Kelly Barnhill, Kiedy kobiety były smokami (When Women Were Dragons)

Czy kobiety muszą być smokami?

Kiedy zobaczyłam,  że właśnie wyszła najnowsza książka Kelly Barnhill, której twórczość bardzo lubię, bardzo się ucieszyłam. Raz dwa wypożyczyłam sobie Kiedy kobiety były smokami z biblioteki i zasiadłam z powieścią na kanapie na weekend. Czekało mnie jednak spore rozczarowanie.

Niekoniecznie powieść dla młodzieży

Przede wszystkim, nie jest to powieść dla młodzieży, chociaż pewnie w uproszczonej wersji można ją tak przeczytać. To powieść dla zaangażowanych politycznie dorosłych, do czego zresztą przyznaje się autorka w Podziękowaniach. Do napisania tej rozbudowanej metafory skłoniła Barnhill historia Christine Blasey Ford, „która błagała Senat, żeby ponownie przemyślał swoją nominację do Sądu Najwyższego, i postanowiłam napisać powieść o gniewie” (s. 412). Amerykańska profesor psychologii oskarżała nominowanego właśnie do Sądu Najwyższego sędziego Bretta Kavanaugh o napaść na tle seksualnym, kiedy ona miała 15 lat, a przyszły prawnik 17. Po przesłuchaniach mężczyzna dostał stanowisko, na które był nominowany. Czy gniew w połączeniu z polityką generuje dobre książki? Mam spore wątpliwości.

Jedna wielka przypowieść

Początkowo fabuła wydawała się ciekawa – zdarzało się wcześniej, że kobiety, ogarnięte gniewem, przekraczały jakąś wewnętrzną granicę i zamieniały się w smoki. Zjawisko osiągnęło masowe rozmiary 25 kwietnia 1955 roku, kiedy 642987 Amerykanek uległo transformacji. Ich zniknięcie błyskawicznie stało się tematem tabu, dotknięte tragedią rodziny wstydliwie milczały o skażonych członkiniach swoich rodów, zaś naukowcy zajmujący się tematem dostawali zakaz publikacji, a wyniki ich badań były niszczone. Jednak po kilku latach smoki zaczęły pojawiać się w przestrzeni publicznej, wracać do swoich rodzin, do szkół, pracy zawodowej. Ich transformacja zaczęła być utożsamiana z wolnością, zerwaniem nałożonych społecznie więzów i ograniczeń.

Taka dzielna, że bardziej się nie da

Główna bohaterka powieści, Alexandra (Alex) Green, wychowuje się wraz z kuzynką Beatrice w rodzinnym domu. Jej matka znika, gdy Alex jest malutka, i czasowo dziewczynką opiekuje się ciotka Marla. Potem sytuacja się odmienia, wraca matka, ale znika Marla, zostawiając Beatrice pod opieką siostry i jej męża. O zniknięciu ciotki się nie mówi, a Beatrice jest traktowana jak siostra Alex. Potem jednak matka umiera na raka, a ojciec porzuca starą rodzinę dla nowej – swojej dawnej sekretarki. Dziewczynki są pozostawione same sobie, a Alex oprócz nauki musi jeszcze opiekować się swoją „siostrą” i nie wzbudzać podejrzeń sąsiadów ani nauczycieli. Nikt więc nie zauważa samotnej egzystencji dwóch dziewczynek, a nauczyciele godzą się z nieobecnością wiecznie zapracowanego ojca. Nastolatka bohatersko radzi sobie ze wszystkimi obowiązkami, śpiewająco zdaje na studia wbrew woli ojca, ogarnia skromne finanse i codzienność. Znosi wszystkie niedogodności w imię marzeń.

Fabuła napisana pod ideę

To chyba właśnie bolało mnie najbardziej – czarno-białe postaci i absolutny brak pozytywnych bohaterów męskich. Sztuczny, wykreowany świat z prześladowanymi kobietami, które muszą przeistoczyć się w bestie, a często spalić lub pożreć prześladowców, by się wyzwolić. Alex i jej „siostra” są tak dzielne, jak tylko się da, wychowywane w opresyjnym społeczeństwie, z Beatrice panującą nad nadchodzącą przemianą tylko po to, by nie zostawić swojej opiekunki samej. Oczywiście pierwszą miłością Alex musi być dziewczyna, Sonja, i oczywiście rodzina nie zgadza się na ich nieakceptowalną społecznie relację, więc dziewczynki zostają rozdzielone. Nie wiem, czy można bardziej jaskrawie pokazać swoje poglądy polityczne, i dopasować do nich przedstawiony świat. Nie wierzę, że rzeczywistość jest czarno-biała, a wszyscy mężczyźni źli. Może w Stanach w latach 50-tych tak właśnie było, ale realiów historycznych Barnhill specjalnie nie przedstawia, uciekając w pewną dowolność świata przedstawionego zapewnionego przez fantastykę.

Szkoda czasu

Kilkukrotnie miałam ochotę odłożyć książkę na bok, przerwać czytanie. W sumie nie wiem, czemu dobrnęłam do końca. Dla mnie jedna z najsłabszych lektur tego roku i chyba żałuję, że straciłam na tą książkę jeden weekend.

Moja ocena: 4/10.

 

Kelly Barnhill, Kiedy kobiety były smokami
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2023
Tłumaczenie: Katarzyna Makaruk
Liczba stron: 416
ISBN: 978-8308-08053-5

***************************************************************************

Do women have to be dragons?

When I saw that the latest book by Kelly Barnhill, whose work I really like, had just come out, I was very happy. I immediately borrowed When Women Were Dragons from the library and sat on the couch with the novel for the weekend. However, I was in for a big disappointment.

Not young adult fiction

First of all, this is not a novel for young adults, although you can probably read it on a simplified level. This is a novel for politically engaged adults, as the author admits in the Acknowledgments. Barnhill was prompted to write this elaborate metaphor by the story of Christine Blasey Ford, "who pleaded with the Senate to reconsider their appointment to the Supreme Court, and I decided to write a novel about anger" (p. 412). An American psychology professor accused the newly nominated Supreme Court Judge Brett Kavanaugh of sexual assault when she was 15 and the future lawyer was 17. After the hearings, the man got the position for which he was nominated. Does anger combined with politics make good books? I doubt it.

One big parable

Initially, the plot seemed interesting - it happened earlier in the history that women, overcome by anger, crossed some internal border and turned into literal dragons. The phenomenon reached mass proportions on April 25, 1955, when 642,987 American women were transformed. Their disappearance instantly became a taboo subject, families affected by the tragedy were shamefully silent about the contaminated members of their families, and scientists dealing with the subject were banned from publication, and the results of their research were often destroyed. However, after a few years, dragons began to appear in the public space, returning to their families, schools, and professional work. Their transformation began to be identified with freedom, the breaking of socially imposed bonds and restrictions.

As heroic as only can be

The main character of the novel, Alexandra (Alex) Green, is brought up with her cousin Beatrice in the family home. Her mother disappears when Alex is a baby, and she is temporarily cared for by Aunt Marla. Then the situation reverses, the mother returns, but Marla disappears, leaving Beatrice in the care of her sister and her husband. The aunt's disappearance is not talked about, and Beatrice is treated as Alex's sister. Then, however, the mother dies of cancer, and the father leaves the old family for a new one - his former secretary. The girls are left to fend for themselves, and Alex, in addition to studying, has to take care of her "sister" and not arouse any suspicion of neighbors or teachers. So no one notices the lonely existence of the two girls, and the school comes to terms with the absence of the always busy father. The teenager heroically copes with all her duties, passes her exams with flying colors against her father's will, and manages modest finances and everyday life. She endures all inconveniences in the name of dreams.

A story written to prove a point

This is probably what hurt me the most - black and white depiction of the world and the absolute lack of positive male characters. An artificial, created universe with persecuted women who must turn into beasts, and often burn or devour their persecutors to free themselves. Alex and her "sister" are as brave as they come, raised in an oppressive society, with Beatrice in control of her impending transformation just so she won't leave her older sibling alone. Of course, Alex's first love has to be a girl, Sonja, and of course the family doesn't agree with their socially unacceptable relationship, so the girls are separated. I don't know if you can show your political views more vividly and adjust the presented world than it’s done in this book. I don't believe that reality is black and white and all men are bad. Maybe it was like that in the US in the 1950s, but Barnhill does not get very deep in presenting historical realities, escaping into a certain arbitrariness of the world of fantasy.

Waste of time

Several times I wanted to put the book aside and stop reading. I don't know why I made it to the end. For me, one of the weakest readings of this year and I think I regret that I wasted one weekend on this publication.

My rating: 4/10.

Author: Kelly Barnhill
Title: When Women Were Dragons
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2023
Translation: Katarzyna Makaruk
Number of pages: 416
ISBN: 978-8308-08053-5

André Anciman, Tamte dni, tamte noce (Call Me by Your Name)

Miejsca ułudne

Nazwisko André Ancimana rzuciło mi się w oczy na tylnej okładce Opowiadań Katherine Mansfield. Pisarz przyznawał, że czyta opowiadanie Rozkosz rokrocznie w lutym, a ja zachodziłam w głowę, kto to taki i czemu jego słowa zachęcają do zapoznania się  z twórczością pisarki. Film z 2017 roku widziałam i mnie zachwycił, przyszedł więc czas na książkę.

Cor cordium, serce serc

Tamte dni, tamte noce opowiada historię 17-letniego Elio, który spędza wakacje z rodzicami w ich rodzinnej willi w B. we Włoszech. Ojciec jest amerykańskim wykładowcą, matka rodowitą Włoszką, więc Elio zna kilka języków i jest obywatelem świata. Letnie wakacje to czas leniwego wypoczynku, wzmożonej lektury, zagłębiania się w muzykę, ciszy zapadającej podczas popołudniowej drzemki w największy upał. Rokrocznie do willi profesora przyjeżdża też jeden absolwent uczelni, by móc kontynuować swoje badania naukowe pod okiem doświadczonego mentora. Tamtego lata jest to Oliver, 24-latek, który pracuje nad książką o Heraklicie. Między młodymi mężczyznami szybko buduje się napięcie – ze strony nastolatka wyglądające początkowo na czyste pożądanie i chęć spróbowania czegoś nowego. Elio dopiero odkrywa swoją seksualność, choć trzeba przyznać, że robi to bardzo intensywnie.

Znaleźliśmy gwiazdy, ty i ja. Można je dostać tylko raz.

Siłą tej książki są dwa elementy – oddziałujące na zmysły opisanie upalnego włoskiego lata, skwaru nie do zniesienia, dojrzewających słodkich owoców, rajskiego charakteru letniej rezydencji. Drugą mocną stroną jest pokazanie nastoletnich rozterek i emocji, momentami rozdmuchanych, przekombinowanych, przedramatyzowanych. Anciman potrafił jednak pokazać, że to, co przytrafiło się Elio i Oliverowi, było autentyczne, prawdziwe i mocne. Do tego stopnia, że Oliver spotykając swojego kochanka po latach mówi mu, że czuje się, jakby prowadził równoległe życie, nie do końca prawdziwe. Ojciec Elio, który widział i wiedział, co się dzieje między gościem a jego synem, potrafił docenić intensywność i autentyczność tej relacji, i doradzał latorośli: „Większość rodziców na moim miejscu liczyłaby na to, że wszystko rozejdzie się po kościach albo modliłaby się, żeby ich syn szybko stanął na nogi. Ale ja nie jestem takim rodzicem. Jeśli jest ból, pielęgnuj go, a jeśli jest płomień, nie zdmuchuj go, nie obchodź się z nim brutalnie. Ból rozstania potrafi być straszny, a patrzenie, jak druga strona zapomina, jeszcze go pogłębia. Chcąc jak najszybciej zapomnieć, wyrywamy z siebie mnóstwo uczuć i każdej następnej osobie mamy mniej do zaoferowania, a w wieku trzydziestu lat jesteśmy bankrutami” (s. 296-297). Jest to chyba najmądrzejsza rzecz, którą Elio mógł usłyszeć, choć mocno zaskakująca i budząca pytania o nieznane doświadczenia jego ojca, wątek niepodejmowany w książce.

Ktokolwiek powiedział, że dusza i ciało spotykają się ze sobą w szyszynce, był idiotą

Nużyć może zbyt kwiecisty czy wydumany styl, chociaż mnie on szczególnie nie raził. W końcu historię opowiada rozemocjonowany nastolatek, mimo że inteligentny i błyskotliwy, to jednak bardzo młody. To uzasadnia dla mnie momentami zbyt rozwlekły czy rozedrgany styl. Podobne zarzuty mogą padać przy scenie z brzoskwinią, czy w toalecie – Anciman nie unika scen niesmacznych czy odstręczających, które widocznie są dla niego częścią młodzieńczej fascynacji drugą osobą czy swoim dojrzewaniem. Nie są one najważniejsze w książce, choć zostają w pamięci.

Skończył się nam zapas cudów na ostatnią chwilę

Dla mnie Tamte dni, tamte noce to piękne przedstawienie miłości mężczyzny do mężczyzny, uczucia, które wydarzyło się za szybko i nie miało szans w pełni rozkwitnąć. Przez to powieść nasuwa skojarzenia z opowiadaniem Anne Proulx Brokeback Mountain, zwłaszcza ostatnia, czwarta część zatytułowana „Miejsca ułudne”. W obu przypadkach filmowe ekranizacje są równie dobre, jeśli nie lepsze niż pierwowzory. Książkę Ancimana mogę polecić z czystym sumieniem.

Moja ocena: 7/10

André Anciman, Tamte dni, tamte noce
Wydawnictwo Poradnia K Sp. Z o.o.
Tłumaczenie: Tomasz Bieroń
Liczba stron: 332
ISBN: 978-83-63960-96-4

********************************************************************************

Deceptive places

André Anciman's name caught my eye on the back cover of Short Stories by Katherine Mansfield. The writer admitted that he reads the story Pleasure every year in February, and I wondered who he was and why his words recommend the works of a British novelist. I saw the movie from 2017 and it delighted me, so the time for the book came.

Cor cordium, the heart of hearts

Call Me by Your Name tells the story of 17-year-old Elio, who spends his holidays with his parents in their family villa in B., Italy. The father is an American lecturer, the mother is a native Italian, so Elio speaks several languages and is a citizen of the world. Summer holidays are a time of lazy rest, hectic reading, delving into music, peaceful naps during the heat of the afternoon. Every year, one graduate of the university comes to the professor's villa to continue his scientific research under the supervision of an experienced mentor. That summer, it is Oliver, a 24-year-old who is working on a book about Heraclitus. Tension quickly builds up between the young men - on the teenager's part at first it looks like a pure lust and a desire to try something new. Elio is just discovering his sexuality, although I have to say that he does it very intensively.

We found the stars, you and me. You can only get them once.

The strength of this book lies in two elements - the sensual description of the sweltering Italian summer, the unbearable heat, ripening sweet fruits, the heavenly nature of a summer residence. The other advantage is showing teenage dilemmas and emotions, sometimes blown up, overcomplicated, overdramatized. Anciman was able to show that what happened to Elio and Oliver was genuine, real and powerful. So much so that Oliver, meeting his lover after many years, tells him that he feels as if he was leading a parallel life, not entirely real. Elio's father, who saw and knew what was going on between the visitor and his son, was able to appreciate the intensity and genuineness of this relationship, and he advised to Elio: "Most parents in my position would hope that everything goes to pieces or pray that their son quickly got to his feet. But I'm not that kind of parent. If there is pain, cherish it, and if there is a flame, do not blow it out, do not be brutal with it. The pain of parting can be terrible, and watching the other person forget makes it even worse. Wanting to forget as quickly as possible, we tear out a lot of feelings and have less to offer each next person, and at the age of thirty we are bankrupt” (pp. 296-297). This is probably the smartest thing Elio could have heard, although it is very surprising and raises questions about his father's unknown experiences, a topic not taken up in the book.

Whoever said that soul and body meet in the pineal gland was an idiot

A too flowery or fanciful style can be seen as a weak point of the book, although I did not perceive it as such. After all, the story is told by an emotional teenager, intelligent and brilliant, but still very young. This justifies for me a sometimes too long-winded or quivering style. Similar accusations can be made about the scene with the peach or in the toilet - Anciman does not avoid distasteful or repulsive scenes, which are apparently part of fascination with youth or adolescence. They are not the most important ones in the book, although they are difficult to forget.

We've run out of the last-minute miracle supplies

For me, Call Me by Your Name is a beautiful representation of a man's love for a man, a feeling that happened too quickly and had no chance to fully blossom. As a result, the novel brings associations with Anne Proulx's story Brokeback Mountain, especially the last, fourth part entitled "Deceitful Places". In both cases, the film adaptations are as good - if not better than - the originals. I can wholeheartedly recommend Anciman's book.

My rating: 7/10

Author: André Anciman
Title: Call Me by Your Name
Publishing House: Poradnia K Sp. z o. o.
Translation: Tomasz Bieroń
Number of pages: 332
ISBN: 978-83-63960-96-4

 

 

 

Magdalena Genow, Bułgaria Złoto i rakija

 Intymny portret Bułgarii

Wydawnictwo Poznańskie jest jednym z moich ulubionych ostatnio, głównie za serię literatury skandynawskiej. Tym razem sięgnęłam do innego cyklu – podróżniczego – szykując się do wyjazdu do Bułgarii. Nie wiem, czego się spodziewałam, i nie do końca też wiem, co dostałam. Książka Genow jest połączeniem rodzinnych wspomnień i zapisków z przeszłości z próbą reportażu i przewodnikowego wprowadzenia do kultury i języka kraju. Ma trochę ślepych zaułków i niewykorzystanych wątków, ale będąc w kraju, obserwując go i rozmawiając z mieszkańcami część obserwacji niesamowicie się sprawdzała.

Co to są martenice?

Bułgaria Złoto i rakija podzielona jest na kilkadziesiąt rozdziałów poświęconych różnym tematom i pełnych ciekawych obserwacji. Dzięki książce wiedziałam, że dziwne czerwono-białe sznurki z koralikami wiszące na drzewach to martenice, „symbolizujący radość z nieustającego cyklu życia” (s. 145). Bransoletki dostaje się od najbliższych z początkiem marca, a po zobaczeniu pierwszego wiosennego ptaka zawiesza się je na kwitnących drzewach drzewach czy zieleniących się krzakach z blogosławieństwem. Niewiele nam zabraklo do zaobserwowania Cwetnicy – Palmowej Niedzieli – i konkursu na najtwardsze jajko przy wielkanocnym śniadaniu. Opisanych obyczajów jest zresztą znacznie więcej.

Wgląd w niedostępne

Książka Genow to przede wszystkim intymne wprowadzenie do Bułgarii, z możliwością zajrzenia do bułgarskich mieszkań z balkonami zamienionymi w kuchnie, umiłowaniem do północnej, chłodniejszej strony bidynków, wszechobecnymi klimatyzatorami i brakiem wspólnot mieszkaniowych (co tłumaczy stan niektórych elewacji). Można przyjrzeć się Sofii i wraz z autorką wjechać kolejką Simeonowo pod szczyt Witoszy królującej nad miastem. Stolicę jednak samodzielnie łatwo zwiedzić, a Genow zaprasza również na wyludniającą się prowincję i opisuje inne rejony – Warnę, gdzie się urodziła, wioskę Nowgrad z ostatnim pomnikiem Lenina, marzącą o zostaniu atrakcją turystyczną czy też rodzinne Wetrino, z którego zresztą pochodzi spora część fotografii z rodzinnego archiwum autorki.

Kuchnia pachnąca czubrycą

Również bułgarska kuchnia, „pachnąca czubrycą”, pokazana jest z domowej perspektywy babcinego gotowania i całych szuflad wypelnionych ziołami. Bułgarzy uwielbiają przyprawy, w restauracjach łatwiej o herbatkę ziołową niż czarną, a obok soli i pieprzu znajdziemy... czosnek. Wśród tradycyjnych potraw znajdziemy sałatkę szopską z serem sirene – białym słonym serem solankowym (przepyszne pomidory w marcu to w Polsce rzecz niespotykana, sałatka jest naprawdę sycąca), kiseło mleko (rodzaj jogurtu, z którego można produkować np. tarator – chłodnik z ogórków i czosnku), banica – ciasto filo z serowym (lub innym) nadzieniem, przesłodka bakława, gołąbki zawijane w liście winogron (sarmi ot łozowi lista) czy gulasz (gjuwecz). Potrawy, opisane przez filtr wspomnień domowego gotowania, pewnie w knajpie nie będą smakowały tak samo, ale ślinka aż cieknie. Autorka opisuje też regiony winiarskie, mocniejsze trunki (jak rakija), czy też możliwość picia wody z kranu i górskich żródełek.

Tematy ważne dla Bułgarów

Genow zwraca również uwagę na zamiłowanie Bułgarów do archeologii, które potwierdziło się w interakcjach z mieszkańcami i popularności muzeów poświęconych tej tematyce. Zresztą nie ma się co dziwić, skarby znajdowane na terytorium tego państwa naprawdę robią wrażenie, a Muzeum Archeologiczne czy Narodowe Muzeum Historyczne warto odwiedzić. Jadąc na wycieczkę z lokalnym przewodnikiem też usłyszałam, że niedawno odkopano kolejny skarb – był to tema żywy i ważny dla mojego rozmówcy. Zresztą oprócz wspomnień o starożytności autorka serwuje również w przystępny, choć nie do końca uporządkowany czy chronologiczny, sposób historię kraju wraz z różnymi dramatycznymi wydarzeniami.

Warto przeczytać przed podróżą

Podsumowując, cieszę się, że zdążyłam przeczytać książkę Genow przed wylotem do Bułgarii, bo miałam odrobinę większy wgląd w kulturę, czy chociaż orientowałam się w rozmowie z lokalnym przewodnikiem, albo mogłam potwierdzić niektóre obserwacje autorki. Zabrakło mi chyba przewodnikowego elementu opisu miast i miasteczek na mapie, co warto w nich zobaczyć, z czego słyną, i jakiegoś geograficznego ich uporządkowania. Od tego są jednak klasyczne przewodniki, a książka Genow nie była pisana z takim zamiarem. Jak dla mnie – warto się zapoznać z intymnym portretem Bułgarii.

Moja ocena: 7/10

 

Magdalena Genow, Bułgaria Złoto i rakija
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019
Liczba stron: 312
ISBN: 978-83-66278-43-1

***********************************************************************************

An intimate portrait of Bulgaria

Wydawnictwo Poznańskie is one of my favorites lately, mainly for its Scandinavian literature series. This time I reached for another cycle – travel related – while getting ready to go to Bulgaria. I don't know what I expected, and I don't really know what I got. The book by Genow is a combination of family memories and notes from the past with an attempt at reportage and a guided introduction to the culture and language of the country. It has some dead ends and untapped plots, but being in the country, observing it and talking to the inhabitants, some of the observations turned out to be very accurate.

What are martenitsas?

Bulgaria Gold and rakija is divided into several dozen chapters devoted to various topics and full of interesting observations. Thanks to the book, I knew that the strange red and white strings with beads hanging in the trees were martenitsas, "symbolizing the joy of the perpetual cycle of life" (p. 145). You get bracelets from your loved ones at the beginning of March, and after seeing the first spring bird, you hang them on blooming trees or green bushes with a blessing. We were close to seeing Cvetnica - Palm Sunday - and the competition for the hardest egg at Easter breakfast. There are many more customs described.

Insight into the unavailable

The book by Genow is primarily an intimate introduction to Bulgaria, with the opportunity to look into Bulgarian apartments with balconies turned into kitchens, a love of the northern, cooler side of the houses, ubiquitous air conditioners and the lack of housing communities (which explains the condition of some facades). You can take a look at Sofia and, together with the author, take the Simeonovo cable car to the top of Vitosha, which dominates the city. However, the capital is easy to explore on your own, and Genow also invites you to the depopulating province and describes other regions - Varna, where she was born, the village of Novgrad with the last statue of Lenin, dreaming of becoming a tourist attraction, or her family village of Wetrino, from which a large part of the photographs of author's family archive.

The kitchen smelling of saubrica

Also, Bulgarian cuisine, "smelling of saubrica", is shown from the home perspective of grandma's cooking and entire drawers filled with herbs. Bulgarians love spices, in restaurants it is easier to find herbal tea than black tea, and next to salt and pepper we can find... garlic. Traditional dishes include Shopska salad with sirene cheese - white salty brine cheese (delicious tomatoes in March are unheard of in Poland, the salad is really filling), kiseło milk (a type of yogurt that can be used to produce, for example, tarator - a cold soup made of cucumbers and garlic ), banica - filo pastry with cheese (or other) filling, sweet baklava, stuffed cabbage wrapped in grape leaves (sarmi ot łozowi list) or goulash (gjuwecz). The dishes described through the filter of home cooking memories will probably not taste the same in a restaurant, but the mouth is already watering. The author also describes wine regions, stronger liquors (such as rakija), or the possibility of drinking tap and mountain springs water.

Topics important to Bulgarians

Genow also draws attention to the Bulgarians' passion for archaeology, which was confirmed in interactions with the inhabitants and the popularity of museums devoted to this subject. No wonder, the treasures found in this country are really impressive, and the Archaeological Museum or the National Historical Museum are worth visiting. Going on a trip with a local guide, I also heard that another treasure had recently been unearthed - it was a lively and important topic for my interlocutor. Anyway, in addition to memories of antiquity, the author also provides an accessible, though not entirely ordered or chronological history of the country along with various dramatic events.

Worth reading before you go

To sum up, I'm glad that I managed to read Genow's book before flying to Bulgaria, because I had a bit more insight into the culture, or at least I had a conversation with a local guide, or I could confirm some of the author's observations. I missed the element of the description of cities and towns on the map, what is worth visiting in them, what are they famous for, and some sort of geographical arrangement. But that's what the classic guidebooks are for, and Genow’s book wasn't written with that in mind. As for me - it is worth getting acquainted with an intimate portrait of Bulgaria.

My rating: 7/10

 

Author: Magdalena Genow
Title: Bulgaria Gold and Brandy
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019
Number of pages: 312 

ISBN: 978-83-66278-43-1

Mario Puzo, Sycylijczyk (The Sicilian)

Historia sycylijskiego Robin Hooda

Sycylijczyk to moje pierwsze spotkanie z twórczością Mario Puzo, i muszę przyznać, że naprawdę udane. Książka stała na półce przez wiele lat i w końcu przyszła na nią pora, a po niej – natychmiast – na Ojca chrzestnego. Przyznam jednak, że nieznana mi historia sycylijskiego bandyty Salvatore Giuliano (w książce autor przedstawia bohatera jako Guiliano) wciągnęła mnie bez reszty. Michael Corleone, znajdujący się na wyspie pod opieką rodziny po wydarzeniach w Nowym Jorku, dostaje od ojca za zadanie przywieźć Salvatore do Stanów. Czy mu się to uda?

Jak Salvatore zszedł na złą drogę

Puzo przedstawia losy rzezimieszka w najdrobniejszych szczegółach – od próby aresztowania podczas przemytu wiktuałów na wesele siostry, leczenie w pobliskim klasztorze, po świadomą decyzję funkcjonowania na peryferiach prawa i walki z niesprawiesliwym, skorumpowanym i znienawidzonym przez Sycylijczyków systemem. Młody mężczyzna, zwany przez wszyskich Tori, działa w niewielkiej bandzie wśród zaufanych ludzi, przed władzą ukrywa się w górach i stamtąd spada na żandarmów nieoczekiwanie, zaskakując wszystkich swoją odwagą czy nawet brawurą. Część złupionych dóbr oddaje biednym, zyskując sobie ich oddanie i wsparcie.

Potężni wrogowie

Guiliano jest jednak solą w oku dona Croce Malo, Capo di tutti Capi, który dzierży nieformalną władzę nie tylko na Sycylii, ale również w Rzymie. Występki młodego bandyty narażają go na śmieszność, i choć mafioso długo łudzi się, że Turi przejdzie na jego usługi, a może nawet zostanie spadkobiercą jego imperium, wobec nieugiętej postawy mężczyzny wydaje na niego wyrok. Malo podziwia i szanuje Guiliano i widzi w nim wielki potencjał, ale nie może narażać swojej pozycji. Dlatego znajduje do Turiego drogę...

Bohater może nieco zbyt idealny

Puzo tak opisuje tytułowego bohatera, że chcąc czy nie chcąc trzeba mu kibicować. Salvatore jest nie tylko niesamowicie przystojny, a jego urokom nie moze się oprzeć żadna kobieta. Jest też inteligentny i przebiegły, a o jego dokształcanie dba jego ojciec chrzestny, karzeł, profesor na uniwersytecie w Palermo, Hector Adonis. Wykładowca podsuwa chrześniakowi książki, chętnie dyskutuje z nim na różne tematy, ale jednocześnie sam potrafi dostrzeć szerszą perspektywę całej sytuacji i zagrożenie dla Turiego. Nie można powiedziec, że młody bandyta nie ma wad, ale jego postać jest mocno wyidealizowania i niejednemu przyjdzie na myśl sycylijska wersja Robin Hooda.

Sycylijczyk dla mnie lepszy od Ojca chrzestnego

To jednak chyba jedyne moje zastrzeżenie co do książki. Klimat Sycylii, panujące tam stosunki społeczne, geneza powstania i rozwoju przyjaciół przyjaciół, odrębnośc wyspy od reszty Włoch sprawiają, że ma się ochotę spakować walizki i pojechać tam jak najszybciej. Co prawda akcja dzieje się w latach 50-tych, więc pewnie niewiele z tego klimatu pozostało, ale naprawdę Puzo potrafił to miejsce zaczarować. Jest na liście marzeń.

Moja ocena: 9/10.

Mario Puzo, Sycylijczyk

Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, 1998
Tłumaczenie: Anna Wiśniewska-Walczyk
Liczba stron: 496
ISBN: 978-83-7200-112-X

******************************************************************************

The Story of Sicilian Robin Hood

The Sicilian is my first encounter with Mario Puzo's work, and I must admit that it was a really successful one. The book waited on the shelf for many years and finally it was time for it, and after it - immediately - for The Godfather. I must admit, however, that the unfamiliar story of the Sicilian bandit Salvatore Giuliano (in the book the author introduces the hero as Guiliano) absorbed me completely. Michael Corleone, who is on the island under the care of his family after the events in New York, is asked by his father to bring Salvatore to the States. Will he succeed? 

How Salvatore turned into a villain

Puzo presents the life of the outlaw in the smallest detail - from the attempted arrest while smuggling victuals for his sister's wedding, treatment of his serious wound in a nearby convent, to the conscious decision to operate on the outskirts of the law and fight against the unjust, corrupt and hated by the Sicilians system. A young man, called by everyone Tori, works in a small band among trusted people, hides from the authorities in the mountains and from there unexpectedly falls on the gendarmes, surprising everyone with his courage or even bravado. He gives part of the looted goods to the poor, gaining their devotion and support. 

Mighty enemies

However, Guiliano is a thorn in the side of Don Croce Malo, Capo di tutti Capi, who wields informal power not only in Sicily, but also in Rome. The misdeeds of the young bandit expose him to ridicule, and although the mafioso deceives himself for a long time that Turi will accept his services, and maybe even become the heir to his empire, in the face of the man's unyielding attitude, he passes a sentence on him. Malo admires and respects Guiliano and sees great potential in him, but cannot compromise his position. That's why he finds his way to Turi...

The hero may be a bit too perfect

Puzo describes the title character in such a way that whether you want to or not you have to root for him. Salvatore is not only incredibly handsome, and no woman can resist his charms. He is also intelligent and cunning, and his godfather, a dwarf, a professor at the University of Palermo, Hector Adonis, takes care of his education. The lecturer gives his godson books, willingly discusses various topics with him, but at the same time he himself can see the broader perspective of the whole situation and the threat to Turi. It cannot be said that the young bandit has no flaws, but his character is highly idealized and many will think of the Sicilian version of Robin Hood.

The Sicilian for me better than The Godfather

But that's probably my only complaint about the book. The climate of Sicily, the social relations prevailing there, the genesis of the creation and development of friends of friends, the island's separateness from the rest of Italy make you want to pack your bags and go there as soon as possible. It is true that the action takes place in the 1950s, so probably not much of this atmosphere remains, but Puzo really managed to enchant this place. It's on the dream list.

My rating: 9/10.

Author: Mario Puzo
Title: The Sicilian
Warsaw Literary Publishing House MUZA SA, Warsaw 1998
Translation: Anna Wiśniewska-Walczyk
Number of pages: 496
ISBN: 978-83-7200-112-X

Mario Puzo, Ojciec chrzestny (The Godfather)

Nawet dobrze znany klasyk potrafi zaskoczyć

Zachęcona lekturą Sycylijczyka, sięgnęłam po klasykę gatunku, a więc Ojca chrzestnego, a przy okazji przyjrzałam się twórczości amerykańskiego pisarza Mario Puzo. W sumie powstało 5 książek o rodzinie Corleone, ale tylko wymienione dwie są napisane przez Puzo. Kolejne dwie części opublikował Mark Winegardner, a ostatnią – Rodzina Corleone – Ed Falco. Znając niemal na pamięć filmową adaptację książki w reżyserii Francisa Forda Coppoli było mi naprawdę trudno wciągnąć się jak przy Sycylijczyku, ale sądzę, że lepiej zrozumiałam filmową trylogię.

Mężczyźni w Rodzinie

Przede wszystkim, od powieści naprawdę ciężko się oderwać – prawie 500 stron w niecały weekend mówi samo za siebie. Nie będę tracić czasu na opisywanie doskonale wszystkim znanej fabuły, skonstruowanej zresztą z wielką maestrią. Puzo ma wielki dar do przedstawiania silnych postaci męskich, a jest ich w Ojcu chrzestnym cała plejada. Począwszy od Vita Andoliniego, późniejszego Ojca chrzestnego, osoby charyzmatycznej, silnej, obdarzonej inteligencją i wyczuciem, z ogromnym doświadczeniem i znajomością swojego środowiska. Towarzyszą mu trzej synowie – Santino, „Sonny”, najstarszy, o naturze gwałtownej i porywczej, dobrze sprawdzający się w sytuacjach podbramkowych. Średnim synem jest Fredo, spokojny, wycofany, zapatrzony w ojca, pozbawiony jego siły ducha i charyzmy. Fredo załamuje się po zamachu na ukochanego rodzica, którego był świadkiem, po przeprowadzce do Las Vegas staje się bawidamkiem, którym inni pomiatają. Najmłodszy syn Michael lubi wędrować swoimi ścieżkami. Wbrew zakazowi ojca zaciąga się do wojska podczas drugiej wojny światowej i zostaje bohaterem wojennym, wiąże się z Amerykanką Key Adams i unika wikłania się w sprawy Rodziny. Jednak przypadkowa sytuacja pod szpitalem, kiedy odkrywa, że ojciec nie ma obstawy i trzeba mu ocalić życie, wyzwala przemianę. Wkrótce w imię Rodziny Michael zostaje pozbawionym skrupułów mordercą. Dojrzewanie Michaela do jego przeznaczenia jest oddane w fascynujący sposób, zamierałam wraz z jego najbliższymi widząc, jak upodabnia się do swojego dalekowzrocznego i przebiegłego rodziciela. Przez to powieść ma w sobie sporo z Bildungsroman, najmłodszy syn dorasta do swojej roli w rodzinie, zaczyna w pełni pojmować swoją rolę i oczekiwania familii.

Kobiety w Rodzinie

Jednocześnie zwraca uwagę stosunkowo słabo naszkicowane przedstawienie postaci kobiecych. Zwłaszcza żona donna Corleone, Carmela, pozostaje w cieniu. Zaciekawia postać Kay Adams, która z wyzwolonej i wykształconej młodej dziewczyny zamienia się w posłuszną żonę, a nawet zmienia dla męża wiarę. Kobiety są uważnymi obserwatorkami życia swoich mężczyzn, do tego stopnia, że wiedzą również, kiedy mają nie patrzeć czy też nie słuchać. Ich zadaniem jest tworzenie bezpiecznego i ciepłego domu. Drugi typ kobiet to panienki, sypiające z gangsterami dla kariery, zdobyci pozycji, albo przyjemności. O nich nie wiemy nic, są jak przedmioty, które po użyciu znikają ze sceny.

Trzymający w napięciu hit

Przemiana młodego idealisty Michaela w godnego następcę swojego ojca, w lidera sprawnej mafijnej organizacji, chłodno i bez emocji zarządzającego Rodziną, jest jednym z najlepszych tego typu obrazów w literaturze. Nic dziwnego, że w pierwszych dwóch latach od publikacji w 1969 roku sprzedała się w 9 milionach egzemplarzy, została przetłumaczona na kilkadziesiąt języków, i rozeszła się w 120 milionach egzemplarzy. Zdecydowanie warto po nią sięgnąć, nawet znając dobrze film, choć niełatwo wyzwolić się spod jego uroku i spojrzeć na książkę świeżym okiem.

Moja ocena: 8/10.

Mario Puzo, Ojciec chrzestny
Wydawnictwo Albatros, Warszawa 2022
Tłumaczenie: Bronisław Zieliński
Liczba stron: 480
ISBN: 978-83-8125-588-2

***************************************************************************

Even a well-known classic can surprise

Encouraged by reading of The Sicilian, I reached for the classics of the genre, namely The Godfather, and at the same time I looked at the works of the American writer Mario Puzo. There is a total of 5 books about the Corleone family, but only the two mentioned above are written by Puzo. The next two parts were published by Mark Winegardner, and the last one - The Corleones - by Ed Falco. Knowing almost by heart the film adaptation of the book directed by Francis Ford Coppola, it was really difficult for me to get sucked in as with The Sicilian, but I think I understood the film trilogy better.

Men in the Family

First of all, the novel is really hard to tear yourself away from - almost 500 pages in less than a weekend speaks for itself. I will not waste my time describing the well-known plot, constructed with great mastery. Puzo has a great gift for portraying strong male characters, and there are a whole bunch of them in The Godfather. Starting with Vito Andolini, later the Godfather, a charismatic, strong man, endowed with intelligence and intuition, with extensive experience and knowledge of his environment. He is accompanied by his three sons - Santino, "Sonny", the eldest, with a violent and impetuous nature, well suited to tense situations. The middle son is Fredo, calm, withdrawn, looking up to his father, but deprived of his spiritual strength and charisma. Fredo breaks down after the attempted assassination of his beloved parent, which he witnessed, and after moving to Las Vegas he becomes a playboy that others push around. The youngest son Michael likes to wander on his own paths. Contrary to his father's ban, he enlists in the army during World War II and becomes a war hero, becomes involved in a romantic relationship with an American, Key Adams, and avoids getting mingled in the affairs of the Family. However, an accidental situation outside the hospital, when he discovers that his father has no bodyguards and can be assasinated, triggers a transformation. Soon, in the name of the Family, Michael becomes an unscrupulous murderer. Michael's maturation to his destiny is captured in a fascinating way, and I was stunned along with his family as I watched him resemble his farsighted and cunning parent. As a result, the novel has a lot of Bildungsroman in it, the youngest son grows up to his role in the family, begins to fully understand his position and the expectations of the family.

Women in the Family

At the same time, the relatively poorly sketched depiction of female figures draws attention. In particular Don Corleone's wife, Carmela, remains in the shadows. The character of Kay Adams is interesting, as she transforms from a liberated and educated young girl into an obedient wife and even changes her faith for her husband. Women are careful observers of their men's lives, so much so that they also know when not to look or not to listen. Their task is to create a safe and warm home. The second type of women are chicks who sleep with gangsters for career, position or pleasure. We know nothing about them, they are like objects that disappear from the scene after use.

A suspenseful hit

The transformation of the young idealist Michael into a worthy successor of his father, a leader of an efficient mafia organization, managing the Family coldly and without emotions, is one of the best images of this type in literature. Not surprisingly, in its first two years of publication in 1969, it sold 9 million copies, and after it was translated into dozens of languages the number increased to 120 million copies. It is worth reaching for, even if you know the movie well, although it is not easy to free yourself from Coppola’s depiction and look at the book with fresh eyes.

 

My rating: 8/10.

 

Author: Mario Puzo
Title: The Godfather
Publishing House: Albatros, Warsaw 2022
Translation: Bronislaw Zielinski
Number of pages: 480
ISBN: 978-83-8125-588-2

Lew Tołstoj, Wojna i pokój (Война и мир)

Klasyka też potrafi się brzydko starzeć

Blisko trzy tygodnie zabrało mi przebrnięcie przez 1600-stronicowe dzieło Lwa Tołstoja Wojna i pokój. Monumentalna powieść powstawała w latach 1863-69 i opisuje losy kilku rodzin rosyjskich podczas wojen napoleońskich, opisanych z dużą dokładnością. Planowałam zaznajomienie się z tym utworem już od dawna, a do realizacji zamiaru skłonilo mnie piękne wydanie Świata Książki z 2018 roku w tłumaczeniu Andrzeja Stawara.

Jakim cudem przeczytałam powieść historyczną Tołstoja – nie wiem. Chyba cały czas łudziłam się, że fabuła mnie wciągnie, a bohaterowie nabiorą cech indywidualnych. Fragmenty dotyczące inwazji Napoleona na Rosję, a potem odwrotu, były dla mnie zbyt szczegółowe i rozwlekłe, przebiegi bitew, ruchy armii – po prostu nużące. Wciągające były połączone ze sobą losy arystokratycznych rodzin – Rostowów (ojciec hrabia Ilia, matka hrabina Natasza, oraz trójka ich dzieci – Mikołaj, Natasza i Pietia), Bołkońskich (ojciec książę Mikołaj, córka Maria, syn Andrzej i jego synek Mikołaj), Kuraginów (książę Wasilij i księżna Anna, synowie Hipolit i Anatol, córka Helena) oraz Bezuchowów (hrabia Kirył, jego nieślubny syn Piotr). Sporo miejsca zajmuje Napoleon Bonaparte oraz cesarz rosyjski Aleksander I Pawłowicz. Jednak przebrnięcie przez warstwy historyczne do tematów rodzinnych powodowały duże opóźnienia w czytaniu, bo fragmenty dotyczące wojen mają niesamowitą moc usypiającą.

Tak wielu ich, a jakby nikogo nie było

Dość trudno połapać się w bohaterach powieści, zwłaszcza, że sporo osób nosi to samo imię, albo imiona pojawiają się w wersji francuskiej, lub w zrobnieniach. Dlatego w rozeznaniu się, kto jest kim, polecam artykuł na Wikipedii poświęcony powieści Tołstoja. Co prawda są w nim spojlery (kto ginie, kto się z kim zwiąże), ale znacząco pomaga zorientować się, o kim własnie pisze rosyjski twórca. O ile Anna Karenina, opublikowana w 1878 roku, a więc 9 lat po Wojnie i pokoju, zachwyca dokładnym przedstawieniem Anny, jej męża Aleksieja i kochanka Aleksego Wrońskiego, przemiany, które zaszły w nieszczęśliwej bohaterce, jej walkę i upadek, wcześniejsze dzieło nie ma tak dopracowanych charakterów. Część bohaterów pojawia się wyłącznie epizodycznie, np. Kuraginowie. Z dzisiejszej perspektywy część wydarzeń jest po prostu nieprawdopodobna (szalone rozkochanie Nataszy w Anatolu Kuraginie i jej hańbiąca próba ucieczki, zawieranie związków małżeńskich po trzech spotkaniach i wymienieniu zaledwie kilku zdań), a część bohaterów jest potraktowana naprawdę po macoszemu – choćby Helena, pierwsza żona Piotra Bezuchowa, w pierwszej części stanowiąca naprawdę istotną postać, w czwartym tomie umiera, a czytelnik niemal przypadkiem dowiaduje się o jej zgonie, bez żadnych szczegółów.

Dodatkowo zaskakuje bezmyślność i styl życia przedsawionej wyższej sfery. Przepuszczanie majątków, sprzedawanie ich, by bawić się na balach i prowadzić wystawny styl życia – zaskakuje i irytuje. Hrabia Ilia Rostow marnotrawi swój ogromny majątek, pozostawiając rodzinę w ubóstwie. Dopiero drugie pokolenie, Maria, Natasza, Piotr i Mikołaj, będą w stanie nauczyć się, jak oszczędnie gospodarować i pomnażać majątek.

Przedstawienie kobiet

Bezbrzeżnie irytowało mnie przedstawienie postaci kobiecych. Są one zazwyczaj wyzute z własnej woli, zdane na otaczających je mężczyzn lub rodzinę, pozbawione w dużej mierze innych zainteresowań niż zdobycie męża i założenie rodziny. Kiedy Nataszy Rostow w końcu się to udaje, Tołstoj pisze o niej tak: „W twarzy jej nie było, jak dawniej, tego nieustannie płonącego ognia ożywienia, stanowiącego jej urok. Teraz często widoczne były tylko twarz i ciało, a duszy nie można się było dopatrzyć. Widać było tylko silną, piękną i płodną samicę” (t. II, s. 657). Jak ocenia Nataszę sama matka: „wszystkie porywy Nataszy wypływały tylko z potrzeby posiadania rodziny, posiadania męża” (t. II, s. 658). Chociaż małżeństwa przedstawione w książce są zazwyczaj zgodne, to zastanawia fakt, że w jedynym małżeństwie, które nie ma dzieci – u Bezuchowów, Helena, która nie chciała zostać matką, a co gorsza - chciała rozwodu, by móc wyjść ponownie za mąż, umiera. Również przedstawienie hrabiny Rostow po śmierci jej męża i jednego z synów zasmuca – jej życie traci sens, a wszyscy traktują ją jak balast, przy którym trzeba uważać co się mówi, i przyjmować jej zwyczajowe złe humory i popłakiwania. Hrabina jest całkowicie zbędna, a rodzina opiekuje się nią trochę z obowiązku. Kobieta żyje przeszłością i nie wydaje angażować w obecną sytuację swojej familii. Dodatkowo Sonia, przygarnięta przez Rostowów i wychowywana jak najukochańsza córka, początkowo zaręczona z najstarszym synem Mikołajem, nie wychodzi za mąż i nie zakłada własnej rodziny, tkwiąc przy swoich dobroczyńcach. W rozmowach Marii i Nataszy określana jest mianem „kwiatu bezpłodnego”. „Niekiedy mi jej żal, a niekiedy myślę, że ona nie odczuwa tego tak, jak my byśmy odczuwały,” mówi o niej Natasza (t. II, s. 651), i nie można oprzeć się wrażeniu, że jest w tym nutka niechęci i wyższości.

Przemiany bohaterów

Ciężar fabuły spoczywa w durzej mierze na mężczyznach, i to oni przechodzą w powieści największe, najbardziej znaczące przemiany. Piotr Bezuchow zamienia się z bezmyślego bawidamka szukającego poklasku w towarzystwie w przykładnego męża i ojca, a w przemianie tej pomaga mu spotkany w niewoli żołnierz rosyjski Platon Karatajew. Pierre dzięki niemu odkrywa na powrót sens i umiłowanie życia, a Karatajew, jest dla niego „niedoścignionym, krągłym i wiecznym ucieleśnieniem ducha prostoty i prawdy” (t. II, s. 445). Co ciekawe jednak, Bezuchow odwraca się od swojego mentora podczas jenieckiej wędrówki, i żołnierz zostaje zastrzelony przez żołnierzy francuskich jako niezdatny do dalszej drogi. To właśnie Pierre Bezuchow, z początku nieznaczący nieślubny syn, uznany potem przez swojego ojca i dziedziczący po nim ogromną fortunę, jest głównym bohaterem książek.

Powieść zawiera również piękną scenę śmierci, kiedy to w wyniku odniesionej na polu bitwy poważnej rany po długiej i wycieńczającej walce o życie umiera hrabia Andrzej Bołkoński. Dojrzały mężczyzna odchodzi pogodzony ze swoim losem i dawną narzeczoną, Nataszą, ale przede wszystkim w przekonaniu, że połączy się z Bogiem i jego trudna i bezsensowna ziemska tułaczka w końcu się kończy, a śmierć jest dla niego przebudzeniem do nowego życia.

Nuda z przebłyskami fabularnego geniuszu

Powiedziałabym, że powieść Tołstoja jest bardzo nierówna. Są momenty, kiedy zwrot fabuły mocno zaskakuje (np. fałszywe okazują się plotki o śmierci księcia Andrzeja w wyniku pierwszej rany), a losy rodzin naprawdę mocno angażują czytelnika. Jednak wielu dobrych chwytów fabularnych, starannego opisu pochodu obu armii i stoczonych bitew, powieść była nużąca, bohaterów zbyt wielu, a różnice między nimi stosunkowo małe. Nie żałuję, że przeczytałam powieść, ale z pewnością nie będę do niej wracać ani nie chciałabym mieć jej na swojej półce. Klasyka naprawdę potrafi brzydko się zestarzeć.

Muszę też zwrócić na uwagę na kwestię wydania. Dwa pierwsze tomy, połączone w jeden, czytałam opublikowane przez Świat Książki w 2018 roku. Powieść ma nieco większy format, ale jest wydrukowana na lekkim papierze, dobrze się otwiera, a dzięki dość dużym literom dobrze się czyta. Wydanie PIWu z 1979 roku jest jednak poręczniejsze (tak czytałam tomy III i IV, połączone w jeden). Oba wydania mają poważny mankament – ilość francuskiego tekstu, tłumaczonego w przypisach. Wiadomo, że język francuski był ówczesnym językiem arystokracji i wyższych sfer, jednak konieczność ciągłego skakania, nierzadko co linijkę, był naprawdę sporym wyzwaniem.

Moja ocena: 6/10

Lew Tołstoj, Wojna i pokój

Tom I i II, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2018
Tłumaczenie: Andrzej Stawar
Liczba stron: 812
ISBN: 978-83-8116-165-7

Tom III i IV, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979

Tłumaczenie: Andrzej Stawar

Liczba stron: 784
ISBN: 978-83-06-00009-9

*********************************************************************

Classics can get old too

It took me nearly three weeks to get through Leo Tolstoy's 1,600-page work War and Peace. The monumental novel was written in the years 1863-69 and describes the fate of several Russian families during the Napoleonic Wars, depicted with great accuracy. I had been planning to familiarize myself with this work for a long time, and the beautiful edition of Świat Książki from 2018, translated by Andrzej Stawar, prompted me to implement my intention.

How I read Tolstoy's historical novel remains a mystery to me. I guess all the time I was deluding myself that the plot would draw me in and the characters would gain individual features. The parts about Napoleon's invasion of Russia and then his retreat were too detailed and long-winded for me, the sequences of the battles, the movements of the armies - just tedious. The intertwined fates of aristocratic families were captivating – the Rostovs (father Count Ilya, mother Countess Natalya, and their three children – Nikolai, Natásha and Petya), the Bolkonskys (father Prince Nikolai, daughter Maria, son Andrei and his son Nikolai), the Kuragins (father Prince Vasily and Princess Anna, sons Ippolit and Anatole, daughter Elena) and the Bezukhovs (Count Kirill, his illegitimate son Pyotr). Much space is occupied by Napoleon Bonaparte and the Russian Emperor Alexander I Pavlovich. However, going through the historical layers to family topics caused long delays in reading, because fragments about wars have an amazing power to put you to sleep.

So many of them, and as if there were none

It is quite difficult to follow the characters in the novel, especially since many of them have the same first name, or the names appear in the French version or in diminutives. Therefore, in discerning who is who, I recommend the Wikipedia article on Tolstoy's novel. It is true that there are spoilers in it (who dies, who gets involved with whom), but it significantly helps to find out who the Russian artist is writing about. While Anna Karenina, published in 1878, 9 years after War and Peace, impresses with its accurate depiction of Anna, her husband Alexei and lover Alexei Vronsky, the transformations that took place in the unhappy heroine, her struggle and fall, the earlier work is not so refined characters. Some of the characters appear only episodically, e.g. the Kuragins. From today's perspective, some of the events are simply unbelievable (Natasha's crazy love for Anatol Kuragin and her shameful attempt to escape, marriages arranged after two or three random meetings), and some of the characters are treated really neglectfully - for example, Helena, Pierre Bezukhov’s first wife, a really important character in the first part, dies in the fourth volume, and the reader learns about her death almost by accident, without any details.

In addition, the thoughtlessness and lifestyle of the upper class depicted is surprising. Spending their fortunes, selling them to enjoy balls and lead a lavish lifestyle - surprises and irritates. Count Ilya Rostov wastes his vast fortune, leaving his family in poverty. Only the second generation, Maria, Natásha, Pyotr and Nikolai, will be able to learn how to manage economically and multiply their wealth.

A representation of women

The portrayal of female characters annoyed me to no end. They are usually devoid of will, reliant on the men around them or the family, largely devoid of interests other than getting a husband and starting a family. When Natalya Rostov finally succeeds, Tolstoy writes about her: "In her face there was none of the ever-glowing animation that had formerly burned there and constituted its charm. Now her face and body were often all that one saw, and her soul was not visible at all. All that struck the eye was a strong, handsome, and fertile woman” (vol. II, p. 657). As Natásha's mother herself assesses: "all Natásha’s outbursts had been due to her need of children and a husband " (vol. II, p. 658). Although the marriages depicted in the book are usually compatible, it is puzzling that in the only marriage with no children - the Bezukhov family, Elena, who did not want to become a mother, and what was worse - wanted a divorce so that she could remarry, dies. The depiction of Countess Rostov after the death of her husband and one of her sons is also sad - her life loses its meaning, and everyone treats her like ballast, where you have to be careful what you say and accept her usual bad moods and crying. The Countess is completely redundant, and the family takes care of her somewhat out of duty. The woman lives in the past and does not seem to involve her family in the present situation. In addition, Sonya, orphaned cousin taken in by the Rostovs and brought up as the most beloved daughter, initially engaged to their eldest son Nicolai, does not marry and does not start her own family, sticking to her benefactors. In conversations between Maria and Natásha, she is referred to as a "sterile flower". "Sometimes I am sorry for her, and sometimes I think she doesn’t feel it as you or I would," Natasha says of her (vol. II, p. 651), and one cannot help but feel that there is a note of resentment and superiority in this.

Transformations of heroes

The burden of the plot rests largely on men, and it is they who undergo the greatest, most significant changes in the novel. Pyotr Bezukhov changes from a thoughtless play-lady looking for applause in company into an exemplary husband and father, and in this transformation he is helped by a Russian soldier he met in captivity, Platon Karataev. Thanks to him, Pierre rediscovers the meaning and love of life, and Karataev is for him "an unsurpassed, round and eternal embodiment of the spirit of simplicity and truth" (vol. II, p. 445). Interestingly, however, Bezukhov turns his back on his mentor during a journey, and his companion is shot by the French soldiers as unfit for further travel. It is Pierre Bezukhov, at first an insignificant illegitimate son, later recognized by his father and inheriting a huge fortune from him, who is the main character of the books.

The novel also contains a beautiful death scene, when as a result of a serious wound sustained on the battlefield, after a long and exhausting fight for life, Count Andrei Bolkonsky dies. The mature man leaves reconciled with his fate and his former fiancée, Natásha, but above all with the conviction that he will reunite with God and that his difficult and senseless wandering on earth will finally end, and death is an awakening to a new life for him.

Boredom with flashes of plot genius

I would say that Tolstoy's novel is very uneven. There are moments when the twist of the plot is very surprising (e.g. rumors about the death of Prince Andrei as a result of the first wound turn out to be false), and the fate of the families really engages the reader. However, despite many good plot tricks, a careful description of the march of both armies and the battles fought, the novel was tedious, the heroes were too many, and the differences between them were relatively small. I don't regret having read the novel, but I certainly won't be returning to it, nor would I want to have it on my shelf. Classics can really age badly.

I also have to pay attention to the issue of release. I read the first two volumes, combined into one, published by Świat Książki in 2018. The novel has a slightly larger format, but it is printed on light paper, opens well, and thanks to the rather large letters, it is easy to read. However, the 1979 edition of PIW is more handy (this is how I read volumes III and IV, combined into one). Both editions have a serious shortcoming - the amount of French text translated in footnotes. It is known that French was the language of the aristocracy and high society at that time, but the necessity of constantly jumping, often every line, was a really big challenge.

My rating: 6/10

 

Author: Leo Tolstoy
Title: War and Peace

 
Volumes I and II, Publishing House: Świat Książki, Warsaw 2018
Translation: Andrzej Stawar
Number of pages: 812
ISBN: 978-83-8116-165-7

Volume III and IV, Publishing House: Państwowy Instytut Wydawniczy, Warsaw 1979
Translation: Andrzej Stawar
Number of pages: 784
ISBN: 978-83-06-00009-9