Jeffrey Eugenides, Middlesex (Middlesex)

W tym roku lektury idą swoistym cyklem – jedna w naturalny sposób wskazuje drugą. Po Przekleństwach niewinności w moje ręce wpadło Middlesex tego samego autora, amerykańskiego pisarza Jeffreya Eugenidesa. Sądzę, że to jeden z najlepszych i najbardziej uralentowanych współczesnych twórców.

Pomiędzy płciami

Middlesex to historia Calliope Stephanides, która urodziła się jako dziewczynka, z syndromem braku 5-alfa-reduktazy. Ten brak prowadzi do ponownych narodzin, tym razem jako Cal, 14 lat później w szpitalu. Middlesex opowiada również historię trzech pokoleń rodziny Stephanides, od Desdemony i jej męża, a jednocześnie brata, Eleutheriosa, którzy uciekają z płonącej podczas wojny grecko-tureckiej w 1922 roku Smyrny do Stanów Zjednoczonych, do ich ciotki Sourmeliny Zizmo. Mimo, że młoda kobieta znała rodzeństwo i wiedziała, że ich małżeństwo nie powinno być zawarte, miała również swój sekret, którego nie chciała zdradzać swojemu mężowi. Lina czuła pociąg do kobiet, co wywołało skandal w rodzinnej wiosce i doprowadziło do jej wyjazdu do Ameryki. Tajemnica Desdemony i Leftego była zatem bezpieczna, a młode małżeństwo doczekało się dwójki dzieci – Miltona i Zoe. W roku narodzin Miltona Lina rodzi córkę Theodorę, „Tessie”.

Rodzina Calliope mieszka w Detroit, a losy dziadków i rodziców odzwierciedlają rozwój i upadek miasta. Lefty pracował w fabryce Forda na linii montażowej i intensywnie uczył się angielskiego. Potem wraz z mężem Sourmeliny przemycał alkohol w czasie prohibicji, a gdy ten zginął na wypadku w jeziorze, założył bar Zebra i tak zarabiał na życie. Podczas strajków w Detroit w 1967 roku bar spłonął, ale ubezpieczenie pozwoliło rodzinie na zakup nowej rezydencji w lepszej dzielnicy  i start nowego biznesu, sieci barów szybkiej obsługi Hercules Hot Dogs. Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna rodziny zmusiła Desdemonę do podjęcia pracy przy hodowli jedwabników, jak to czyniła w młodości.

Historia dziadków znajduje swoje odzwierciedlenie w historii ich dzieci – Milton zakochuje się z wzajemnością w swojej kuzynce Tessie i żeni się z nią. Para ma dwójkę dzieci – syna Jonasza i córeczkę Calliope. Szczególna natura Cal pozostaje w ukryciu aż do 14 roku życia, gdy w wyniku wypadku dziewczynka trafia do szpitala, a stamtąd zostaje skierowana do Kliniki Zaburzeń Płci i Tożsamości Płciowej w Nowym Jorku. W wyniku różnych badań zostaje uznana za dziewczynkę i szykowana jest dla niej operacja. Jednak Cal ucieka, a rodzicom zostawia list, w którym wyznaje, że czuje się chłopcem. Podróżując przez całe Stany autostopem, trafia do San Francisco, gdzie występuje w burlesce jako hermafrodyta.

Epicki rozmach

Proza Eugenidesa jest epicka – historia rodziny osadzona jest w szerokim kontekście społeczno-historycznym, postaci są wiarygodne i wielowątkowe. Każda z nich nakreślona jest z wielką starannością i nawet postaci drugoplanowe, jak doktor Philoboshian, mówią własnym, niepowtarzalnym głosem. Narracja, w dużej mierze pierwszoosobowa, prowadzona przez Cala jako narratora wszechwiedzącego, zostawia czytelnika całkowicie na łasce opowiadającego. Co ciekawe, Cal ma również zdolność zaglądania do umysłów innych i relacjonowania tego, co się w nich w danym momencie dzieje. Wynika to z jego niezdefiniowanej natury i pewnego oddzielenia od ciała.

Powieść płynnie przechodzi pomiędzy poszczególnymi garunkami literackimi – ma w sobie elementy historii, komedii, dramatu, powieści obyczajowej czy – jak w przypadku pościgu Miltona za szantażystą – również kryminału czy thrillera. Proza Eugenidesa jest dynamiczna, wciągająca, a jednocześnie dokładna i dająca poczucie bezpieczeństwa. Cal opowiada to, co wydarzyło się z przeszłości, z rzadka przetykając dawne wydarzenia ze swoją obecną sytuacją, ale to wystarczy, by zaciekawić i jednocześnie uspokoić czytelnika.

Eugenides porusza w Middlesex taki ogrom ważnych tematów, że z pewnością powstanie na ten temat niejedna praca magisterska. Mamy więc gender, potraktowany z ogromną delikatnością i subtelnością, z perspektywy osoby interpłciowej. Mamy wszystkie rozterki nastoletniej Calliope, która czuje pociąg do dziewczyn i obserwuje swoje opóźnienie w dojrzewaniu względem koleżanek. Widzimy dramatyczny, ale bardzo szybki proces identyfikacji płciowej i próbę odnalezienia się w nowych normach kulturowych i społecznych, oraz niepewność własnego ciała. Również bycie innym, niepasującym do norm i przyjętego porządku. Za swoją anatomiczną anomalię Cal obrywa fizycznie w zasadzie tylko raz, od bezdomnych w parku w San Francisco, jednak poczucie odmienności towarzyszy mu cały czas, zwłaszcza w okreśie dojrzewania i obserwacji zmieniających się ciał równieśników.

Oprócz tego pojawia się również ważny temat amerykańskiego snu i asymilacji, powolnej utraty własnej kultury, języka, pisma na rzecz kultury amerykańskiej. Desdemona i Lefty znakomicie władają greckim, jednak ich dzieci gorzej, a wnuki w zasadzie prawie wcale. Natomiast odniesień do greckiej kultury, mitologii, zwyczajów jest tu mnóstwo, a korzenie rodziny Stephanides są nakreślone wiarygodnie. Greckość przenika Middlesex na wskroś.

Rodzina Stephanides bierze udział w różnych ważnych wydarzeniach historycznych, jednak zawsze z perspektywy biernego obserwatora lub też uciekiniera. Ze Smyrny ucieka, by odnaleźć azyl w Stanach. Potem, gdy centrum Detroit obejmują zamieszki, rodzina wyprowadza się na obrzeża miasta, odsuwa od centrum wydarzeń. Cal również stara się pozostawać na obrzeżach, lubi podróżować i nie szuka stałego miejsca.

Zasłużony Pulitzer

Middlesex czytało się zaskakująco – z jednej strony powoli, smakując każde słowo, a momentami bardzo szybko, z wypiekami na twarzy. To powieść wielowątkowa, wielowartwowa i mimo swojej solidnej objętości – skrojona na miarę. Co ważne – zaskakuąco odmienna od Szaleństw niewinności. W 2003 roku Eugenides otrzymał nagrodę Pulitzera za Middlesex i tym razem w pełni zgadzam się z weryktem. Polecam!

 

Moja ocena: 8/10.

 

Jeffrey Eugenides, Middlesex

Wydawnictwo Sonia Draga

Katowice 2018

Tłumaczenie: Wiktor Kurylak

Liczba stron: 632

ISBN: 978-83-7999-432-8

Gatunek: powieść obyczajowa

 

This year, the readings follow a specific cycle - one naturally leads to another. The Virgin Suicides brought me to Jeffrey Eugenides’s opus magnum, Middlesex. In my eyes the American author becomes one of the most talented and interesting contemporary writers.

Stuck between the sexes

Middlesex tells the story of Calliope Stephanides who was born as girl with 5-alpha reductase deficiency syndrome. This lack leads to a rebirth, this time as Cal, 14 years later in a hospital. The book also tells the story of three generations of the Stephanides family, from Desdemona and her husband and at the same time brother, Eleutherios, who flee from the burning Smyrna during the Balkan Wars of 1922 to the United States, to their aunt Sourmelina Zizmo. Although the young woman knew that they were siblings and that their marriage should not be concluded, she also had a secret she had no wish to reveal, especially to her husband. Lina felt an attraction to women, which sparked a scandal in her native village and led to her departure to America. The secret of Desdemona and Lefty was therefore safe, and the young couple had two children - Milton and Zoe. In the year Milton is born, Lina gives birth to her daughter, Theodora, or affectionately Tessie.

Calliope’s family lives in Detroit, and the fortunes of grandparents and parents reflect the growth and decline of the city. Lefty worked at the Ford factory on the assembly line and studied English intensively. Then, with Sourmelina's husband, he smuggled alcohol during Prohibition, and when the latter died in an accident in the lake, he founded the Zebra Bar and earned his living. During the 1967 Detroit strikes, the bar burned down, but the insurance allowed the family to buy a new mansion in a better neighborhood and to start a new business, the Hercules Hot Dogs fast food chain. The deteriorating economic situation of the family forced Desdemona to work in silkworm farming, as she did in her youth.

The story of the grandparents is reflected in the story of their children - Milton falls in love with his cousin Tessie and marries her. The couple has two children - son Jonas and daughter Calliope. Cal's special nature remains hidden until the age of 14, when the girl is hospitalized as a result of an accident, and from there she is referred to the Gender Disorders and Gender Identity Clinic in New York. As a result of various studies, she is considered a girl and an operation is being prepared for her. However, Cal escapes and leaves a letter to parents in which he confesses that he feels like a boy. Traveling across the United States by hitchhiking, he ends up in San Francisco, where he appears in burlesque as a hermaphrodite.

Epic narrative

Eugenides' prose is epic - the family history is set in a broad socio-historical context, the characters are credible and multi-threaded. Each of them is drawn with great care and even secondary characters, such as Dr. Philoboshian, speak with their own unique voice. The largely first-person narrative led by Cal as the omniscient narrator leaves the reader entirely at the mercy of the storyteller. Interestingly, Cal also has the ability to look into the minds of others and relate what is happening to them at any given moment. This is due to its undefined nature and some separation from the body.

The novel flows smoothly between various literary genres - it has elements of history, comedy, drama, novel of manners or - as in the case of Milton's pursuit of a blackmailer - also a crime fiction or thriller. Eugenides' prose is dynamic, addictive, and at the same time accurate and secure. Cal tells what happened in the past, rarely mixing past events with his current situation, but it is enough to interest and reassure the reader at the same time.

Eugenides raises such a large number of important topics in Middlesex that more than one master thesis will certainly be written on this topic. There is gender, treated with great delicacy and subtlety, from the intersex person's perspective. We have all the dilemmas of teenage Calliope, who is attracted to girls and observes her delay in puberty in comparison to her friends. We see a dramatic but very quick process of gender identification and an attempt to find one's place in new cultural and social norms, and the insecurity of one's own body. Also being different, not conforming to the norms and the accepted order. Cal is physically attacked for his anatomical anomaly only once, by the homeless in a park in San Francisco, but the feeling of difference is with him all the time, especially during the period of maturation and observation of the changing bodies of his peers.

In addition, there is also an important topic of the American dream and assimilation, the slow loss of one's own culture, language and writing for American culture. Desdemona and Lefty speak Greek very well, but their children not so much, and their grandchildren almost not at all. On the other hand, references to Greek culture, mythology and customs are abundant here, and the roots of the Stephanides family are reliably delineated. Greekness permeates Middlesex in and out.

The Stephanides family takes part in various important historical events, but always from the perspective of a passive observer or a refugee. They escape from Smyrna to find asylum in the States. Then, when riots engulf downtown Detroit, the family moves to the edge of the city, away from the center of the events. Cal also tries to stay on the outskirts, likes to travel and does not look for a permanent place.

A well-deserved Pulitzer

Middlesex reads surprisingly - on the one hand slowly, tasting each word, and at times very quickly, with a flushed face. It is a multi-threaded, multi-layered novel, and in spite of its solid volume - tailor-made. Importantly - surprisingly different from The Virgin Suicides. In 2003, Eugenides won the Pulitzer Prize for Middlesex, and this time I fully agree with the verdict. I recommend it!

 

My grade: 8/10.

 

Author: Jeffrey Eugenides

Title: Middlesex

Publishing House: Sonia Draga

Katowice 2018

Translation: Wiktor Kurylak

Number of pages: 632

ISBN: 978-83-7999-432-8

Genre: novel

Philip Roth, Amerykańska sielanka (American Pastoral)

Po lekturze Korekt Franzena nabrałam ochoty na współczesną literaturę amerykańską, najlepiej słusznych rozmiarów. Spojrzałam zatem na swoją półkę i wyłowiłam wzrokiem Amerykańską sielankę Philipa Rotha, w 1997 roku nagrodzoną Pulitzerem i przez wielu uważaną za najlepszą powieść pisarza. Dwa tygodnie później jestem gotowa podzielić się moimi wrażeniami.

Wiwisekcja amerykańskiego snu

 Bohaterem Amerykańskiej sielanki jest Seymour „Szwed” Levov i jego rodzina. Atletycznie zbudowany blondyn odnoszące spore sukcesy w sporcie, syn Lou Levova, rękawicznika, z sukcesem przejmuje i prowadzi kwitnący interes ojca. Szwed jest również szczęśliwym i dumnym mężem Dawn, byłej Miss New Jersey, i ojcem Merry. Kupuje piękny, wielki, stary kamienny dom w Old Rimrock, gdzie jego żona zaczyna hodować krowy. Sielankę niszczy córka, która mocno się radykalizuje podczas trwającej wojny wietnamskiej i w ramach protestu podkłada bombę w lokalnym sklepiku. Wybuch zabija jednego z mieszkańców, a dziewczyna znika, przez wiele lat nie dając znaku życia.

Konflikt na linii rodzice – córka, stanowiący sztandarowy przykład konfliktu pokoleń, jest również pretekstem do nakreślenia szerszego obrazu społeczeństwa amerykańskiego lat 50-tych, 60-tych i 70-tych. Merry wymyka się z domu do Nowego Jorku, by brać udział w antywojennych demonstracjach. Rodzice próbują ją kontrolować, ale także przede wszystkim chronić, jednak bezskutecznie. Ujawnia się tutaj również głębokie poczucie niedopasowania Merry do swoich idealnych rodziców – dziewczyna nie dorównuje urodą swojej matce, a poza tym bardzo się jąka, z czym rodzice próbują na wszelkie sposoby walczyć. Jej posunięty poza wszelkie granice bunt ma wybić rodziców z ich idealnego świata, „amerykańskiej sielanki” i postawić w obliczu realnego, trudnego, skomplikowanego życia. Merry najbardziej ma za złe ojcu jego konformizm, płynięcie z prądem, wybieranie zawsze najłatwiejszej ścieżki. Tak dziewczyna odbiera wygodne życie ojca, przejęcie fabryki i prowadzenie rodzinnego interesu.

Drugim ważnym tematem jest kwestia wychowywania dziecka i życia ze świadomością, że pociecha była w stanie kogoś zabić. Zniknięcie Merry po zamachu niczego nie ułatwia, bo uniemożliwia zadanie dziewczynie pytań, skonfrontowanie jej z wydarzeniami, wyjaśnienie ich. Długo rodzina nie wie, czy to faktycznie Merry była terrorystką, i czy to ona odpowiada za zamach, czy też została porwana albo zmuszona do tak radykalnych działań. Kiedy w toku śledztwa zostaje ustalone, że to dziewczyna jest winna, rodzice muszą poradzić sobie z tą świadomością, jak i dalszym życiem w niewielkiej, skrzywdzonej przez ich dziecko społeczności. Każde z małżonków radzi sobie z traumą inaczej – Dawn po kilku latach stara się od niej odciąć – poddaje się operacji plastycznej, by zobaczyć w lustrze odmłodzoną twarz, pragnie sprzedać dom i wybudować sobie nowy, wdaje się romans z sąsiadem. Szwed płynie z prądem – niezbyt aktywnie szuka swojej córki, daje się szantażować jej przyjaciółce, ale kiedy wreszcie odnajduje swoje odmienione dziecko, nie jest w stanie podjąć jakiegokolwiek działania. Szuka zrozumienia u swojego brata, ale zamiast poklepywania po plecach Jerry funduje mu zimny prysznic – mówi mu prosto w twarz, że Szwed zawsze wolał załagodzić konflikt, niż go faktyczne rozwiązać i skonfrontować się z trudną sytuacją. Seymour pozostaje nieujawniony – zawsze uprzejmy, grzeczny, wycofany w konwenanse. Jerry uważa, że to właśnie taką fasadowość chciała wysadzić Merry, i dostrzec pod spodem prawdziwe oblicze swojego ojca.

Z drugiej strony Szwed wierzy, że przykładne, spokojne, pokorne i pracowite życie jest gwarantem szczęścia – a więc w jego oczach porządku, niezmienności, spokoju. Merry natomiast sprowadza chaos, nieprzewidywalność, ruch, drastyczną zmianę. Uosabia przypadkowość życia, brak ładu, brak sensu. Całe uporządkowane, pewne, niezmienne życie Szweda okazuje się zatem oparte na bardzo niepewnych fundamentach.

Zatem w historii rodziny przeglądają się jak w lustrze wielkie tematy życia i literatury – relacja rodzic-dziecko, konformizm i non-konformizm, poszukiwanie sensu życia. Roth rozlicza się również z kulturą amerykańską – mitem self-made mena, realizacją amerykańskiego snu – domku na przedmieściach z piękną, zadbaną żoną, utalentowanymi dziećmi, doskonale rozwijającą się karierą. Pokazuje najpierw drobne pęknięcia w tej fasadzie, a potem wielkie bum, z wnikliwie zarysowanym tłem społecznym i historycznym.

Niemniej jednak odłożyłam książkę w zasadzie bez emocji. Nie wstrząsnęła mną, nic we mnie nie zmieniła. Na pewno ma na to wpływ jej długość – niewiele ponad 600 stron. Intensywnie jestem w zasadzie w stanie czytać tylko przez weekend, z kilkudniową przerwą w tygodniu. To sprawia, że książka nie dociera do mnie w całości, ale kawałkami. Przy innych książkach Rotha nagrodzona Pulitzerem Amerykańska sielanka zdaje się rozwodniona – nie ma tej intensywności, która cechuje choćby Kompleks Portnoya czy Everymana. Mam wrażenie, że małżeństwo Levovów zostało nakreślone aż nazbyt dokładnie, a z kolei część wątków pobocznych jest niepotrzebna. Sporo rozważań się powtarza, albo wlecze się stronami. Mimo ogromnej sprawności technicznej – nie osiągnęłam stanu zamyślenia, który dają mi niektóre książki. A szkoda.

Moja ocena: 5/10

Philip Roth, Amerykańska sielanka

Wydawnictwo Literackie

Warszawa 2015

Tłumaczenie: Jolanta Kozak

Liczba stron: 608

ISBN: 978-83-08-05495-6

After reading Franzen's Corrections, I felt like reading some more of contemporary American literature, preferably of a proper size. So I looked at my shelf and fished out the American Pastoral by Philip Roth, awarded in 1997 with Pulitzer Prize and considered by many to be the writer's best novel. Two weeks later I am ready to share my impressions.

A vivisection of the American Dream

The main character of American Pastoral is Seymour ‘Swede’ Levov and his family. Athletically built blonde with great success in sport, son of Lou Levov - a glove-maker, successfully takes over and runs his father's flourishing business. Swede is also a happy and proud husband of Dawn, a former Miss of New Jersey, and a father of Merry. He buys a beautiful, big, old stone house in Old Rimrock, where his wife starts breeding cows. The idyll is destroyed by their daughter, who becomes strongly radical during the Vietnam War and puts a bomb in a local shop to protest against it. The explosion kills one of the inhabitants, and the girl disappears, keeping her parents in darkness for many years.

The parent-daughter conflict, which is a flagship example of the generation clash, is also a pretext to outline the broader picture of the American society in the 1950s, 1960s and 1970s. Merry sneaks out of home to New York to take part in anti-war demonstrations. The parents try to control it, and at the same time protect their daughter, but to no avail. There is also a deep sense of mismatch between Merry and her ideal parents - the girl is not as beautiful as her mother, and besides, she stutters, and her parents try all they can to make that stop. Her rebellion, which goes beyond all bounds, is supposed to knock her parents out of their ideal world, the ‘American pastoral’, and make tchem face a real, difficult, complicated life. Merry blames her father most for his conformism, going with the flow, always choosing the easiest path. This is how she perceives her father's comfortable life, taking over the factory and running a family business.

The second important topic of the novel is raising a child and living with the awareness that the child is a cold-blooded murderer. Merry's disappearance after the successful terrorist attack makes matters even more complicated as the girl cannot be confronted with her actions, asked for explanation, excused. For a long time, the family does not know whether it was really Merry who has been responsible for the attack, whether she was abducted or forced to perform such radical actions. When it is established that the girl is guilty, the parents have to deal with this awareness and live in the small community harmed by their child. The spouses deal with trauma differently - Dawn after a few years tries to cut her off – undergoes a plastic surgery to see a rejuvenated face in the mirror, wants to sell the house and build a new, engages in an affair with her neighbor. Swede goes with the flow - he does not actively look for his daughter, is blackmaileb by her friend, but when he finally finds his changed child, he looks for some understanding from his brother. Jerry, however, instead of patting Swede on the back, gives him a cold shower - he tells him straight to his face that he always preferred to avoid the conflict than to go for real solutions and confront the situation. Seymour remains undisclosed - always polite, hidden, withdrawn in conventions. Jerry thinks that this is the façade Merry wanted to blow up to have a glimpse of her father's real calculations. On the other hand, Swede believes that an exemplary, calm, humble and hard-working life is a guarantee of happiness. And for him that means order, stability and peace. Merry, on the other hand, brings chaos, unpredictability, movement and drastic change. She embodies the randomness of life, lack of order, senselessness. The Swede's entire orderly, certain, unchanging life turns out to be based on very uncertain foundations.

Thus the history of the family serves as a mirror for the great topics of literature and life - like the parent-child relationship, conformism and non-conformism or the search for the meaning of life. Roth also disagrees with American culture - the myth of self-made men, the implementation of American dream - a house in the suburbs with a beautiful, well-groomed wife, talented children, a flourishing career. The book shows first small cracks in this facade, and then a big boom, with a thoroughly outlined social and historical background.

Nevertheless, I put down the book with virtually no emotions. It didn't shake me, didn't change me. The feeling is certainly influenced by its length - just over 600 pages. In principle, I can only read intensively over the weekend, with a break of several days during the week. This means that the book does not reach me as a whole, but in pieces. Among other books by Roth, the Pulitzer-winning American Pastoral seems to be watered down - it doesn't have the intensity that characterizes Portnoy’s Complaint or Everyman. I have the impression that the Levovs’ marriage has been drawn too precisely, and some of the side threads are unnecessary. A lot of considerations are repeated or drag along. Despite the great technical efficiency - I haven't reached the state of thoughtfulness that some books give me. It's a pity.

My rating: 5/10

Author: Philip Roth

Title: American Pastoral

Publishing House: Wydawnictwo Literackie

Warsaw 2015

Translation: Jolanta Kozak

Number of pages: 608

ISBN: 978-83-08-05495-6