Cormac McCarthy, Krwawy południk albo wieczorna łuna na zachodzie (Blood Meridian or the Evening Redness in the West)

Zastanawiam się czasami, czy książki mają swoją aurę. Z jakiegoś powodu zastanawiałam się, czy sięgać po powieść McCarthy’ego i moje obawy okazały się słuszne. Krwawy południk okazał się naprawdę okrutny i trochę przypominał mi Malowanego ptaka Kosińskiego. To nieklasyczna powieść drogi, ponieważ bohaterowie się nie rozwijają, a ich czyny do niczego nie prowadzą. Na końcu powieści mają po prostu trochę więcej istnień na swoim sumieniu – nie tylko ludzkich, ale również zwierzęcych.

Okrucieństwo ponad wszystko

Harold Bloom, uznany krytyk literacki, twierdzi w wywiadzie dla AVClub, że to okrucieństwo tworzy tą książkę. Dla Blooma Krwawy południk to nie tylko kwintesencja i szczytowe osiągnięcie Westernu, ale również najlepsze przedstawienie okrucieństwa w literaturze[i]. Trudno się z tym nie zgodzić. Ilość morderstw, masakr, rzezi i zbrodni przedstawionych w książce sprawia, że czytelnik zaczyna reagować na nie obojętnością. Pierwsze brudne bójki wstrząsają, ale ponieważ krew leje się niemal na każdej stronie, szybko pojawia się znużenie. Niezmiennie wstrząsające dla mnie było okrucieństwo wobec zwierząt i obojętność na ich cierpienie. Zwłaszcza trzy sceny mną wstrząsnęły – topienie szczeniąt w wodzie, niedobicie makabrycznie napuchniętego po ukąszeniu jadowitego węża konia (im później zdechnie, tym dłużej będzie można go zjeść) oraz niewyprzęgnięcie czterech koni z powozu widmo, który wiózł już tylko ludzkie, rozkładające się zwłoki.

Zwłaszcza ten ostatni obraz stanowi dobre wprowadzenie do przedstawienia świata w powieści McCarthy’ego. Fabuła opiera się o wędrówkę gangu Glantona na granicy Stanów Zjednoczonych i Meksyku, i zlecone gangowi zadanie – wybijanie rdzennych mieszkańców tych terenów i przywożenie ich skalpów w rozliczeniu, a rzecz dzieje się w okolicach roku 1849. Wktórce gang zaczyna wybijać również Meksykanów i ich skalpować – ciemne włosy i karnacja sprawiają, że krwawe ochłapy nie różnią się niczym od tych indiańskich. Rzezimieszki z gangu nie mają żandnych moralnych obiekcji, a suty zarobek mogą szybko przepuścić na alkohol i kobiety: „Wjechali do miasta wynędzniali, brudni i cuchnący krwią ludności, do której obrony ich wynajęto” (s.246).

Równina, po której włóczy się gang, to nieprzyjazne miejsce. Brakuje wody, dokucza upał, wszędzie jest pełno kurzu i walają się kości pomordowanych ludzi i padłych zwierząt. Tuż po przeczytaniu Krwawego południka obejrzałam po raz kolejny film To nie jest kraj dla starych ludzi – tam świat przedstawiony jest dokładnie w ten sam sposób. Odludne, ciągnące się kilometrami równiny są miejscem nieprzyjaznym ludziom, gdzie trudno jest przeżyć: „Kolebali się dalej, o odcisk ich nieprawdziwego mozołu na tej ziemi przypominał ślady grzechotnika na piasku. Koła zaczynały pękać” (s.65).

Sędzia Holden

Najważniejszą postacią w Krwawym południku jest sędzia Holden, „najpotworniejsza postać w całej amerykańskiej literaturze. Sędzia to okrucieństwo wcielone”, mówi Bloom[ii]. Faktycznie, postać sędziego jest przerażająca. Ogromny mężczyzna, całkowicie pozbawiony włosów (a więc wyglądający trochę jak olbrzymie niemowlę), postawny, silny, a jednocześnie zwinny i pozbawiony skrupułów. Wydaje się być nieśmietrelny – zna wiele języków (m.in. narzecza indiańskie, niemiecki, holenderski), prowadzi rozległe notatki z ciekawostek, które znajduje na swojej trasie, podpuszcza ludzi na siebie, zna zagadki świata (ratuje gang, do którego dołącza w co najmniej dziwnych okolicznościach, pokazując ludziom, jak zrobić proch). Kiedy Sędzia pojawia się w jakimś miasteczku, wkrótce rozpoczynają się poszukiwania zaginionego dziecka, które potem zostaje odnalezione zgwałcone i martwe, najczęściej ze skręconym olbrzymią ręką karkiem.

Sędzia wydaje się przedwieczny – ogrom wiedzy, którą w swoim życiu zgromadził, wskazuje na setki lat doświadczenia. Jednocześnie, obsesyjnie wręcz dokumentuje różne nieznane sobie gatunki zwierząt i roślin, skał, kości w swoim notatniku. „Skoro coś istnieje na tym świecie bez mojej wiedzy, istnieje bez mojej zgody,” mówi (s. 263). „Wszędzie tutaj są zakamarki, w których tętni niezależne życie. Niezależne. Aby ziemia mogła być moja, niczemu nie wolno istnieć bez mojego zezwolenia” (s. 264). Sędzia pragnie niepodzielnej władzy nad światem, a tą władzę ma mu zapewnić wiedza i siła. Nie ma dla niego innego prawa, niż prawo pięści:

„Decyzja w sprawie życia i śmierci, w sprawie tego, co będzie i czego nie będzie, nie uwzględnia kwestii słuszności. Wyrokowi tej rangi muszą się podporządkować wszystkie mniejsze racje: moralne, duchowe, naturalne.” (s. 332)

W związku z tym dla Sędziego najwyższym bogiem jest wojna. „Jeśli wojna nie jest święta, wtedy człowiek to jedynie błazeńska gruda gliny,” mówi (s. 402). Dlatego też postanawia zabić wieloletniego towarzysza podróży, dzieciaka, którego poznał, gdy ten miał lat 16. Początkowo Sędzia uważa, że dzieciak jest tak samo bezlitosnym i obojętnym mordercą, oddanym wojnie, jak on. Jednak z czasem zauważa, że młody chłopak powstrzymuje się od bezmyślnych aktów mordu, a momentami okazuje miłosierdzie. Nie zabija nawet Sędziego, gdy ma taką możliwość. Dla Holdena to zniewaga, dlatego gdy bohaterowie spotykają się ponownie w 1878 roku, na sali może pozostać tylko jeden.

„Tylko ten, kto złożył siebie całego w ofierze na skrwawionym ołtarzu wojny, który zszedł na samo dno piekła i widział potworności w najdrobniejszym szczególe, i poznał wreszcie, że przemawiają do najgłębszych pokładów jego serca, jedynie ten umie tańczyć.” S.435

Otwarte zakończenie

Fantastyczne jest to, ze nie wiadomo, jak bezimienny dzieciak umiera – i czy w ogóle umiera. Panowie spotykają się w knajpie, gdzie Sędzia jasno komunikuje dawnemu towarzyszowi swoje zamiary. Potem mężczyźni się rozchodzą, a dzieciak idzie skorzystać z usług prostytutki. Opuszczając karczmę, zachodzi do wychodka, gdzie czeka na niego nagi sędzia, który wciąga go do środka i zamyka drzwi. W kolejnej scenie przechodnie odradzają sobie zaglądanie do kabiny, ale jeden ciekawski otwiera drzwi i mówi tylko: „O Boże przenajświętszy” (s. 439). Co tam zobaczył? Ciało dzieciaka? Jeśli tak, to czy młody mężczyzna został również zgwałcony? Czego dopuścił się Sędzia, który właśnie w najlepsze tańczy na sali, nago, i mówi, że nigdy nie śpi i nigdy nie umrze. Czy sędzia może być człowiekiem? Czy to diabeł wcielony?

Literackie odwołania

W swoim wykładzie o Krwawym południku profesor Hungerford z Yale pokazuje literackie inspiracje McCarthy’ego. Jest tam Moby Dick Melville’a (zwłaszcza jedna z początkowych scen, gdzie u Melville’a obdarty prorok Eliasz odradza Ismaelowi i Queeguegowi rejs na Pequodzie, a u McCarthy’ego w rozdziale 4 menonita odradza dzieciakowi dołączenie do gangu Glantona), Raj utracony Miltona (zwłaszcza scena ze zdobywania siarki), ale również wiele zapożyczeń i odwołań do Bilbii. Książka napisana jest w biblijnym stylu – wiele zdań połączonych jest spójnikiem „i” (zamiast być podrzędnie złożonymi), zdania są bardzo długie i w pewnien spodób podniosłe. Profesor Hungerford wskazuje, że postać sędziego Holdena została żywcem wzięta ze źródła historycznego, a mianowicie Spowiedzi Samuela Chamberlaina, który walczył dla Stanów Zjednoczonych na granicy z Meksykiem.[iii] Zainteresowanych odsyłam do dwóch ciekawych wykładów pani profesor na YouTube.

Szykując się do napisania tej recenzji pomyślałam sobie, że może jednak przeczytam tę książkę jeszcze raz. Jednak fragmenty, które sobie pozaznaczałam, skutecznie mnie do tego zniechęcają. Indianie zabijający dzieci rozłupaniem czaszki, robaki gnieżdżące się w zaropiałej i opuchniętej ranie, przypalone trupy z językami przybitymi do czoła, powieszone nad wypalonymi ogniskami z zagotowanymi mózgami, przyrodzenia obcięte i włożone do ust... To tylko niewielki fragment masy okrucieństwa, całego morza okrucieństwa, które mieści się w tej książce. To właśnie ono odebrało mi całą radośc z lektury i sprawiło, że nie byłam w stanie dostrzec ani żadnych odwołań literackich, ani filozofii Sędziego, ani przemiany dzieciaka. Dlatego moja ocena jest stosunkowo niska w porównaniu z ocenami uznanych krytyków – Krwawy południk przerósł moje możliwości analityczne i moją wrażliwość.

 

Moja ocena: 6/10.

 

Cormac McCarthy, Krwawy południk albo wieczorna łuna na zachodzie

Wydawnictwo Literackie

Kraków 2010

Tłumaczenie: Robert Sudół

Liczba stron: 444

ISBN: 978-83-08-04476-6

________________________________________________________________________________

Sometimes I wonder if books have an aura. For some reason, I was wondering if I should read McCarthy's novel and my fears turned out to be true. Blood Meridian turned out to be really cruel and reminded me a bit of The Painted Bird by Kosinski. This is a non-classical road novel, because the characters do not develop and their actions lead to nothing. At the end of the novel, they just have a few more lives on their conscience - not only human, but also animal.

Cruelty above all

Harold Bloom, an acclaimed literary critic, claims in an interview with AVClub that this atrocity makes this book. For Bloom, the Blood Meridian is ‘not only the ultimate Western, the book is the ultimate dark dramatization of violence’[i].

It's hard to disagree with this claim. The amount of murders, massacres and crimes presented in the book turns the reader indifferent to them after a while. The first dirty fights are shocking, but as blood spills almost on every page, weariness quickly appears. Invariably shocking to me was the cruelty towards animals and the indifference to their suffering. Three scenes shocked me in particular - the drowning of the puppies in the water, not putting down the macabrely swollen horse after a poisonous snake bite (the later it dies, the longer it can be eaten) and the failure to unhitch the four horses from the ghost carriage, which only carried human decaying corpses.

The latter image in particular is a good introduction to the presentation of the world in McCarthy's novel. The plot is based on the Glanton gang's journey on the border between the United States and Mexico around 1849, and the task assigned to the gang - killing the aggressive indigenous tribes of these areas and bringing their scalps in the nearby settlements. The gang also starts killing Mexicans and scalping them - dark hair and skin make the bloody scraps no different from the Indian ones. The gangsters have no serious moral objection, and their earnings can be quickly passed on to alcohol and women: ‘They entered the city, emaciated, dirty and stinking with blood of people for the defense of which they were hired’ (p. 246).

The plain where the gang roams is a hostile place. There is no water, the heat is unbearable, there is dust everywhere and the bones of murdered people and dead animals are littered all over the place. Right after reading Blood Meridian, I watched the movie No Country for Old Men - the world is presented there in exactly the same way. The desolate plains stretching for miles are a place hostile to humans, difficult to survive on: ‘They kept bobbing, for the imprint of their untrue toil on this land resembled the tracks of a rattlesnake in the sand. The wheels were starting to break’ (p. 65).

Judge Holden

Key figure in Blood Meridian is Judge Holden, ‘the most monstrous apparition in all of American literature. The Judge is violence incarnate. The Judge stands for incessant warfare for its own sake,’ says Bloom[ii].

In fact, the figure of the judge is terrifying. A huge man, completely hairless (and therefore looking a bit like a giant newborn), solid, strong, and at the same time agile and unscrupulous. He seems to be ageless - he knows many languages ​​(including Indian, German and Dutch), keeps extensive notes on interesting facts that he finds on his route, teases people, knows the riddles of the world (he saves the gang, which he joins them in most dubious circumstances, showing them how to make gunpowder). When the judge arrives in town, the search for the missing child soon begins, who is then found raped and dead, most often with neck twisted by some giant hand.

The Judge seems ancient - the enormity of the knowledge he has accumulated in his life points to hundreds of years of experience. At the same time, he obsessively documents various unknown species of animals and plants, rocks and bones in his notebook. ‘Since something exists in this world without my knowledge, it exists without my consent, he says (p. 263). ‘There are nooks and crannies here where independent life is teeming. Independent. For the earth to be mine, nothing must exist without my permission’ (p. 264). The Judge wants complete power over the world, and this power is to be provided to him by knowledge and strength. There is no law for him other than the law of the fist:

‘The decision about life and death, about what will be and what will not be, does not involve the question of equity. All minor reasons must obey the judgment of this rank: moral, spiritual, natural.’ (p. 332)

Consequently, for the Judge, war is the supreme god. ‘If the war is not holy, then a man is just a clown lump of clay,’ he says (p. 402). Therefore, he decides to kill his longtime companion, the kid whom he met when the boy was sixteen. Initially, the Judge thinks the kid is as merciless and indifferent murderer, devoted to war as he is. However, with time, he notices that the young boy refrains from thoughtless acts of murder, and at times shows mercy. He doesn't even kill the Judge when he has the chance. This is an insult to Holden, so when the heroes meet again in 1878, only one can remain.

‘Only the one who sacrificed himself entirely on the bloody altar of war, who descended to the very bottom of hell and saw the monstrosities down to the last detail, and finally realized that they speak to the deepest depths of his heart, can only dance.’ S.435

Open ending

It is absolutely fantastic that one doesn’t know how the nameless kid dies - or whether he dies at all. The men meet in a bar, where the Judge clearly communicates his intentions to his former companion. Then the men leave and the kid goes to a prostitute. Leaving the inn, he goes to the outhouse, where a naked judge waits for him, pulls him inside and closes the door. In the next scene, passersby advise against peeking into the cabin, but a curious one opens the door and says only: ‘O holy God’ (p. 439). What did he see there? Kid's body? If so, was the young man also raped? What did the judge do? The Jusdge who is now dancing naked in the inn and says that he never sleeps and will never die. Is Holden human? Or is he the devil incarnate?

Literary inspirations

In her lecture on Blood Meridian, Professor Hungerford of Yale shows McCarthy's literary inspirations. There is Melville's Moby Dick (especially one of the opening scenes where Melville's ragged prophet Elijah advises Ishmael and Queegueg against the cruise on Pequod, and McCarthy's Chapter 4 where the Mennonite advises the kid not to join Glanton's gang), Milton's Paradise Lost (especially the powder-making scene), but also many borrowings and references to The Bible. The book is written in a biblical style - many sentences are joined by the conjunction "and" (instead of being subordinate), the sentences are very long and perhaps a bit lofty. Professor Hungerford points out that the figure of Judge Holden was taken alive from a historical source, namely My Confession by Samuel Chamberlain, who fought for the United States on the Mexican border. If you are interested, please visit the professor's two interesting lectures on YouTube[iii].

While getting ready to write this review, I thought to myself that maybe I will read this book again. However, the fragments that I marked effectively discouraged me from doing so. Indians killing children with splitting their skulls, worms nesting in a rotten and swollen wound, burnt corpses with tongues pinned to their foreheads, hung over burned fires with their brains boiled, manhood cut off and put in their mouths ... It's just a small fragment of a mass of cruelty, a whole sea of ​​cruelty that is included in this book. It was it that took away all the joy of reading and made me unable to see any literary references, or the philosophy of the Judge, or the transformation of the kid. Therefore, my rating is relatively low compared to the ratings of recognized critics - Blood Meridian has exceeded my analytical abilities and my sensitivity.

 

My grade: 6/10.

 

Cormac McCarthy, Blood Meridian or the Evening Redness in the West

Literary Publishing House

Krakow 2010

Translation: Robert Sudół

Number of pages: 444

ISBN: 978-83-08-04476-6

---

[i] https://www.avclub.com/harold-bloom-on-blood-meridian-1798216782 Dostęp 29.04.2021.

[ii] Ibidem.

[iii] 17. Cormac McCarthy, Blood Meridian - YouTube and 18. Cormac McCarthy, Blood Meridian (cont.) - YouTube Dostęp 29.04.2021.

---

[i] https://www.avclub.com/harold-bloom-on-blood-meridian-1798216782 Accessed 29th of April 2021

[ii] Ibidem.

[iii] 17. Cormac McCarthy, Blood Meridian - YouTube and 18. Cormac McCarthy, Blood Meridian (cont.) - YouTube Both accessed 29th of April 2021.

Donna Tartt, Tajemna historia (The Secret Story)

Debiut Donny Tartt to wydana w 1992 roku na świecie, dwa lata później w Polsce przez wydawnictwo Zysk i Spółka, a w 2015 roku ponownie przez wydawnictwo Znak Tajemna historia. Tartt publikuje niewiele powieści, ale każda z nich ma naprawdę słuszne rozmiary. Jej debiutancka powieść liczy sobie bagatela 608 stron, ale czytany już przeze mnie Szczygieł był jeszcze dłuższy. 

Fabuła jest mało oryginalna – przyjaźniąca się ze sobą grupa studentów starożytnictwa za bardzo wczuwa się w starożytne pojęcie szału/orgii i zabija napotkanego w lesie przypadkowego człowieka. Niewtajemniczony w działania grupy Edmund Corcoran, zwany przez wszystkich Bunnym, dochodzi do tego, co się wydarzyło, i zaczyna szantażować swoich przyjaciół. Oni tracą cierpliwość i drugie morderstwo gotowe. 

Słyszałam i czytałam naprawdę sporo dobrych opinii o tej książce, i może dlatego spodziewałam się czegoś wyjątkowego. Tymczasem dostałam rozwodnione, za długie i przesycone mało czytelnymi odniesieniami do antyku tomiszcze, które mnie nie wciągnęło i mocno znudziło. Natomiast droga do Szczygła jest stąd jasna i logiczna, a nagrodzone Pulitzerem dzieło Tartt znacznie lepsze. 

Głównym bohaterem jest pochodzący z ubogiej rodziny z Kalifornii Richard Papen. Dostaje stypendium na naukę na uczelni w Hampden, a dzięki swojemu uporowi i znajomości greki dostaje się do elitarnej grupki wychowanków profesora Morrowa. Poznaje tam bliźnięta Charlesa i Camillę Macaulay, Henry’ego Wintera oraz Francisa Abernathy’ego, zamożnego studenta z Bostonu. Ponieważ jest nowy w grupie, a dodatkowo znaczne mniej zamożny niż jego koledzy, sporo czasu zajmuje mu, zanim zostanie dopuszczony do sekretów blisko ze sobą związanych przyjaciół. Kiedy je odkrywa, zaczyna rozumieć podłe zachowanie Bunny’ego i nieuchronnie nadciągającą zbrodnię. 

Trochę jest tu ze Zbrodni i kary Dostojewskiego (ale zdecydowanie nie na tym poziomie), sporo cytatów z literatury starożytnej, zagłębiania się nad tłumaczeniem z greki.  

Postaci są psychologicznie dobrze skonstruowane – czytelnik rozumie logikę Bunny’ego, skąd wynika jego takie, a nie inne podejście, ale także postawy jego przyjaciół, wiążące ich skomplikowane relacje (siostra sypiająca z bratem na przykład). Bohaterowie przechodzą na łamach książki przemianę, dojrzewają, zmieniają się, ale także - ponoszą konsekwencje swoich czynów. 

Dwustronicowy prolog wprowadza czytelnika w sam środek wydarzeń, in medias res, i pozostaje tylko rozwiązać zagadkę, jak doszło do śmierci Bunny’ego i kto jest za nią odpowiedzialny. Ważniejsze zatem od samego biegu wydarzeń są motywy, które do nich prowadzą. 

Spore, szerokie, dobrze nakreślone tło społeczne – sporo jest alkoholu, narkotyków, wydawania pieniędzy rodziców, poszukiwania samego siebie, budowania znajomości na całe życie. Niemniej jednak, zupełnie jak Szczygieł, książka mogłaby być o połowę krótsza.  

Moja ocena: 4/10. 

 

Donna Tartt, Tajemna historia 

Wydawnictwo Znak, seria litera nova 

Kraków 2015 

Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski 

Liczba stron: 608 

ISBN: 978-83-240-2741-5 

 

____________________________________________________________________________

  

  

Donna Tartt's debut The Secret History was released in 1992 in the world, and two years later in Poland by Zysk i Spółka publishing house. In 2015 it has been reissued by the Znak Publishing House. Tartt publishes few novels, but all of them are really  of the proper size. Her debut novel is 608 pages long, and The Goldfinch was even longer. 

The plot is not very original - a group of antiquity students sympathizes too much with the ancient notion of frenzy / orgy and kills a random man in the forest. Edmund Corcoran, who is known to everyone as Bunny, uninitiated in the activities of the group, gets to know what happened and begins to blackmail his friends. They lose their patience and a second murder is commited. 

I heard and read a lot of good opinions about this book, and maybe that's why I expected something special. Meanwhile, I got a volume that was watered down, too long and saturated with unreadable references to antiquity, which did not draw me in and bored me profoundly. On the other hand, the path to The Goldfinch is clear and logical from here, and this Pulitzer-winning work by Tartt is much better. 

The main character is Richard Papen from a poor family in California. He receives a scholarship to study at the university in Hampden, and thanks to his persistence and knowledge of Greek, he joins an elite group of Professor Morrow's alumni. There he meets twins Charles and Camilla Macaulay, Henry Winter, and Francis Abernathy, a wealthy Boston student. Since he is new to the group and, in addition, considerably less wealthy than his colleagues, it takes him a long time to be allowed to the secrets of his closely bound friends. When he discovers them, he begins to understand Bunny's vile behavior and the inevitably looming crime. 

There is a bit of Dostoevsky's Crime and Punishment (but definitely not at this level), a lot of ancient literature, delving into the translation from Greek. 

The characters are psychologically well structured - the reader understands Bunny's logic, which gives him his approach, but also the attitudes of his friends, their complicated relationships (a sister sleeping with her brother, for example). The heroes undergo a transformation as the story proceeds, mature, change, but also bear the consequences of their actions. 

The two-page prologue takes the reader right into the middle of events, in medias res, and all that remains is to solve the mystery of how Bunny's death happened and who is responsible for it. Therefore, the motives leading to them are more important than the course of events. 

A large, broad, well-defined social background - there is a lot of alcohol, drugs, spending parents' money, searching for oneself, building relationships for life. Nevertheless, just like The Goldfinch, the book could be half the length. 

  

My rating: 4/10. 

  

Author: Donna Tartt 

Title: The Secret History 

Publishing House: Znak, Series litera nova  

Krakow 2015 

Translation: Jerzy Kozłowski 

Number of pages: 608 

ISBN: 978-83-240-2741-5 

Philip Roth, Amerykańska sielanka (American Pastoral)

Po lekturze Korekt Franzena nabrałam ochoty na współczesną literaturę amerykańską, najlepiej słusznych rozmiarów. Spojrzałam zatem na swoją półkę i wyłowiłam wzrokiem Amerykańską sielankę Philipa Rotha, w 1997 roku nagrodzoną Pulitzerem i przez wielu uważaną za najlepszą powieść pisarza. Dwa tygodnie później jestem gotowa podzielić się moimi wrażeniami.

Wiwisekcja amerykańskiego snu

 Bohaterem Amerykańskiej sielanki jest Seymour „Szwed” Levov i jego rodzina. Atletycznie zbudowany blondyn odnoszące spore sukcesy w sporcie, syn Lou Levova, rękawicznika, z sukcesem przejmuje i prowadzi kwitnący interes ojca. Szwed jest również szczęśliwym i dumnym mężem Dawn, byłej Miss New Jersey, i ojcem Merry. Kupuje piękny, wielki, stary kamienny dom w Old Rimrock, gdzie jego żona zaczyna hodować krowy. Sielankę niszczy córka, która mocno się radykalizuje podczas trwającej wojny wietnamskiej i w ramach protestu podkłada bombę w lokalnym sklepiku. Wybuch zabija jednego z mieszkańców, a dziewczyna znika, przez wiele lat nie dając znaku życia.

Konflikt na linii rodzice – córka, stanowiący sztandarowy przykład konfliktu pokoleń, jest również pretekstem do nakreślenia szerszego obrazu społeczeństwa amerykańskiego lat 50-tych, 60-tych i 70-tych. Merry wymyka się z domu do Nowego Jorku, by brać udział w antywojennych demonstracjach. Rodzice próbują ją kontrolować, ale także przede wszystkim chronić, jednak bezskutecznie. Ujawnia się tutaj również głębokie poczucie niedopasowania Merry do swoich idealnych rodziców – dziewczyna nie dorównuje urodą swojej matce, a poza tym bardzo się jąka, z czym rodzice próbują na wszelkie sposoby walczyć. Jej posunięty poza wszelkie granice bunt ma wybić rodziców z ich idealnego świata, „amerykańskiej sielanki” i postawić w obliczu realnego, trudnego, skomplikowanego życia. Merry najbardziej ma za złe ojcu jego konformizm, płynięcie z prądem, wybieranie zawsze najłatwiejszej ścieżki. Tak dziewczyna odbiera wygodne życie ojca, przejęcie fabryki i prowadzenie rodzinnego interesu.

Drugim ważnym tematem jest kwestia wychowywania dziecka i życia ze świadomością, że pociecha była w stanie kogoś zabić. Zniknięcie Merry po zamachu niczego nie ułatwia, bo uniemożliwia zadanie dziewczynie pytań, skonfrontowanie jej z wydarzeniami, wyjaśnienie ich. Długo rodzina nie wie, czy to faktycznie Merry była terrorystką, i czy to ona odpowiada za zamach, czy też została porwana albo zmuszona do tak radykalnych działań. Kiedy w toku śledztwa zostaje ustalone, że to dziewczyna jest winna, rodzice muszą poradzić sobie z tą świadomością, jak i dalszym życiem w niewielkiej, skrzywdzonej przez ich dziecko społeczności. Każde z małżonków radzi sobie z traumą inaczej – Dawn po kilku latach stara się od niej odciąć – poddaje się operacji plastycznej, by zobaczyć w lustrze odmłodzoną twarz, pragnie sprzedać dom i wybudować sobie nowy, wdaje się romans z sąsiadem. Szwed płynie z prądem – niezbyt aktywnie szuka swojej córki, daje się szantażować jej przyjaciółce, ale kiedy wreszcie odnajduje swoje odmienione dziecko, nie jest w stanie podjąć jakiegokolwiek działania. Szuka zrozumienia u swojego brata, ale zamiast poklepywania po plecach Jerry funduje mu zimny prysznic – mówi mu prosto w twarz, że Szwed zawsze wolał załagodzić konflikt, niż go faktyczne rozwiązać i skonfrontować się z trudną sytuacją. Seymour pozostaje nieujawniony – zawsze uprzejmy, grzeczny, wycofany w konwenanse. Jerry uważa, że to właśnie taką fasadowość chciała wysadzić Merry, i dostrzec pod spodem prawdziwe oblicze swojego ojca.

Z drugiej strony Szwed wierzy, że przykładne, spokojne, pokorne i pracowite życie jest gwarantem szczęścia – a więc w jego oczach porządku, niezmienności, spokoju. Merry natomiast sprowadza chaos, nieprzewidywalność, ruch, drastyczną zmianę. Uosabia przypadkowość życia, brak ładu, brak sensu. Całe uporządkowane, pewne, niezmienne życie Szweda okazuje się zatem oparte na bardzo niepewnych fundamentach.

Zatem w historii rodziny przeglądają się jak w lustrze wielkie tematy życia i literatury – relacja rodzic-dziecko, konformizm i non-konformizm, poszukiwanie sensu życia. Roth rozlicza się również z kulturą amerykańską – mitem self-made mena, realizacją amerykańskiego snu – domku na przedmieściach z piękną, zadbaną żoną, utalentowanymi dziećmi, doskonale rozwijającą się karierą. Pokazuje najpierw drobne pęknięcia w tej fasadzie, a potem wielkie bum, z wnikliwie zarysowanym tłem społecznym i historycznym.

Niemniej jednak odłożyłam książkę w zasadzie bez emocji. Nie wstrząsnęła mną, nic we mnie nie zmieniła. Na pewno ma na to wpływ jej długość – niewiele ponad 600 stron. Intensywnie jestem w zasadzie w stanie czytać tylko przez weekend, z kilkudniową przerwą w tygodniu. To sprawia, że książka nie dociera do mnie w całości, ale kawałkami. Przy innych książkach Rotha nagrodzona Pulitzerem Amerykańska sielanka zdaje się rozwodniona – nie ma tej intensywności, która cechuje choćby Kompleks Portnoya czy Everymana. Mam wrażenie, że małżeństwo Levovów zostało nakreślone aż nazbyt dokładnie, a z kolei część wątków pobocznych jest niepotrzebna. Sporo rozważań się powtarza, albo wlecze się stronami. Mimo ogromnej sprawności technicznej – nie osiągnęłam stanu zamyślenia, który dają mi niektóre książki. A szkoda.

Moja ocena: 5/10

Philip Roth, Amerykańska sielanka

Wydawnictwo Literackie

Warszawa 2015

Tłumaczenie: Jolanta Kozak

Liczba stron: 608

ISBN: 978-83-08-05495-6

After reading Franzen's Corrections, I felt like reading some more of contemporary American literature, preferably of a proper size. So I looked at my shelf and fished out the American Pastoral by Philip Roth, awarded in 1997 with Pulitzer Prize and considered by many to be the writer's best novel. Two weeks later I am ready to share my impressions.

A vivisection of the American Dream

The main character of American Pastoral is Seymour ‘Swede’ Levov and his family. Athletically built blonde with great success in sport, son of Lou Levov - a glove-maker, successfully takes over and runs his father's flourishing business. Swede is also a happy and proud husband of Dawn, a former Miss of New Jersey, and a father of Merry. He buys a beautiful, big, old stone house in Old Rimrock, where his wife starts breeding cows. The idyll is destroyed by their daughter, who becomes strongly radical during the Vietnam War and puts a bomb in a local shop to protest against it. The explosion kills one of the inhabitants, and the girl disappears, keeping her parents in darkness for many years.

The parent-daughter conflict, which is a flagship example of the generation clash, is also a pretext to outline the broader picture of the American society in the 1950s, 1960s and 1970s. Merry sneaks out of home to New York to take part in anti-war demonstrations. The parents try to control it, and at the same time protect their daughter, but to no avail. There is also a deep sense of mismatch between Merry and her ideal parents - the girl is not as beautiful as her mother, and besides, she stutters, and her parents try all they can to make that stop. Her rebellion, which goes beyond all bounds, is supposed to knock her parents out of their ideal world, the ‘American pastoral’, and make tchem face a real, difficult, complicated life. Merry blames her father most for his conformism, going with the flow, always choosing the easiest path. This is how she perceives her father's comfortable life, taking over the factory and running a family business.

The second important topic of the novel is raising a child and living with the awareness that the child is a cold-blooded murderer. Merry's disappearance after the successful terrorist attack makes matters even more complicated as the girl cannot be confronted with her actions, asked for explanation, excused. For a long time, the family does not know whether it was really Merry who has been responsible for the attack, whether she was abducted or forced to perform such radical actions. When it is established that the girl is guilty, the parents have to deal with this awareness and live in the small community harmed by their child. The spouses deal with trauma differently - Dawn after a few years tries to cut her off – undergoes a plastic surgery to see a rejuvenated face in the mirror, wants to sell the house and build a new, engages in an affair with her neighbor. Swede goes with the flow - he does not actively look for his daughter, is blackmaileb by her friend, but when he finally finds his changed child, he looks for some understanding from his brother. Jerry, however, instead of patting Swede on the back, gives him a cold shower - he tells him straight to his face that he always preferred to avoid the conflict than to go for real solutions and confront the situation. Seymour remains undisclosed - always polite, hidden, withdrawn in conventions. Jerry thinks that this is the façade Merry wanted to blow up to have a glimpse of her father's real calculations. On the other hand, Swede believes that an exemplary, calm, humble and hard-working life is a guarantee of happiness. And for him that means order, stability and peace. Merry, on the other hand, brings chaos, unpredictability, movement and drastic change. She embodies the randomness of life, lack of order, senselessness. The Swede's entire orderly, certain, unchanging life turns out to be based on very uncertain foundations.

Thus the history of the family serves as a mirror for the great topics of literature and life - like the parent-child relationship, conformism and non-conformism or the search for the meaning of life. Roth also disagrees with American culture - the myth of self-made men, the implementation of American dream - a house in the suburbs with a beautiful, well-groomed wife, talented children, a flourishing career. The book shows first small cracks in this facade, and then a big boom, with a thoroughly outlined social and historical background.

Nevertheless, I put down the book with virtually no emotions. It didn't shake me, didn't change me. The feeling is certainly influenced by its length - just over 600 pages. In principle, I can only read intensively over the weekend, with a break of several days during the week. This means that the book does not reach me as a whole, but in pieces. Among other books by Roth, the Pulitzer-winning American Pastoral seems to be watered down - it doesn't have the intensity that characterizes Portnoy’s Complaint or Everyman. I have the impression that the Levovs’ marriage has been drawn too precisely, and some of the side threads are unnecessary. A lot of considerations are repeated or drag along. Despite the great technical efficiency - I haven't reached the state of thoughtfulness that some books give me. It's a pity.

My rating: 5/10

Author: Philip Roth

Title: American Pastoral

Publishing House: Wydawnictwo Literackie

Warsaw 2015

Translation: Jolanta Kozak

Number of pages: 608

ISBN: 978-83-08-05495-6