character, Friedrich Carl Gustav Dörries, who lived at the turn of the 20th century, an entomologist, an ornithologist, and a researcher.

No creature looks better after death than a butterfly

At the very beginning I will say that this book is not for everyone. It has many long descriptions of nature or stuffed animals and insects, as well as detailed studies of the observed species. However, if someone likes the works of Jack London (and this goes beyond the school's White Fang) or James Oliver Curwood, then he will find his place in no time. In the novel, inspired by the researcher's activity and based on his writings, there are many spine-chilling situations (bear attacks, sleeping on a bed of snakes, insidious ambushes by robbers or prolonged enduring of a severe frost), which are read with bated breath. Additionally, the awareness that Dörries performed his titanic work as a researcher with his brothers at the end of the 19th century in extremely difficult conditions makes his achievements even more impressive.

Is there anything more interesting than the incomprehensible?

What captivated me about this book? Probably a combination of dry facts and scientific descriptions with a poetic picture of Siberia’s beauty. It is a land to fall in love with, or at least understand the fascination of the Dörries brothers. Traveling along desolate spaces with them, observing the nature with delight, appreciating the fleeting beauty of butterflies and learning about their secrets i san adventure in itself. Thanks to this, the book has a slow, mesmerizing rhythm, and the beauty of the publication and frequent illustrations make it a real pleasure to read.

The second great value of the novel is presenting the achievements of the outstanding researcher to a wider audience. In the appendix, afterword and several juxtapositions, Jacobsen and Pitz provide factual information about the researcher and his family, as well as the fate of the exhibits he collected. As the authors note, “Whether Siberia deserved him, we will see. In our opinion, Fritz Dörries definitely deserved a novel ”(p. 312). It is impossible to disagree with that.

My rating: 9/10

Authors: Roy Jacobsen, Anneliese Pitz
Title: The Man Who Loved Siberia
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2022
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 320
ISBN: 978-83-67324-91-5

Roy Jacobsen, Tylko matka (Bare en mor)

Nic nie osłabia człowieka bardziej niż nadzieja

Tak jak pisałam w poprzedniej recenzji, spełniłam swój zamiar i pojechałam do biblioteki wypożyczyć kolejną książkę Roya Jacobsena. Padło na tom Tylko matka. Przeczytałam, zasiadłam do recenzji. Jakież był moje rozczarowanie, gdy odkryłam, że to OSTATNI, czwarty tom sagi o Ingrid Barrøy. Wydawca nie zaznacza tego w żaden sposób, nie ma śladu ostrzeżenia na okładce ani na pierwszych stronach. Wielka szkoda, przecież nie robi się specjalnych przygotowań przed podejściem do każdej książki. Powieść ma tą samą Jacobsenowską magię, więc wielka szkoda, że wiem, jak kończy się ta literacka wędrówka, nie znając wcześniejszych losów rodziny.

Jesteś tylko matką, a synowie są nie do pojęcia

Historia zaczyna się od przybycia mleczarza i dostawcy Johannesa Hartvigsena do wybrzeży wyspy, na której mieszkają Ingrid Marie Barrøy ze swoją niespełna 5-cio letnią córką Kają, ciotką Barbro oraz niewielką społecznością. Johannes wychowuje 5-cio letniego syna, Mathiasa, przez wszystkich zwanego Mattisem. Jego matka, Olavia z domu Storm, uciekła i porzuciła zarówno męża, jak i syna. Podczas jednej z kolejnych wizyt Johannes zostawia Mattisa pod opieką Ingrid i już nie wraca. Ginie na morzu, być może popełnia samobójstwo. Ingrid zostaje więc początkowo opiekunką, a potem matką adopcyjną chłopca i zaczyna odkrywać jego tajemniczą przeszłość, jednocześnie pokazując coraz więcej swoich zaszłości. Jej córka Kaja jest owocem krótkiego wojennego związku z więzionym na wyspie Rosjaninem Aleksandrem, w którym była zakochana również jej znajoma, Mariann Vollheim. Przypuszczam, że więcej o tej relacji znajdę w poprzednich tomach, tutaj wzmianki były tak enigmatyczne, że trudno się było połapać.

Jacobsen opisuje spokojne życie na wyspie, biegnące w rytm pór roku – połowy śledzia, hodowlę owiec, zbieranie jaj mew i innych ptaków, połowy łososia czy upolowanie ogromnego rekina długoszpara dla jego wątroby. W pamięć zapada również rejs statkiem Salthammerem i podziwianie finwali, ogromnych wielorybów. Wtedy właśnie Ingrid uświadamia sobie, że „czuje lód i łzy, bo czegoś takiego już nigdy nie zobaczy, życie jest za krótkie, ona to wie, tak jak wie również, że nie zachowa żadnej rzeczy, niczego” (s. 163). Ta scena zostanie ze mną na długo. Natura jest na człowieka obojętna, często bywa wymagająca i niczego nie ułatwia. Ludzie funkcjonują w nieprzyjaznym środowisku, które starają się okiełznać. Niestety, często ponoszą też sromotne klęski.

Akcja dzieje się w latach powojennych, a na wyspę, gdzie mieszka rodzina Barrøy, nie został jeszcze doprowadzony prąd. Tutaj również, jak w Cudownych dzieciach, widać, jak społeczeństwo się przeobraża, radzi sobie z powojennymi traumami i wspomnieniami. Część osób przenosi się do większych miast, jak Suzanne, i tam zaczyna żyć korzystając ze wszelkich udogodnień cywilizacyjnych. W gminie ma być wybudowana nowa szkoła, jakość życia idzie do góry, choć są to wszystko wydarzenia tła. Najważniejsza jest Ingrid i jej dorastające dzieci.

Mnie książka porwała swoim spokojnym rytmem, bliskością natury, niespieszną, choć niepozbawioną dramatycznych wydarzeń akcją, niejasnymi losami bohaterów. Z pewnością sięgnę po poprzedzające tomy sagi, teraz już w odpowiedniej kolejności. Szkoda, że nie zrobiłam tak od samego początku.

Moja ocena: 8/10

 

Roy Jacobsen, Tylko matka
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2021
Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 318
ISBN: 978-83-66839-96-0

__________________________________________________________________________

Nothing weakens a man more than hope

As I wrote in the previous review, I fulfilled my intention and went to the library to borrow another book by Roy Jacobsen. I chose Just a Mother. I read it and sat down for a review. Imagine my disappointment when I discovered that this was the FINAL, fourth volume of the Ingrid Barrøy saga. The publisher does not mark it in any way, there is no sign of a warning on the cover or on the first pages. It's a pity, after all, you usually don't do any special preparations before reaching for book. The novel has the same Jacobsenian magic, so it is a pity that I know how this literary journey ends without knowing the previous events in the life of the family.

You are just a mother and the sons are beyond comprehension

The story begins with the arrival of the milkman and supplier Johannes Hartvigsen to the shores of the island where Ingrid Marie Barrøy lives with her nearly 5-year-old daughter Kaja, aunt Barbro and a small community. Johannes is raising a 5-year-old son, Mathias, whom everyone calls Mattis. His mother, Olavia née Storm, ran away and abandoned both her husband and son. On one of his subsequent visits, Johannes leaves Mattis in the care of Ingrid and never returns. He dies at sea, perhaps committing a suicide. Ingrid thus becomes the boy's legal guardian at first, and then the boy's adoptive mother, and begins to discover his mysterious past, while showing more and more of her own former life. Her daughter Kaja is the fruit of a short military relationship with Aleksander, a Russian imprisoned on the island, with whom her friend Mariann Vollheim was also in love. I suppose that I will find more about this account in the previous volumes, here the mentions were so enigmatic that it was difficult to figure out.

Jacobsen describes the serene life on the island with the rhythm of the seasons - herring fishing, sheep farming, collecting gulls and other birds' eggs, fishing for salmon, and hunting an enormous shark for its liver. The cruise on the Salthammer and admiring the finwals, huge whales, is also remembered. It is then that Ingrid realizes that "she feels ice and tears because she will never see something like that again, life is too short, she knows it, and she also knows that she will not keep anything, nothing" (p. 163). This scene will stay with me for a long time. Nature is indifferent to people, is often demanding and does not make anything easier. People function in a hostile environment that they try to tame. Unfortunately, they also often suffer miserable defeats.

The action takes place in the post-war years, and the island where the Barrøy family lives has not yet been supplied with electricity. Here, too, as in Child Wonder, you can see how society is transforming itself, dealing with post-war traumas and memories. Some people move to larger cities, such as Suzanne, and start living there using all the amenities of civilization. A new school is to be built in the commune, the quality of life goes up, although these are all background events. The most important thing is Ingrid and her adolescent children.

The book captivated me with its calm rhythm, its closeness to nature, its unhurried, though not devoid of dramatic events, action, and the unclear fate of the characters. I will certainly reach for the preceding volumes of the saga, now in the right order. I wish I had done that from the very beginning.

My rating: 8/10

 

Author: Roy Jacobsen
Title: Just a Mother
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2021
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 318
ISBN: 978-83-66839-96-0

Roy Jacobsen, Cudowne dzieci (Vidunderbarn)

Cynik sierota

Książka norweskiego pisarza Roya Jacobsena to piękny i urzekający obraz dzieciństwa. Ma niesamowicie  melancholijny klimat i tak fantastycznie oddaje uczucia dziecka, że po przeczytaniu jej natychmiast pojechałam do biblioteki wypożyczyć kolejną pozycję tego autora.

Cudowne dzieci opowiadają o malutkiej rodzinie żyjącej w latach 50-tych i 60-tych w Norwegii. Matka, pracująca na pół etatu rozwódka, oraz jej syn Finn mieszkają na osiedlu bloków i prowadzą spokojne życie. Chłopiec chodzi do szkoły i ma swoją grupę kumpli na podwórku, uczy się dobrze i jest spokojnym dzieckiem, mocno przywiązanym do swojej mamy. Kobieta stara się powiązać koniec z końcem, ale nie jest jej ławo, więc podejmuje decyzję o przygotowaniu jednego pokoju pod wynajem, by wesprzeć domowy budżet. Tak w ich domu pojawia się lokator, Kristian. Niemal jednocześnie do rodziny dołącza przyrodnia siostra Finna, Linda, córka ojca z drugiego małżeństwa. Dziewczynka przewraca ich życie do góry nogami.

Jacobsenowi udało się uchwycić kilka rzeczy. Po pierwsze – sielsko-anielski, naiwny klimat dzieciństwa. Finn do wielu rzeczy podchodzi bardzo niewinnie, a te wakacje są dla niego czasem dojrzewania i transformacji. Linda oddala go nieco od matki i sprawia, że chłopak dojrzewa i zmienia się. Usilnie usiłuje poznać swojego nieżyjącego już ojca, operatora dźwigu, i przeżywa różne dziecięce dramaty. Po drugie Jacobsen ciekawie i ewokatywnie opisuje lata 50-te i 60-te w Norwegii, sensacyjne  pierwsze telewizory, wyjazdy na kamping. Może to upalny sierpień sprawił, że opis wakacji na jednej z wysp niedaleko Oslo był mi naprawdę bliski. Po trzecie wreszcie – Jacobsen jest mistrzem budowania klimatu i fabularnego zaskakiwania. Akcja toczy się niespiesznie i to nie ona jest tutaj najważniejsza, a emocje i przeżycia bohaterów oraz zachodzące w nich zmiany. Linda ze swoim bezradnym chwytaniem matczynych palców uświadamia swojej opiekunce, że są bardziej podobne, niż myślała, i przynosi jej trudne wspomnienia z dzieciństwa. Chociaż Jacobsen nie wchodzi w szczegóły, można się domyślić, że ojciec znęcał się nad swoimi dziećmi, a jego żona udawała, że tego nie widzi. Wydaje się, że Linda może mieć za sobą podobną traumę.

O tak trudnych tematach Norweg pisze subtelnie, delikatnie, z wyczuciem i skupieniem na swoich bohaterach. Język powieści jest niemal poetycki, np. gasnące na blokowisku światła są porównane do bloku zamykającego oczy jedno po drugim (s.23). Obok tej delikatności mamy również fantastyczne poczucie humoru – moim ulubionym przykładem jest Linda, która po kilku dniach pływania w morzu „zorientowała się, że woda, w której pływa, jest słona, i chciała wracać do domu” (s. 109). To współistnienie śmiechu i melancholii sprawia, że Cudowne dzieci są naprawdę wyjątkowe, kameralne, intymne, delikatne, a jednocześnie mocne.

Na pewno warto zwrócić uwagę na bardzo ciekawe wdanie książki. Powieść zaczyna się bowiem już na okładce, której tu tak naprawdę brakuje. Wydawca zostawił widoczne szycia, dzięki czemu książka zawsze otwiera się do końca i jest niesamowicie wygodna w lekturze. Zwłaszcza bardzo grube powieści mogłyby być wydawane dokładnie w ten sam sposób. Podejrzewam również, że taki zabieg obniża cenę produkcji książki.

Dla mnie to jedno z największych odkryć tego roku. Pomyśleć, że ta książka stała na półce już od kilkunastu miesięcy, jak nie dłużej!

Moja ocena: 9/10 

Roy Jacobsen, Cudowne dzieci
Studio Wydawnicze DodoEditor, Kraków 2012
Tłumaczenie: Anna Topczewska
Liczba stron: 216 (wraz z okładką)
ISBN: 978-83-62972-04-3

___________________________________________________________________________

Cynical orphan

Norwegian writer Roy Jacobsen's book is a beautiful and captivating picture of childhood. It has an incredibly melancholic atmosphere and it captures the feelings of a child so fantastically that after reading it, I immediately went to the library to borrow another item by this author.

Child Wonder tells about a tiny family living in Norway in the 1950s and 1960s. A mother, a part-time divorced woman, and her son Finn live in a block of flats and lead a quiet life. The boy goes to school and has his group of buddies in the yard, he is a good pupil and a quiet kid, strongly attached to his mother. The woman tries to make ends meet, but is not easy on her, so she decides to prepare one room for rent in order to support the home budget. This is how the tenant, Kristian, shows up at their house. Almost simultaneously, Finn's step-sister Linda, the father's daughter from his second marriage, joins the family. The girl turns their lives upside down.

Jacobsen managed to capture a few things. First of all - the idyllic-angelic, naive atmosphere of childhood. Finn still sees many things in an innocent, unknowing way, and this vacation is a time of maturation and transformation for him. Linda distances him a bit from his mother and causes the boy to grow up and change. He tries hard to get to know his late father, the crane operator, and experiences various childhood dramas. Secondly, Jacobsen interestingly and evocatively describes the 1950s and 1960s in Norway, sensational first TVs, camping trips. Maybe it was the hot August that made the description of a holiday on one of the islands near Oslo really close to me. Third and final - Jacobsen is a master of creating an atmosphere and surprising plot. The action is slow and it is not the most important thing here, but the emotions and experiences of the characters and the changes taking place in them. Linda, with her helpless grasping of Finn’s mother's fingers, makes her guardian realize that they are more alike than she thought and brings her back the memories of a difficult childhood. Although Jacobsen does not go into details, one can guess that the father was abusing his children and that his wife pretended not to see it. It seems that Linda may have a similar trauma behind her.

The Norwegian writes about such difficult topics subtly, delicately, with sensitivity and focus on his characters. The language of the novel is almost poetic, e.g. the lights fading in a block of flats are compared to a block closing their eyes one by one (p. 23). In addition to this delicacy, we also have a fantastic sense of humor - my favorite example is Linda, who after a few days of swimming in the sea "realized that the water in which she was swimming is salty and wanted to go home" (p. 109). It is the coexistence of laughter and melancholy that makes Child Wonder truly unique, intimate, gentle and powerful at the same time.

It is definitely worth paying attention to the very interesting edition of the book. The novel begins on the very cover itself, it is even difficult to call it a cover. The publisher has left visible sewing, thanks to which the book always opens easily and is extremely comfortable to read. Especially thick novels should be published exactly the same way. I also suspect that such a procedure reduces the price of the book's production.

For me, it is one of the greatest discoveries of this year. And to think that this book has been on my shelf for several months, if not longer! What a waste!

My rating: 9/10

Author: Roy Jacobsen
Title: Child Wonder
Publishing House: DodoEditor Publishing Studio, Krakow 2012
Translation: Anna Topczewska
Number of pages: 216 (including the cover)
ISBN: 978-83-62972-04-3