Audrey Magee, Kolonia (The Colony)

Powieść wybitna

Znacie zapewne sytuację, gdy książka zbliża się do nieuchronnego końca, ale odkładamy ją na bok, bo nie chcemy, żeby się już skończyła. Gdy napięcie rośnie, a zakończenie jest boleśnie nieznane, ale człowiek sam siebie strofuje, by nie doczytać zbyt szybko, zbyt łapczywie. Tak właśnie miałam z powieścią Audrey Magee Kolonia. Odstawiła wszystkie pozostałe powieści, które czytałam w tym roku, o co najmniej dwie długości. To powieść wybitna. Już tłumaczę, dlaczego.

Kim, u diaska, jest Audrey Magee?

Kiedy sięga się po powieść tak dojrzałą, dobrze skomponowaną, ze stopniowanym napięciem i dobrą ekspozycją bohaterów, to pierwsze pytanie brzmi – czemu nie słyszałam o autorze czy autorce wcześniej? A może to debiut? Otóż nie, powieść Kolonia to druga książka irlandzkiej pisarki i dziennikarki Audrey Magee. Pierwsze było Przedsięwzięcie (The Undertaking, nietłumaczona na język polski), wydane w 2014 roku. Magee nie jest więc szczególnie płodną twórczynią, co przekłada się na gęstość jej prozy. Przez 12 lat pracowała jako dziennikarka dla takich gazet jak The Times, The Irish Times, The Observer czy The Guradian. Strona o pisarce (https://audreymagee.com/about/) nie podaje więcej znaczących informacji.

Anglik i Francuz w Irlandii

Fabuła Kolonii zaczyna się dość niewinnie. W 1979 roku na malutką irlandzką wysepkę przybywa malarz Lloyd, Anglik. Pragnie malować tutejsze klify, ale szuka również spokoju i samotności. Mniej więcej tydzień po nim na wyspę przypływa Francuz Jean-Pierre Masson, językoznawca. Od czterech lat bada język irlandzki, a na wyspie mieszka Bean Uí Fhloinn, staruszka, której język ze względu na izolację wyspy brzmi jak przed wiekami. Mężczyźni reprezentują sprzeczne interesy i czerpią z wyspy garściami, nie zwracając uwagi na szkody, których dokonują. Lloyd maluje, i mimo złożonej wcześniej obietnicy, że nie pokaże miejscowych na swoich obrazach, jego opus magnum to właśnie ich portret. Dodatkowo Anglik zwodzi młodego Jamesa Gillana, utalentowanego młodego chłopaka, który nie chce zostać rybakiem jak jego ojciec i dziadek (którzy zresztą zginęli na morzu). Kiedy Lloyd pozwala mu malować, młodzieniec błyskawicznie rozwija swój ogromny talent, a jego mistrz zwodzi go możliwością wyjazdu do Londynu, załatwieniem miejsca w szkole artystycznej i wspólną wystawą. Dopiero w przeddzień wyjazdu mówi swojemu uczniowi, że ze względu na napiętą sytuację pomiędzy Anglią a Irlandią chłopak nie byłby bezpieczny, a wyjazd trzeba odłożyć (na wieczne nigdy). Problem polega jednak na tym, że Anglik inspirował się twórczością Jamesa, sprawnie przerysowując jego twórczość na swoje płótna. Wyjeżdżając, zostawia paczkę obrazów chłopaka, którą obiecał zabrać na wystawę.

Przywłaszczenia

Jednak Llloyd dopuszcza się drugiej kradzieży – namawia matkę Jamesa, Mairéad, by mu pozowała. Początkowo kobieta pozuje w prześcieradle, ale wkrótce jest naga. Zostaje centralną postacią na ogromnym obrazie malarza, z nagą piersią, sięgająca po zakazane jabłko niczym Ewa. Kobieta jest wdową, jej ukochany mąż Liam, ojciec Jamesa, utonął podczas połowu, ale Mairéad wciąż czeka na ego powrót. W międzyczasie sypia z Francuzem, ale odrzuca zaloty śmierdzącego rybami brata zmarłego męża, Francisa. Kiedy lokalna społeczność dowiaduje się o pozowaniu, jest to dla nich przekroczenie wszelkich granic. O ile seks z JP odbywa się za zamkniętymi drzwiami, pozostaje w sferze prywatnej (choć rodzina jest świadoma relacji łączącej wyspiarkę z językoznawcą), to nagi portret wdowy jest swoistego rodzaju manifestacją, przesadą. Dla Maidréad symbolizuje on wolność – ona sama nigdy nie opuści wyspy i będzie żyła dalej swoim zatrzymanym gwałtownie życiem, w próżnym oczekiwaniu na męża, ale jej portret pójdzie w świat, inni będą podziwiać jej piękno, bladość cery i smutne oczy. Dla mężczyzn, którzy zaopatrują wyspę i umizgują do mieszkających na niej kobiet, możliwość zarobku na goszczeniu malarza, a potem na odwiezieniu go na stały ląd, jest ważniejsza niż możliwy skandal i zawiedzione nadzieje młodzieńca. Nikt nie reaguje, a Lloyd opuszcza wyspę, choć nie wiadomo, co sprowadzi na nią zapowiadana wystawa malarza.

Przesada w drugą stronę

Wystawa może bowiem sprowadzić turystów – a tego bardzo nie chce Francuz, który żyje ideą zachowania nietkniętego wpływem angielskiej mowy języka irlandzkiego. Z biegiem badań widzi jednak, jak mocno angielski wpływa na irlandzki, jak również zmianę podejścia nowego pokolenia – o ile Bean Uí Fhloinn nie mówi po angielsku, a jedynie częściowo go rozumie, o tyle najmłodszy w rodzinie, James, jest już swobodnie dwujęzyczny. Mało tego, woli by zwracać się do niego James, a nie Séamus, i marzy o wyjeździe do Anglii. Masson widzi postępującą degradację irlandzkiego i pragnie go chronić za wszelką cenę, nawet robiąc z wyspy rezerwat, i nie akceptując wyboru Jamesa. Można powiedzieć, że obaj obcokrajowcy są kolonizatorami, biorąc, co im się podoba z wyspy, cynicznie wykorzystując lokalnych mieszkańców i żerując na ich ubóstwie i naiwności. Każdy z nich ma swoją agendę, którą bezwzględnie realizuje, nie bacząc na konsekwencje działań.

Wojna domowa w tle

W te toczy się historia – każdy rozdział poświęcony wydarzeniom na wyspie, przeplatany jest reporterską, suchą notatką odnotowującą ofiary wojny domowej w Irlandii. Wydarzenia, początkowo odległe, coraz bardziej poruszają wyspiarzy, którzy czytają w prasie albo słuchają w radiu o ginących nieletnich, albo rodzicach zabijanych na oczach potomstwa. Te wydarzenia wyraźnie ich też dzielą. Dla Francisa ofiary w dzieciach to straty uboczne w wielkiej ideologicznej walce, albo konsekwencje złych wyborów, np. letniej pracy dla Anglików. Maidréad widzi przede wszystkim niewinne nastolatki, które miały przed sobą całe życie. Reporterskie fragmenty, podawane bez żadnej okrasy, są historycznym, zdystansowanym spisem ofiar, bez żadnej interpretacji czy wytłumaczenia. Sprawiają jednak, że wyspa, w porównaniu z tym, co się dzieje w głębi lądu, wydaje się bezpiecznym, zamkniętym na wszelkie nieszczęścia światem.

Dopracowany język powieści

Warstwa językowa dopracowana jest w najmniejszym szczególe. Magee bardzo dużą wagę przywiązuje do języka. Malarz myśli krótko, obrazami, kolorami, często nawiązuje do dzieł innych malarzy – van Gogha, Gaugina, Degasa. Jego wypowiedzi to w zasadzie pojedyncze słowa. By uzyskać taki styl, autorka czytała wspomnienia impresjonistów i kopiowała styl ich wypowiedzi. Z kolei Masson myśli całymi zdaniami, wątkami. Stosuje opisy niczym rasowy akademik, zresztą fragment jego rozprawy doktorskiej o języku irlandzkim również zostaje wpleciony w fabułę powieści. Ich style diametralnie się od siebie różnią, tak jak i osobnym językiem mówi James, znacznie prościej od nich dwóch. Podpisywanie dialogów nie jest konieczne. Rzadko udaje się w tak wysokim stopniu indywidualizować przedstawiane postaci.

Niedopowiedzenia

Podobało mi się bardzo, że Magee nie boi się niedopowiedzeń. Przez całą książkę budowała napięcie, najpierw pomiędzy Francuzem a Anglikiem, potem pomiędzy społecznością a Maidréad, potem pomiędzy oczekiwaniami rodziny a Jamesem. Czekałam na jakieś sensacyjne rozładowanie sytuacji, ale Lloyd po prostu wyjeżdża, zostawiając Jamesa z jego obrazami na lodzie, a jego matkę w trudnej sytuacji. Nie ma katharsis, nie ma kary, nie ma sprawiedliwości. Zostaje gorycz i smutek.

Moja ocena: 10/10.

Audrey Magee, Kolonia
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2024
Tłumaczenie: Dobromiła Jankowska
Liczba stron: 392
ISBN: 978-83-68045-11-6

*******************************************************************************

Simply a masterpiece

Every now and then one stumbles upon a book that we arificially prolong reading of, because it is so good. The tension increases and the ending is painfully unknown, but one scolds oneself not to read it too quickly, too greedily. The Colony by Audrey Magee is such a novel. It outdid all the other novels I had read this year by at least two lengths. It is simply outstanding. I'll explain why.

Who the hell is Audrey Magee?

When you reach for a novel so mature, well composed, with graduated tension and good exposition of the characters, the first question is - why haven't I heard about the author before? Or maybe it's a debut? Well, no, the novel The Colony is the second book by the Irish writer and journalist Audrey Magee. The first one was The Undertaking, not translated into Polish, published in 2014. Therefore, Magee is not a particularly prolific creator, which translates into the density of her prose. For 12 years she worked as a journalist for newspapers such as The Times, The Irish Times, The Observer and The Guradian. The website about the writer (https://audreymagee.com/about/) does not provide any further significant information.

An Englishman and a Frenchman in Ireland

The plot of The Colony starts innocently enough. In 1979, Lloyd, an English painter, arrives on a tiny Irish island. He wants to paint the local cliffs, but he is also looking for peace and solitude. About a week later, Frenchman Jean-Pierre Masson, a linguist, arrives on the island. He has been studying the Irish language for four years, and on the island lives Bean Uí Fhloinn, an old woman whose language, due to the island's isolation, sounds like it has sounded centuries ago. The men represent conflicting interests and take advantage of the island without paying attention to the damage they cause. Lloyd paints, and despite his earlier promise not to show local people in his paintings, his magnum opus is their portrait. Additionally, the Englishman deceives young James Gillan, a talented young boy who does not want to become a fisherman like his father and grandfather (who both died at sea). When Lloyd allows him to paint, the young man quickly develops his enormous talent, and his master tempts him with the possibility of going to London with him, arranging a place at an art school and a joint exhibition. Only on the eve of his departure he tells his student that due to the tense situation between England and Ireland, the boy would not be safe and the trip must be postponed (forever). The problem, however, is that the Englishman was inspired by James's painting, skillfully copying his work onto his canvases. When leaving, he also abandons a package of the boy's paintings, which he promised to take to the exhibition.

Appropriation

However, Llloyd commits a second theft - he persuades James' mother, Mairéad, to pose for him. At first, the woman poses in a sheet, but soon she is naked. She becomes the central figure in the painter's huge painting, with naked breasts, reaching for the forbidden fruit like Eve. The woman is a widow, her beloved husband Liam, James' father, drowned while fishing, but Mairéad is still waiting for his return. Meanwhile, she sleeps with a Frenchman, but rejects the advances of her late husband's fish-smelling brother, Francis. When the local community finds out about posing, it is beyond their limits. While sex with JP takes place behind closed doors and remains in the private sphere (although the family is aware of the relationship between the islander and the linguist), the naked portrait of the widow is a kind of manifestation, an exaggeration. For Maidréad, it symbolizes freedom - she will never leave the island and will continue living her abruptly stopped life, waiting in vain for her husband, but her portrait will go out into the world, others will admire her beauty, pale skin and sad eyes. For the men who supply the island and woo the women living there, the opportunity to earn money by hosting the painter and then taking him to the mainland is more important than the possible scandal and dashed hopes of the young man. No one reacts, and Lloyd leaves the island, although it is not known what the announced painter's exhibition will bring back.

Exaggeration in the other direction

The exhibition may attract tourists - and this is something the French does not want, as he believes in the idea of ​​keeping the Irish language untouched by the influence of neighbours. However, with the course of research, he sees how much the English language influences Irish, as well as a change in the approach of the new generation - while Bean Uí Fhloinn does not speak English, but only partially understands it, the youngest in the family, James, is already completely bilingual. What's more, he prefers to be called James rather than Séamus, and dreams of moving to England. Masson sees the ongoing degradation of the Irish language and wants to protect it at all costs, even by making the island a reserve, and not accepting James' choices. You could say that both foreigners are colonizers, taking what they like from the island, cynically exploiting the local inhabitants and preying on their poverty and naivety. Each of them has their own agenda, which they ruthlessly implement, regardless of the consequences of their actions.

Civil war in the background

Each chapter devoted to events on the island is interspersed with a journalistic, dry note noting the victims of the civil war in Ireland. The events, initially distant, have an increasing impact on the islanders, who read abiut tchem in the press or hear notificaions on the radio about minors going missing or parents being killed in front of their offspring. These events also clearly divide them. For Francis, child victims are collateral damage in a great ideological fight, or the consequences of bad choices, e.g. summer work for the English. Maidréad primarily sees innocent teenagers who had their whole lives ahead of them. Reportage fragments, presented without any embellishment, are a historical, distant list of victims, without any interpretation or explanation. However, they make the island, compared to what is happening inland, seem like a safe world, closed to all misfortunes.

The novel's refined language

The linguistic layer is refined down to the smallest detail. Magee pays great attention to the language. The painter thinks and speaks briefly, more with images and colors, and often refers to the works of other painters - van Gogh, Gaugin, Degas. His statements are basically single words. To achieve this style, the author had read the memoirs of the Impressionists and copied the style of their statements. Masson, on the other hand, thinks in whole sentences, in threads. He uses descriptions like a true academic, and a fragment of his doctoral thesis on the Irish language is also woven into the plot of the novel. Their styles are completely different from each other, just as James speaks a separate language, much simpler than the two of them. Dialogues don’t need to be assigned to the speaker, it is clear who says what. It is rare to individualize the presented characters to such a high degree.

Understatements

I really liked that Magee is not afraid to leave the reader hanging. She built tension throughout the book, first between the Frenchman and the Englishman, then between the community and Maidréad, then between the family's expectations and James. I was waiting for some sensational outome, breakthrough, resolution, but Lloyd simply travels back to London, leaving James with his paintings and his mother in a difficult situation. There is no catharsis, no punishment, no justice. What remains is bitterness and sadness.

My rating: 10/10.

Author: Audrey Magee
Title: The Colony
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2024
Translation: Dobromiła Jankowska
Number of pages: 392
ISBN: 978-83-68045-11-6