Zapis opętanego umysłu
Długo czaiłam się na tę książkę. Najpierw polowałam na wydanie w serii Znak Proza z 1999 roku, w końcu dostałam nowszą edycję z 2013 roku. Potem – klasycznie – musiała swoje odstać na półce, bym wreszcie po nią sięgnęła. Trochę się z tą powieścią namęczyłam, powiem szczerze, zaskoczyła mnie i nie do końca spełniła moje oczekiwania.
Znawca tematyki rosyjskiej
Richard Lourie to urodzony w 1940
roku w Stanach Zjednoczonych tłumacz, wykładowca i pisarz. Znawca tematyki
rosyjskiej, był tłumaczem Gorbaczowa, a później doradcą Hillary Clinton w
sprawach rosyjskich w jej kampanii wyborczej w 2008 roku. Uczył się teorii
przekładu od Czesława Miłosza, którego zresztą później tłumaczył na angielski,
obok Aleksandra Wata, Tadeusza Konwickiego, Kazimierza Brandysa, Jarosława
Iwaszkiewicza czy Stanisława Barańczaka. Lourie jest autorem sześciu powieści
oraz dwóch książek z gatunku literatury faktu. Autobiografia Stalina
ukazała się w 1999 roku i rozeszła szerokim echem.
Stalina poznajemy jako dziecko,
możemy się przyjrzeć przyszłemu dyktatorowi w jego rodzinnym domu w Gruzji
jeszcze jako Iosifowi Dżugaszwili, jego trudnym relacjom z ojcem alkoholikiem i
oczekiwaniom matki co do przyszłości syna. Potem poznajemy czasy zesłań na
Syberię, ucieczek, ponownych wyroków. Stalin buduję swoją siatkę kontaktów i
osób zaufanych, historię przyjętego nazwiska, bezwzględną działalność dla
bolszewików. Jednak większość książki obraca się wokół postaci Lwa Trockiego,
jego zaprzysiężonego wroga. Zresztą pierwsze zdanie powieści brzmi: „Lew Trocki
usiłuje mnie zabić” (s. 11). Relacja następcy Lenina na stanowisku Sekretarza
Generalnego KC z ludowym komisarzem do spraw wojskowych i marynarki wojennej
stanowią oś utworu, a śledztwo, które prowadzi Trocki może mocno zaszkodzić radzieckiemu
dyktatorowi. Wygląda bowiem na to, że Stalin dopuścił się jeszcze jednej
zbrodni, o której świat nie ma pojęcia, a której ujawnienie może doprowadzić do
jego natychmiastowej śmierci.
Wynudziłam się przez to sążnie.
Rozgrywki partyjne, przemowy, rozmyślania Stalina, czy Trocki wpadnie na trop
jego tajemnicy, czy nie, co filozof i publicysta właśnie porabia, o czym pisze,
przyćmiewały dziejącą się właśnie w Europie II wojnę światową. W porównaniu z
wyrzuconym z kraju komunistycznym rewolucjonistą Hitler wydaje się nic nie
znaczącą postacią, a losy kontynentu wydarzeniami tła. Droga do władzy i
wygrana z Trockim pokazane są jak dobrze i strategicznie rozegrana partia
szachów, w której Stalin wykazał się większą przenikliwością i cierpliwością.
Przez wiele przyszłych stuleci historycy będą pisać opasłe tomy , analizując przyczyny, dla których po śmierci Lenina Trocki przegrał walkę ze Stalinem. Znajdą dziesiątki i setki przyczyn, ale tak naprawdę była tylko jedna – Trocki nienawidził nudy, a Stalin ją uwielbiał. (s. 212)
Przez zakulisowe przesunięcia
swoich zwolenników na wysokie stanowiska Stalin stopniowo ograniczał władzę
Trockiego, a potem go po prostu przechytrzył podczas pogrzebu Lenina, podając
mu złą datę. Wkrótce był w stanie pozbawić przeciwnika wszystkich publicznych
funkcji i wygnać go z kraju.
Lourie stworzył obraz umysłu
opętanego swoją ideą, a także pragnieniem władzy i bezkompromisowym do niej
dążeniem. Chociaż powieść mnie ani specjalnie nie wciągnęła, ani nie przestraszyła,
to jednak zawiera wiele cennych czy zaskakujących spostrzeżeń i może być
ciekawą interpretacją historii. Z pewnością nie był to czas stracony i – kto wie
– może ten kawałek historii byłby przystępniejszy, gdyby poznawać go właśnie z
tej literackiej strony.
Moja ocena: 6/10.
Richard Lourie, Autobiografia Stalina
Wydawnictwo Znak, Kraków 2013
Tłumaczenie: Jadwiga Piątkowska
Liczba stron: 320
ISBN: 978-83-240-2106-2
**********************************************************************************
I've been waiting for this book
for a long time. First, I was looking for an edition in the Znak Proza series
from 1999, and finally I got a newer edition from 2013. Then - as usual - it
had to sit on the shelf for me to finally reach for it. I struggled a bit with
this novel, to be honest, it surprised me and did not fully meet my
expectations.
An expert on Russian issues
Richard Lourie is a translator,
lecturer and writer born in 1940 in the United States. An expert on Russian
issues, he was Gorbachev's translator and later an advisor to Hillary Clinton
on Russian affairs in her 2008 election campaign. He learned translation theory
from Czesław Miłosz, whom he later translated into English, alongside
Aleksander Wat, Tadeusz Konwicki, Kazimierz Brandys, Jarosław Iwaszkiewicz and
Stanisław Barańczak. Lourie is the author of six novels and two nonfiction
books. The Autobiography of Joseph Stalin was published in 1999 and
received wide attention.
We meet Stalin as a child, we can
look at the future dictator in his family home in Georgia when he is still
Iosif Dzhugashvili, get to now his difficult relationship with his alcoholic
father and his mother's expectations for her son's future. Then we learn about
the times of exiles to Siberia, escapes, and repeated sentences. Stalin is
building his network of contacts and trusted people, takes on his adopted name,
and acts ruthlessly for the Bolsheviks. However, most of the book revolves
around the character of Leon Trotsky, his sworn enemy. Moreover, the first
sentence of the novel reads: "Leon Trotsky is trying to kill me" (p.
11). The relationship between Lenin's successor as General Secretary of the
Central Committee and the People's Commissar for Military and Navy Affairs is
the axis of the work, and the investigation conducted by Trotsky could greatly
harm the Soviet dictator. It seems that Stalin has committed yet another crime
that the world has no knowledge of, and the disclosure of which could lead to
his immediate death.
It made me tired a lot. Party
games, speeches, Stalin's thoughts on whether Trotsky would find out about his
secret or not, what the philosopher and publicist was doing, what he was
writing about, overshadowed the World War II taking place in Europe. Compared
to the expelled communist revolutionary, Hitler seems to be an insignificant
figure, and the fate of the continent seems to be background events. The path
to power and the victory against Trotsky are shown like a well- and
strategically played game of chess, in which Stalin showed greater insight and
patience.
For centuries to come, historians will write weighty tomes analyzing why Trotsky lost the power struugle to Stalin after Lenin's death. They will find dozens, hundreds of reasons, but really there was only one - Trotsky hated boredom and Stalin loved it. (p. 212)
By moving his supporters to high
positions behind the scenes, Stalin gradually limited Trotsky's power, and then
simply outsmarted him during Lenin's funeral by giving him the wrong date. Soon
he was able to deprive his opponent of all public functions and exile him from
the country.
Lourie created an image of a mind
obsessed with its idea, as well as the desire for power and an uncompromising
pursuit of it. Although the novel did not particularly captivate me or scare
me, it contains many valuable and surprising observations and may be an
interesting interpretation of history. It was certainly not wasted time and -
who knows - maybe this piece of history would be more accessible if we learned
about it from this literary perspective.
My rating: 6/10.
Author: Richard Lourie
Title: The Autobiography of Joseph Stalin
Publishing House: Znak, Kraków 2013
Translation: Jadwiga Piątkowska
Number of pages: 320
ISBN: 978-83-240-2106-2
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz