Kelly Barnhill, Kiedy kobiety były smokami (When Women Were Dragons)

Czy kobiety muszą być smokami?

Kiedy zobaczyłam,  że właśnie wyszła najnowsza książka Kelly Barnhill, której twórczość bardzo lubię, bardzo się ucieszyłam. Raz dwa wypożyczyłam sobie Kiedy kobiety były smokami z biblioteki i zasiadłam z powieścią na kanapie na weekend. Czekało mnie jednak spore rozczarowanie.

Niekoniecznie powieść dla młodzieży

Przede wszystkim, nie jest to powieść dla młodzieży, chociaż pewnie w uproszczonej wersji można ją tak przeczytać. To powieść dla zaangażowanych politycznie dorosłych, do czego zresztą przyznaje się autorka w Podziękowaniach. Do napisania tej rozbudowanej metafory skłoniła Barnhill historia Christine Blasey Ford, „która błagała Senat, żeby ponownie przemyślał swoją nominację do Sądu Najwyższego, i postanowiłam napisać powieść o gniewie” (s. 412). Amerykańska profesor psychologii oskarżała nominowanego właśnie do Sądu Najwyższego sędziego Bretta Kavanaugh o napaść na tle seksualnym, kiedy ona miała 15 lat, a przyszły prawnik 17. Po przesłuchaniach mężczyzna dostał stanowisko, na które był nominowany. Czy gniew w połączeniu z polityką generuje dobre książki? Mam spore wątpliwości.

Jedna wielka przypowieść

Początkowo fabuła wydawała się ciekawa – zdarzało się wcześniej, że kobiety, ogarnięte gniewem, przekraczały jakąś wewnętrzną granicę i zamieniały się w smoki. Zjawisko osiągnęło masowe rozmiary 25 kwietnia 1955 roku, kiedy 642987 Amerykanek uległo transformacji. Ich zniknięcie błyskawicznie stało się tematem tabu, dotknięte tragedią rodziny wstydliwie milczały o skażonych członkiniach swoich rodów, zaś naukowcy zajmujący się tematem dostawali zakaz publikacji, a wyniki ich badań były niszczone. Jednak po kilku latach smoki zaczęły pojawiać się w przestrzeni publicznej, wracać do swoich rodzin, do szkół, pracy zawodowej. Ich transformacja zaczęła być utożsamiana z wolnością, zerwaniem nałożonych społecznie więzów i ograniczeń.

Taka dzielna, że bardziej się nie da

Główna bohaterka powieści, Alexandra (Alex) Green, wychowuje się wraz z kuzynką Beatrice w rodzinnym domu. Jej matka znika, gdy Alex jest malutka, i czasowo dziewczynką opiekuje się ciotka Marla. Potem sytuacja się odmienia, wraca matka, ale znika Marla, zostawiając Beatrice pod opieką siostry i jej męża. O zniknięciu ciotki się nie mówi, a Beatrice jest traktowana jak siostra Alex. Potem jednak matka umiera na raka, a ojciec porzuca starą rodzinę dla nowej – swojej dawnej sekretarki. Dziewczynki są pozostawione same sobie, a Alex oprócz nauki musi jeszcze opiekować się swoją „siostrą” i nie wzbudzać podejrzeń sąsiadów ani nauczycieli. Nikt więc nie zauważa samotnej egzystencji dwóch dziewczynek, a nauczyciele godzą się z nieobecnością wiecznie zapracowanego ojca. Nastolatka bohatersko radzi sobie ze wszystkimi obowiązkami, śpiewająco zdaje na studia wbrew woli ojca, ogarnia skromne finanse i codzienność. Znosi wszystkie niedogodności w imię marzeń.

Fabuła napisana pod ideę

To chyba właśnie bolało mnie najbardziej – czarno-białe postaci i absolutny brak pozytywnych bohaterów męskich. Sztuczny, wykreowany świat z prześladowanymi kobietami, które muszą przeistoczyć się w bestie, a często spalić lub pożreć prześladowców, by się wyzwolić. Alex i jej „siostra” są tak dzielne, jak tylko się da, wychowywane w opresyjnym społeczeństwie, z Beatrice panującą nad nadchodzącą przemianą tylko po to, by nie zostawić swojej opiekunki samej. Oczywiście pierwszą miłością Alex musi być dziewczyna, Sonja, i oczywiście rodzina nie zgadza się na ich nieakceptowalną społecznie relację, więc dziewczynki zostają rozdzielone. Nie wiem, czy można bardziej jaskrawie pokazać swoje poglądy polityczne, i dopasować do nich przedstawiony świat. Nie wierzę, że rzeczywistość jest czarno-biała, a wszyscy mężczyźni źli. Może w Stanach w latach 50-tych tak właśnie było, ale realiów historycznych Barnhill specjalnie nie przedstawia, uciekając w pewną dowolność świata przedstawionego zapewnionego przez fantastykę.

Szkoda czasu

Kilkukrotnie miałam ochotę odłożyć książkę na bok, przerwać czytanie. W sumie nie wiem, czemu dobrnęłam do końca. Dla mnie jedna z najsłabszych lektur tego roku i chyba żałuję, że straciłam na tą książkę jeden weekend.

Moja ocena: 4/10.

 

Kelly Barnhill, Kiedy kobiety były smokami
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2023
Tłumaczenie: Katarzyna Makaruk
Liczba stron: 416
ISBN: 978-8308-08053-5

***************************************************************************

Do women have to be dragons?

When I saw that the latest book by Kelly Barnhill, whose work I really like, had just come out, I was very happy. I immediately borrowed When Women Were Dragons from the library and sat on the couch with the novel for the weekend. However, I was in for a big disappointment.

Not young adult fiction

First of all, this is not a novel for young adults, although you can probably read it on a simplified level. This is a novel for politically engaged adults, as the author admits in the Acknowledgments. Barnhill was prompted to write this elaborate metaphor by the story of Christine Blasey Ford, "who pleaded with the Senate to reconsider their appointment to the Supreme Court, and I decided to write a novel about anger" (p. 412). An American psychology professor accused the newly nominated Supreme Court Judge Brett Kavanaugh of sexual assault when she was 15 and the future lawyer was 17. After the hearings, the man got the position for which he was nominated. Does anger combined with politics make good books? I doubt it.

One big parable

Initially, the plot seemed interesting - it happened earlier in the history that women, overcome by anger, crossed some internal border and turned into literal dragons. The phenomenon reached mass proportions on April 25, 1955, when 642,987 American women were transformed. Their disappearance instantly became a taboo subject, families affected by the tragedy were shamefully silent about the contaminated members of their families, and scientists dealing with the subject were banned from publication, and the results of their research were often destroyed. However, after a few years, dragons began to appear in the public space, returning to their families, schools, and professional work. Their transformation began to be identified with freedom, the breaking of socially imposed bonds and restrictions.

As heroic as only can be

The main character of the novel, Alexandra (Alex) Green, is brought up with her cousin Beatrice in the family home. Her mother disappears when Alex is a baby, and she is temporarily cared for by Aunt Marla. Then the situation reverses, the mother returns, but Marla disappears, leaving Beatrice in the care of her sister and her husband. The aunt's disappearance is not talked about, and Beatrice is treated as Alex's sister. Then, however, the mother dies of cancer, and the father leaves the old family for a new one - his former secretary. The girls are left to fend for themselves, and Alex, in addition to studying, has to take care of her "sister" and not arouse any suspicion of neighbors or teachers. So no one notices the lonely existence of the two girls, and the school comes to terms with the absence of the always busy father. The teenager heroically copes with all her duties, passes her exams with flying colors against her father's will, and manages modest finances and everyday life. She endures all inconveniences in the name of dreams.

A story written to prove a point

This is probably what hurt me the most - black and white depiction of the world and the absolute lack of positive male characters. An artificial, created universe with persecuted women who must turn into beasts, and often burn or devour their persecutors to free themselves. Alex and her "sister" are as brave as they come, raised in an oppressive society, with Beatrice in control of her impending transformation just so she won't leave her older sibling alone. Of course, Alex's first love has to be a girl, Sonja, and of course the family doesn't agree with their socially unacceptable relationship, so the girls are separated. I don't know if you can show your political views more vividly and adjust the presented world than it’s done in this book. I don't believe that reality is black and white and all men are bad. Maybe it was like that in the US in the 1950s, but Barnhill does not get very deep in presenting historical realities, escaping into a certain arbitrariness of the world of fantasy.

Waste of time

Several times I wanted to put the book aside and stop reading. I don't know why I made it to the end. For me, one of the weakest readings of this year and I think I regret that I wasted one weekend on this publication.

My rating: 4/10.

Author: Kelly Barnhill
Title: When Women Were Dragons
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2023
Translation: Katarzyna Makaruk
Number of pages: 416
ISBN: 978-8308-08053-5

Kelly Barnhill, Wiola o żelaznym sercu (Iron Hearted Violet)

Za siedmioma górami, za siedmioma lasami

Było sobie lustrzane królestwo Andulan, które tak naprawdę było więzieniem (choć oczywiście nikt o tym nie wiedział). Jego władca, król Randall, miał jedną jedyną córkę. I tu bajka się kończy. Córka nie była bowiem piękna jak w bajkach, nie była również pierwszym dzieckiem króla - po prostu inne nie przeżyły porodu. Wiola jest za to ciekawska i inteligentna, oraz emocjonalna jak każde dziecko. Mieszka za to we wspaniałym, naprawdę magicznym pałacu, który kryje w sobie wiele zagadek, ma pomieszczenia, które zmieniają swoje wymiary i ukrywają się przed niepowołanymi oczami. Zupełnie, jakby pałac żył... (Czyli przypomina trochę Hogwart).

Mała Wiola, której bardzo brakowało rodzeństwa, szybko znalazła sobie przyjaciela w postaci Demetriusa, syna opiekuna zwierząt w pałacu. Dzieciaki są nierozłączne aż do momentu śmierci matki dziewczynki, królowej Rose. Rozżalona dziewczynka obraża się bowiem na cały świat za swoją krzywdę i udaje jej się znieważyć nawet smoka.

Bajka bez smoka się nie liczy

Smok jest postacią kluczową. Jest stary i kaleki (a więc nie jak większość smoków) i ukrywa się w górach przed niewolą. Jego serce pozostaje zakopane w sekretnym miejscu, które zna tylko on. Smok nie wie, że tylko włożenie mu serca na miejsce może go uleczyć fizycznie i przeobrazić w istotę odważną, aktywną i kompletną. Rozdzielenie smoka od jego serca to efekt dawnej tradycji i działania złego czarodzieja Nybbasa, który dzięki temu zabiegowi uwięził smoki w lustrzanej krainie. 

Nybbas to trzynasty bóg, za swoje okrucieństwa pozbawiony serca i uwięziony w pałacu, w którym mieszka Wiola. Posługuje się on lustrami, by komunikować się z ludźmi i wracać do władzy. Początkowo udaje mu się zaprzyjaźnić z Wiolą i nadać jej nową, aczkolwiek dość absurdalną postać. Dziewczynka w głębi serca marzy o tym, żeby być "prawdziwą" -a więc piękną - księżniczką. Dlatego po przemianie wygląda jak na obrazkach z książek - ma tak drobne stopy, że ciągle się przewraca, włosy tak ciężkie, że piecze ją skóra głowy, ręce niezdolne do jakiejkolwiek pracy przez słabość mięśni - ale jest piękna, uderzająco piękna, tak jak pragnęła. Nikt jej jednak nie poznaje, choć głos ma taki sam. 

Wiadomo, jak historia się potoczy - dziewczynka wespół ze smokiem zwycięży podłego boga, przy okazji wyzwalając swój lud z niewoli, nauczy się panować nad emocjami i - co już nie takie oczywiste - odzyska swoją dawną, nieperfekcyjną postać. 

Słowa stwarzają rzeczywistość 

Niczym w Harrym Potterze imienia Złego nie można wymawiać, bo z każdym nazwaniem go gromadzi on moc. Jego imię go stwarza i sprawia, że wzrasta więź z osobą, która ośmiela się to imię wymawiać. 

Nie jest to jednak jedyna moc słów. Mogą one również zaczarować słuchaczy, przenieść ich do innej rzeczywistości, dać odpocząć, wzbudzić emocje. Dlatego podczas nieobecności króla jego zastępcą zostaje opowiadacz historii, Cassian. Nie zdaje on sobie jednak sprawy, że historie, które snuje, dyktuje mu podczas snu Nybbas. 

Lustra pokazują to, co ludzie chcieliby widzieć, wzmacniają ich próżność i zapatrzenie w siebie, niszczą wrażliwość na innych. Są oknem na świat dla uwięzionego w pałacu Nybbasa i stają się źródłem jego władzy. Wiola zauważa to dość szybko i odwraca je lub tłucze, kiedy tylko może. Filozoficzny wymiar książki da się odczytać - bardzo optymistycznie - następująco - zło jest odbiciem dobrego świata stworzonego przez 12 uzupełniających się bogów, z których każdy stworzył swoją własną, niepowtarzalną krainę. Nybbas jest tylko krzywym odbiciem, które wypacza rzeczywistość. Sztuka polega na tym, by to wypaczenie dostrzec. Drugim przesłaniem książki jest potęga miłości - smok mógł zostawić umierającą Wiolę, ale nie zrobił tego, bo zatrzymała go miłość. Jak sam zauważa, miłość to również forma niewoli, ale różnica polega na tym, że bierzemy ją na siebie dobrowolnie.

I żyli długo i szczęśliwie

Książka jest mądra i stara się pokazać po pierwsze wartość przyjaźni i odwagi, a po drugie konieczność opowiadania historii. Przyznam jednak, że była dla mnie odrobinę... nudna. Nie trzymała mnie w napięciu, była trochę za długa i w pewien sposób akademicka. Warta jest jednak przeczytania, a walory edukacyjne ma zdecydowanie wysokie. 

Moja ocena: 6/10

Kelly Barnhill, Iron Hearted Violet

Publishing House: Little, Brown and Company

New York Boston 2014

978-0-316-05675-5

__________________________________________________________________

                                                                                 There never was a story that didn't go down better with tea. 

                                                                                                                                                                                                               (p.26)

Behind seven mountains, behind seven forests

There was a mirror kingdom of Andulan, which was really a prison (though of course no one knew it). Its ruler, King Randall, had one only daughter. And here the fairy tale ends. The daughter was not beautiful like in fairy tales, and she was also not the first child of the king - the other ones just did not make it through the birth. Violet is curious and intelligent, and emotional like any child is. She lives in a wonderful, truly magical palace, which hides many puzzles, has rooms that change their dimensions and hide from unwanted looks. It's like the palace is alive ... (So it looks a bit like Hogwarts).

Little Violet, who is very much lacking siblings, quickly found a friend in Demetrius, son of the animal caretaker in the palace. The kids are inseparable until the death of the girl's mother, Queen Rose. The resentful girl is angry at the unjust world and manages to insult even a dragon.

A fairy tale without a dragon doesn't count

The dragon is the key character. He is old and crippled (and therefore not like most dragons) and hides in the mountains from captivity. His heart stays buried in a secret place only he knows. The dragon does not know that only putting his heart back can heal him physically and transform him into a brave, active and complete being. Separating the dragon from his heart is the result of ancient tradition and the action of the evil wizard Nybbas, who trapped dragons in the mirror land thanks to this operation.

Nybbas is the thirteenth god, devoid of heart himself for his cruelty and imprisoned in the palace where Violet lives. He uses mirrors to communicate with people and gain power. Initially, he manages to make friends with Violet and give her a new, though quite absurd body. In her heart the girl dreams of being a "real" and thus beautiful princess. Therefore, after the transformation, she looks like the pictures from the books - her feet are so small that she constantly trips, her hair is so heavy that her scalp burns, her hands are unable to do any work because of the weakness of the muscles - but she is beautiful, strikingly beautiful, just as she wanted. Nobody recognizes her, though her voice remains the same.

It is known how the story will unfold - the girl, together with the dragon, will conquer the vile god, free her people from captivity, learn to control her emotions and - which is not so obvious - regain her former, imperfect form.

Words create reality

Like in Harry Potter, you can't say the name of the Evil One, because with every utterance he accumulates power. His name makes him stronger and increases the bond with the person who dares to pronounce it.

However, this is not the only power of words. They can also enchant listeners, transfer them to a different reality, give them rest and arouse emotions. That is why during the king's absence, the storyteller Cassian becomes his deputy. He does not realize, however, that the stories he tells are dictated to him in sleep by Nybbas.

Also the means chosen by Nybbas for communication are not random. Mirrors show what people would like to see, strengthen their vanity and self-confidence, destroy their sensitivity to others. They are a window to the world for Nybbas imprisoned in the palace and become the source of his power. Wiola notices it rather quickly and turns them backwards or breaks them whenever she can. 

The philosophical dimension of the book can be read - very optimistically - as follows - evil is a reflection of a good world created by the twelve complementary gods, each of whom created their own unique land. Nybbas is just a crooked reflection that distorts reality. The trick is to see this distortion. The second message of the book is the power of love - the dragon could leave dying Wiola, but he did not, because love stopped him. As he notes, love is also a form of slavery, but all the difference is that he accepted it voluntarily.

And they lived happily ever after

The book is wise and tries to show first the value of friendship and courage, and secondly the need to tell stories. I admit, however, that it was a bit ... boring for me. It didn't keep me in suspense, was a bit too long and in a way academic. However, it is worth reading and the educational value is definitely high.

My rating: 6/10

Author: Kelly Barnhill

Title: Iron Hearted Violet

Publishing House: Little, Brown and Company

New York Boston 2014

978-0-316-05675-5