Valeria Luiselli, Archiwum zagubionych dzieci (Lost Children Archive)

Próba uchwycenia wszystkiego

Wierna swojej tradycji zabierania pisarzy lokalnych do krajów do których jeżdżę, tym razem zabrałam ze sobą do Meksyku książkę Valerii Luiselli Archiwum zaginionych dzieci. Chociaż akcja dzieje się w Stanach Zjednoczonych, w dużej mierze dotyczy bardzo bieżących tematów – dramatu imigrantów na granicy amerykańsko-meksykańskiej. Temat tym boleśniejszy, że Luiselli pisze o traumie dzieci, często nielegalnie i w nieludzkich warunkach przekraczających pilnie strzeżoną granicę, podróżujących w poszukiwaniu pracujących na czarno rodziców. Myślę, że w obecnej sytuacji politycznej temat ten będzie jeszcze bardziej aktualny.

Powieść wymagająca skupienia

Valeria Luiselli to meksykańska pisarka mieszkająca na stałe w USA, autorka pięciu powieści, z czego Archiwum zaginionych dzieci jest pierwszą książką napisaną po angielsku. Skupione zdjęcie autorki na okładce dobrze oddaje wysiłek i trud włożony w kompozycję powieści, jak również koncentrację, której ta książka wymaga. Powieść opowiada o podróży patchworkowej rodziny – matki i jej pięcioletniej córki oraz jej męża i jego dziesięcioletniego syna w głąb Ameryki. Utwór podzielony jest na cztery części i ma dwóch różnych narratorów – z jednej strony jest to matka, dokumentalistka, opisująca swoje rozpadające się małżeństwo, z drugiej strony to jej przybrany syn. Oba obrazy są jednostronne i niepełne. Ważnym elementem jest przytaczane w dużych fragmentach wstrząsające Archiwum zagubionych dzieci, stanowiące relację nielegalne podróży małych Meksykańczyków do Stanów Zjednoczonych, przypominające opisy dziecięcych wypraw krzyżowych. Dodatkowo, część rozdziałów zawiera dokładne opisy zawartości siedmiu pudeł, które rodzina zabrała w swoją podróż przez Stany, a opisy te stanowią istotną część opowiadanej historii.

Patchworkowa rodzina, przykładowa rodzina

Rodzina składa się z żony i męża, obojga zajmujących się nagrywaniem różnego rodzaju dźwięków, by je utrwalić i zachować dla kolejnych pokoleń. Jednak każde z małżonków podchodzi do swojej pracy w inny sposób i ma wobec niej inne oczekiwania. Żona ma podejście bardziej dziennikarskie, analityczne, chce budować jakąś historię. Mąż zaś jest bardziej archiwistą, dokumentarzystą, zapisuje dźwięki w ogromnej bibliotece. Parze towarzyszą dzieci z poprzednich związków, bezimienny 10-letni syn mężczyzny i bezimienna 5-letnia córeczka kobiety. Dzieci przedstawione są ze swoimi charakterystycznymi cechami i zachowaniami, ale brak imienia sprawia, że stają się poniekąd upostaciowieniem wszystkich poszukujących swoich rodziców dziećmi, bardziej symbolem, niż rzeczywistymi postaciami.

Rozpad relacji

Luiselli dotyka bowiem wielu tematów w swojej monumentalnej powieści – po pierwsze, rozpadu rodziny. Towarzysząc mężowi z poszukiwaniu śladów Indian Apaczów, kobieta zdaje sobie sprawę, że to ich ostatnia wspólna podróż, a dalsze ścieżki obojga rodziców i dzieci będą już biegły osobno. Małżeństwo dobiega końca po cichu, niemal niezauważalnie, a wspólne życie niegdyś zakochanych w sobie ludzi cicho dobiega końca. Nie ma dramatycznej awantury czy kości niezgody, pojawiają się różne zainteresowania i potrzeby zawodowe, które prowadzą w przeciwnych kierunkach.

Dzieci w poszukiwaniu rodziców, rodzice w poszukiwaniu dzieci

Po drugie, szalenie istotna jest relacja rodzic-dziecko, zarówno w opisywanej konkretnej rodzinie patchworkowej, gdzie syn, słuchając opowieści swojej mamy, postanawia uciec z młodszą siostrą, bo wierzy, że wtedy mama zainteresuje się nimi bardziej. W szerszej skali mamy dramat dzieci meksykańskich, podróżujących nielegalne do swoich rodziców imigrantów, pracujących na czarno w USA. Często ich pełna trudów podróż kończy się deportacją na granicy.

Po trzecie, w jeszcze szerszym przełożeniu, mamy dominację jednej nacji nad drugą, upokorzenie i upadek Apaczów po przegranej wojnie, stanowiące swoistego rodzaju odzwierciedlenie obecnej amerykańsko-meksykańskiej sytuacji. Oboje rodziców potrafi dostrzec w tej sytuacji zarówno jednostkowy dramat, jak i szersze zjawisko.

Próba totalnego zapisu

Mam też wrażenie, że skomplikowana forma książki i jej wielowymiarowość – pokazanie osobistych zapisków, wycinków z gazet, map, raportów, aż po zrobione podczas wyjazdu zdjęcia, stanowi próbę uchwycenia życia w jego wymiarowości i wielogłosowości. Luiselli podjęła karkołomną próbę stworzenia archiwum totalnego, możliwie pełnego, a przecież tak niedoskonałego i niepełnego. Zapewne, gdyby to było możliwe, do książki dołączona byłaby płyta z nagrywanymi dźwiękami, tak starannie opisanymi przez autorkę. Ta wielowymiarowość i wielogatunkowość powieści robi na mnie duże wrażenie.

Literatura ważna

Dochodzę do wniosku, że powinnam dodać nowe określenie w recenzjach czytanych książek – literatura ważna. Byłyby to książki poruszające tematy zupełnie innej wagi czy ciężkości, w odróżnieniu od często czytanej przeze mnie literatury rozrywkowej (kryminały, literatura obyczajowa). Archiwum zagubionych dzieci ma zupełnie inny ciężar gatunkowy i plasuje się – w moim prywatnym odczytaniu – obok Kolonii Audrey Magee czy Pieśni proroczej Paula Lyncha. To typ książki, która ma coś ważnego do powiedzenia o otaczającym świecie. Dlatego warto sięgnąć po tę niełatwą pozycję i pogrążyć się w lekturze, niekoniecznie w Meksyku.

Moja ocena: 8/10.

Valeria Luiselli, Archiwum zagubionych dzieci
Wydawnictwo Pauza, Warszawa 2021
Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski
Liczba stron: 528
ISBN: 978-83-961899-4-3

********************************************************************************

Attempt at a Total Archive

True to my tradition of taking local writers to the countries I travel to, this time I took Valeria Luiselli's book Lost Children Archive with me to Mexico. Although the action takes place in the United States, it largely concerns very current topics - the drama of immigrants on the US-Mexico border. The topic is all the more painful because Luiselli writes about the trauma of children, often crossing the heavily guarded border illegally and in inhumane conditions, traveling in search of parents working illegally. I think that in the current political situation, this topic will be even more relevant.

A Novel that Requires Concentration

Valeria Luiselli is a Mexican writer living permanently in the US, the author of five books, of which Lost Children Archive is the first one written in English. The concentrated photo of the author on the cover well reflects the effort and toil put into the composition of the novel, as well as the concentration that this book requires. Publication tells the story of a journey of a patchwork family – a mother and her five-year-old daughter, and her husband and his ten-year-old son, into the heart of America. The work is divided into four parts and has two different narrators – on one side it is the mother, a documentarian, describing her disintegrating marriage, on the other side it is her step-son. Both images are one-sided and incomplete. An important element is the shocking Lost Children Archive, quoted in large fragments, which is an account of the illegal journeys of young Mexicans to the United States, reminiscent of descriptions of children's crusades. Additionally, some chapters contain detailed descriptions of the contents of seven boxes that the family took on their journey through the States, and these descriptions are an important part of the story told.

A patchwork family, an exemplary family

The family consists of a wife and a husband, both involved in recording various types of sounds to preserve them for future generations. However, each of the spouses approaches their work in a different way and has different expectations of it. The wife has a more journalistic, analytical approach, she wants to build some kind of story. The husband is more of an archivist, a documentarian, recording sounds in a huge library, bu without any commentary. The couple is accompanied by children from previous relationships, the man's unnamed 10-year-old son and the woman's unnamed 5-year-old daughter. The children are presented with their characteristic features and behaviors, but the lack of a name makes them become, in a way, a personification of all the children searching for their parents, more of a symbol than real characters.

The breakdown of relationships

Luiselli touches on many topics in her monumental novel - first of all, the breakdown of the family. Accompanying her husband on his search for traces of the Apache Indians, the woman realizes that this is their last journey together, and the further paths of both parents and children will run separately. The marriage ends quietly, almost imperceptibly, and the life together of people who were once in love quietly comes to an end. There is no single dramatic event, simply different interests and professional needs appear, which lead in opposite directions.

Children in Search of Parents, Parents in Search of Children

Secondly, the parent-child relationship is extremely important, both in the patchwork family, where the son, listening to his mother's stories, decides to run away with his younger sister, because he believes that then his mother will be more interested in them. On a broader scale, we have the drama of Mexican children being smuggled to their immigrant parents, working illegally in the USA. Their hard journey often ends with deportation at the border.

Thirdly, on an even broader scale, we have the domination of one nation over another, the humiliation and downfall of the Apaches after the lost war, which is a kind of reflection of the current American-Mexico situation. The parents are able to see in this situation both an individual drama and a broader phenomenon.

An Attempt at a Total Record

I also have the impression that the complicated form of the book and its multidimensionality - showing personal notes, newspaper clippings, maps, reports, and photos taken during the trip - is an attempt to capture life in its dimensionality and multi-voice. Luiselli has made a daring attempt to create a total archive, as complete as only possible, and yet so imperfect and lacking. Surely, if it was possible, the book would have been accompanied by a disc with recorded sounds, so carefully described by the author. This multidimensionality and multi-genre nature of the novel made a great impression on me.

Important Literature

I come to the conclusion that I should add a new term in the reviews of books I read – important literature. These would be books that touch on topics of a completely different weight or gravity, in contrast to the entertainment literature I often read (crime stories, social literature). The Lost Children Archive has a completely different feeling and is placed – in my personal reading – next to Audrey Magee's Colony or Paul Lynch's Prophet Song. This is the type of book that has something important to say about the world around us. That is why it is worth reaching for this difficult position and immersing yourself in reading, not necessarily in Mexico.

My rating: 8/10.

Author: Valeria Luiselli
Title: Lost Children Archive
Publishing House: Wydawnictwo Pauza, Warsaw 2021
Translation: Jerzy Kozłowski
Number of pages: 528
ISBN: 978-83-961899-4-3

Paul Lynch, Pieśń prorocza (Prophet Song)

Książka ciężka jak kamień

Powieść Paula Lyncha Pieśń prorocza zobaczyłam w dziale bibliotecznych nowości. Nagrodzona Bookerem w 2023 roku przykuła moją uwagę i wylądowała na mojej półce. Tych niecałe 300 stron zabrało mi znacznie więcej czasu, niż sądziłam, ale nie jest to książka, przez którą można przejść szybko i lekko.

Wojna domowa z perspektywy kobiety

Paul Lych to urodzony w 1977 roku irlandzki pisarz i publicysta. Jest autorem pięciu powieści, z czego tylko ostatnia, recenzowana, została przetłumaczona na język polski. Pień prorocza opowiada o pogrążającej się w odmętach wojny domowej Irlandii, której totalitarny reżim z coraz większą mocą wyniszcza swoich obywateli. Historia jest opowiedziana z perspektywy jednej rodziny, a główną bohaterką jest Eilish Stack, żona i matka czworga dzieci. Spokój rodziny zaburza pewnego wieczoru pojawienie się przedstawicieli tajnej policji, garda, która szuka jej męża. Larry jest aktywnym działaczem w związku nauczycieli i protestuje przeciwko zachodzącym w państwie zmianom. Zostaje aresztowany, a słuch o nim ginie. Kobieta stara sobie radzić z codziennością, z poczuciem zagrożenia, z tęsknotą swoją i dzieci. Jednak kiedy jej najstarszy, niespełna 17-letni syn dostaje powołanie na komisję wojskową, matka się nie zgadza i stara się go ukryć wśród znajomych. Nastolatek postanawia jednak pójść w ślady ojca i dołącza do rebeliantów, znikając z radarów. W kraju zaczynają się bombardowania, w sklepach brakuje żywności, a rodzina Stacków jest na cenzurowanym i ma kłopoty z robieniem zakupów. W końcu jedna z bomb wybucha tak blisko, że ranny w głowę zostaje młodszy syn Eilish, 13-letni Bailey. Kobieta zostawia go czekającego na operację usunięcia szrapnela  głowy i wraca do domu, do pozostałej dwójki dzieci. Rano okazuje się, że chłopiec został przeniesiony do szpitala wojskowego. Po kilku dniach bezskutecznego dobijania się do państwowej instytucji dozorca doradza jej, by sprawdziła w kostnicy. Obraz matki, która otwiera jeden worek ze zwłokami po drugim, by w końcu znaleźć swojego syna, ze śladami tortur na ciele, dołącza w swoim dramatyzmie do opisów Flanagana czy McCarthy'ego. To najmocniejsza scena w całej książce, punkt kulminacyjny, który skłania Eilish do ucieczki z kraju, pokazując jednocześnie mechanizmy panujące na granicach i ludzką bezwzględność.

Dojmująca niemoc

Chciałoby się, żeby ta książka była od nas odleglejsza, ale punkty odniesienia można znaleźć tuż za naszą wschodnią granicą. Dla Lyncha inspiracją do próby przedstawienia eskalacji totalitaryzmu i zagubienia jednostki w bezdusznym systemie była sytuacja w Syrii. Ja widziałam tu nawiązania do grudnia ’81, czy świeże historie ukraińskich uchodźców. Pisarz, stawiając w centrum swojej opowieści osamotnioną matkę czwórki dzieci, znacznie skraca potencjalny dystans do opowiadanej historii, czyniąc ją boleśnie przejmującą, a jednocześnie – czytelnik jest tak samo bezradny jak bohaterka. Uczucie niemocy i braku jakiejkolwiek siły sprawczej towarzyszy nam przez całą książkę.

Lynch w intymny sposób przerabia powieści Kafki czy Orwella, stawiając w centrum wydarzeń kobietę-matkę. Jej cierpienie i utrata czynią tryby państwowej maszyny jeszcze okrutniejszymi i bardziej bezdusznymi. Lynch pisze:

Prorok nie śpiewa o końcu świata, lecz o tym, co już zostało uczynione, co będzie uczynione i co teraz jest czynione niektórym, ale nie innym, o tym, że świat zawsze raz po raz kończy się w jednym miejscu, ale nie w innym, i że Koniec świata to zawsze wydarzenie lokalne, które przybywa do twojego kraju, odwiedza twoje miasto i puka do drzwi twojego domu, dla innych zaś staje się jedynie odległym ostrzeżeniem, krótkim przekazem wiadomościach, echem zdarzeń, które przeszły do ludowych podań […] s. 283

Dzięki takiej prozie dalekie nam konflikty nagle pokazują się w intymnym, znacznie bliższym świetle, stają się dramatem jednostki, a nie odległą historią ogółu. Za takie postawienie sprawy jestem pisarzowi głęboko wdzięczna.

Moja ocena: 8/10

Paul Lynch, Pieśń prorocza
Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2024
Tłumaczenie: Kaja Gucio
Liczba stron: 288
ISBN: 978-83-68226-55-3

**********************************************************************************

A book as heavy as a stone

I saw Paul Lynch's novel Prophet Song in the library's new releases section. The 2023 Booker Prize winner caught my attention and landed on my shelf. These less than 300 pages publication took me much longer than I thought, but it is not a book that can be read quickly and easily.

Domestic war seen through female eyes

Paul Lych is an Irish writer and publicist born in 1977. He is the author of five novels, of which only the last one, reviewed, has been translated into Polish. Prophet Song tells the story of Ireland sinking into the depths of civil war, whose totalitarian regime is increasingly destroying its citizens. The story is told from the perspective of one family, and the main character is Eilish Stack, a wife and mother of four children. The family's peace is disturbed one evening by the appearance of representatives of the secret police, the garda, who are looking for her husband. Larry is an activist in the teachers' union and he protests against the changes taking place in the country. He is arrested and disappears into thin air. The woman tries to cope with everyday life, with the feeling of being in danger, with her own longing and that of her children. However, when her oldest son, not yet 17, is called up for a military commission, as a mother she disagrees with such governmental actions and tries to hide him among her friends. However, the teenager decides to follow in his father's footsteps and joins the rebels, disappearing from the radar. Bombings begin in the country, there is a shortage of food in the stores, and the Stack family is under censorship and has trouble securing food. Finally, one of the bombs explodes so close that Eilish's younger son, 13-year-old Bailey, is wounded in the head. The woman leaves him in the hospital waiting for an operation to remove shrapnel from his head and returns home to her other two children. In the morning, it turns out that the boy has been transferred to a military hospital. After several days of unsuccessfully knocking on the doors of the governmental institution, the caretaker advises her to check in the morgue. The image of a mother opening one body bag after another, only to finally find her son, with traces of torture on his body, joins in its dramatic nature the descriptions of Flanagan or McCarthy. This is the most powerful scene in the entire book, the climax that prompts Eilish to flee the country, while also showing the mechanisms prevailing at the borders and human ruthlessness.

Gripping helplessness

One would like this book to be more distant from us, but the points of reference can be found just beyond our eastern border. For Lynch, the inspiration for the attempt to present the escalation of totalitarianism and the loss of an individual in a soulless system was the situation in Syria. I saw references to December 1981 here, or the recent stories of Ukrainian refugees. By placing a lonely mother of four children at the center of his story, the writer significantly shortens the potential distance to the story being told, making it painfully moving, and at the same time - the reader is just as helpless as the heroine. The feeling of helplessness and lack of any causative power accompanies us throughout the book.

Lynch intimately reworks the novels of Kafka and Orwell, placing a woman-mother at the center of the events. Her suffering and loss make the cogs of the state machine even more cruel and heartless. Lynch writes:

[…] and the prophet sings not of the end of the world but of what has been done and what will be done and what is being done to some but not others, that the world is always ending over and over again in one place but not another and that the end of the world is always a local event, it comes to your country and visits your town and knocks on the door of your house and becomes to others but some distant warning, a brief report on the news, an echo of events that has passed into folklore […] p. 283

Thanks to such prose, conflicts that are distant to us suddenly appear in an intimate, much closer light, they become the drama of an individual, not the distant history of the whole nation. I am deeply grateful to the writer for presenting the matter in this way.

My rating: 8/10

Author: Paul Lynch
Title: Prophet Song
Publishing House: Marginesy, Warsaw 2024
Translation: Kaja Gucio
Number of pages: 288
ISBN: 978-83-68226-55-3

George Eliot, Młyn nad Flossą (The Mill on the Floss)

Klasyka też się starzeje

W końcu udało mi się przeczytać Młyn nad Flossą George Eliot – zgodnie z przykazaniem Robbiego z książki Dzień Michaela Cunninghama. Na twórczość Eliot wskazywała również Zadie Smith w Oszustwie. Ciężko mi się tę pozycję czytało, bo mocno się zestarzała, ale na koniec czekało mnie zaskoczenie.

Autorka ciekawsza niż powieść

Być może burzliwe i nietuzinkowe życie Mary Ann Evans, piątego dziecka zarządcy majątku Arbury Hall Roberta Evansa, jest ciekawsze niż pozostawione przez nią książki, których jest siedem. Za największe dzieło piszącej pod męskim pseudonimem i żyjącej w wolnym związku z żonatym Georgem Lewesem uchodzi Miasteczko Middlemarch, ale Młyn nad Flossą figuruje tuż za nim w licznych zestawieniach.

Fabuła skoncentrowana na losach młodej dziewczyny

Wydana po raz pierwszy w 1860 roku powieść opowiada o losach rodziny Tulliver – porywczego młynarza Edward, jego żony Bessy, z domu Dodson, oraz dwójki ich dzieci – starszego syna Tomka i młodszej córeczki Madzi (w oryginale Maggie). To właśnie wokół losów dziewczyny obraca się główna oś fabularna. Ojciec, który stracił cały swój majątek w procesie sądowym, od czasu prawnego fiaska ciężko choruje, a następnie zostaje zarządcą swojego dawnego majątku. Wszystkie jego wysiłki skupiają się na spłaceniu dłużników, w czym zawzięcie pomaga mu syn. W szczęśliwym dniu wywiązania się ze zobowiązań ojciec umiera, obiwszy poprzednio właściciela majątku za swoje krzywdy. Madzia opuszcza dom rodzinny, by zostać nauczycielką, ale zostawia w rodzinnych stronach matkę, ukochaną kuzynkę Lucy, a także zakochanego w niej kalekę, Filipa Wakema, syna właściciela młyna, którego Tomek wraz z ojcem tak bardzo nienawidzą. Chłopcy pobierali razem nauki u pastora Stellinga przed upadkiem rodziny Tulliverów i Madzi cichy i wrażliwy Filip bardzo przypadł do gustu. Cierpliwy młodzieniec spotykał się potajemnie z młodą Madzią po jej powrocie do domu z pensji i po plajcie jej ojca, ale kiedy ich znajomość wychodzi na jaw, Tomek konfrontuje młodych ludzi i wymusza na Madzi zerwanie. Kiedy młoda Tulliverówna i garbaty Wakem mają okazję znów się spotkać, ma to miejsce w salonie kuzynki Lucy, która przyjmuje tam swojego wielbiciela Stefana Guest. Młody adorator bardzo szybko zaczyna darzyć Madzię niezdrowym uczuciem, a ona sama nie umie się mu oprzeć. Dziewczyna daje się uprowadzić podczas spływu łódką, ale odrzuca zaloty Stefana i wraca do domu okryta złą sławą. Kochająca plotki ludność St. Ogg’s nie daje wiary listowi Stefana, który oddaje honor Tulliverównie. Dziewczyna mieszka kątem u przyjaciela rodziny, Boba Jakina, i pomaga mu ujść cało z powodzi, która zalewa miasteczko.

Mało wiarygodna przemiana bohaterki

Zważywszy, że to wszystko rozgrywa się na ponad sześciuset stronach powieści, czytelnik może się zastanawiać, co jeszcze można tam znaleźć. Otóż – mnóstwo rozważań wewnętrznych Madzi dotyczących cierpienia i umartwiania się, ale też w marę szeroki obraz społeczeństwa z XIX wieku. Chociaż postaci wydają się mocno stereotypowe i sztampowe (porywczy ojciec, sztywny i zasadniczy Tomek, głupiutka i naiwna Lucy), zaskakuje bezkompromisowo nakreślona pozycja kobiet. Ojciec Filipa Wakema, gdy syn przyznaje mu się do miłości do Madzi, mówi: Nie pytamy, co kobieta robi, ale do jakiej rodziny należy” (s. 519). Tyle o samodzielności i samostanowieniu – dlatego też tak bardzo Tomka bolało, że jego siostra wolała pracować na pensji i samodzielnie się utrzymywać, niż żyć na jego garnuszku. Zaskakuje natomiast, i to negatywnie, bezwolność Madzi w relacjach ze Stefanem. Cała wycieczka łódką, zważywszy na jej straszne konsekwencje, jest zupełnie pozbawiona sensu. Dziewczyna mogła kategorycznie odmówić swojemu wielbicielowi, który w dodatku oszukuje jej ukochaną kuzynkę, już w domu Lucy, a nie dać się narazić na plotki i zszarganie opinii. Najpierw poznajemy Madzię jako rozsądną, litościwą, pracowitą dziewczynę, która potrafi jednak spontanicznie pójść za głosem serca, a potem widzimy ją jako bezwolną kukłę, i to jeszcze w rękach mężczyzny, który jej nie rozumie i zachwyca go tylko jej uroda.

Dla mnie powieść naprawdę mocno się zestarzała, a lektura była dla mnie nudna i nużąca. Co też Robbie w niej widział, żeby czytać ją drugi raz?

Moja ocena: 6/10.

George Eliot, Młyn nad Flossą
Wydawnictwo: Świat Książki, Warszawa 2008
Tłumaczenie: Anna Przedpełska-Trzeciakowa
Liczba stron: 638
ISBN: 978-83-247-0974-8

*******************************************************************************

Classics can also age badly

I finally managed to read The Mill on the Floss by George Eliot – as Robbie suggested in Michael Cunningham’ recent publication Day. Zadie Smith also pointed to Eliot's work in The Fraud. I had a hard time reading this book because it had aged badly, but at the end I was in for a surprise.

The author is more interesting than the novel

Perhaps the turbulent and unusual life of Mary Ann Evans, the fifth child of the manager of the Arbury Hall estate Robert Evans, is more interesting than the books she left behind, of which there are seven. Middlemarch is considered to be the greatest work of the author who wrote under a male pseudonym and lived in an open relationship with the married man George Lewes, but The Mill on the Floss is ranked pretty high among her works.

The plot focuses on the fate of a young girl

First published in 1860, the novel tells the story of the Tulliver family – the hot-tempered miller Edward, his wife Bessy, née Dodson, and their two children – the older son Tom and the younger daughter Maggie. The main plot axis revolves around the fate of the girl. The father, who lost all his fortune in a lawsuit, has been seriously ill since the legal fiasco, and then becomes the administrator of his former estate. All his efforts are focused on paying off his debtors, in which he is fiercely supported by his son. On the happy day of fulfilling his obligations, the father dies, having previously beaten the owner of the estate for his wrongdoings. Maggie leaves her family home to become a teacher, but misses her mother, her beloved cousin Lucy, and the cripple who is in love with her, Philip Wakem, the son of the mill owner, whom Tomek and his father hate so much. The boys were schooled together by Reverend Stelling before the Tulliver family collapsed, and the quiet, sensitive Philip took a liking to Maggie. The patient young man met secretly with the young girl after she returned home from boarding school and after her father went bankrupt, but when their relationship is discovered, Tom confronts the young couple and forces Maggie to break up. When the young Tulliver girl and the hunchbacked Wakem have the opportunity to meet again, it is in the drawing room of cousin Lucy, who is hosting her admirer Stephen Guest. The young man quickly begins to feel an unhealthy affection for empoverished Maggie, and she herself is unable to resist him. The girl allows herself to be kidnapped during a boating trip, but rejects Stephen's advances and returns home covered in a bad reputation. The gossiping-loving population of St. Ogg's does not believe Stephen's letter, which honors the Tulliver girl. Dhe then lives at the house of the friend of the family, Bob Jakin and his wife, and helps them survive the flood that is covering the town.

The unlikely transformation of the heroine

Considering that all this takes place over six hundred pages of the novel, the reader may wonder what else can be found there. There is a lot of internal reflections of Maggie regarding suffering and mortification, but also a broad picture of 19th-century society. Although the characters seem very stereotypical and clichéd (the hot-tempered father, the rigid and principled Tomek, the silly and naive Lucy), the uncompromisingly outlined position of women is surprising. When Filip Wakem admits to his father that he loves Maggie, a daughter of the enemy, the father says: "We do not ask what a woman does, but to which family she belongs" (p. 519). So much for independence and self-determination – that is why it hurt Tomek so much that his sister preferred to work for a salary and support herself than live on his money. However, Maggie's helplessness in her relations with Stefan is surprising, and in a negative way. The whole boat trip, considering its terrible consequences, is completely pointless. The girl could have categorically refused her admirer, who is also cheating on her beloved cousin, already at Lucy's house, and not let herself be exposed to gossip and tarnishing her reputation. First we meet Madzia as a sensible, merciful, hard-working girl who is able to spontaneously follow the voice of her heart, and then we see her as a helpless puppet, and this in the hands of a man who does not understand her and is only delighted by her beauty.

For me, the novel has really aged a lot, and the reading was boring and tedious for me. What did Robbie see in it to read it a second time?

My rating: 6/10.

Author: George Eliot

Title: The Mill on the Floss

Publisher: Świat Książki, Warsaw 2008

Translation: Anna Przedpełska-Trzeciakowa

Number of pages: 638

ISBN: 978-83-247-0974-8

 

George Eliot, Młyn nad Flossą

Klasyka też się starzeje

W końcu udało mi się przeczytać Młyn nad Flossą George Eliot – zgodnie z przykazaniem Robbiego z książki Dzień Michaela Cunninghama. Na twórczość Eliot wskazywała również Zadie Smith w Oszustwie. Ciężko mi się tę pozycję czytało, bo mocno się zestarzała, ale na koniec czekało mnie zaskoczenie.

Autorka ciekawsza niż powieść

Być może burzliwe i nietuzinkowe życie Mary Ann Evans, piątego dziecka zarządcy majątku Arbury Hall Roberta Evansa, jest ciekawsze niż pozostawione przez nią książki, których jest siedem. Za największe dzieło piszącej pod męskim pseudonimem i żyjącej w wolnym związku z żonatym Georgem Lewesem uchodzi Miasteczko Middlemarch, ale Młyn nad Flossą figuruje tuż za nim w licznych zestawieniach.

Fabuła skoncentrowana na losach młodej dziewczyny

Wydana po raz pierwszy w 1860 roku powieść opowiada o losach rodziny Tulliver – porywczego młynarza Edward, jego żony Bessy, z domu Dodson, oraz dwójki ich dzieci – starszego syna Tomka i młodszej córeczki Madzi (w oryginale Maggie). To właśnie wokół losów dziewczyny obraca się główna oś fabularna. Ojciec, który stracił cały swój majątek w procesie sądowym, od czasu prawnego fiaska ciężko choruje, a następnie zostaje zarządcą swojego dawnego majątku. Wszystkie jego wysiłki skupiają się na spłaceniu dłużników, w czym zawzięcie pomaga mu syn. W szczęśliwym dniu wywiązania się ze zobowiązań ojciec umiera, obiwszy poprzednio właściciela majątku za swoje krzywdy. Madzia opuszcza dom rodzinny, by zostać nauczycielką, ale zostawia w rodzinnych stronach matkę, ukochaną kuzynkę Lucy, a także zakochanego w niej kalekę, Filipa Wakema, syna właściciela młyna, którego Tomek wraz z ojcem tak bardzo nienawidzą. Chłopcy pobierali razem nauki u pastora Stellinga przed upadkiem rodziny Tulliverów i Madzi cichy i wrażliwy Filip bardzo przypadł do gustu. Cierpliwy młodzieniec spotykał się potajemnie z młodą Madzią po jej powrocie do domu z pensji i po plajcie jej ojca, ale kiedy ich znajomość wychodzi na jaw, Tomek konfrontuje młodych ludzi i wymusza na Madzi zerwanie. Kiedy młoda Tulliverówna i garbaty Wakem mają okazję znów się spotkać, ma to miejsce w salonie kuzynki Lucy, która przyjmuje tam swojego wielbiciela Stefana Guest. Młody adorator bardzo szybko zaczyna darzyć Madzię niezdrowym uczuciem, a ona sama nie umie się mu oprzeć. Dziewczyna daje się uprowadzić podczas spływu łódką, ale odrzuca zaloty Stefana i wraca do domu okryta złą sławą. Kochająca plotki ludność St. Ogg’s nie daje wiary listowi Stefana, który oddaje honor Tulliverównie. Dziewczyna mieszka kątem u przyjaciela rodziny, Boba Jakina, i pomaga mu ujść cało z powodzi, która zalewa miasteczko.

Mało wiarygodna przemiana bohaterki

Zważywszy, że to wszystko rozgrywa się na ponad sześciuset stronach powieści, czytelnik może się zastanawiać, co jeszcze można tam znaleźć. Otóż – mnóstwo rozważań wewnętrznych Madzi dotyczących cierpienia i umartwiania się, ale też w marę szeroki obraz społeczeństwa z XIX wieku. Chociaż postaci wydają się mocno stereotypowe i sztampowe (porywczy ojciec, sztywny i zasadniczy Tomek, głupiutka i naiwna Lucy), zaskakuje bezkompromisowo nakreślona pozycja kobiet. Ojciec Filipa Wakema, gdy syn przyznaje mu się do miłości do Madzi, mówi: Nie pytamy, co kobieta robi, ale do jakiej rodziny należy” (s. 519). Tyle o samodzielności i samostanowieniu – dlatego też tak bardzo Tomka bolało, że jego siostra wolała pracować na pensji i samodzielnie się utrzymywać, niż żyć na jego garnuszku. Zaskakuje natomiast, i to negatywnie, bezwolność Madzi w relacjach ze Stefanem. Cała wycieczka łódką, zważywszy na jej straszne konsekwencje, jest zupełnie pozbawiona sensu. Dziewczyna mogła kategorycznie odmówić swojemu wielbicielowi, który w dodatku oszukuje jej ukochaną kuzynkę, już w domu Lucy, a nie dać się narazić na plotki i zszarganie opinii. Najpierw poznajemy Madzię jako rozsądną, litościwą, pracowitą dziewczynę, która potrafi jednak spontanicznie pójść za głosem serca, a potem widzimy ją jako bezwolną kukłę, i to jeszcze w rękach mężczyzny, który jej nie rozumie i zachwyca go tylko jej uroda.

Dla mnie powieść naprawdę mocno się zestarzała, a lektura była dla mnie nudna i nużąca. Co też Robbie w niej widział, żeby czytać ją drugi raz?

Moja ocena: 6/10.

George Eliot, Młyn nad Flossą

Wydawnictwo: Świat Książki, Warszawa 2008

Tłumaczenie: Anna Przedpełska-Trzeciakowa

Liczba stron: 638

ISBN: 978-83-247-0974-8

*******************************************************************************

Classics can also age badly

I finally managed to read The Mill on the Floss by George Eliot – as Robbie suggested in Michael Cunningham’ recent publication Day. Zadie Smith also pointed to Eliot's work in The Fraud. I had a hard time reading this book because it had aged badly, but at the end I was in for a surprise.

The author is more interesting than the novel

Perhaps the turbulent and unusual life of Mary Ann Evans, the fifth child of the manager of the Arbury Hall estate Robert Evans, is more interesting than the books she left behind, of which there are seven. Middlemarch is considered to be the greatest work of the author who wrote under a male pseudonym and lived in an open relationship with the married man George Lewes, but The Mill on the Floss is ranked pretty high among her works.

The plot focuses on the fate of a young girl

First published in 1860, the novel tells the story of the Tulliver family – the hot-tempered miller Edward, his wife Bessy, née Dodson, and their two children – the older son Tom and the younger daughter Maggie. The main plot axis revolves around the fate of the girl. The father, who lost all his fortune in a lawsuit, has been seriously ill since the legal fiasco, and then becomes the administrator of his former estate. All his efforts are focused on paying off his debtors, in which he is fiercely supported by his son. On the happy day of fulfilling his obligations, the father dies, having previously beaten the owner of the estate for his wrongdoings. Maggie leaves her family home to become a teacher, but misses her mother, her beloved cousin Lucy, and the cripple who is in love with her, Philip Wakem, the son of the mill owner, whom Tomek and his father hate so much. The boys were schooled together by Reverend Stelling before the Tulliver family collapsed, and the quiet, sensitive Philip took a liking to Maggie. The patient young man met secretly with the young girl after she returned home from boarding school and after her father went bankrupt, but when their relationship is discovered, Tom confronts the young couple and forces Maggie to break up. When the young Tulliver girl and the hunchbacked Wakem have the opportunity to meet again, it is in the drawing room of cousin Lucy, who is hosting her admirer Stephen Guest. The young man quickly begins to feel an unhealthy affection for empoverished Maggie, and she herself is unable to resist him. The girl allows herself to be kidnapped during a boating trip, but rejects Stephen's advances and returns home covered in a bad reputation. The gossiping-loving population of St. Ogg's does not believe Stephen's letter, which honors the Tulliver girl. Dhe then lives at the house of the friend of the family, Bob Jakin and his wife, and helps them survive the flood that is covering the town.

The unlikely transformation of the heroine

Considering that all this takes place over six hundred pages of the novel, the reader may wonder what else can be found there. There is a lot of internal reflections of Maggie regarding suffering and mortification, but also a broad picture of 19th-century society. Although the characters seem very stereotypical and clichéd (the hot-tempered father, the rigid and principled Tomek, the silly and naive Lucy), the uncompromisingly outlined position of women is surprising. When Filip Wakem admits to his father that he loves Maggie, a daughter of the enemy, the father says: "We do not ask what a woman does, but to which family she belongs" (p. 519). So much for independence and self-determination – that is why it hurt Tomek so much that his sister preferred to work for a salary and support herself than live on his money. However, Maggie's helplessness in her relations with Stefan is surprising, and in a negative way. The whole boat trip, considering its terrible consequences, is completely pointless. The girl could have categorically refused her admirer, who is also cheating on her beloved cousin, already at Lucy's house, and not let herself be exposed to gossip and tarnishing her reputation. First we meet Madzia as a sensible, merciful, hard-working girl who is able to spontaneously follow the voice of her heart, and then we see her as a helpless puppet, and this in the hands of a man who does not understand her and is only delighted by her beauty.

For me, the novel has really aged a lot, and the reading was boring and tedious for me. What did Robbie see in it to read it a second time?

My rating: 6/10.

Author: George Eliot
Title: The Mill on the Floss
Publisher: Świat Książki, Warsaw 2008
Translation: Anna Przedpełska-Trzeciakowa
Number of pages: 638
ISBN: 978-83-247-0974-8

 

Pamela Paul, My Life with Bob: Flawed Heroin Keeps Books of Books, Plot Ensues

Z miłości do książek

Książkę Pameli Paul dostałam na święta i oglądałam ją od tej pory z dużą ciekawością. My Life with Bob, moje życie z książką książek, głosi tytuł, a podtytuł doprecyzowuje: Flawed Heroin Keeps Books of Books, Plot Ensues. W bardzo luźnym tłumaczeniu: Niedoskonała bohaterka zapisuje przeczytane książki, co zapoczątkowuje akcję. To jednocześnie znakomite streszczenie tej pozycji. Dawno już nie czytałam niczego po angielsku, a że jest to de facto książka o miłości do książek, a dodatkowo może jeszcze odrobinę o podróżowaniu, to nic lepszego wpaść mi w ręce nie mogło.

Niedoskonała bohaterka

Pamela Paul jest redaktorem The New York Times Books Review i autorką pięciu książek, z których My Life with Bob jest ostatnią. Nie ma polskiego tłumaczenia i nie spodziewam się go szybko, jeśli kiedykolwiek. A szkoda, bo pamiętnik autorki sprawił mi sporą przyjemność. Powieść opiera się na pomyśle kontynuowanym od dzieciństwa - Paul zapisywała wszystkie przeczytane pozycje do swojego zeszytu z przeczytanymi książkami. Pierwsza strona tegoż, zwana sympatycznie przez autorkę Bobem (Book of Books), ma swój reprint w pamiętniku. Paul prowadzi nas przez narodziny swojej idei, przez ważne w różnych momentach jej życia książki i ich odniesienia do jej prywatności. Jest więc to pamiętnik widziany poprzez przeczytane tomy, przeplatany ogólnymi uwagami o literaturze, czytaniu, pisaniu i życiu osobistym. Są tu książki ważne w danym momencie dla autorki, sporo polecajek i anty-rekomendacji, swoista  literacka biografia autorki. A każdy z nas będzie miał zupełnie inną, niepowtarzalną, swoją.

Pamiętnik widziany od strony czytanych książek

Pamiętnik czytało się bardzo dobrze, chociaż Paul ma swoje manieryzmy i słowa, do których wydaje się być szczególnie przywiązana. W sposób czasami naiwny i bardzo otwarty pisze o swojej fascynacji literaturą, trwającą od dzieciństwa, trudnościach w kupowaniu książek w wielodzietnej rodzinie, swoim nabożnym do nich podejściu. Myślę, że piękne jest to, że niemal każdy czytelnik znajdzie jakiś punkt wspólny z autorką - a to bezrefleksyjne pochłanianie książek i czerpanie z tego radości bez konieczności rozbijania danej pozycji na czynniki pierwsze, a to nabożne przywiązanie do papierowych kopii, a to kompulsywne wręcz kupowanie książek. Paul pozwala spojrzeć na swoją czytelniczą pasję z dystansu, zastanowić nad wieloma jej aspektami, utożsamić się albo zdystansować. Przemyśleć.

Niejeden miłośnik literatury znajdzie tu samego siebie

Chociaż wiele opinii autorki wydawać się może oczywistych czy naiwnych, to nie jest to przecież książka akademicka z naukowym zacięciem. Autorka to ktoś, dla kogo literatura jest życiem, mówi o swojej pasji, dzieli się nią. A powieści pasjonatów, zwłaszcza tych, z którymi pasję się dzieli, czyta się nadzwyczaj dobrze. Dla mnie było tak, jakbym momentami czytała o samej sobie. Lekka, przyjemna, skłaniająca do refleksji - i dalszych odkryć literackich lektura. Polecam!

Moja ocena: 7/10.

Pamela Paul, My Life with Bob: Flawed Heroine Keeps Book of Books, Plot Ensues

Wydawnictwo: Picador, Nowy Jork, 2018

Liczba stron: 244

ISBN: 978-1-250-18254-8

**********************************************************************************************

For the Love of Books

I got Pamela Paul's book for Christmas and have been looking at it with great interest ever since. Full title states: My Life with Bob: Flawed Heroin Keeps Books of Books, Plot Ensues making an excellent summary of this publication. I haven't read anything in English for a long time, and since it is de facto a book about love for literature, and maybe a little bit about traveling, nothing better could have fallen into my hands during my short vacation.

Flawed Heroine

Pamela Paul is an editor at The New York Times Books Review and the author of five books, of which My Life with Bob is the latest. There is no Polish translation and I don't expect one soon, if ever, which is a shame, because the author's memoir gave me a lot of pleasure. The novel is based on an idea continued since childhood - Paul wrote down all the books she had ever read in her book of books. The first page of this diary, affectionately called by the author Bob (Book of Books), has its reprint in the Picador publication. Paul leads us through the birth of her idea, through books that were important at different moments in her life and their references to her privacy. So it is a diary seen through the volumes she read, interwoven with general comments on literature, reading, writing and personal life. There are books that are important to the author at a given moment, a lot of recommendations and anti-recommendations, a kind of literary biography of the author. And each of us will have a completely different, unique, our own.

Diary seen from the perspective of books read

The diary was very easy to read, although Paul has her mannerisms and words to which she seems to be particularly attached (like nefarious). In a sometimes naive and very open way, she writes about her fascination with literature, which has lasted since childhood, the difficulties in buying books in a large family, her pious approach to them. I think it is beautiful that almost every reader will find some point in common with the author - either thoughtless absorption of books and deriving joy from them without having to break a given item down into its basic elements, or pious attachment to paper copies, or even compulsive buying of books. Paul allows us to look at the reading passion from a distance, to reflect on its many aspects, to identify or distance ourselves. To think.

More than one literature lover will find themselves here

Although many of the author's opinions may seem obvious or naive, this is not an academic book with a scientific bent. The author is someone for whom literature is life, she talks about her passion, she shares it. And the novels of enthusiasts, especially those with whom we share their passion, are exceptionally good to read. For me, it was as if I was reading about myself at times. A light, pleasant, thought-provoking read - and preparation for further literary discoveries. I strongly recommend it!

My rating: 7/10.

Author: Pamela Paul

Title: My Life with Bob: Flawed Heroine Keeps Book of Books, Plot Ensues

Publishing House: Picador, New York, 2018

Number of pages: 244

ISBN: 978-1-250-18254-8

Kyūsaku Yumeno, Piekło w butelkach (Binzume jigoku)

Piekło w butelkach piekłem dla czytelnika

Od pierwszej do ostatniej strony – jest to literatura, która mi się wymyka i której nigdy nie pojmę. Począwszy od zagmatwanego wstępu autorstwa Andrzeja Świrkowskiego, dotyczącego samego pisarza, poprzez 3 opowiadania – to nie dla mnie.

Kyūsaku Yumeno i jego deliryczna twórczość

Kyūsaku Yumeno to pisarz z wyspu Fukuoka, a jego najbardziej znaną powieścią jest futurystyczny kryminał Dogura Magura (1936). Piekło w butelkach, wydane sumptem wydawnictwa Tajfuny, to cieniutka książeczka z trzema osobnymi utworami. Pierwsze jest Piekło wariata, z niewiarygodnym narratorem – pacjentem oddziału szpitala psychiatrycznego, Hidemaro. Opowieść mężczyzn jest tak nieprawdopodobna, że zdumiony czytelnik ledwie nadąża za umysłem chorego. Jednocześnie opowiadanie jest po prostu przykre, dziwaczne, okrutne i pozostawia pewien niesmak. Potem są Dziwne sny, urywkowe oniryczne fragmenty, jakby szkice. Ostatnie jest Piekło w butelkach – teoretycznie treści trzech listów rodzeństwa, które wegetuje na niezamieszkałej przez nikogo innego wyspie i czeka na wybawienie. Brat zaczyna zerkać na siostrę z seksualnym zainteresowaniem i swoistego rodzaju hamującym g religijnym fanatyzmem. No po prostu nie.

Niestrawna literatura

Kompletnie nie mam przekonania do publikacji utworów Kyūsaku Yumeno. Jego twórczość przypomina mi z jednej strony Elfriede Jelinek w swojej obrzydliwości i pozostawaniu na granicy akceptowalnego i nieakceptowalnego, a z drugiej strony jest mi kulturowo obca i nieczytelna. Dla mnie była to strata czasu i trzeba było odłożyć powieść po niestrawnym wstępie, a nie robić drugie podejście. Ale uczymy się na błędach.

Moja ocena: 4/10.

Kyūsaku Yumeno, Piekło w butelkach
Wydawnictwo Tajfuny, Warszawa 2021
Tłumaczenie: Andrzej Świrkowski
Liczba stron: 96
ISBN: 978-83-67034-04-3

********************************************************************************

Hell in a Bottle is Hell for the Reader

From the first to the last page – this is literature that eludes me and that I will never understand. Starting with the confusing introduction by Andrzej Świrkowski, about the writer himself, through 3 short stories – it is not for me.

Kyūsaku Yumeno and his delirious work

Kyūsaku Yumeno is a writer from the island of Fukuoka, and his most famous novel is the futuristic crime novel Dogura Magura (1936). Hell in a Bottle, published by Tajfuny publishing house, is a thin book with three separate works. The first is Hell of the Madman, with an unreliable narrator – a patient of the psychiatric hospital ward, Hidemaro. The story of the man is so improbable that the astonished reader can barely keep up with the mind of the sick man. At the same time, the story is simply disturbing, strange, cruel and leaves a certain unpleasant taste. Then there are Kaimu: A Collection of Disturbing Dreams, fragmentary dreamlike fragments, as if sketches. The last one is Hell in a Bottle – theoretically the content of three letters from siblings who vegetate on an island uninhabited by anyone else and wait for salvation. The brother begins to glance at his sister with sexual interest and a kind of inhibiting religious fanaticism. Well, just no.

Indigestible Literature

I am completely unconvinced by the publication of Kyūsaku Yumeno's works. On the one hand, his work reminds me of Elfriede Jelinek in its disgust and remaining on the border of acceptable and unacceptable, and on the other hand, it is culturally alien and unreadable to me. Personally I consider it to be a waste of time and I should have put the novel aside after the indigestible introduction, and not make a second attempt. But we learn from our own mistakes.

My rating: 4/10.

Author: Kyūsaku Yumeno
Title: Hell in a Bottle
Tajfuny Publishing House, Warsaw 2021
Translation: Andrzej Świrkowski
Number of pages: 96
ISBN: 978-83-67034-04-3

Zadie Smith, Oszustwo (The Fraud)

Nie ma się co gudrać, andrusy, klawo chatrać możeta!

Czasami warto zaufać pierwszemu wrażeniu i odłożyć książkę na bok. Przerwać lekturę i się z nią nie męczyć. Mam już drugi w tym roku dowód, ze intuicja mnie nie myli i nawet dobrnąwszy do końca okazuje się, że najzwyczajniej szkoda było czasu. Jest tyle pięknej literatury dookoła, po co się męczyć.

Fragmentaryczny obraz XIX-wiecznej Anglii

Nowa książka Zadie Smith Oszustwo kusi piękną okładką z zapowiedzią reinterpretacji literatury wiktoriańskiej i niemal nową Jane Austen. Niestety, „triumfalny powrót Zadie Smith” nie okazuje się wcale triumfalny. Powieść opowiada o losach Elizy Touchet, która po śmieci swojego męża i synka mieszka ze swoim kuzynem i jego żoną, romansując i sypiając z obojgiem. Ponieważ William jest poczytnym pisarzem, przez dom Ainsworthów przewijają się naprawdę głośne nazwiska, jak choćby sam Charles Dickens, George Cruikshank, Marguerite Gardiner Blessington czy William Thackeray. Eliza siedzi z nimi przy jednym stole, ma okazję powierzchownie ich poznać i porozmawiać z nimi. Jednocześnie jest też pierwszym czytelnikiem i nieoficjalnym redaktorem swojego kuzyna, coraz gorzej znosząc jego rosnącą grafomanię. Drugim ważnym wątkiem w powieści jest proces, którym żyła cała XIX-wieczna Anglia – Arthur Orton podszywał się pod Sir Rogera Tichborne’a, usiłując wyłudzić majątek po mężczyźnie, który zginął na morzu. Toczy się więc roczny proces, ówcześnie najdłuższe postępowanie sądowe w Wielkiej Brytanii, w którym setki świadków pomagają ustalić, czy Pretendent jest tym, za kogo się podaje. Postać Andrew Bogle’a, czarnoskórego służącego Tichborne’a, wprowadza z kolei trzeci i istotny temat do książki, a mianowicie niewolnictwo i plantacje trzciny cukrowej na Jamajce. Bogaci Brytyjczycy żyją jak żyją u siebie w kraju, bo ich zarządcy skutecznie i krwawo prowadzą ich wielkie posiadłości na wyspie. Zresztą sam mąż pani Touchet tak właśnie dorobił się swojego majątku, a zdająca sobie sprawę z sytuacji gospodyni postanawia nie podejmować przysługujących jej stu funtów rocznie – kwoty, za którą swobodnie można się było utrzymać. Kiedy pojawiają się dwie wnuczki jej męża, owoc romansu z czarnoskórą kobietą, postanawia oddać im przysługującą jej sumę i w ten sposób zapewnić im godne życie.

Mnogość wątków i postaci

Dużo tematów jak na jedną powieść? Bardzo dużo, zwłaszcza, że poczesne miejsce zajmuje też sama pani Touchet i jej rozmyślania dotyczące pozycji kobiet w społeczeństwie, ich roli (często po prostu pięknej ozdoby przy stole), koligacji rodzinnych i związanych z nimi przesunięć na linii dziedziczenia, czy próbie dotarcia do sedna drugiej osoby. Eliza jest „tą drugą” w małżeństwie Williama, towarzyszy swojemu kuzynowi wiernie i ma w nim dobrego słuchacza i przyjaciela. Wątek pani Annie Frances Ainsworth, z którą Elizę łączyły również relacje homoseksualne, fakt, że musiało jej być ciężko w tym układzie, został zgrabnie pominięty. Zresztą wiele potencjalnie ciekawych wątków jest tu potraktowanych po łebkach. Postać Dickensa jest ledwie zarysowana, bohaterów przez strony powieści przewala się istny multum, a jednak prawie nikogo nie poznajemy dobrze. Ważne tematy też nie wydają się odpowiednio pogłębione.

Trudna do przyswojenia forma

Z pewnością z czytaniu nie pomaga tez sama forma powieści, na wzór XIX-wiecznej literatury podzielonej na tomy (jest ich aż osiem). Jednak o ile w wielkich powieściach bohaterowie są dobrze nakreśleni, a rozdziały są stosownej długości, Smith kreśli kilkustronicowe rozdzialiki, dodatkowo mocno skacząc w czasie. To znacznie utrudnia orientację w książce i zwyczajnie męczy. Ja miałam kryzys gdzieś na wysokości setnej strony, ale dotrwałam do końca. Czy było warto? Nie. Czuję się oszukana.

Moja ocena: 6/10.

Zadie Smith, Oszustwo
Wydawnictwo Znak, Kraków 2024
Tłumaczenie: Justyn Hunia
Liczba stron: 528
ISBN: 978-83-240-6842-5

**************************************************************************************

Fraudulent literature 

Sometimes it's worth trusting your first impression and putting the book aside. Stop reading and don't be bothered with it. I have the second proof this year that my intuition is right and even after reading it to the end, it turns out that it was simply a waste of time. There's so much beautiful literature around, why spend time on poor one?

A fragmentary image of 19th-century England

Zadie Smith's new book The Fraud tempts with a beautiful cover announcing a reinterpretation of Victorian literature and an almost new Jane Austen. Unfortunately, the "triumphant return of Zadie Smith" does not turn out to be triumphant at all. The novel tells the story of Eliza Touchet, who, after the death of her husband and son, lives with her cousin and his wife, having affairs and sleeping with both of them. Since William is a widely read writer, some really big names pass through the Ainsworth household, such as Charles Dickens himself, George Cruikshank, Marguerite Gardiner Blessington and William Thackeray. Eliza sits at the same table with them, has the opportunity to get to know them a little and talk to them. At the same time, she is also her cousin's first reader and unofficial editor, increasingly unable to tolerate his growing graphomania. The second important thread in the novel is the trial that the whole of 19th-century England was interested in - Arthur Orton impersonated Sir Roger Tichborne, trying to extort the fortune of a man who died at sea. So a year-long trial takes place, at that time the longest court proceedings in Great Britain, in which hundreds of witnesses help to determine whether the Pretender is who he claims to be. The character of Andrew Bogle, Tichborne's black servant, introduces the third and most important theme to the book, namely slavery and sugar cane plantations in Jamaica. The wealthy British live as they do at home, because their managers effectively and bloodily run their large estates on the island. Incidentally, Mrs. Touchet's husband himself made his fortune in this way, and the housewife, aware of the situation, decides not to take the hundred pounds a year she is entitled to - an amount that would easily support her. When her husband's two granddaughters appear, the fruit of an affair with a black woman, she decides to give them the amount she is entitled to and in this way provide them with a decent life.

A multitude of plots and characters

A lot of topics for one novel? Precisely, especially since Mrs. Touchet herself and her reflections on the position of women in society, their role (often simply a beautiful decoration at the table), family connections and related shifts in the line of inheritance, or an attempt to get to the heart of the other person also occupy a prominent place. Eliza is the "other" in William's marriage, she accompanies her cousin faithfully and has him as a good listener and friend. The storyline of Mrs. Annie Frances Ainsworth, with whom Eliza also had homosexual relations, and the fact that it must have been difficult for her in this arrangement, has been neatly omitted. Besides, many potentially interesting threads are treated here in a haphazard manner. Dickens's character is barely outlined, a veritable multitude of characters flow through the pages of the novel, and yet we hardly get to know anyone well. Important topics also do not seem to be adequately deepened.

A difficult-to-digest form

The form of the novel itself certainly does not help with reading either, following the example of 19th-century literature divided into volumes (there are as many as eight of them). However, while in great novels the characters are well outlined and the chapters are of an appropriate length, Smith writes chapters of several pages, additionally jumping around in time. This makes it much more difficult to find your way around the book and is simply tiring. I had a crisis somewhere around the hundredth page, but I made it to the end. Was it worth it? No. There’s been a literaty fraud.

My rating: 6/10.

Author: Zadie Smith
Title: The Fraud
Publishing House: Wydawnictwo Znak, Kraków 2024
Translation: Justyn Hunia
Number of pages: 528
ISBN: 978-83-240-6842-5