Niewielkich rozmiarów powieść
Muriel Spark Jazda (The Driver’s Seat) przyciąga uwagę niezwykłą okładką
z obwolutą. Widzimy rozpościerającą się przez przednią szybę samochodu drogę w
gryzących barwach, a w tylnym lusterku zdesperowane oczy kobiety. Tak to
wygląda na pierwszy rzut oka. Jeśli jednak zdjąć obwolutę, to obraz zasadniczo
zmienia swoje znaczenie. Jak i sama treść książki, zaskakująca i dziwna.
Muriel Spark
Życie Muriel Spark nadawałoby się
na ciekawą powieść. Urodzona w 1918 roku w Szkocji, a zmarła w 2006 roku we
Włoszech pisarka odeszła od swojego męża, z którym wyjechała do Afryki,
ponieważ mężczyzna był agresywny. Zostawiła mu jednak ich wspólnego syna,
Samuela. Całe życie pisała lub edytowała książki, a Jazda była na
krótkiej liście Nagrody Bookera za 1970 rok (ze względu na zmianę sposobu
przyznawania nagrody nominacja przyszła pośmiertnie w 2010 roku). Od lat
70-tych XX wieku mieszkała z rzeźbiarką Penelope Jardine w Toskanii,
konsekwentnie zaprzeczając plotkom o swojej homoseksualności.
Jazda to pozycja krótka
(liczy sobie ok. 190 stron), ale to ten rodzaj publikacji, w którym czytelnik
ciągle się potyka. Główna bohaterka, Lise, dostaje urlop po załamaniu nerwowym
w pracy. Kupuje sobie wyjątkowo niegustowną i krzykliwą sukienkę, na którą
każdy zwraca uwagę, i leci do Włoch na wakacje. Każdemu napotkanemu podróżnemu
opowiada inną historię, podając inne powody podróży. Dialogi się rozjeżdżają –
celowo. Ludzie mówią do Lisy jedno, ona im odpowiada drugie. Okazuje się, że
mężczyzna, na którego zwróciła uwagę w samolocie, faktycznie jest tym, na
którego czekała, jednak nie w takim sensie, w jakim konwencjonalnie to
odbieramy. Lisa bowiem szuka kogoś, kto odbierze jej życie. To ona, jako
ofiara, wymusza swoje własne zabójstwo na mordercy, dokładnie go instruując, co
i jak ma zrobić. To zabójca jest ofiarą żądnej śmierci kobiety. Dlatego też kobieta
dostała histerii w sklepie, kiedy okazało się, że sukienka, którą chce kupić,
jest z nieplamiącego się materiału. Kiedy to właśnie materiał ma się zaplamić.
O ile sama powieść zostawiła we
mnie mieszane uczucia, o tyle posłowie tłumacza Jacka Dehnela jest naprawdę
znakomite i pozostawia dobry klucz interpretacyjny utworu (jak i krótką
historię, jak nietłumaczona dotąd powieść Spark trafiła na polski rynek i
dlaczego właśnie pod takim tytułem). Chociaż nie będzie to moja ulubiona
książka w tym roku, to z pewnością trafiłam na Autorkę ciekawą i nietuzinkową. Jazda
zaskakuje swoją świeżością i niepokornością, odwróceniem ról, dziwnością,
dzięki czemu powieść jest ponadczasowa. I chociaż mam wrażenie, że trafia w
moje gusta niczym sukienka głównej bohaterki, to tak samo zapada w pamięć w
pewien jaskrawy, wyrazisty sposób.
Moja ocena: 6/10.
Wydawnictwo: Znak, Kraków 2025
Tłumaczenie: Jacek Dehnel
Liczba stron: 192
ISBN: 978-83-8367-786-6
**********************************************************************************
Muriel Spark's compact novel, The Driver's
Seat, attracts attention with its unusual cover and dust jacket. We see a
road stretching out through the windshield in acrid colors, and in the rearview
mirror, the desperate eyes of a woman. That's how it seems at first glance.
However, if you remove the dust jacket, the image fundamentally changes its
meaning. Just like the book's content itself, surprising and strange.
Muriel Spark
Muriel Spark's life would make for an
interesting novel. Born in Scotland in 1918 and dying in Italy in 2006, the
writer left her husband, with whom she had traveled to Africa, because he was
abusive. However, she left him their son, Samuel. She spent her entire life
writing or editing books, and The Driver’s Seat was shortlisted for the
1970 Booker Prize (due to a change in the awarding system, the nomination came
posthumously in 2010). From the 1970s, she lived with sculptor Penelope Jardine
in Tuscany, consistently denying rumors of her homosexuality.
The Driver’s Seat is a short work (around 190 pages), but it's
the kind of book that the reader constantly stumbles upon. The main character,
Lise, is given time off after a nervous breakdown at work. She buys herself a
particularly tasteless and garish dress that everyone notices and flies to
Italy for a vacation. She tells each traveler she meets a different story, giving
different reasons for her trip. The dialogue is intentionally fragmented.
People say one thing to Lisa, and she replies with something completely different.
It turns out that the man she noticed on the plane is indeed the one she was
waiting for, but not in the conventional sense. Lisa is searching for someone
to take her life. It is she, as the victim, who forces her own murder on the
murderer, instructing him precisely what to do and how. The killer is the
victim of the woman who wants to die. That's why the woman went into hysterics
in the store when she discovered that the dress she wanted to buy was made of a
stain-resistant material. When she actually wanted the material to stain.
While the novel itself left me with mixed
feelings, translator Jacek Dehnel's afterword is truly excellent and provides a
good interpretive key to the work (as well as a brief history of how the
previously untranslated Spark’s novel came to the Polish market and why under
that title). While it won't be my favorite book this year, I certainly came
upon an interesting and unique author. The Driver’s Seat surprises with
its freshness and rebelliousness, role reversal, and strangeness, making the
novel timeless. And although I feel like it appeals to my tastes like the main
character's dress, it is equally memorable in a certain vivid, expressive way.
My rating: 6/10.
Author: Muriel Spark
Title: The Driver’s Seat
Publisher: Znak, Kraków 2025
Translation: Jacek Dehnel
Number of pages: 192
ISBN: 978-83-8367-786-6
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz