André Anciman, Tamte dni, tamte noce (Call Me by Your Name)

Miejsca ułudne

Nazwisko André Ancimana rzuciło mi się w oczy na tylnej okładce Opowiadań Katherine Mansfield. Pisarz przyznawał, że czyta opowiadanie Rozkosz rokrocznie w lutym, a ja zachodziłam w głowę, kto to taki i czemu jego słowa zachęcają do zapoznania się  z twórczością pisarki. Film z 2017 roku widziałam i mnie zachwycił, przyszedł więc czas na książkę.

Cor cordium, serce serc

Tamte dni, tamte noce opowiada historię 17-letniego Elio, który spędza wakacje z rodzicami w ich rodzinnej willi w B. we Włoszech. Ojciec jest amerykańskim wykładowcą, matka rodowitą Włoszką, więc Elio zna kilka języków i jest obywatelem świata. Letnie wakacje to czas leniwego wypoczynku, wzmożonej lektury, zagłębiania się w muzykę, ciszy zapadającej podczas popołudniowej drzemki w największy upał. Rokrocznie do willi profesora przyjeżdża też jeden absolwent uczelni, by móc kontynuować swoje badania naukowe pod okiem doświadczonego mentora. Tamtego lata jest to Oliver, 24-latek, który pracuje nad książką o Heraklicie. Między młodymi mężczyznami szybko buduje się napięcie – ze strony nastolatka wyglądające początkowo na czyste pożądanie i chęć spróbowania czegoś nowego. Elio dopiero odkrywa swoją seksualność, choć trzeba przyznać, że robi to bardzo intensywnie.

Znaleźliśmy gwiazdy, ty i ja. Można je dostać tylko raz.

Siłą tej książki są dwa elementy – oddziałujące na zmysły opisanie upalnego włoskiego lata, skwaru nie do zniesienia, dojrzewających słodkich owoców, rajskiego charakteru letniej rezydencji. Drugą mocną stroną jest pokazanie nastoletnich rozterek i emocji, momentami rozdmuchanych, przekombinowanych, przedramatyzowanych. Anciman potrafił jednak pokazać, że to, co przytrafiło się Elio i Oliverowi, było autentyczne, prawdziwe i mocne. Do tego stopnia, że Oliver spotykając swojego kochanka po latach mówi mu, że czuje się, jakby prowadził równoległe życie, nie do końca prawdziwe. Ojciec Elio, który widział i wiedział, co się dzieje między gościem a jego synem, potrafił docenić intensywność i autentyczność tej relacji, i doradzał latorośli: „Większość rodziców na moim miejscu liczyłaby na to, że wszystko rozejdzie się po kościach albo modliłaby się, żeby ich syn szybko stanął na nogi. Ale ja nie jestem takim rodzicem. Jeśli jest ból, pielęgnuj go, a jeśli jest płomień, nie zdmuchuj go, nie obchodź się z nim brutalnie. Ból rozstania potrafi być straszny, a patrzenie, jak druga strona zapomina, jeszcze go pogłębia. Chcąc jak najszybciej zapomnieć, wyrywamy z siebie mnóstwo uczuć i każdej następnej osobie mamy mniej do zaoferowania, a w wieku trzydziestu lat jesteśmy bankrutami” (s. 296-297). Jest to chyba najmądrzejsza rzecz, którą Elio mógł usłyszeć, choć mocno zaskakująca i budząca pytania o nieznane doświadczenia jego ojca, wątek niepodejmowany w książce.

Ktokolwiek powiedział, że dusza i ciało spotykają się ze sobą w szyszynce, był idiotą

Nużyć może zbyt kwiecisty czy wydumany styl, chociaż mnie on szczególnie nie raził. W końcu historię opowiada rozemocjonowany nastolatek, mimo że inteligentny i błyskotliwy, to jednak bardzo młody. To uzasadnia dla mnie momentami zbyt rozwlekły czy rozedrgany styl. Podobne zarzuty mogą padać przy scenie z brzoskwinią, czy w toalecie – Anciman nie unika scen niesmacznych czy odstręczających, które widocznie są dla niego częścią młodzieńczej fascynacji drugą osobą czy swoim dojrzewaniem. Nie są one najważniejsze w książce, choć zostają w pamięci.

Skończył się nam zapas cudów na ostatnią chwilę

Dla mnie Tamte dni, tamte noce to piękne przedstawienie miłości mężczyzny do mężczyzny, uczucia, które wydarzyło się za szybko i nie miało szans w pełni rozkwitnąć. Przez to powieść nasuwa skojarzenia z opowiadaniem Anne Proulx Brokeback Mountain, zwłaszcza ostatnia, czwarta część zatytułowana „Miejsca ułudne”. W obu przypadkach filmowe ekranizacje są równie dobre, jeśli nie lepsze niż pierwowzory. Książkę Ancimana mogę polecić z czystym sumieniem.

Moja ocena: 7/10

André Anciman, Tamte dni, tamte noce
Wydawnictwo Poradnia K Sp. Z o.o.
Tłumaczenie: Tomasz Bieroń
Liczba stron: 332
ISBN: 978-83-63960-96-4

********************************************************************************

Deceptive places

André Anciman's name caught my eye on the back cover of Short Stories by Katherine Mansfield. The writer admitted that he reads the story Pleasure every year in February, and I wondered who he was and why his words recommend the works of a British novelist. I saw the movie from 2017 and it delighted me, so the time for the book came.

Cor cordium, the heart of hearts

Call Me by Your Name tells the story of 17-year-old Elio, who spends his holidays with his parents in their family villa in B., Italy. The father is an American lecturer, the mother is a native Italian, so Elio speaks several languages and is a citizen of the world. Summer holidays are a time of lazy rest, hectic reading, delving into music, peaceful naps during the heat of the afternoon. Every year, one graduate of the university comes to the professor's villa to continue his scientific research under the supervision of an experienced mentor. That summer, it is Oliver, a 24-year-old who is working on a book about Heraclitus. Tension quickly builds up between the young men - on the teenager's part at first it looks like a pure lust and a desire to try something new. Elio is just discovering his sexuality, although I have to say that he does it very intensively.

We found the stars, you and me. You can only get them once.

The strength of this book lies in two elements - the sensual description of the sweltering Italian summer, the unbearable heat, ripening sweet fruits, the heavenly nature of a summer residence. The other advantage is showing teenage dilemmas and emotions, sometimes blown up, overcomplicated, overdramatized. Anciman was able to show that what happened to Elio and Oliver was genuine, real and powerful. So much so that Oliver, meeting his lover after many years, tells him that he feels as if he was leading a parallel life, not entirely real. Elio's father, who saw and knew what was going on between the visitor and his son, was able to appreciate the intensity and genuineness of this relationship, and he advised to Elio: "Most parents in my position would hope that everything goes to pieces or pray that their son quickly got to his feet. But I'm not that kind of parent. If there is pain, cherish it, and if there is a flame, do not blow it out, do not be brutal with it. The pain of parting can be terrible, and watching the other person forget makes it even worse. Wanting to forget as quickly as possible, we tear out a lot of feelings and have less to offer each next person, and at the age of thirty we are bankrupt” (pp. 296-297). This is probably the smartest thing Elio could have heard, although it is very surprising and raises questions about his father's unknown experiences, a topic not taken up in the book.

Whoever said that soul and body meet in the pineal gland was an idiot

A too flowery or fanciful style can be seen as a weak point of the book, although I did not perceive it as such. After all, the story is told by an emotional teenager, intelligent and brilliant, but still very young. This justifies for me a sometimes too long-winded or quivering style. Similar accusations can be made about the scene with the peach or in the toilet - Anciman does not avoid distasteful or repulsive scenes, which are apparently part of fascination with youth or adolescence. They are not the most important ones in the book, although they are difficult to forget.

We've run out of the last-minute miracle supplies

For me, Call Me by Your Name is a beautiful representation of a man's love for a man, a feeling that happened too quickly and had no chance to fully blossom. As a result, the novel brings associations with Anne Proulx's story Brokeback Mountain, especially the last, fourth part entitled "Deceitful Places". In both cases, the film adaptations are as good - if not better than - the originals. I can wholeheartedly recommend Anciman's book.

My rating: 7/10

Author: André Anciman
Title: Call Me by Your Name
Publishing House: Poradnia K Sp. z o. o.
Translation: Tomasz Bieroń
Number of pages: 332
ISBN: 978-83-63960-96-4

 

 

 

Tatiana Ţîbuleac, Lato, gdy mama miała zielone oczy (Vara în care mama a avut ochii verzi)

Uratowany z brudnopisu życia

Ta malutka książeczka wydawnictwa Książkowe klimaty znalazła się w zestawieniu 10 najlepszych książek 2021 roku magazynu Książki. Więc polowałam, polowałam, aż upolowałam. Powieść Tatiany Ţîbuleac, rumuńsko-mołdawskiej pisarki i dziennikarki, jest jej powieściowym debiutem, obsypatym zresztą różnymi nagrodami. Sielankowa okładka kryje w sobie jednak poetyckie lecz smutne wnętrze.

Dlaczego mama nie zaczęła umierać wcześniej?

Lato, gdy mama miała zielone oczy to również lato, w którym umiera na raka. To lato kwitnących krwiście maków, odurzającego zapachu rzepaku i tracących płatki słoneczników. To lato, na które matka zabiera swojego syna na francuską prowincję w zamian za obietnicę kupienia mu samochodu. Te wspólne trzy miesiące, kiedy są na siebie skazani, zrobią z nich rodzinę.

Sierpień był miesiącem, w którym mama miała umrzeć

Rzuca się w oczy, że książka jest napisana przepięknym, poetyckim językiem. Chociaż na jaw wychodzą coraz bardziej szokujące i dramatyczne fakty (śmierć siostry Aleksego i wielomiesięczna depresja matki, napady agresji chłopca i pobyty w zamkniętych ośrodkach, miłość babki do męża jej sąsiadki, aż do informacji o ojcu Aleksego), wszystko to blednie przy języku powieści. Aleksy bowiem się szczególnie nie szczypie. Zaczyna od nienawiści do matki, którą próbuje ukarać za miesiące odrzucenia i niezrozumienia. Chłopak wstydzi się jej brzydoty, jej burych ubrań, jej długiego warkocza. Jedyne, co w matce było dla niego piękne, to jej wielkie zielone oczy, takie same, jak jego tragicznie zmarłej siostry. W trakcie tego lata matka zamienia się z nieforemnej, krępej kluseczki w worek kości, który jest coraz słabszy. To syn towarzyszył jej na każdym etapie tej wędrówki, początkowo z pogardą i nienawiścią, a z czasem z coraz większą troską i zaangażowaniem, aż wreszcie z miłością.

Można zapomnieć kolory, ale nie słowa

Powieść Ţîbuleac jest krótka, ale naprawdę gęsta. Emocje oddane są w znakomity sposób – przechodzimy od nienawiści nastolatka, ślepej i krzywdzącej, raniącej na oślep, do coraz dojrzalszych emocji dorastającego syna, a potem i męża. To lato znacząco zmieniło życie Aleksego, drugim takim momentem był jego wypadek samochodowy, w którym ucierpiał on i jego żona. Ale to już opowieść na inną historię. Mnie Lato, gdy mama miała zielone oczy wzruszyło, a jednocześnie sprawiło, że poczułam wszystkie piękne letnie zapachy i smaki. Sama przeniosłam się na niewielką wieś, gdzie przez dziurkę od klucza mogłam podglądać delikatną i trudną relację matki i syna. Piękna i wzruszająca powieść.

Moja ocena: 8/10.

 

Tatiana Ţîbuleac, Lato, gdy mama miała zielone oczy
Wydawnictwo Książkowe Klimaty, Wrocław 2021
Tłumaczenie: Dominik Małecki
Liczba stron: 152
ISBN: 978-83-66505-24-7

____________________________________________________________________________

Saved from the rough debris of life

This tiny book by the Książkowe Klimaty Publishing House was included in the ranking of the 10 best books of 2021 by the Książki magazine. So I hunted for it and finally got it. The novel by Tatiana Ţîbuleac, a Romanian-Moldovan writer and journalist, is her debut, and has won various awards. The idyllic cover, however, conceals a poetic but sad interior.

Why didn't mom start dying earlier?

The Summer when Mom Had Green Eyes is also the summer when she is dying of cancer. It's a summer of blooming bloody poppies, the intoxicating scent of canola plants and shedding sunflower petals. This is the summer for which a mother takes her son to the French countryside in exchange for a promise to buy him a car. These three months together when they are stuck with each other will make them a family.

August was the month when my mother was going to die

It is obvious that the book is written in a beautiful, poetic language. Although more and more shocking and dramatic facts come to light (the death of Alexei's sister followed by mother's depression for many months, the boy's bouts of aggression and seclusions in closed centers, the grandmother's love for her neighbor's husband, down to the information about Alexey's father), all this pales in comparison to the language of the novel. For Alexius doesn't really stop himself. He starts out with hatred for his mother, whom he tries to punish for months of rejection and misunderstanding. The boy is ashamed of her ugliness, her dull clothes, her long braid. The only beautiful things about his mother were her big green eyes, the same as those of his tragically deceased sister. During this summer, the mother turns from a shapeless, chunky dumpling into a sack of bones that grows weaker and weaker. It was her son who accompanied her at every stage of this journey, at first with contempt and hatred, and with time with more and more care and commitment, and finally with love.

You can forget colors, but not words

Ţîbuleac's novel is short, but really dense. Emotions are conveyed in a great way - we move from a teenager's hatred, blind and harmful, blindly hurting, to more and more mature emotions of an adolescent son, and then a husband. This summer had changed Alexey's life significantly, the second moment was his car accident, in which he and his wife suffered. But that's a different story. The Summer, when Mom Had Green Eyes touched me, and at the same time made me feel all the beautiful summer scents and flavors. I myself moved to a small village, where I could observe the delicate and difficult relationship between a mother and her son through a keyhole. A beautiful and touching novel.

My rating: 8/10.

 

Author: Tatiana Ţîbuleac

Title: The Summer when Mom Had Green Eyes
Publishing House: Książowe Klimaty, Wrocław 2021
Translation: Dominik Małecki
Number of pages: 152
ISBN: 978-83-66505-24-7

Ali Smith, Pory roku: Jesień, Zima, Wiosna, Lato (Seasonal Quartet: Autumn, Winter, Spring, Summer)

Piękno czterech pór roku

Do tej pory przeczytałam już kilka powieści Ali Smith i jej styl jest niepodrabialny. Dlatego gdy wyszła czwarta, ostatnia część tetralogii Pory roku nie mogłam się powstrzymac i kupiłam całość w pięknym wydaniu WAB. Szkoda jednak, że nie zachowano szaty graficznej oryginalnego wydania z obrazami Hockney’a. Polskie wydanie, choć piękne, jednak trochę na tym traci.

Smith dość długo nosiła się z zamiarem napisania czterech książek związanych z porami roku. Gdy jej wydawca zaakceptował ten ryzykowny pomysł (książki, powstające co rok, miały odnosić sie do bieżących wydarzeń i być wydawane w rekordowo krótkim czasie sześciu tygodni), szkocka pisarka zabrała się do pracy. Książki są ze sobą połączone nie tylko budową (każda z części danej pory roku ma 3 podsumowania kolejnych miesięcy, stanowiące jedne z najpiękniejszych opisów przyrody, jakie kiedykolwiek widziałam), ale bohaterami czy stylem. Smith pisze patchworkowo, nie waha się cytować innych dzieł literackich, gazet, tweetów, a w każdej części przybliża innego artystę i odnosi się do dzieła wiodącego. Dlatego w mojej recenzji w ten właśnie sposób odniosę się do każdej z części po kolei – krótko omówię fabułę, zwrócę uwagę na literaturę i sztukę przywołaną w utworze oraz na bieżące i dawniejsze wydarzenia historyczne.

Jesień (Autumn) – Co czytasz?

Fabuła: Wieloletnia historia przyjaźni starszego już Daniela Glucka z dziewczynką Elisabeth Demand. 11-latka została sąsiadką już wtedy posuniętego w latach mężczyzny, a jej matka często zostawiała córkę pod jego opieką. Daniel wprowadził Elisabeth w świat literatury i sztuki, wspierał w trudnych chwilach, otwierał jej wyobraźnię.

Sztuka: Pauline Boty, przedstawicielka brytyjskiego pop-artu.

Literatura: Aldous Huxley, Nowy wspaniały świat; Owidiusz, Przemiany; Shakespeare.

Wydarzenia historyczne: głosowanie w sprawie Brexitu, nastroje narodowościowe, rok 2016, protesty przeciwko amerykańskiemu atakowi na Irak po atakach z 11 września, afera Profumo (romans modelki Christine Keeler z premierem Haroldem Macmillanem, który pogrążył jego rząd).

 

Zima (Winter) – Sztuka w naturze

Fabuła: Sophia Cleves widzi bezcielesną głowę, która się zmienia i towarzyszy kobiecie przez jakiś czas. Na Boże Narodzenie odwiedza ją syn Arthur z dziewczyną Charlotte oraz siostra Iris, z którą Sophia od lat nie utrzymywała kontaktu. Kłopot polega na tym, że mężczyzna rozstał się z prawdziwą Charlotte i nie wie, jak powiedzieć o tym matce, więc zatrudnia przypadkowo poznaną dziewczynę, Lux, by ją zastąpiła podczas świąt. Właśnie ta dziewczyna wydobędzie z matki Arthura najbardziej skrywaną tajemnicę o ojcu jej syna.

Sztuka: Barbara Hepworth, rzeźbiarka; Giotto.

Literatura: Charles Dickens, Opowieść wigilijna; Shakespeare, Cymbelin.

Wydarzenia historyczne: obóz pokoju w Greenham z 1981 roku w proteście przeciwko jądrowym zbrojeniom; fala imigrantów próbujących się dostać do Europy; prezydentura Donalda Trumpa.

Wiosna (Spring) – Dzięchuje

Fabuła: Richard Lease, reżyser filmowy, wysiada na przypadkowej stacjii w Szkocji (Kingussie) i będzie usiłował popełnić samobójstwo, kładąc się pod koła pociągu. Uratuje go dziwaczna postać, Florence, 12-letnia dziewczynka, która wcześniej odwiedziła strzeżony ośrodek dla cudzoziemców, w którym pracuje druga kluczowa postać, Brittany Hall. Po rozmowie z dziewczynką wszystkie sanitariaty zostają dokładnie wyszorowane, a warunki dla przetrzymywanych tam ludzi nieco się poprawiają. Florence podróżuje wraz z Brit aż do Szkocji, gdzie ich ścieżki krzyżują się z nieszczęśliwym i podrążonym w żałobie po śmierci swojej wieloletniej przyjaciółki i kochanki Patricii Heal Richardem. W tle sieć Auld Alliance, pomagająca imigrantom zdobyć brytyjską tożsamość i osiedlić się w kraju.

Smith nabija się również przy okazji ze współczesnej sztuki filmowej (pod postacią scenarzysty Martina Terpa), który pisze sceny erotyczne pomiędzy Rilkem a Mansfield, którzy w rzeczywistości nigdy się nie spotkali. Seks w wagoniku kolejki linowej pomiędzy dwoma gigantami liteartury XX wieku?

Sztuka: Tacita Dean, rysunki gór kredą na tablicy.

Literatura: Rainer Maria Rilke; Katherine Mansfield, Dzienniki oraz Listy; Charles Dickens, Opowieść o Richardzie Dubeltowym; Percy Bysshe Shelley, Chmura.

Wydarzenia historyczne: Brexit, zamieszki w Irlandii z 1922 po zabójstwie Michaela Collinsa; krwawa niedziela w Londonderry z 1972; skazanie Maguire’ów w 1976 roku; Windrush, Greenfell; kryzys migracyjny.

 

Lato (Summer) – w lecie chodzi o wyobrażony koniec

Fabuła: Sacha Greenlaw i jej młodszy brat Robert mieszkają wraz z rozwiedzioną matką w Brighton. Robert robi swojej siostrze psikusa, przyklejając jej do dłoni klepsydrę na plaży i ucieka. Dziewczynkę do domu odprowadzają Charlotte i Arthur, których znamy z części drugiej. Podczas rozmowy z nowo poznanymi ludżmi matka zgadza się pojechać z nimi i dziećmi do Suffolk, gdzie w młodości występowała w sztuce Shakespeare’a. Chłopiec ma fioła na punkcie Einsteina, a dziewczyna pisuje listy o jerzykach do osadzonego w ośrodku SOC-u imigranta Hero.

Daniel Gluck wspomina swój pobyt w obozie dla cudzoziemców w Ascot w Wielkiej Brytanii podczas drugiej wojny światowej, gdzie był wraz z ojcem przetrzymywany jako obywatel wrogiego państwa. Jego siostra Hannah Gluck pomaga w czasie wojny przekraczać ludziom granice w poszukiwaniu bezpieczeństwa. Do Daniela, obecnie przebywającego w domu opieki, przyjeżdża Arthur (by oddać mu kamień, fragment rzeżby Barbary Hepworth) i tak poznaje Elisabeth, w której się zakochuje.

Tymczasem Charlotte mieszka z ciotką Arta, Iris, w jej wielkim domu. Dawna aktywistka postanawia przyjąć pod swój dach grupę imigrantów zwolnionych z SOCu – wśród nich jest i Hero, a właściwie Anh Kiệt.

Sztuka: Lorenza Mazetti, reżyserka filmowa i malarka; Fred Uhlman, rysunki tuszem.

Literatura: Charles Dickens, David Copperfield; William Shakespeare, Zimowa opowieść; Rilke, Wazon róż.

Wydarzenia historyczne: II wojna światowa, przetrzymywanie obywateli wrogich państw w obozach na terenie Wielkiej Brytanii, kryzys migracyjny, Brexit.

Z każdą swoją książką Smith udowadnia, że wiele jest jeszcze w literaturze do zrobienia, wiele granic do przesunięcia, zabiegów stylistycznych do wykorzystania. W żadnej innej twórczości tak nie widać pracy na żywym organizmie prozy. Pisarka odważnie korzysta zarówni z klasyki brytyjskiej (i nie tylko), jak i ze współczesnych tekstów kultury. Jednocześnie udowadnia, że jest uważnym obserwatorem i uczestnikiem świata sztuki.

Pory roku sprytnie się łączą w finalnym tomie Lato, bohaterowie wskakują na swoje miejsca, a ich relacje wyjaśniają się i zaczynają ściśle łączyć. Powieści można czytać osobno, choć polecałabym czytać czteropak jako całość i w odpowiedniej kolejności (pierwsza była Jesień). Niektóre wątki przeplatają się we wszystkich czterech tomach (postać i twórczość Charliego Chaplina, opisy przyrody, korporacja SA4A), ale każda część stanowi piękną i poruszającą etiudę. Moje jedyne zastrzeżenie dotyczy bardzo mocnego umiejscowienia powieści w czasie i współczesnej polityce. Obawiam się, że dzieło Smith może się przez to szybciej zestarzeć. Z przyjemnością powrócę do niego za parę lat, żeby się o tym przekonać.

 

Moja ocena: 8/10.

Ali Smith, Jesień

Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021 

Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski 

Liczba stron: 304 

ISBN: 978-83-280-6016-6

Ali Smith, Zima

Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021 

Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski 

Liczba stron: 320 

ISBN: 978-83-280-8495-7

Ali Smith, Wiosna

Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021 

Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski 

Liczba stron: 320 

ISBN: 978-83-280-8765-1

Ali Smith, Lato

Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021 

Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski 

Liczba stron: 384 

ISBN: 978-83-280-8968-6

_____________________________________________________________________

So far I have read a few of Ali Smith's novels and her style is unmistakable. That's why when the fourth and final part of the Season's tetralogy was released, I couldn't help but buy the whole thing in a beautiful edition by the WAB Publishing House. It is a pity, however, that the artwork of the original edition with Hockney's paintings has not been preserved. The Polish edition, although beautiful, loses a bit of it.

Smith’s been planning writing four books related to the seasons. Once her publisher accepted this risky idea (the books, produced one each year, were to relate to current events and be published in an extremely short time of six weeks), the Scottish writer went to work. Books are linked not only by their structure (each part of a given season has 3 summaries of the following months, which are one of the most beautiful descriptions of nature I have ever read), but by characters or style. Smith writes in patchworks, does not hesitate to quote other literary works, newspapers, tweets, and each part introduces a different artist and refers to the leading work. That is why in my review this is how I will refer to each book as well - I will briefly discuss the plot, pay attention to the literature and art referred to in the work, as well as current and past historical events.

Autumn - What are you reading?

Plot: The long story of friendship between the older Daniel Gluck and the girl Elisabeth Demand. The 11-year-old became a neighbor of an already advanced-in-years man, and her mother often left her daughter in his care. Daniel introduced Elisabeth to the world of literature and art, supported her in difficult times, sculptured her imagination.

Art: Pauline Boty, female representative of British pop art.

Literature: Aldous Huxley, Brave New World; Ovid, Transformations; Shakespeare.

Historical events: Brexit vote, national sentiment, 2016, protests against the US attack on Iraq after the 9/11 attacks, the Profumo scandal (model Christine Keeler's romance with Prime Minister Harold Macmillan who plunged his government).

 

Winter - Art in nature

Plot: Sophia Cleves sees a disembodied head that changes in time and accompanies the woman for a while. At Christmas, she is visited by her son Arthur with his girlfriend Charlotte and later on by her sister Iris, with whom Sophia has not been in contact for years. The trouble is, the man broke up with the real Charlotte and doesn't know how to tell his mother about it, so he hires a girl he accidentally meets, Lux, to replace her during the holidays. It is this girl who will extract from Arthur's mother the most hidden secret about the father of her son.

Art: Barbara Hepworth, sculptor; Giotto.

Literature: Charles Dickens, A Christmas Carol; Shakespeare, Cymbelin.

Historical events: the 1981 Greenham Peace Camp in protest against nuclear weapons; wave of immigrants trying to enter Europe; presidency of Donald Trump.

 

Spring - Thuck you

Plot: Richard Lease, a film director, gets off at a random station in Scotland (Kingussie) and will try to commit suicide by lying under the wheels of the train. He will be saved by a bizarre figure, Florence, a 12-year-old girl who previously visited a guarded center for foreigners where another key character, Brittany Hall, works. After talking to the girl, all toilets are thoroughly scrubbed, and the conditions for the people detained there improve slightly. Florence travels with Brit as far as Scotland, where their paths cross with Richard, unhappy and mourning after the death of his longtime friend and lover Patricia Heal. In the background, the Auld Alliance network, helps immigrants acquire a British identity and settle in the country.

Smith also makes fun of the contemporary film art (in the guise of screenwriter Martin Terp), who writes erotic scenes between Reiner Maria Rilke and Katherine Mansfield who have never actually met. Sex in a cable car between two giants of the 20th century literature?

Art: Tacita Dean, chalk drawings of mountains on a blackboard.

Literature: Rainer Maria Rilke; Katherine Mansfield, Journals and Letters; Charles Dickens, The Tale of Richard Dubeltowy; Percy Bysshe Shelley, Cloud.

Historical events: Brexit, the 1922 riots in Ireland after the murder of Michael Collins; Londonderry's Bloody Sunday 1972; the conviction of the Maguires in 1976; Windrush, Greenfell; migration crisis.

 

Summer - summer is about an imaginary end

Plot: Sacha Greenlaw and her younger brother Robert live with their divorced mother in Brighton. Robert plays a trick on his sister by sticking a sandglass to her hand on the beach and runs away. The girl is escorted home by Charlotte and Arthur, whom we know from the second part. While talking to new people, the mother agrees to travel with them and the children to Suffolk, where she starred in a Shakespeare play in her youth. The boy is crazy about Einstein, and the girl writes letters about swifts to the immigrant Hero imprisoned in the SOC center.

Daniel Gluck recalls his stay at the Ascot foreigner camp in Great Britain during the Second World War, where he and his father were held as a citizen of a hostile country. His sister Hannah Gluck helps people cross borders in search of safety during the war. Arthur comes to Daniel, currently in the nursing home (to give him a stone, a fragment of Barbara Hepworth's sculpture), and this is how he meets Elisabeth, with whom he falls in love.

Meanwhile, Charlotte lives with Art's aunt Iris in her big house. The former activist decides to take under her roof a group of immigrants released from SOC - among them there is Hero, or rather Anh Kiệt.

Art: Lorenza Mazetti, film director and painter; Fred Uhlman, ink drawings.

Literature: Charles Dickens, David Copperfield; William Shakespeare, The Winter's Tale; Rilke, Vase of Roses.

Historical events: World War II, detention of citizens of hostile countries in camps in Great Britain, migration crisis, Brexit.

 

With each of his books, Smith proves that there is still much to be done in literature, many boundaries to be shifted, many stylistic procedures to be used. No other work presents the scale of work done on the body of literature. The writer boldly uses both British (and other) classics and contemporary cultural texts. At the same time, she proves to be an attentive observer and participant of the world of Art.

The Seasons are cleverly combined in the final volume of Summer, where the characters jump into their places, and their relationships clear up and begin to tightly connect. The novels can be read separately, although I would recommend reading the four-pack as a whole and in the correct order (Autumn was the first one). Some themes are intertwined in all four volumes (Charlie Chaplin's character and work, nature descriptions, SA4A corporation), but each part is a beautiful and touching etude. My only objection is to the novel's very strong place in time and contemporary politics. I am afraid that Smith's work may age faster because of this. I will be happy to come back to it in a few years to find out.

 

My rating: 8/10.

 

Ali Smith, Autumn

Publishing House: WAB, Warszawa 2021 

Translation: Jerzy Kozłowski 

Number of pages: 304 

ISBN: 978-83-280-6016-6

Ali Smith, Winter

Publishing House: WAB, Warszawa 2021 

Translation: Jerzy Kozłowski 

Number of pages: 320 

ISBN: 978-83-280-8495-7

Ali Smith, Spring

Publishng House: WAB, Warszawa 2021 

Translation: Jerzy Kozłowski 

Number of pages: 320 

ISBN: 978-83-280-8765-1

Ali Smith, Summer

Publishing House: WAB, Warszawa 2021 

Translation: Jerzy Kozłowski 

Number of pages: 384 

ISBN: 978-83-280-8968-6