Roy Jacobsen, Tylko matka (Bare en mor)

Nic nie osłabia człowieka bardziej niż nadzieja

Tak jak pisałam w poprzedniej recenzji, spełniłam swój zamiar i pojechałam do biblioteki wypożyczyć kolejną książkę Roya Jacobsena. Padło na tom Tylko matka. Przeczytałam, zasiadłam do recenzji. Jakież był moje rozczarowanie, gdy odkryłam, że to OSTATNI, czwarty tom sagi o Ingrid Barrøy. Wydawca nie zaznacza tego w żaden sposób, nie ma śladu ostrzeżenia na okładce ani na pierwszych stronach. Wielka szkoda, przecież nie robi się specjalnych przygotowań przed podejściem do każdej książki. Powieść ma tą samą Jacobsenowską magię, więc wielka szkoda, że wiem, jak kończy się ta literacka wędrówka, nie znając wcześniejszych losów rodziny.

Jesteś tylko matką, a synowie są nie do pojęcia

Historia zaczyna się od przybycia mleczarza i dostawcy Johannesa Hartvigsena do wybrzeży wyspy, na której mieszkają Ingrid Marie Barrøy ze swoją niespełna 5-cio letnią córką Kają, ciotką Barbro oraz niewielką społecznością. Johannes wychowuje 5-cio letniego syna, Mathiasa, przez wszystkich zwanego Mattisem. Jego matka, Olavia z domu Storm, uciekła i porzuciła zarówno męża, jak i syna. Podczas jednej z kolejnych wizyt Johannes zostawia Mattisa pod opieką Ingrid i już nie wraca. Ginie na morzu, być może popełnia samobójstwo. Ingrid zostaje więc początkowo opiekunką, a potem matką adopcyjną chłopca i zaczyna odkrywać jego tajemniczą przeszłość, jednocześnie pokazując coraz więcej swoich zaszłości. Jej córka Kaja jest owocem krótkiego wojennego związku z więzionym na wyspie Rosjaninem Aleksandrem, w którym była zakochana również jej znajoma, Mariann Vollheim. Przypuszczam, że więcej o tej relacji znajdę w poprzednich tomach, tutaj wzmianki były tak enigmatyczne, że trudno się było połapać.

Jacobsen opisuje spokojne życie na wyspie, biegnące w rytm pór roku – połowy śledzia, hodowlę owiec, zbieranie jaj mew i innych ptaków, połowy łososia czy upolowanie ogromnego rekina długoszpara dla jego wątroby. W pamięć zapada również rejs statkiem Salthammerem i podziwianie finwali, ogromnych wielorybów. Wtedy właśnie Ingrid uświadamia sobie, że „czuje lód i łzy, bo czegoś takiego już nigdy nie zobaczy, życie jest za krótkie, ona to wie, tak jak wie również, że nie zachowa żadnej rzeczy, niczego” (s. 163). Ta scena zostanie ze mną na długo. Natura jest na człowieka obojętna, często bywa wymagająca i niczego nie ułatwia. Ludzie funkcjonują w nieprzyjaznym środowisku, które starają się okiełznać. Niestety, często ponoszą też sromotne klęski.

Akcja dzieje się w latach powojennych, a na wyspę, gdzie mieszka rodzina Barrøy, nie został jeszcze doprowadzony prąd. Tutaj również, jak w Cudownych dzieciach, widać, jak społeczeństwo się przeobraża, radzi sobie z powojennymi traumami i wspomnieniami. Część osób przenosi się do większych miast, jak Suzanne, i tam zaczyna żyć korzystając ze wszelkich udogodnień cywilizacyjnych. W gminie ma być wybudowana nowa szkoła, jakość życia idzie do góry, choć są to wszystko wydarzenia tła. Najważniejsza jest Ingrid i jej dorastające dzieci.

Mnie książka porwała swoim spokojnym rytmem, bliskością natury, niespieszną, choć niepozbawioną dramatycznych wydarzeń akcją, niejasnymi losami bohaterów. Z pewnością sięgnę po poprzedzające tomy sagi, teraz już w odpowiedniej kolejności. Szkoda, że nie zrobiłam tak od samego początku.

Moja ocena: 8/10

 

Roy Jacobsen, Tylko matka
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2021
Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 318
ISBN: 978-83-66839-96-0

__________________________________________________________________________

Nothing weakens a man more than hope

As I wrote in the previous review, I fulfilled my intention and went to the library to borrow another book by Roy Jacobsen. I chose Just a Mother. I read it and sat down for a review. Imagine my disappointment when I discovered that this was the FINAL, fourth volume of the Ingrid Barrøy saga. The publisher does not mark it in any way, there is no sign of a warning on the cover or on the first pages. It's a pity, after all, you usually don't do any special preparations before reaching for book. The novel has the same Jacobsenian magic, so it is a pity that I know how this literary journey ends without knowing the previous events in the life of the family.

You are just a mother and the sons are beyond comprehension

The story begins with the arrival of the milkman and supplier Johannes Hartvigsen to the shores of the island where Ingrid Marie Barrøy lives with her nearly 5-year-old daughter Kaja, aunt Barbro and a small community. Johannes is raising a 5-year-old son, Mathias, whom everyone calls Mattis. His mother, Olavia née Storm, ran away and abandoned both her husband and son. On one of his subsequent visits, Johannes leaves Mattis in the care of Ingrid and never returns. He dies at sea, perhaps committing a suicide. Ingrid thus becomes the boy's legal guardian at first, and then the boy's adoptive mother, and begins to discover his mysterious past, while showing more and more of her own former life. Her daughter Kaja is the fruit of a short military relationship with Aleksander, a Russian imprisoned on the island, with whom her friend Mariann Vollheim was also in love. I suppose that I will find more about this account in the previous volumes, here the mentions were so enigmatic that it was difficult to figure out.

Jacobsen describes the serene life on the island with the rhythm of the seasons - herring fishing, sheep farming, collecting gulls and other birds' eggs, fishing for salmon, and hunting an enormous shark for its liver. The cruise on the Salthammer and admiring the finwals, huge whales, is also remembered. It is then that Ingrid realizes that "she feels ice and tears because she will never see something like that again, life is too short, she knows it, and she also knows that she will not keep anything, nothing" (p. 163). This scene will stay with me for a long time. Nature is indifferent to people, is often demanding and does not make anything easier. People function in a hostile environment that they try to tame. Unfortunately, they also often suffer miserable defeats.

The action takes place in the post-war years, and the island where the Barrøy family lives has not yet been supplied with electricity. Here, too, as in Child Wonder, you can see how society is transforming itself, dealing with post-war traumas and memories. Some people move to larger cities, such as Suzanne, and start living there using all the amenities of civilization. A new school is to be built in the commune, the quality of life goes up, although these are all background events. The most important thing is Ingrid and her adolescent children.

The book captivated me with its calm rhythm, its closeness to nature, its unhurried, though not devoid of dramatic events, action, and the unclear fate of the characters. I will certainly reach for the preceding volumes of the saga, now in the right order. I wish I had done that from the very beginning.

My rating: 8/10

 

Author: Roy Jacobsen
Title: Just a Mother
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2021
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 318
ISBN: 978-83-66839-96-0