Stephen King, Lśnienie (The Shining)

Nadgorliwy kutasina

Zdarzyło Wam się kiedyś czytać książkę tak wciągającą, że nie mogliście przestać o niej myśleć? Taką, z której zaplanowanych do przeczytania pięćdziesięciu stron nagle zrobiło się ponad trzysta? A z jedenastej wieczorem druga nad ranem? Takie właśnie jest Lśnienie Stephena Kinga. Ani autora, ani legendarnego już tytułu nie trzeba nikomu szczególnie przedstawiać, skupię się zatem na portecie szaleństwa i na różnicach z filmem Stanley’a Kublicka o tym samym tytule.

Jak narasta szaleństwo

Napisana w 1977 roku, a zekranizowana w 1980 roku powieść opowiada przygnębiającą hitorię rodziny Torrance. Głową rodziny jest Jack, początkujący pisarz i alkoholik. Mężczyzna stracił pracę w szkole, w której uczył, po pobiciu jednego ze swoich uczniów. Gdy wraz z przyjacielem, Alem, prawie zabili rowerzystę, obaj mężczyźni odstawiają alkohol, choć Jack ma nadal problem z opanowaniem agresji. Żoną Jacka jest Winifred, czyli Wendy, mająca za sobą trudne dzieciństwo i jeszcze trudniejszą relację z matką. Dla niej punktem zwrotnym jest moment, kiedy jej mąż w napadzie szału łamie rękę ich niespełna trzyletniemu synkowi, Danniemu. Kobieta nigdy nie będzie w stanie zapomnieć tego wydarzenia i położy się ono cieniem na ich małżeństwie. Ostatnim bohaterem i członkiem rodziny jest obecnie prawie 6-cio letni Danny, chłopiec obdarzony wyjątkową wrażliwością i umiejętnością jasnowidzenia. Dziecko potrafi czytać w myślach, przewidzieć przyszłość, widzi duchy i ofiary dawnych przestępstw i morderstw. Niestety, dla niego warstwa nadnaturalna jest tak samo realna jak rzeczywistość, a duchy mogą wyrządzać mu krzywdę.

Jack, postawiony pod ścianą, przyjmuje posadę zimowego stóża w ogromnym hotelu Panorama wysoko w górach. Miejsce ma trzy piętra, piwnicę i strych, a mężczyzna jest odpowiedzialny za pilnowanie przestarzałego pieca i ogrzewanie poszczególnych skrzydeł na zmianę. W maju jego zlecenie ma się skończyć, ale po obfitych opadach śniegu hotel jest odcięty od świata, a rodzina uwięziona w środku wraz z prześladującymi ich demonami.

Pisarz, jako znakomity obserwator ludzkiej natury, stopniowo przeistacza Jacka w psychopatycznego mordercę. Pragnienie alkoholu, choć wciąż kontrolowane przez mężczyznę, napada go stale. Dodatkowo wybuchowa natura i kłopoty z opanowaniem agresjii, wyimaginowane pretensje ze strony żony, podejrzenie, że chce skłócić z nim syna, a wreszcie narastająca obsesja dotycząca hotelu i jego historii, wraz z mściwą naturą dawnego nauczyciela doprowadzają go do szaleństwa.

King jest mistrzem budowania napięcia. Ogromny, pusty hotel, rezonujący wyciem wichrów i skrzypieniem starych ścian to miejsce dość przerażające. Dodatkowo, Jack zaczyna odkrywać mrożące krew w żyłach historie, które wydarzyły się w tym miejscu – morderstwa, samobójstwa, nieszczęścia.  Jeśli krążą po nim duchy, a później również niezrównoważony ojciec, to czytelnikowi chodzą ciarki po plecach, a książka po prostu nie daje się odłożyć.

Adaptacja Kubricka

Film widziałam kiedyś, jeszcze w liceum, i zrobił na mnie ogromne wrażenie. Niedawno oglądałam go po raz drugi, więc sięgnięcie po książkę było tylko kwestią czasu. Taka kolejność sprawiła, że Jack zawsze będzie miał dla mnie twarz Jacka Nicholsona, a Wendy – Shelley Duvall, a Danny – Danniego Lloyda. Do tej pory byłam przekonana, że adaptacja jest dość wierna, jest jednak sporo różnic. Książka pozwala nam poznać przeszłość Jacka dość dokładnie, tak samo jak treść jego dotychczasowych utworów. W filmie Kubricka ma to mniejsze znaczenie. Czarnoskóry kucharz Dick Halloran w książce zostanie tylko ciężko ranny, w filmie natomiast ginie. W dziele Kubricka zmieniony został wątek żywopłotów – tu były one labiryntem, w książce Jack przystrzygał je w kształty zwierząt, które atakowały mieszkańców hotelu. Książka ma też więcej pomordowanych w hotelu ofiar, film stawia bardzo duży nacisk na poprzedniego dozorcę, Grady’ego, który zamordował żonę i swoje dwie córki. Sceny krwi wylewającej się z windy i zatapiającej hotelowe korytarze należy do klasyki gatunku. W książce nieszczęsny dozorca bardziej szepcze do ucha nieszczęsnemu następcy, ale jego tragedia jest tylko wzmiankowana.

Najważniejszą różnicą jest nacisk na efekty paranormalne. Film daje się zinterpetować jako portet szaleństwa w miejscu ze złą aurą, stoi na granicy realności i udziału paranormalnego świata. Książka idzie całkowicie w stronę duchów i upiorów, a Jack przestaje być ojcem Danniego, stając się tylko usobieniem zła. Chłopiec wie, że w jego postaci ginie całe nagromadzone hotelowe zło,a nie jego faktyczny ojciec. Tamten odszedł już dużo wcześniej.

Połączenie książki i filmu Kubricka stanowi dla mnie doskonałe połączenie. Napięcie w obu dziełach jest niesamowite i mimo różnic w podkreślaniu różnych apektów tej historii, oba są dla mnie wybitne. Obawiam się jednak, że film bardziej mnie urzeka (pewnie ze względu na to, że widziałam go jako pierwszego, a w młodym wieku naprawdę wcisnął mnie w fotel). Książka jest również znakomita, choć po kilkuset stronach delikatnie zwalnia, przez co straciłam początkowy impakt lektury. Jednak na wakacje (byle nie w opuszczonym hotelu) będzie jak znalazł!

 

Moja ocena: 9/10.

Stephen King, Lśnienie
Wydawnictwo: Prószyński i spółka, Warszawa 2016
Tłumaczenie: Zofia Zinserling
Liczba stron: 544
ISBN: 978-83-8069-442-2
Gatunek: thriller/horror

____________________________________________________________________  

Officious little prick 

Have you ever read a book so addictive that you couldn't stop thinking about it? One of which fifty pages to read suddenly became more than three hundred? And 11pm suddenly turns into 2am? This is what Stephen King's The Shining is all about. Neither the author nor the legendary title needs any special introduction, so I will focus on the portrait of madness and on the differences with Stanley Kublicek's film of the same title (with which King wasn’t satisfied).

The portrait of madness

Written in 1977 and screened in 1980, the novel tells the depressing story of the Torrances. The head of the family is Jack, an aspiring writer and alcoholic. The man lost his job as a teacher at school after beating one of his students. After he and his friend Al nearly kill the cyclist, both men quit drinking, although Jack still had trouble controlling his aggression. Jack's wife is Winifred, or Wendy, who has had a difficult childhood and an even more difficult relationship with her mother. For her, the turning point is the moment when her husband, in a fit of rage, breaks the arm of their nearly three-year-old son, Danny. A woman will never forget this event and it will cast a shadow over their marriage. The last hero and family member is now almost 6-year-old Danny, a boy endowed with exceptional sensitivity and shining. This means that he can read minds, predict the future, see the ghosts and victims of past crimes and murders. Unfortunately, for him the supernatural layer is as real as the normal world, and the spirits can harm him.

Jack, left with no other choice, accepts a job as a winter janitor at the enormous Overlook Hotel high in the mountains. The place has three floors, a basement and an attic, and the man is responsible for keeping the old stove running and taking turns heating the individual wings. His commission is expected to end in May, however after heavy snowfall, the hotel is cut off from the rest of the world and the family trapped inside along with the demons that haunt them. They will not make it till May…

The writer, as an excellent observer of human nature, gradually transforms Jack into a psychopathic murderer. The craving for alcohol, though still controlled by the man, attacks him constantly. In addition, the explosive nature and problems with controlling aggression, imaginary complaints from his wife, the suspicion that she wants to set his son against him, and finally the growing obsession with the hotel and its history, along with the vengeful nature of the former teacher, drive him mad.

King is a master of building tension. The huge, empty hotel, resonating with the howling of the winds and the squeaking of old walls, is quite a scary place. Additionally, Jack begins to discover chilling stories that happened in this place - murders, suicides, misfortunes. If there are ghosts around him, and later also an unbalanced father, the reader's feels shiver down the spine, and the book simply cannot be put down.

Kubrick’s adaptation

I saw the movie once, while still in high school, and it made a great impression on me. Recently I watched it for the second time, so reaching for the book was only a matter of time. This sequence made Jack have the Nicholson's face, Wendy to have Shelley Duvall's face, and Danny's Dannie Lloyd's face. Until now, I was convinced that the adaptation is quite faithful, but there are many differences. The book allows us to get to know Jack's past quite thoroughly, as well as the content of his previous works. In Kubrick's film, it matters less. Black chef Dick Halloran in the book will only be seriously injured, while in the film he will die. In Kubrick's work, the shape of the hedges was changed - here they were a labyrinth, in the book Jack trimmed them into shapes of animals that attacked the hotel residents. The book also has more victims murdered in the hotel, while the film puts a lot of emphasis on the previous caretaker, Grady, who murdered his wife and his two daughters. The scenes of the blood pouring from the elevator and flooding the hotel corridors belong to the classics of the movie genre. In the book, the hapless caretaker whispers more in the ear of his unfortunate successor, but his tragedy is only mentioned.

The most important difference is the emphasis on paranormal effects. The film can be interpreted as a portrait of madness in a place with a bad aura, it stands on the verge of reality and the participation of the paranormal world. The book goes completely towards ghosts and ghouls, and Jack ceases to be Dannie's father, becoming nothing but evil. The boy knows that in his figure all the accumulated hotel evil is accumulated and later killed, and not his actual father. The other had passed away much earlier.

The combination of Kubrick's film and King’s book is the perfect match for me. The tension in both works is amazing, and despite the differences in emphasizing different aspects of the story, both are outstanding. However, I'm afraid that the movie captivates me more (probably because I saw it first, and at a young age it really made a lasting impression on me). The book is also excellent, although after a few hundred pages it slows down slightly, which means that I lost the initial impact of reading. However, for a vacation (but not in an abandoned hotel) it will be perfect!

My rating: 9/10.

 

Author: Stephen King
Title: The Shining
Publishing House: Prószyński i Spółka, Warsaw 2016
Translation: Sophia Zinserling
Number of pages: 544
ISBN: 978-83-8069-442-2
Genre: thriller / horror