Karl Ove Knausgård, Jesień (Om høsten)

Najpiękniejszy pomnik rodzicielstwa

Jesień była pierwszą książką Karla Ovego Knausgårda, którą przeczytałam. W sumie zwlekałam z recenzją licząc na to, że zdołam przeczytać całą tetralogię z porami roku (jak cykl Ali Smith), ale niestety mi się nie udało. Dlatego zasiadam do tej mocno spóźnionej recenzji z późniejszą wiedzą o Mojej walce, ale braku znajomości zakończenia cyklu.

Zaskakująca treść w pięknej formie

Powieść podzielona jest na trzy części – wrzesień, październik i listopad, a każdą z nich rozpoczyna jeden dłuższy list do córki. Po nich następują półtorastronicowe impresje/szkice/eseje na dowolny temat, i w każdej części jest ich równo 20, a te dwie formy literackie rozdzielają obrazy Vanessy Baird. Część z nich to delikatne, subtelne akwarele, część nieco brutalistyczne obrazy olejne, kreślone grubą krechą pędzla. Wielkie brawa należą się Wydawnictwu Literackiemu za piękne wydanie tej książki. Papier jest kremowy, grubszy, obrazy norweskiej artystki kolorowe, a wydanie zachwyca minimalistyczną elegancją.

Chcę Ci pokazać świat

Cykl rozpoczyna się tak samo jak u Smith tomem jesiennym, a otwarcie jest mocne i zaskakujące – to apostrofa do nienarodzonej jeszcze, ale bardzo oczekiwanej, córki. Ojciec stara się opowiedzieć swojemu przyszłemu dziecku jak najwięcej, jakby przygotować je maksymalnie na to, co je tu czeka. W swoich krótkich wprawkach opowiada o rodzinie, domu, o zwykłych, znanych nam zjawiskach, ale przede wszystkim o swojej interpretacji świata. Ten tomik to intymna rozmowa ojca z dzieckiem, pełna bliskości, troski i otwartości. Jednocześnie teksty przypominają pisarskie wprawki, nie ma w nich żadnego porządku, a książkę można czytać w dowolnej kolejności, jakby rządził nią przypadek.

Pomnik dla urody świata

Dzięki znajomości cyklu Moja walka mogę powiedzieć, że Knausgårda nie idzie na żadne kompromisy, pisze, o czym mu się żywnie podoba. Porusza zarówno tematy związane z ciałem – sikanie, wargi sromowe, wymioty, oczy, z kulturą – pojawia się Gombrowicz, Tołstoj czy Flaubert, omawiana jest twórczość Van Gogha, czy wreszcie przedmioty codziennego użytku (kalosze, łóżka, samochody, worki foliowe). Pisarz stawia patchworkowy pomnik urodzie życia, co zresztą przyznaje na samym początku: „Pokazując Ci świat, moja maleńka, przekonuję się, że warto żyć” (s. 15) – pisze w pierwszym liście.

Filozoficzne zacięcie

Przyznam, że żadna z części Mojej walki nie miała w sobie takiej subtelności jak Jesień, takiego wyczulenia na piękno świata, być może również takiego zacięcia filozoficznego. Co prawda część czytelników zwraca uwagę, że przemyślenia Knausgårda są w dużej mierze oczywiste (samotność w cierpieniu, rozważania o rosochatej wierzbie), ale dla mnie zawsze podane były w zaskakującym kontekście albo w sposób, w który sama nigdy bym o czymś nie pomyślała. Na przykład rodzicielstwie pisze autor tak: „Rodzice dają dziecku życie, dziecko daje rodzicom nadzieję. To transakcja” (s. 89). Przyznam, że czytając Jesień, zastanawiałam się od razu, komu mogę ją pożyczyć ze względu na jej subtelne piękno. Może teraz, zimą, sama sięgnę po kolejną część, poobserwować, jak ojciec dalej tłumaczy dziecku świat.

 

Moja ocena: 7/10.  

Karl Ove Knausgård, Jesień
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016
Tłumaczenie: Milena Skoczko
Ilustracje: Vannesa Baird
Liczba stron: 240
ISBN: 978-83-08-06194-7

*********************************************************************

The most beautiful monument to parenthood

Autumn was the first Karl Ove Knausgård book I read. All in all, I delayed the review hoping that I would be able to read the entire tetralogy with the seasons (like the Ali Smith series), but unfortunately I did not succeed. That's why I'm sitting down to this long overdue review with later knowledge of My Struggle but no knowledge of the end of the cycle.

Surprising content in a beautiful form

The novel is divided into three parts - September, October and November, and each of them begins with one longer letter to his daughter. These are followed by page-and-a-half impressions/sketches/essays on any subject, and there are exactly 20 of them in each part, and these two literary forms are separated by Vanessa Baird's paintings. Some of them are delicate, subtle watercolors, some are slightly brutalistic oil paintings, drawn with a thick brush strokes. Great applause to Wydawnictwo Literackie for the beautiful edition of this book. The paper is creamy and thick, the paintings of the Norwegian artist are beautifully reprinted, and the edition impresses with its minimalistic elegance.

I want to show you the world

The cycle begins in the same way as in Smith's autumn volume, and the opening is strong and surprising - it is an apostrophe to the yet unborn, but very much awaited, daughter. The father tries to tell his future child as much as possible, as if to prepare the baby for what awaits it here. In his short essays he talks about family, home, about ordinary phenomena known to us, but above all about his interpretation of the world. This volume is an intimate conversation between father and child, full of tenderness, care and openness. At the same time, the texts resemble writing exercises, there is no order in them, and the book can be read in any order, as if it was ruled by chance.

A monument to the beauty of the world

Thanks to my knowledge of the My Struggle series, I can say that Knausgård does not make any compromises, he writes about what he likes. It touches on topics related to the body - pissing, labia, vomiting, eyes, to culture - Gombrowicz, Tolstoy and Flaubert appear, Van Gogh's work is discussed, and finally to everyday objects (wellingtons, beds, cars, plastic bags). The writer erects a patchwork monument to the beauty of life, which he admits at the very beginning: "By showing you the world, my little one, I am convincing myself that life is worth living" (p. 15) – he writes in his first letter.

Philosophical content

I admit that none of the parts of My Struggle had such subtlety as Autumn, such sensitivity to the beauty of the world, perhaps also such philosophical inclination. It is true that some readers point out that Knausgård's thoughts are largely obvious (loneliness in suffering, considerations about a forked willow), but for me they were always presented in a surprising context or in a way that I would never have thought of something myself. For example the author writes about parenthood: "Parents give life to a child, a child gives parents hope. It's a transaction” (p. 89). I must admit that while reading Autumn, I immediately wondered who I could lend it to because of its subtle beauty. Maybe now, in the winter, I will reach for the next part myself, watch how the father continues to explain the world to the child.

 

My rating: 7/10.

 

Author: Karl Ove Knausgård
Title: Autumn
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016
Translation: Milena Skoczko
Illustrations: Vannesa Baird
Number of pages: 240
ISBN: 978-83-08-06194-7

Ali Smith, Pory roku: Jesień, Zima, Wiosna, Lato (Seasonal Quartet: Autumn, Winter, Spring, Summer)

Piękno czterech pór roku

Do tej pory przeczytałam już kilka powieści Ali Smith i jej styl jest niepodrabialny. Dlatego gdy wyszła czwarta, ostatnia część tetralogii Pory roku nie mogłam się powstrzymac i kupiłam całość w pięknym wydaniu WAB. Szkoda jednak, że nie zachowano szaty graficznej oryginalnego wydania z obrazami Hockney’a. Polskie wydanie, choć piękne, jednak trochę na tym traci.

Smith dość długo nosiła się z zamiarem napisania czterech książek związanych z porami roku. Gdy jej wydawca zaakceptował ten ryzykowny pomysł (książki, powstające co rok, miały odnosić sie do bieżących wydarzeń i być wydawane w rekordowo krótkim czasie sześciu tygodni), szkocka pisarka zabrała się do pracy. Książki są ze sobą połączone nie tylko budową (każda z części danej pory roku ma 3 podsumowania kolejnych miesięcy, stanowiące jedne z najpiękniejszych opisów przyrody, jakie kiedykolwiek widziałam), ale bohaterami czy stylem. Smith pisze patchworkowo, nie waha się cytować innych dzieł literackich, gazet, tweetów, a w każdej części przybliża innego artystę i odnosi się do dzieła wiodącego. Dlatego w mojej recenzji w ten właśnie sposób odniosę się do każdej z części po kolei – krótko omówię fabułę, zwrócę uwagę na literaturę i sztukę przywołaną w utworze oraz na bieżące i dawniejsze wydarzenia historyczne.

Jesień (Autumn) – Co czytasz?

Fabuła: Wieloletnia historia przyjaźni starszego już Daniela Glucka z dziewczynką Elisabeth Demand. 11-latka została sąsiadką już wtedy posuniętego w latach mężczyzny, a jej matka często zostawiała córkę pod jego opieką. Daniel wprowadził Elisabeth w świat literatury i sztuki, wspierał w trudnych chwilach, otwierał jej wyobraźnię.

Sztuka: Pauline Boty, przedstawicielka brytyjskiego pop-artu.

Literatura: Aldous Huxley, Nowy wspaniały świat; Owidiusz, Przemiany; Shakespeare.

Wydarzenia historyczne: głosowanie w sprawie Brexitu, nastroje narodowościowe, rok 2016, protesty przeciwko amerykańskiemu atakowi na Irak po atakach z 11 września, afera Profumo (romans modelki Christine Keeler z premierem Haroldem Macmillanem, który pogrążył jego rząd).

 

Zima (Winter) – Sztuka w naturze

Fabuła: Sophia Cleves widzi bezcielesną głowę, która się zmienia i towarzyszy kobiecie przez jakiś czas. Na Boże Narodzenie odwiedza ją syn Arthur z dziewczyną Charlotte oraz siostra Iris, z którą Sophia od lat nie utrzymywała kontaktu. Kłopot polega na tym, że mężczyzna rozstał się z prawdziwą Charlotte i nie wie, jak powiedzieć o tym matce, więc zatrudnia przypadkowo poznaną dziewczynę, Lux, by ją zastąpiła podczas świąt. Właśnie ta dziewczyna wydobędzie z matki Arthura najbardziej skrywaną tajemnicę o ojcu jej syna.

Sztuka: Barbara Hepworth, rzeźbiarka; Giotto.

Literatura: Charles Dickens, Opowieść wigilijna; Shakespeare, Cymbelin.

Wydarzenia historyczne: obóz pokoju w Greenham z 1981 roku w proteście przeciwko jądrowym zbrojeniom; fala imigrantów próbujących się dostać do Europy; prezydentura Donalda Trumpa.

Wiosna (Spring) – Dzięchuje

Fabuła: Richard Lease, reżyser filmowy, wysiada na przypadkowej stacjii w Szkocji (Kingussie) i będzie usiłował popełnić samobójstwo, kładąc się pod koła pociągu. Uratuje go dziwaczna postać, Florence, 12-letnia dziewczynka, która wcześniej odwiedziła strzeżony ośrodek dla cudzoziemców, w którym pracuje druga kluczowa postać, Brittany Hall. Po rozmowie z dziewczynką wszystkie sanitariaty zostają dokładnie wyszorowane, a warunki dla przetrzymywanych tam ludzi nieco się poprawiają. Florence podróżuje wraz z Brit aż do Szkocji, gdzie ich ścieżki krzyżują się z nieszczęśliwym i podrążonym w żałobie po śmierci swojej wieloletniej przyjaciółki i kochanki Patricii Heal Richardem. W tle sieć Auld Alliance, pomagająca imigrantom zdobyć brytyjską tożsamość i osiedlić się w kraju.

Smith nabija się również przy okazji ze współczesnej sztuki filmowej (pod postacią scenarzysty Martina Terpa), który pisze sceny erotyczne pomiędzy Rilkem a Mansfield, którzy w rzeczywistości nigdy się nie spotkali. Seks w wagoniku kolejki linowej pomiędzy dwoma gigantami liteartury XX wieku?

Sztuka: Tacita Dean, rysunki gór kredą na tablicy.

Literatura: Rainer Maria Rilke; Katherine Mansfield, Dzienniki oraz Listy; Charles Dickens, Opowieść o Richardzie Dubeltowym; Percy Bysshe Shelley, Chmura.

Wydarzenia historyczne: Brexit, zamieszki w Irlandii z 1922 po zabójstwie Michaela Collinsa; krwawa niedziela w Londonderry z 1972; skazanie Maguire’ów w 1976 roku; Windrush, Greenfell; kryzys migracyjny.

 

Lato (Summer) – w lecie chodzi o wyobrażony koniec

Fabuła: Sacha Greenlaw i jej młodszy brat Robert mieszkają wraz z rozwiedzioną matką w Brighton. Robert robi swojej siostrze psikusa, przyklejając jej do dłoni klepsydrę na plaży i ucieka. Dziewczynkę do domu odprowadzają Charlotte i Arthur, których znamy z części drugiej. Podczas rozmowy z nowo poznanymi ludżmi matka zgadza się pojechać z nimi i dziećmi do Suffolk, gdzie w młodości występowała w sztuce Shakespeare’a. Chłopiec ma fioła na punkcie Einsteina, a dziewczyna pisuje listy o jerzykach do osadzonego w ośrodku SOC-u imigranta Hero.

Daniel Gluck wspomina swój pobyt w obozie dla cudzoziemców w Ascot w Wielkiej Brytanii podczas drugiej wojny światowej, gdzie był wraz z ojcem przetrzymywany jako obywatel wrogiego państwa. Jego siostra Hannah Gluck pomaga w czasie wojny przekraczać ludziom granice w poszukiwaniu bezpieczeństwa. Do Daniela, obecnie przebywającego w domu opieki, przyjeżdża Arthur (by oddać mu kamień, fragment rzeżby Barbary Hepworth) i tak poznaje Elisabeth, w której się zakochuje.

Tymczasem Charlotte mieszka z ciotką Arta, Iris, w jej wielkim domu. Dawna aktywistka postanawia przyjąć pod swój dach grupę imigrantów zwolnionych z SOCu – wśród nich jest i Hero, a właściwie Anh Kiệt.

Sztuka: Lorenza Mazetti, reżyserka filmowa i malarka; Fred Uhlman, rysunki tuszem.

Literatura: Charles Dickens, David Copperfield; William Shakespeare, Zimowa opowieść; Rilke, Wazon róż.

Wydarzenia historyczne: II wojna światowa, przetrzymywanie obywateli wrogich państw w obozach na terenie Wielkiej Brytanii, kryzys migracyjny, Brexit.

Z każdą swoją książką Smith udowadnia, że wiele jest jeszcze w literaturze do zrobienia, wiele granic do przesunięcia, zabiegów stylistycznych do wykorzystania. W żadnej innej twórczości tak nie widać pracy na żywym organizmie prozy. Pisarka odważnie korzysta zarówni z klasyki brytyjskiej (i nie tylko), jak i ze współczesnych tekstów kultury. Jednocześnie udowadnia, że jest uważnym obserwatorem i uczestnikiem świata sztuki.

Pory roku sprytnie się łączą w finalnym tomie Lato, bohaterowie wskakują na swoje miejsca, a ich relacje wyjaśniają się i zaczynają ściśle łączyć. Powieści można czytać osobno, choć polecałabym czytać czteropak jako całość i w odpowiedniej kolejności (pierwsza była Jesień). Niektóre wątki przeplatają się we wszystkich czterech tomach (postać i twórczość Charliego Chaplina, opisy przyrody, korporacja SA4A), ale każda część stanowi piękną i poruszającą etiudę. Moje jedyne zastrzeżenie dotyczy bardzo mocnego umiejscowienia powieści w czasie i współczesnej polityce. Obawiam się, że dzieło Smith może się przez to szybciej zestarzeć. Z przyjemnością powrócę do niego za parę lat, żeby się o tym przekonać.

 

Moja ocena: 8/10.

Ali Smith, Jesień

Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021 

Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski 

Liczba stron: 304 

ISBN: 978-83-280-6016-6

Ali Smith, Zima

Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021 

Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski 

Liczba stron: 320 

ISBN: 978-83-280-8495-7

Ali Smith, Wiosna

Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021 

Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski 

Liczba stron: 320 

ISBN: 978-83-280-8765-1

Ali Smith, Lato

Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021 

Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski 

Liczba stron: 384 

ISBN: 978-83-280-8968-6

_____________________________________________________________________

So far I have read a few of Ali Smith's novels and her style is unmistakable. That's why when the fourth and final part of the Season's tetralogy was released, I couldn't help but buy the whole thing in a beautiful edition by the WAB Publishing House. It is a pity, however, that the artwork of the original edition with Hockney's paintings has not been preserved. The Polish edition, although beautiful, loses a bit of it.

Smith’s been planning writing four books related to the seasons. Once her publisher accepted this risky idea (the books, produced one each year, were to relate to current events and be published in an extremely short time of six weeks), the Scottish writer went to work. Books are linked not only by their structure (each part of a given season has 3 summaries of the following months, which are one of the most beautiful descriptions of nature I have ever read), but by characters or style. Smith writes in patchworks, does not hesitate to quote other literary works, newspapers, tweets, and each part introduces a different artist and refers to the leading work. That is why in my review this is how I will refer to each book as well - I will briefly discuss the plot, pay attention to the literature and art referred to in the work, as well as current and past historical events.

Autumn - What are you reading?

Plot: The long story of friendship between the older Daniel Gluck and the girl Elisabeth Demand. The 11-year-old became a neighbor of an already advanced-in-years man, and her mother often left her daughter in his care. Daniel introduced Elisabeth to the world of literature and art, supported her in difficult times, sculptured her imagination.

Art: Pauline Boty, female representative of British pop art.

Literature: Aldous Huxley, Brave New World; Ovid, Transformations; Shakespeare.

Historical events: Brexit vote, national sentiment, 2016, protests against the US attack on Iraq after the 9/11 attacks, the Profumo scandal (model Christine Keeler's romance with Prime Minister Harold Macmillan who plunged his government).

 

Winter - Art in nature

Plot: Sophia Cleves sees a disembodied head that changes in time and accompanies the woman for a while. At Christmas, she is visited by her son Arthur with his girlfriend Charlotte and later on by her sister Iris, with whom Sophia has not been in contact for years. The trouble is, the man broke up with the real Charlotte and doesn't know how to tell his mother about it, so he hires a girl he accidentally meets, Lux, to replace her during the holidays. It is this girl who will extract from Arthur's mother the most hidden secret about the father of her son.

Art: Barbara Hepworth, sculptor; Giotto.

Literature: Charles Dickens, A Christmas Carol; Shakespeare, Cymbelin.

Historical events: the 1981 Greenham Peace Camp in protest against nuclear weapons; wave of immigrants trying to enter Europe; presidency of Donald Trump.

 

Spring - Thuck you

Plot: Richard Lease, a film director, gets off at a random station in Scotland (Kingussie) and will try to commit suicide by lying under the wheels of the train. He will be saved by a bizarre figure, Florence, a 12-year-old girl who previously visited a guarded center for foreigners where another key character, Brittany Hall, works. After talking to the girl, all toilets are thoroughly scrubbed, and the conditions for the people detained there improve slightly. Florence travels with Brit as far as Scotland, where their paths cross with Richard, unhappy and mourning after the death of his longtime friend and lover Patricia Heal. In the background, the Auld Alliance network, helps immigrants acquire a British identity and settle in the country.

Smith also makes fun of the contemporary film art (in the guise of screenwriter Martin Terp), who writes erotic scenes between Reiner Maria Rilke and Katherine Mansfield who have never actually met. Sex in a cable car between two giants of the 20th century literature?

Art: Tacita Dean, chalk drawings of mountains on a blackboard.

Literature: Rainer Maria Rilke; Katherine Mansfield, Journals and Letters; Charles Dickens, The Tale of Richard Dubeltowy; Percy Bysshe Shelley, Cloud.

Historical events: Brexit, the 1922 riots in Ireland after the murder of Michael Collins; Londonderry's Bloody Sunday 1972; the conviction of the Maguires in 1976; Windrush, Greenfell; migration crisis.

 

Summer - summer is about an imaginary end

Plot: Sacha Greenlaw and her younger brother Robert live with their divorced mother in Brighton. Robert plays a trick on his sister by sticking a sandglass to her hand on the beach and runs away. The girl is escorted home by Charlotte and Arthur, whom we know from the second part. While talking to new people, the mother agrees to travel with them and the children to Suffolk, where she starred in a Shakespeare play in her youth. The boy is crazy about Einstein, and the girl writes letters about swifts to the immigrant Hero imprisoned in the SOC center.

Daniel Gluck recalls his stay at the Ascot foreigner camp in Great Britain during the Second World War, where he and his father were held as a citizen of a hostile country. His sister Hannah Gluck helps people cross borders in search of safety during the war. Arthur comes to Daniel, currently in the nursing home (to give him a stone, a fragment of Barbara Hepworth's sculpture), and this is how he meets Elisabeth, with whom he falls in love.

Meanwhile, Charlotte lives with Art's aunt Iris in her big house. The former activist decides to take under her roof a group of immigrants released from SOC - among them there is Hero, or rather Anh Kiệt.

Art: Lorenza Mazetti, film director and painter; Fred Uhlman, ink drawings.

Literature: Charles Dickens, David Copperfield; William Shakespeare, The Winter's Tale; Rilke, Vase of Roses.

Historical events: World War II, detention of citizens of hostile countries in camps in Great Britain, migration crisis, Brexit.

 

With each of his books, Smith proves that there is still much to be done in literature, many boundaries to be shifted, many stylistic procedures to be used. No other work presents the scale of work done on the body of literature. The writer boldly uses both British (and other) classics and contemporary cultural texts. At the same time, she proves to be an attentive observer and participant of the world of Art.

The Seasons are cleverly combined in the final volume of Summer, where the characters jump into their places, and their relationships clear up and begin to tightly connect. The novels can be read separately, although I would recommend reading the four-pack as a whole and in the correct order (Autumn was the first one). Some themes are intertwined in all four volumes (Charlie Chaplin's character and work, nature descriptions, SA4A corporation), but each part is a beautiful and touching etude. My only objection is to the novel's very strong place in time and contemporary politics. I am afraid that Smith's work may age faster because of this. I will be happy to come back to it in a few years to find out.

 

My rating: 8/10.

 

Ali Smith, Autumn

Publishing House: WAB, Warszawa 2021 

Translation: Jerzy Kozłowski 

Number of pages: 304 

ISBN: 978-83-280-6016-6

Ali Smith, Winter

Publishing House: WAB, Warszawa 2021 

Translation: Jerzy Kozłowski 

Number of pages: 320 

ISBN: 978-83-280-8495-7

Ali Smith, Spring

Publishng House: WAB, Warszawa 2021 

Translation: Jerzy Kozłowski 

Number of pages: 320 

ISBN: 978-83-280-8765-1

Ali Smith, Summer

Publishing House: WAB, Warszawa 2021 

Translation: Jerzy Kozłowski 

Number of pages: 384 

ISBN: 978-83-280-8968-6

Andrzej Stasiuk, Fado

Fado czytałam na raty. Od początku mnie urzekło, a potem jeden z moich autorytetów literackich powiedział, że Stasiuk to grafoman. I odłożyłam na bok. Teraz, przy końcu roku, żeby było uczciwie, doczytałam do końca i zawdzięczam pisarzowi jednego z najpiękniejszych Sylwestrów w życiu. Spokojnego, refleksyjnego, pełnego zachwytów.

Czas się zatrzymał

Fado (z portugalskiego los, przeznaczenie) to niewielki zbiór krótkich esejów, niepowiązanych ze sobą fabularnie, stanowiących odłamki pamięci, przemyślenia, wspomnienia autora. W dużej mierze to zapiski z jego podróży na wschód – głównie południowy. Albania, Rumunia, Macedonia, Słowacja, Węgry, Bałkany, Karpaty, Galicja i oczywiście Polska.  Stasiuk pisze bowiem, że „Podróżować znaczy żyć. A w każdym razie żyć podwójnie, potrójnie, wielokrotnie” (s. 39). Sami odtworzyliśmy kawałek jego wędrówek nawiązujący do wcześniejszej książki Jadąc do Babadag. Paradoksalnie, o taki podróżach autor pisze w Fado tak: „Czy jest szlachetniejszy rodzaj podróży niż podróż śladami pisarza, którego książki się podziwia? Tak, to pielgrzymka. Przecież pielgrzymki to nic innego jak starsze siostry podróży jako takich” (s. 39).

Stasiuk jest wrażliwy na piękno odwiedzanych krajów w spokojny, refleksyjny sposób. Zachwycił mnie zwłaszcza opis jesieni z eseju Połowa października, powrót, gdzie pisarz zauważa, że „nie ma piekniejszego światła niż światło jesieni” (s. 108), a cały utwór jest opisem październikowego dnia. „Powoli robilo się popołudnie i światło gęstniało, zamieniało się w płynny miód, w blask, jaki można zobaczyć na starych ikonach” (s. 110). To zdecydowanie mój ulubiony fragment całego zbioru.

Pisarz pięknie i przejmująco pisze zarówno o szczególnych momentach w przeciągu roku (Zaduszki), jak i ważnych momentach w historii (pontyfikat i śmierć Jana Pawła II). Właśnie w Zaduszkach Stasiuk pisze, że udając się co roku na groby „Odwiedzamy własną przeszłość zakopaną półtora metra pod ziemią” (s. 113). Widok zaś morza światła o zmierzchu „To jeden z najbardziej przejmujących widoków, jakie mozna zobaczyć w Polsce. Ten obraz mówi o nas więcej, niż sami jesteśmy w stanie wypowiedzieć i pojąć” (s. 114). Pontyfikat papieża-Polaka opisuje mądrze i zwięźle. Przy pierwszej wizycie tłum zamienia się w społeczeństwo, i jest to efekt trwały. Natomiast śmierć papieża to zdarzenie łączące ludzi ponad narodowościami. Papież miał bowiem „odwagę pokazać całemu światu, jak umiera człowiek” (s. 150). Co więcej, niósł swój krzyż do samego końca.

Bardzo podobał mi się również esej Nasza gra w Bildung, gdzie Stasiuk pisze o swojej dorastającej córce. Zauważa podobieństwa, ale równiez proces dorastania i dojrzewania swojej latorośli. „Lubię w nocy przechadzać się po domu i obserwować, jak powiększa się jej życie” (s. 136). „W jakimś sensie jej zysk jest moja straytą,” pisze (137).

Przypadek? Nie sądzę

A skąd tytuł? Od portugalskiego gatunku muzycznego fado, śpiewanego przez wokalistę lub wokalistę z akompaniamentem dwóch gitar. Podróżując przez Albanię, pisarz usłyszał utwór fado w taksówce. „Z radia dobiegał kobiecy głos. Gdy wjeżdżaliśmy do miasta, raptem pojąłem, że ten śpiew to portugalskie fado. Są takie zbiegi okoliczności, które przypominają wyrafinowany plan,” pisze Stasiuk (s.49). Podobnego zbiegu okoliczności dopatruję się w mojej lekturze tej prozy w ostatnim dniu 2020 roku. Piękny, wyciszony, refleksyjny Sylwester. Piękne dzięki, Panie Andrzeju!

Moja ocena: 7/10.

 

Andrzej Stasiuk, Fado

Wydawnictwo Czarne

Wołowiec 2006

Liczba stron: 174

ISBN: 078-83-89755-75-0

 

___________________________________________________________________________________

I read Fado in installments. I was captivated by it from the beginning, and then one of my literary authorities said that Stasiuk is a scribbler. And I put it aside. Now, at the end of the year, I have read to the end and I owe the writer one of the most beautiful New Years Eve in my life. Calm, reflective, full of admiration.

The time has stopped

Fado (from Portuguese, meaning fate, destiny) is a concise collection of short essays, unrelated to each other in their storylines, being fragments of memory, reflections, memories of the author. These are largely records from his travels to the east - mainly south-eats. Albania, Romania, Macedonia, Slovakia, Hungary, the Balkans, the Carpathians, Galicia and of course Poland. Stasiuk writes that ‘To travel means to live. And at least to live twice, three times, numerous times’ (p. 39). We recreated a piece of his travels by ourselves, referring to the earlier book Going to Babadag. Paradoxically, the author writes about such journeys in Fado: ‘Is there a nobler kind of journey than a journey in the footsteps of a writer whose books are admired? Yes, it's a pilgrimage. After all, pilgrimages are nothing more than the older sisters of the journey as such’(p. 39).

Stasiuk is sensitive to the beauty of the visited countries in a calm, reflective way. I was especially delighted with the description of autumn in the essay Mid-October, Return, where the writer notes that ‘there is no more beautiful light than the light of autumn’ (p. 108), and the entire work is a description of an October day. ‘The afternoon was slowly approaching and the light thickened, it turned into liquid honey, into a glow that can be seen on old icons’ (p. 110). This is definitely my favorite part of the entire collection.

The writer writes beautifully and poignantly about both special moments during the year (All Souls’ Day) and important moments in history (the pontificate and death of John Paul II). It is in All Souls’ Day that Stasiuk writes that when we go to the graves every year, ‘We visit our own past, buried a meter and a half underground’ (p. 113). And the view of the sea of ​​light at dusk ‘[…] is one of the most poignant views that can be seen in Poland. This image says more about us than we are able to express and comprehend’ (p. 114). He describes the pontificate of the Polish Pope wisely and succinctly. On the first visit, the ‘crowd turns into society’, and this is a lasting effect. On the other hand, the death of the Pope is an event that unites people beyond nationalities. The Pope had ‘the courage to show the whole world how a man dies’ (p. 150). Moreover, the Pope also carried his cross to the very end.

I also really liked the essay Our game in Bildung, where Stasiuk writes about his adolescent daughter. She notices the similarities, but also the process of growing up and maturing of his offspring. ‘I like to wander around the house at night and watch her life expand’ (p. 136). ‘In a sense, her profit is my loss,’ he writes (137).

Coincidence? I don’t think so

Where does the title come from? From the Portuguese musical genre fado, sung by a singer with the accompaniment of two guitars. While traveling through Albania, the writer heard a fado song in a taxi. ‘A woman's voice came from the radio. As we drove into town, I suddenly realized the singing was Portuguese fado. There are coincidences that resemble a sophisticated plan,’ writes Stasiuk (p. 49). I see a similar coincidence in my reading of this prose on the last day of 2020. Beautiful, quiet, reflective New Year's Eve. Thanks a lot, Mr. Stasiuk!

 

My rating: 7/10.

 

Author: Andrzej Stasiuk

Title: Fado

Publishing House: Wydawnictwo Czarne

Wołowiec 2006

Number of pages: 174

ISBN: 078-83-89755-75-0