Elif Shafak, 10 minut i 38 sekund na tym dziwnym świecie (10 Minutes 38 Seconds in This Strange World)

Kobieca przeciwwaga dla twórczości Orhana Pamuka

Ostatni raz tak przepadłam czytając książkę podczas lektury Księgi nocnych kobiet Marlona Jamesa. Tutaj było podobnie – 440-stronicową książkę przeczytałam w 24 godziny, w tym w niedzielę rekordowe jak na mnie 350 stron. To pierwsza pozycja Elif Shafak, ale zakładam, że nie ostatnia.

Miejsce akcji - Stambuł

Książki tureckiej pisarki pięknie wydaje Wydawnictwo Poznańskie i jest w czym wybierać. Urodzona w 1971 roku w Strasburgu Shafak jest jednak obywatelką świata – mieszkała trochę w Hiszpanii, studiowała i pracowała w Stanach Zjednoczonych, a potem w Turcji, w Ankarze. Życie dzieli pomiędzy Nowy Jork i Stambuł, a ostatnio również Londyn. To właśnie turecka metropolia stanowi miejsce akcji powieści 10 minut i 38 sekund na tym dziwnym świecie i jestem głęboko przekonana, że nie ma lepszej lokalizacji dla tej wielowątkowej historii.

Fabuła z pomysłem

Początek jest niecodzienny – mózg umierającej prostytutki Leili dokonuje przeglądu najważniejszych wydarzeń w jej życiu, wprowadzając przy okazji piątkę jej najbliższych przyjaciół na scenę. Poznawani w różnych okolicznościach, diametralnie od siebie różni, potrafili stworzyć dobrze się rozumiejącą i współpracującą grupę, dawać sobie poczucie bezpieczeństwa i przynależności. Można więc powiedzieć, że to książka o sile przyjaźni, która wykopie ciało z bezimiennego grobu i złoży je w miejscu, w którym Leila chciała spocząć. Jednocześnie to również kobieca odpowiedź na książkę Orhana Pamuka Nazywam się czerwień, gdzie męski narrator był również martwy.

Kobiety na pierwszym miejscu

Jest to jednak również powieść o kobietach i ich zmieniającej się w społeczeństwie roli. Ojciec pragnął, jak w powieści Tahara Ben Jellouna Dziecko piasku, żeby jego córka okazała się upragnionym synem, i oddał dziewczynkę na wychowanie swojej pierwszej, bezdzietnej żonie. Jego długo wyczekiwany męski potomek urodził się z zespołem Downa i był skrzętnie ukrywany przed dalszą rodziną, a mąż rodziny potraktował narodziny chłopca jak karę boską i uciekł w surowość islamu. Nie zauważył, że wuj molestuje mu córkę, odkąd skończyła 6 lat, i dopiero poronienie uświadamia rodzinie dramatyzm sytuacji. Leila ucieka do Stambułu ułożyć sobie życie, ale zostaje sprzedana do burdelu i rozpoczyna żywot prostytutki. Życie mocno ją doświadcza – przeżywa oblanie kwasem przez radykalnego klienta, piękną i krótką miłość i małżeństwo z malarzem D’Alim, który ginie zastrzelony w rewolucyjnym porywie. W końcu ginie zamordowana przez nadgorliwych ochroniarzy bogatego klienta.

Życie jej przyjaciół nie jest lżejsze – każdy ma swoją historię, która z odległych zakątków sprowadziła ich do Stambułu i skrzyżowała ich ścieżki. Ich losy są odmienne, w dużej mierze również trudne, ale niesamowicie wciągające. To właśnie spotkania z przyjaciółmi, okoliczności poznania się, przewijają się przez umierający mózg Leili.

Miasto, które można znaleźć na kartach powieści

Dawno nie czytałam powieści tak wciągającej, dobrze zaplanowanej i z tak ciekawym konceptem. 10 minut i 38 sekund… wciąga od pierwszej strony i trzyma w napięciu niemal do ostatniej, dając przy okazji dobry wgląd w życie Stambułu i zmiany w nim zachodzące przez okres około 20 lat. Miło było odkrywać znane miejsca – wieżę Galata, plac Taksim, most Bosforski, czy też żałować, że nie znałam książki wcześniej i nie odwiedziłam Cmentarza Samotnych, gdzie spoczywają zwłoki osób opuszczonych przez swoje rodziny, cudzoziemców, ludzi szarej strefy. To musi być ciekawe miejsce.

Precyzyjna budowa utworu

Powieść podzielona jest na trzy części, z których pierwsza – Umysł – jest najdłuższa i najlepsza. Poszczególne rozdziały odliczają tytułowy, upływający nieubłaganie czas, wprowadzając postaci przyjaciół i okoliczności ich poznania. Część druga – Ciało – pokazuje perspektywę przyjaciół, stawia ich oraz ich wspomnienia związane z Leilą na pierwszym miejscu. Ostatnia, najkrótsza część – Dusza – łączy te dwie perspektywy i jest momentem przejścia. Dla Leili – złożeniem w docelowym grobie. Dla jej przyjaciela Sinana – wyzwolenia się z podwójnego życia i rozpadu nieszczęśliwego małżeństwa. Chociaż tylko pierwsza część ma piękną, klarowną budowę i żelazną logikę oraz tempo, to cała książka jest dobrze przemyślana i napisana. Dla mnie powieść Shafak stanowi tegoroczne odkrycie i zostanie ze mną na długo. Pierwsze w tym roku 10 na 10.

Moja ocena: 10/10.

Elif Shafak, 10 minut i 38 sekund na tym dziwnym świecie
Tłumaczenie z języka angielskiego: Natalia Wiśniewska
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2020
Liczba stron: 446
ISBN: 978-83-66553-55-2

********************************************************************************

A female counterweight to the work of Orhan Pamuk

The last time I disappeared so completely when reading a book was when I devoured The Book of Night Women by Marlon James. It was similar here - I read the 440-page book in 24 hours, including a record 350 pages on Sunday. This is the first story by Elif Shafak's I reached for, but for sure it won't be the last.

Place of action - Istanbul

The Turkish writer's books are beautifully published by Wydawnictwo Poznańskie and there is plenty to choose from. Born in Strasbourg in 1971, Shafak is a citizen of the world - she lived for a while in Spain, studied and worked in the United States, and then in Turkey, in Ankara. She divides her life between New York and Istanbul, and recently also London. It is the Turkish metropolis that is the setting of the novel 10 Minutes 38 Seconds in this Strange World, and I am deeply convinced that there is no better location for this multi-threaded story.

A plot based on a clever idea

The beginning is unusual - the brain of the dying prostitute Leila reviews the most important events in her life, introducing five of her closest friends to the stage. Met in different circumstances, completely different from each other, they were able to create a group that understood and cooperated well, giving each other a sense of security and belonging. So we can say that it is a book about the power of friendship that will dig up a body from a nameless grave and place it where Leila wanted to rest. At the same time, it is also a female response to Orhan Pamuk's book My Name is Red, where the male narrator was also dead.

Women come first

However, it is also a novel about women and their changing role in society. Leila’s father wanted, as in Tahar Ben Jelloun's novel The Sand Child, that his daughter would turn out to be the longed-for son, and he gave the girl to his first, childless wife to raise. His long-awaited male offspring was born with a Down syndrome and was carefully hidden from his extended family. For unhappy father the boy's birth was a divine punishment so he fled into the harshness of Islam. He did not notice that an uncle had been molesting his daughter since she was 6 years old, and only her miscarriage made the family realize the drama of the situation. Leila runs away to Istanbul to make a life for herself, but is sold to a brothel and begins life as a prostitute. Life tests her hard - she experiences a vient attack with acid performer by a radical client, a beautiful and short love and marriage with the painter D'Ali, who is shot in a revolutionary impulse. Eventually, she is murdered by overzealous bodyguards of a wealthy client.

The lives of her friends are not easier - each has their own story that brought them to Istanbul from distant corners of the world and crossed their paths. Their fates are different, largely difficult, but incredibly addictive. It is the meetings with friends, the circumstances of getting to know each other, that run through Leila's dying brain.

A city that can be found on the pages of a novel

I haven't read a novel so engaging, well-planned and with such an interesting concept for a long time. 10 Minutes 38 Seconds... draws you in from the first page and keeps one in suspense almost until the last, giving a good insight into the life of Istanbul and its changes over a period of about 20 years. It was nice to discover famous places - the Galata Tower, Taksim Square, the Bosphorus Bridge, or regret that I had not known the book earlier and had not visited the Cemetery of the Unknown in Kilyos, where the bodies of people abandoned by their families, foreigners, people from the gray zone are buried. This must be an interesting place.

Well-thought structure of the book

The novel is divided into three parts, the first of which - Mind - is the longest and best. Individual chapters count down the titular, inexorably passing time, introducing the characters of the friends and the circumstances in which they met. The second part - Body - shows the perspective of the friends, putting them and their memories of Leila in the first place. The last, shortest part – Soul – combines these two perspectives and is a moment of transition. For Leila - burial in the final grave. For her friend Sinan - freedom from a double life and the breakdown of an unhappy marriage. Although only the first part has a beautiful, clear structure and iron logic and pace, the entire book is well thought out and written. For me, Shafak's novel is this year's discovery and will stay with me for a long time. First 10 out of 10 this year.

My rating: 10/10.

Author: Elif Shafak
Title: 10 Minutes 38 Seconds in this Strange World
Translation from English: Natalia Wiśniewska
Publishng House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2020
Number of pages: 446
ISBN: 978-83-66553-55-2