Próba uchwycenia wszystkiego
Wierna swojej tradycji zabierania
pisarzy lokalnych do krajów do których jeżdżę, tym razem zabrałam ze sobą do
Meksyku książkę Valerii Luiselli Archiwum zaginionych dzieci. Chociaż
akcja dzieje się w Stanach Zjednoczonych, w dużej mierze dotyczy bardzo
bieżących tematów – dramatu imigrantów na granicy amerykańsko-meksykańskiej.
Temat tym boleśniejszy, że Luiselli pisze o traumie dzieci, często nielegalnie
i w nieludzkich warunkach przekraczających pilnie strzeżoną granicę,
podróżujących w poszukiwaniu pracujących na czarno rodziców. Myślę, że w
obecnej sytuacji politycznej temat ten będzie jeszcze bardziej aktualny.
Valeria Luiselli to meksykańska pisarka
mieszkająca na stałe w USA, autorka pięciu powieści, z czego Archiwum
zaginionych dzieci jest pierwszą książką napisaną po angielsku. Skupione
zdjęcie autorki na okładce dobrze oddaje wysiłek i trud włożony w kompozycję
powieści, jak również koncentrację, której ta książka wymaga. Powieść opowiada
o podróży patchworkowej rodziny – matki i jej pięcioletniej córki oraz jej męża
i jego dziesięcioletniego syna w głąb Ameryki. Utwór podzielony jest na cztery
części i ma dwóch różnych narratorów – z jednej strony jest to matka, dokumentalistka,
opisująca swoje rozpadające się małżeństwo, z drugiej strony to jej przybrany
syn. Oba obrazy są jednostronne i niepełne. Ważnym elementem jest przytaczane w
dużych fragmentach wstrząsające Archiwum zagubionych dzieci, stanowiące
relację nielegalne podróży małych Meksykańczyków do Stanów Zjednoczonych, przypominające
opisy dziecięcych wypraw krzyżowych. Dodatkowo, część rozdziałów zawiera
dokładne opisy zawartości siedmiu pudeł, które rodzina zabrała w swoją podróż
przez Stany, a opisy te stanowią istotną część opowiadanej historii.
Rodzina składa się z żony i męża,
obojga zajmujących się nagrywaniem różnego rodzaju dźwięków, by je utrwalić i
zachować dla kolejnych pokoleń. Jednak każde z małżonków podchodzi do swojej
pracy w inny sposób i ma wobec niej inne oczekiwania. Żona ma podejście
bardziej dziennikarskie, analityczne, chce budować jakąś historię. Mąż zaś jest
bardziej archiwistą, dokumentarzystą, zapisuje dźwięki w ogromnej bibliotece.
Parze towarzyszą dzieci z poprzednich związków, bezimienny 10-letni syn
mężczyzny i bezimienna 5-letnia córeczka kobiety. Dzieci przedstawione są ze
swoimi charakterystycznymi cechami i zachowaniami, ale brak imienia sprawia, że
stają się poniekąd upostaciowieniem wszystkich poszukujących swoich rodziców
dziećmi, bardziej symbolem, niż rzeczywistymi postaciami.
Rozpad relacji
Luiselli dotyka bowiem wielu
tematów w swojej monumentalnej powieści – po pierwsze, rozpadu rodziny.
Towarzysząc mężowi z poszukiwaniu śladów Indian Apaczów, kobieta zdaje sobie
sprawę, że to ich ostatnia wspólna podróż, a dalsze ścieżki obojga rodziców i
dzieci będą już biegły osobno. Małżeństwo dobiega końca po cichu, niemal
niezauważalnie, a wspólne życie niegdyś zakochanych w sobie ludzi cicho dobiega
końca. Nie ma dramatycznej awantury czy kości niezgody, pojawiają się różne
zainteresowania i potrzeby zawodowe, które prowadzą w przeciwnych kierunkach.
Po drugie, szalenie istotna jest
relacja rodzic-dziecko, zarówno w opisywanej konkretnej rodzinie patchworkowej,
gdzie syn, słuchając opowieści swojej mamy, postanawia uciec z młodszą siostrą,
bo wierzy, że wtedy mama zainteresuje się nimi bardziej. W szerszej skali mamy
dramat dzieci meksykańskich, podróżujących nielegalne do swoich rodziców
imigrantów, pracujących na czarno w USA. Często ich pełna trudów podróż kończy
się deportacją na granicy.
Po trzecie, w jeszcze szerszym
przełożeniu, mamy dominację jednej nacji nad drugą, upokorzenie i upadek
Apaczów po przegranej wojnie, stanowiące swoistego rodzaju odzwierciedlenie
obecnej amerykańsko-meksykańskiej sytuacji. Oboje rodziców potrafi dostrzec w
tej sytuacji zarówno jednostkowy dramat, jak i szersze zjawisko.
Próba totalnego zapisu
Mam też wrażenie, że
skomplikowana forma książki i jej wielowymiarowość – pokazanie osobistych
zapisków, wycinków z gazet, map, raportów, aż po zrobione podczas wyjazdu
zdjęcia, stanowi próbę uchwycenia życia w jego wymiarowości i wielogłosowości. Luiselli
podjęła karkołomną próbę stworzenia archiwum totalnego, możliwie pełnego, a
przecież tak niedoskonałego i niepełnego. Zapewne, gdyby to było możliwe, do książki
dołączona byłaby płyta z nagrywanymi dźwiękami, tak starannie opisanymi przez
autorkę. Ta wielowymiarowość i wielogatunkowość powieści robi na mnie duże
wrażenie.
Dochodzę do wniosku, że powinnam
dodać nowe określenie w recenzjach czytanych książek – literatura ważna. Byłyby
to książki poruszające tematy zupełnie innej wagi czy ciężkości, w odróżnieniu
od często czytanej przeze mnie literatury rozrywkowej (kryminały, literatura
obyczajowa). Archiwum zagubionych dzieci ma zupełnie inny ciężar gatunkowy i
plasuje się – w moim prywatnym odczytaniu – obok Kolonii Audrey Magee
czy Pieśni proroczej Paula Lyncha. To typ książki, która ma coś ważnego
do powiedzenia o otaczającym świecie. Dlatego warto sięgnąć po tę niełatwą
pozycję i pogrążyć się w lekturze, niekoniecznie w Meksyku.
Moja ocena: 8/10.
Valeria Luiselli, Archiwum zagubionych dzieci
Wydawnictwo Pauza, Warszawa 2021
Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski
Liczba stron: 528
ISBN: 978-83-961899-4-3
********************************************************************************
Attempt at a Total Archive
True to my tradition of taking
local writers to the countries I travel to, this time I took Valeria Luiselli's
book Lost Children Archive with me to Mexico. Although the action takes place
in the United States, it largely concerns very current topics - the drama of
immigrants on the US-Mexico border. The topic is all the more painful because
Luiselli writes about the trauma of children, often crossing the heavily
guarded border illegally and in inhumane conditions, traveling in search of
parents working illegally. I think that in the current political situation,
this topic will be even more relevant.
Valeria Luiselli is a Mexican
writer living permanently in the US, the author of five books, of which Lost
Children Archive is the first one written in English. The concentrated
photo of the author on the cover well reflects the effort and toil put into the
composition of the novel, as well as the concentration that this book requires.
Publication tells the story of a journey of a patchwork family – a mother and
her five-year-old daughter, and her husband and his ten-year-old son, into the
heart of America. The work is divided into four parts and has two different
narrators – on one side it is the mother, a documentarian, describing her
disintegrating marriage, on the other side it is her step-son. Both images are
one-sided and incomplete. An important element is the shocking Lost Children
Archive, quoted in large fragments, which is an account of the illegal
journeys of young Mexicans to the United States, reminiscent of descriptions of
children's crusades. Additionally, some chapters contain detailed descriptions
of the contents of seven boxes that the family took on their journey through
the States, and these descriptions are an important part of the story told.
The family consists of a wife and
a husband, both involved in recording various types of sounds to preserve them
for future generations. However, each of the spouses approaches their work in a
different way and has different expectations of it. The wife has a more
journalistic, analytical approach, she wants to build some kind of story. The
husband is more of an archivist, a documentarian, recording sounds in a huge
library, bu without any commentary. The couple is accompanied by children from
previous relationships, the man's unnamed 10-year-old son and the woman's
unnamed 5-year-old daughter. The children are presented with their
characteristic features and behaviors, but the lack of a name makes them
become, in a way, a personification of all the children searching for their
parents, more of a symbol than real characters.
The breakdown of relationships
Luiselli touches on many topics
in her monumental novel - first of all, the breakdown of the family.
Accompanying her husband on his search for traces of the Apache Indians, the
woman realizes that this is their last journey together, and the further paths
of both parents and children will run separately. The marriage ends quietly,
almost imperceptibly, and the life together of people who were once in love
quietly comes to an end. There is no single dramatic event, simply different
interests and professional needs appear, which lead in opposite directions.
Secondly, the parent-child
relationship is extremely important, both in the patchwork family, where the
son, listening to his mother's stories, decides to run away with his younger
sister, because he believes that then his mother will be more interested in
them. On a broader scale, we have the drama of Mexican children being smuggled
to their immigrant parents, working illegally in the USA. Their hard journey
often ends with deportation at the border.
Thirdly, on an even broader
scale, we have the domination of one nation over another, the humiliation and
downfall of the Apaches after the lost war, which is a kind of reflection of
the current American-Mexico situation. The parents are able to see in this
situation both an individual drama and a broader phenomenon.
An Attempt at a Total Record
I also have the impression that
the complicated form of the book and its multidimensionality - showing personal
notes, newspaper clippings, maps, reports, and photos taken during the trip -
is an attempt to capture life in its dimensionality and multi-voice. Luiselli
has made a daring attempt to create a total archive, as complete as only
possible, and yet so imperfect and lacking. Surely, if it was possible, the
book would have been accompanied by a disc with recorded sounds, so carefully
described by the author. This multidimensionality and multi-genre nature of the
novel made a great impression on me.
Important Literature
I come to the conclusion that I should add a new term in the reviews of books I read – important literature. These would be books that touch on topics of a completely different weight or gravity, in contrast to the entertainment literature I often read (crime stories, social literature). The Lost Children Archive has a completely different feeling and is placed – in my personal reading – next to Audrey Magee's Colony or Paul Lynch's Prophet Song. This is the type of book that has something important to say about the world around us. That is why it is worth reaching for this difficult position and immersing yourself in reading, not necessarily in Mexico.
My rating: 8/10.
Author: Valeria Luiselli
Title: Lost Children Archive
Publishing House: Wydawnictwo Pauza, Warsaw 2021
Translation: Jerzy Kozłowski
Number of pages: 528
ISBN: 978-83-961899-4-3
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz