Po wielu latach przerwy wróciłam do Anny Kareniny, przez wzmiankę o romansie tytułowej bohaterki z Wrońskim w książce Sally Rooney Gdzie jesteś, piękny świecie. Byłam ciekawa tego powrotu, w znakomitej większości czytam obecnie prozę współczesną, dobrze jest więc wrócić raz na jakiś czas do absolutnej klasyki i zobaczyć, dzięki jakim technikom i zabiegom się tą klasyką stała.
Dwutomowe, opasłe dzieło
rosyjskiego pisarza Lwa Tołstoja powstawało w latach 1873-78, a publikowane
było po raz pierwszy w periodyku Kurier Rosyjski w latach 1875-77. Po raz pierwszy wyszło w
formie książkowej w 1878 roku. Anna Karenina podzielona jest na 8 części, a jej
losy opisane na przeszło tysiącu stron (w zależności od wydania, oczywiście). Ponieważ
od pewnego czasu posiłkuję się biblioteką, rozbawił mnie fakt, że zdecydowanie
mniej osób dociera do drugiego tomu – pierwszy był zdecydowanie bardziej
sfatygowany. Nieszczęśnicy, nie wiedzą, co tracą!
Bohaterowie
Nie dziwota, że na tak wielu
stronicach znalazła się cała plejada bohaterów:
- · Tytułowa Anna Arkadiewna Karenina – żona Aleksego Aleksandrowicza Karenina, z którym ma ośmioletniego synka Sieriożę; znacznie młodsza od swojego męża, ma ognisty temperament i jest piękną kobietą o ciemnych oczach i ciemnych włosach; ma znakomite wyczucie smaku i swojej urody i wie, jak oczarowywać swoich rozmówców. Do czasu poznania Aleksego Wrońskiego jej temperament pozostaje w ukryciu, ale wraz z nawiązanym romansem kobieta budzi się do życia i podejmuje ryzykowną decyzję odejścia od męża, przez co zostaje potępiona przez opinię publiczną;
- · Aleksiej Aleksandrowicz Karenin – starszy już urzędnik w jednym z państwowych urzędów w Petersburgu, chłodny, powściągliwy mężczyzna o skłonnościach do filozofowania; surowy dla swojego syna i żony. Kiedy dowiaduje się o romansie Anny, początkowo zgadza się na udzielenie rozwodu, jednak z czasem stwierdza, że może to mieć zły wpływ na jego reputację, i odmawia żonie zarówno rozwodu, jak i widzenia się z ukochanym synkiem;
- · Hrabia Aleksiej Kiryłłowicz Wroński – młody oficer z zamożnego domu, dusza towarzystwa i utalentowany człowiek o dużej liczbie pasji – maluje, jeździ konno, gra w karty, zna się na architekturze, działa dobroczynnie. Początkowo adoruje młodą Kitty Szczerbacką, ale kiedy poznaje Annę, traci dla niej głowę i wiąże się z nią wbrew woli swojej matki. Ojciec dziecka Anny, Annie. Po śmierci kochanki wyjeżdża na wojnę do Serbii;
- · Konstanty Dmytricz Lewin – ponad trzydziestoletni mężczyzna zarządzający sporym majątkiem na wsi, myśliciel, filozof. Zakochany w Kitty, dopiero przy drugich oświadczynach zostaje przyjęty;
- · Katerina „Kitty” Aleksandrowna Szczerbacka – najmłodsza z trzech sióstr, ulubienica ojca; bryluje na salonach i początkowo oddaje serce Wrońskiemu, by doświadczyć odrzucenia i upokorzenia. Po wyjeździe do Sanatorium, „do wód”, gdzie przeszła etap zafascynowania idei poświęcenia się innym kosztem siebie, powraca do Rosji, by przyjąć oświadczyny Lewina. Po ślubie szczęśliwie zostaje matką syna Dymitra;
- · Książę Stiepan „Stiwa” Arkadjewicz Obłoński – brat Anny, lekkoduch, bawidamek, rozrzutnik; wielokrotnie zdradza żonę i trwoni jej majątek; powszechnie lubiany bywalec kasyn i teatrów, karierowicz i urzędnik w Moskwie;
- · Daria „Dolly” Aleksandrowna Obłońska, z domu Szczerbacka – 34-letnia żona Stiwy, starsza siostra Kitty, matka siedmiorga dzieci, z których pięcioro przeżyło, na rodzeniu dzieci straciła urodę, a co za tym idzie, zainteresowanie męża; przy odkryciu pierwszej zdrady pragnie porzucić niewiernego małżonka, który dostarcza jej tylko kłopotów, lecz namówiona przez Annę wybacza mu. Jej sytuacja pogarsza się ze strony na stronę ze względu na rozrzutność Obłońskiego.
Wszystkie te postaci zarysowane
są dość drobiazgowo, przechodzą w książce przemianę, a czytelnik z
zainteresowaniem może śledzić ich różnorodne losy. Bohaterowie są niepowtarzalni,
każdy ma swój charakter i unikatowy głos i sposób myślenia, zwraca uwagę na
różne aspekty sytuacji.
Zdecydowanie uwagę zwraca
staranna i przemyślana kompozycja. Akcja zaczyna się, gdy rodzina Obłońskich
pogrążona jest w głębokim kryzysie – Stiwa zdradził swoją żonę z guwernantką
ich dzieci, a Dolly nie chce mu przebaczyć i nie odzywa się do niego. Dlatego wiarołomny
małżonek ściąga na pomoc swoją siostrę, Annę Kareninę. Dzięki jej mediacjom małżeństwo
godzi się, ale ta sytuacja jest niejako zapowiedzią późniejszych problemów
Anny. Podobnie, kiedy Karenina po raz pierwszy widzi Wrońskiego, na dworcu, pod
kołami pociągu ginie stróż kolejowy. Nie bez przyczyny Tołstoj umieszcza taką
scenę w swoim dziele.
Tematyka
Powieść porusza całe spektrum
tematów, choć oczywiście relacja Kareniny z Wrońskim jest osią powieści. Mamy
tu jednak również obraz carskiej Rosji, postęp technologiczny związany z koleją
czy oświetleniem, dokładny obraz stosunków społecznych i różnych warstw ludności.
Lewin obraca się w środowisku chłopskim, które nieustannie analizuje wraz ze
swoją w nim rolą, Obłoński, również posiadający wiejski majątek, tylko na wsi
bywa i bryluje na salonach. Stosunki społeczne w wyższej klasie są bardzo
sztywne, przedstawiciele arystokracji zwracają bardzo dużo uwagi na konwenanse
i bywanie w starannie dobranych miejscach w odpowiednim towarzystwie – jest to
wyznacznik ich statusu. Jakiekolwiek uchybienie tym normom może doprowadzić to
wyrzucenia z towarzystwa, tak jak to się stało z Anną. Kiedy jej sytuacja stała
się powszechnie znana, pani Karenin przestała być zapraszana na jakiekolwiek
wydarzenia towarzyskie, a prywatne jej podejmowanie mogło oznaczać ryzyko
narażenia się na niesławę i obmowę. Anna stała się trędowata w społeczeństwie,
w którym niegdyś kwitła. Podobne traktowanie nie spotyka jej kochanka, hrabiego
Aleksego Wrońskiego, który może nadal bywać na salonach i być podejmowany w
każdym domu. Zresztą młody oficer jest tego całkowicie świadomy:
Wiedział doskonale, że w oczach kuzynki i całej socjety śmieszność mu nie groziła. Wiedział aż nadto dobrze, że w ich oczach rola niefortunnego wielbiciela panny na wydaniu i w ogóle kobiety wolnej może wydawać się śmieszna, natomiast rola mężczyzny, który za wszelką cenę stara się skłonić do cudzołóstwa kobietę zamężną, ta rola ma w sobie jakieś imponujące piękno i nigdy nie może być przedmiotem drwin. (t. I, s. 161)
Kobiety miały inne prawa, niż ich
partnerzy, a w przypadku zdrady ocena ich zachowania była diametralnie inna.
Anna jest w oczach społeczeństwa kobietą upadłą, Wroński jest podziwianym zdobywcą.
Tołstoj jest wnikliwym
obserwatorem, który najdrobniejsze niemal spostrzeżenia przelewa na papier. Przygląda
się bacznie swoim bohaterom, doskonale oddaje ich stan ducha. Obserwowanie
rozwijającej się sytuacji Anny, od jej walki z uwodzącym ją młodym mężczyzną,
przez poddanie mu się i pójście za głosem serca, poprzez utratę syna i związaną
z tym rozpacz, aż po szaleństwo zazdrości o bywającego w świecie Wrońskiego –
ta przemiana ukazana jest mistrzowsko. Mnie zachwycił zwłaszcza jeden detal, a
mianowicie kiedy to Dolly zauważa zmianę w zachowaniu Anny:
(…) i nagle w tej chwili przyszło jej nie wiadomo czemu na myśl przymrużanie przez Annę oczu, dziwne nowe jej przyzwyczajenie… I przypomniała sobie, że Anna przymrużała oczy właśnie wówczas, gdy chodziło o intymne strony życia. „Tak jakby przymykała oczy na własne życie, by go całego nie widzieć” – pomyślała Dolly. (t. II, s. 237)
Niezwykle poruszająca jest
również scena śmierci Anny, kiedy doprowadzona na skraj rozpaczy kobieta rzuca
się pod pociąg:
„Gdzie ja jestem? Co ja robię? Po co?” Chciała się podnieść, uskoczyć w bok; lecz coś olbrzymiego, nieubłaganego pchnęło ją w głowę i powlokło za plecy. „Boże, przebacz mi wszystko!” – wyrzekła czując, że opór byłby daremny. Mały chłopina, mrucząc coś pod nosem, obrabiał jakieś żelastwo. I świeca, przy blasku której czytała księgę pełną niepokoju, fałszu, niedoli i zła, wybuchła jaskrawszym niż kiedykolwiek światłem, oświeciła przed nią wszystko, co dotąd leżało w cieniu, zaskwierczała i poczęła się zmierzchać, aż na wieki zgasła. (t. II, s. 410)
Tragiczna śmierć kochanki, a
jednocześnie matki jego córki Anny, sprawiła, że Wroński odciął się od swojego
poprzedniego życia i wraz z opłaconą przez siebie kompanią wyjechał na front
wojny serbskiej.
Drugie przedstawione w książce
małżeństwo, Obłońscy, również zmierza ku katastrofie. Stiwa, zajęty jedyne dogadzaniem
sobie w myśl zasady carpe diem, przepuszcza majątek żony i
zadłuża się po uszy. Dolly jednak, wraz z piątką ich dzieci, nie ma siły odejść
od męża. Można się tylko domyślać, jakim dramatem skończy się ta sytuacja.
Jedyną parą, która odnosi sukces
i ma przed sobą w miarę jasną przyszłość, są Kitty i Lewin. Mimo, że Kitty
początkowo była zakochana we Wrońskim i odrzuciła pierwsze oświadczyny Lewina,
a po odkryciu fascynacji Wrońskiego Anną przeszła prawdziwe załamanie nerwowe,
młoda dziewczyna pozbierała się i oddała rękę Lewinowi. Bardzo podobało mi się,
jak Tołstoj pokazał trudne początki małżeństwa dwojga ludzi, którzy oprócz
darzenia się romantycznym uczuciem w zasadzie w ogóle się nie znają i z początku
z trudem się docierają. Oddaleni od pokus wystawnego życia mieszkają w majątku
Lewina na wsi, skupieni na ciężkiej pracy, zapobiegliwi. Co prawda Lewina gnębią
jego wewnętrzne demony - poszukiwanie sensu życia, które w końcu młody mężczyzna
odnajduje w życiu dla dobra innych, to jednak małżeństwo jest zgodne i
szczęśliwe. Tak też można odczytać przesłanie książki, zgodne zresztą z
prywatnym życiem pisarza. Tołstoj wierzył w siłę edukacji, działał na rzecz
chłopstwa w swoim rodzinnym majątku Jasna Polana, chciał oddać chłopstwu swój
majątek.
Cieszę się, że wróciłam do książki,
którą przeczytałam jeszcze w liceum, a którą obecnie pamiętałam jedynie w
ogólnym zarysie. Dzieło rosyjskiego pisarza zasłużenie zajmuje miejsce w kanonie
światowej literatury, a wrażliwość i wiedza jej autora sprawiają, że jest to
pozycja naprawdę wyjątkowa. Niektóre fragmenty książki, nadmiernie filozofujące
czy skupione na przedstawieniu wielu różnych racji są dzisiaj dość nużące, ale
psychologiczna głębi wielu bohaterów może do dziś stanowić wzór dobrych powieści
psychologicznych. To jakby literacki inny poziom.
Moja ocena: 9/10
Lew Tołstoj, Anna Karenina
Wydawnictwo Akant, Warszawa 2003
Tłumaczenie: Kazimiera Iłłakowiczówna
Liczba stron: 542 (t.I) + 472 (t. II) = 1014
ISBN: 83-89136-68-6 (t. I), 83-89136-69-4 (t. II)
After many years I returned to Anna Karenina,
because of the mention of the title character's love affair with Wroński in
Sally Rooney's book Beautiful World, Where Are You. I was curious about
this return, vast majority of what I read now is contemporary prose, so it is
good to come back to the absolute classics from time to time and see what
techniques and treatments have guaranteed its position in the literary canon.
The two-volume, voluptuous work of the Russian
writer Leo Tolstoy was written in 1873-78, and was first published in The
Russian Messenger periodical in 1875-77. It was first published in the book
form in 1878. Anna Karenina is divided into 8 parts, and her fate is described
on over a thousand pages (depending on the edition, of course). Since I have
been using the library for some time, I was amused by the fact that far fewer
people reach the second volume - the first was definitely more shabby.
Unfortunates, they don't know what they are missing!
Characters
It's no wonder that so many pages have a whole
galaxy of heroes:
• The title Anna Arkadyevna Karenina -
wife of Alexey Alexandrovich Karenin, with whom she has an eight-year-old son,
Sergei; much younger than her husband, she has a fiery temper and is a
beautiful woman with dark eyes and dark hair; she has an excellent sense of
taste and beauty and knows how to charm her interlocutors. Until she gets to
know Alexei Vronsky, her temper remains hidden, but with the ensuing romance,
the woman comes to life and makes a risky decision to leave her husband, which
is condemned by public opinion;
• Alexei Alexandrovich Karenin - a
senior official in one of the state offices in St. Petersburg, a cool, reserved
man with a tendency to philosophize; harsh on his son and wife. When he learns
about Anna's affair, he initially agrees to grant her with a divorce, but over
time decides that it may be bad for his reputation, and refuses his wife both a
divorce and seeing her beloved son;
• Count Alexei Kirillovich Vronsky - a
young officer from a wealthy home, the soul of the party and a talented man
with a large number of passions – he paints, rides horses, plays cards, knows
architecture, and does charity. At first he adores the young Kitty Shcherbatskaya,
but when he meets Anna, he loses his head for her and binds with her against
the will of his mother. The father of Anna's child, Annie. After the death of
his lover, he goes to Serbia for war;
• Konstantin Dmitrievich Levin
- over thirty-year-old man who manages a large estate in the countryside,
thinker, philosopher. In love with Kitty, only at the second proposal is he
accepted;
• Ekaterina "Kitty" Alexandrovna Shcherbatskaya
- the youngest of three sisters, her father's favorite; she shines in salons
and initially gives her heart to Vronsky to experience rejection and
humiliation. After leaving for the German spa, "to the waters", where
she was fascinated by the idea of sacrificing herself at the expense of
others, she returns to Russia to accept Levin's proposal. After the wedding,
she happily becomes a mother to her son Dmitri;
• Prince Stepan "Stiva" Arkadyevich
Oblonsky - Anna's brother, playboy, sould of the party; he repeatedly
cheats on his wife and squanders her fortune; well-liked visitor of casinos and
theaters, works as a civil servant in Moscow;
• Darya "Dolly" Alexandrovna Oblonskaya,
née Shcherbatskaya - 34-year-old wife of Stiva, older sister of Kitty,
mother of seven children, five of whom survived, lost her beauty by having so
many kids, and thus her husband's interest as well; upon discovering the first
betrayal she wants to abandon her unfaithful spouse, who only gives her
troubles, but, persuaded by Anna, forgives him. Her situation is deteriorating
from page to page due to Oblonsky's extravagance.
All these characters are described in detail,
they undergo changes in the book, and the reader can follow their various fates
with interest. The heroes are unique, each has his own character and specific
voice and way of thinking, paying attention to various aspects of the
situation.
The careful and thoughtful composition
definitely attracts attention. The action begins when the Oblonsky family is
plunged into a deep crisis - Stiva cheated on his wife with their children's
governess, and Dolly refuses to forgive him and does not speak to him. That is
why the unfaithful spouse brings his sister Anna Karenina to help. Thanks to
her mediation, the marriage is reconciled, but this situation is, in a way, an
announcement of Anna's later problems. Similarly, when Karenina sees Vronsky
for the first time, at the station, a railway worker is killed under the wheels
of the train. It is not without reason that Tolstoy includes such a scene in
his work.
Topics
The novel touches on a whole spectrum of
topics, although of course Karenina's relationship with Vronsky is the axis of
the novel. However, we also have a picture of tsarist Russia, technological
progress related to railways and lighting, an accurate picture of social
relations and different sections of the population. Levin revolves around the
peasant milieu, which he constantly analyzes along with his role in it, Oblonsky,
who also owns a rural estate, is only a visitor in the countryside. Social
relations in the upper class are very rigid, representatives of the aristocracy
pay a lot of attention to conventions and appear in carefully selected places
in the exactly proper company - this is a determinant of their status. Any
failure to meet these standards can lead to expulsion from society, as happened
with Anna. As her situation became widely known, Ms. Karenin was no longer
invited to any social events, and seeing her privately could risk exposing oneself
to dishonor and slander. Anna became a leper in a society where she once
thrived. A similar treatment does not happen to her lover, Count Alexei Vronsky,
who can still visit salons and be taken up in every home. Anyway, the young
officer is fully aware of this:
He knew perfectly well that in the eyes of his cousin and all the fun he was not threatened with ridicule. He knew all too well that in their eyes the role of an unfortunate admirer of a bride and a free woman in general may seem ridiculous, while the role of a man who tries to persuade a married woman to commit adultery at all costs, this role has some impressive beauty and never it cannot be mocked. (vol. I, p. 161)
Women had different rights than their partners,
and in the case of an affair, the assessment of their behavior was completely
different. Anna is a fallen woman in the eyes of society, Vronsky an admired
conqueror.
Tolstoy is a keen observer who puts the
smallest observations on paper. He looks closely at his heroes, and perfectly
reflects their state of mind. Observing the unfolding situation of Anna, from
her fight from a young man who seduces her, through surrender to him and
following her heart, through the loss of her son and the despair that comes
with it, to the madness of jealousy about Vronsky, who is now shining in the
society - this transformation is shown masterfully. One detail in particular
amazed me, namely when Dolly notices a change in Anna's behavior:
(...) and suddenly, at that moment, it came to her, that for some reason, Anna is squinting her eyes, her strange new habit ... And she remembered that Anna had squinted her eyes just when it was about the intimate parts of life. As if she closed her eyes to her own life so she wouldn't see it all, Dolly thought. (Vol. II, p. 237)
The scene of Anna's death, when brought to the
brink of despair, is also extremely moving – she throws herself under the
train:
"Where am I? What I am doing? What for?" She wanted to get up, jump to the side; but something huge, inexorable thrust her over the head and dragged her by the back. "God, forgive me for everything!" She said, feeling that resistance would be futile. The little boy was working some iron, muttering something under his breath. And the candle, in the light of which she read a book full of anxiety, falsehood, misery and evil, burst out into a brighter than ever light, illuminated before her everything that had been in the shadow, squeaked and began to dusk until it faded out forever. (vol. II, p. 410)
The tragic death of his lover, and at the same
time the mother of his daughter Anna, meant that Vronsky cut himself off from
his previous life and, together with the company he paid for, went to the front
of the Serbian war. I don’t think anybody else cares for her death.
The second marriage presented in the book, the
Oblonskys, is also heading for a catastrophe. Stiva, busy only with indulging
himself according to the carpe diem principle, squanders his wife's fortune and
gets into debt to his ears. Dolly, however, burdened with their five children
doesn’t have the strength to leave her husband. One can only guess with what
drama this situation will cause.
The only successful couple with a reasonably
bright future are Kitty and Lewin. Although Kitty was initially in love with Vronsky
and rejected Levin's first proposal, and after discovering young officer's
fascination with Anna, had a real nervous breakdown, the young girl picked
herself up and gave Levin her hand. I really liked how Tolstoy showed the
difficult beginnings of a marriage of two people who, apart from having a
romantic infatuation, do not really know each other at all and at first find it
difficult to live with each other. Far from the temptations of lavish life,
they live on the Levin’s estate in the countryside, focused on hard work and
thrifty. It is true that Levin is tormented by his inner demons - a search for
the meaning of life, which the young man finally finds in life for the benefit
of others, the marriage is consensual and happy. This is also how the book's
message can be read, in line with the writer's private life. Tolstoy believed
in the power of education, he acted for the peasantry in his family estate
Yasnaya Polyana, he wanted to give his property to the peasantry.
I am glad that I returned to the book that I
read while still in high school, and which I remembered only vaguely. The work
of the Russian writer deservedly occupies a place in the canon of world
literature, and the sensitivity and knowledge of its author make it a truly
unique book. Some fragments of it, overly philosophical or focused on
presenting too many different reasons, are quite tedious today, but the
psychological depth of many characters can still be a model of good
psychological novels. It is like a different literary level.
My rating: 9/10
Author: Leo Tolstoy
Title: Anna Karenina
Publishing House: Akant, Warsaw 2003
Translation: Kazimiera Iłłakowiczówna
Number of pages: 542 (vol. I) + 472 (vol. II) = 1014
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz