Wade Davis, W stronę ciszy. Wielka wojna, Mallory oraz podbój Everestu (Towards Silence: The Great War, Mallory and the Conquest of Everest)

Monografia pierwszych brytyjskich wypraw na Everest

Ta książka jest całkowicie nieprawdopodobna! Sięgnęłam po nią znów z przypadku – stała na półce nowości w jednej z wrocławskich bibliotek. Lubię lieraturę dotyczącą gór, a zwłaszcza gór wysokich, więc pomyślałam sobie, że książkę po prostu przejrzę, ale zapewne nie będę takiego kloca czytać (pozycja liczy sobie dokładnie 752 strony). A jednak – zaczęłam czytać pierwszy rozdział poświęcony I wojnie światowej i miałam ciarki na plecach! Chociaż rozdziały dotyczące trzech prób zdobycia Everestu były nieco mniej ciekawe od zarysu sytuacji geo-politycznej, to W stronę ciszy Wade’a Davisa to kawał solidnej, znakomicie napisanej (i udokumentowanej) literatury.

Dwa słowa o Autorze

Autor to kanadyjski antropolog, biolog i etnobotanik, zapalony podróżnik i dziennikarz, ale też naprawdę utalentowany pisarz. W 1985 roku wyszła jego głośna książka Wąż i tęcza. Vodoo, zombie i tajne stowarzyszenia na Haiti (The Serpent and the Rainbow, Polsce wydana dopiero w 2022 przez wydawnictwo Czarne). Drugą tłumaczoną na język polski publikacją autora jest właśnie W stronę ciszy, wydane w tym roku (2025) nakładem Wydawnictwa Agora. Książkę czyta się tak znakomicie, że zaczęłam gorączkowo sprawdzać, czemu z twórczością autora nie zapoznałam się wcześniej. Wikipedia wskazuje, że Wade wiele publikacji poświęcił światowym rzekom (Amazonce, Colorado), ale też szamanizmowi i ginącym lokalnym kulturom. Do tej pory (wrzesień 2025) nie zostały one przetłumaczone na język polski.

Staranny research

Przygotowanie autora do wydania publikacji rzuca na kolana. Niemal 70 stron zabiera rozdział Bibliografia z przypisami, w którym Wade wskazuje najważniejsze źródła informacji, ale również ich lokalizacje i materiały do dalszych, samodzielnych eksploracji. Ta dokumentalna książka powstawała dziesięć lat, a chociaż postać Mallory’ego od lat budzi wielkie emocje (a pytanie, czy wraz z towarzyszącym mu młodym wspinaczem Irvinem zdobyli szczyt Everestu w 1924 roku nadal pozostaje nierozstrzygnięte, z przewagą głosów na nie), to sposób napisania tej książki, umiejętność fascynującego przedstawienia faktów sprawiają, że ta monografia pierwszych brytyjskich wypraw w Karakorum jest książką fascynującą, ciekawą, doskonale przygotowaną.

Pełen obraz sytuacji

Dwa pierwsze rozdziały są wielką siłą tej książki. Pierwszy opisuje okopy pierwszej wojny światowej, ich okrucieństwo, skalę obrażeń, machinę wojenno-medyczną działającą za linią frontu ale także zakłamany i niepełny odbiór wojny w Wielkiej Brytanii oraz zachodzące po wojnie przemiany społeczne. Rozdział drugi w fascynujący sposób przedstawia angielską dominację nad Indiami, sposób organizacji Imperium, poświęcenie brytyjskich żołnierzy, morale – nie da się od niego oderwać. Książka sprawia wrażenie, jakby napisał ją ktoś, kto brał udział w tych wydarzeniach osobiście, a wiele rzeczy widział na własne oczy. Chociaż rozdziały poświęcone trzem wyprawom na Everest (1921, 1922 i 1924) nadal są arcyciekawe, dla mnie były już trochę nużące i zbyt szczegółowe. Wade jest w swoich opisach niezmiernie dokładny – pokazuje realia życia na początku XX wieku, zarówno w Wielkiej Brytanii, ale również w Indiach i Tybecie, ale też ograniczone możliwości techniczne czy sprzętowe. Stara się odpowiedzieć na pytanie, co pchnęło Anglików do tak ekstremalnej eksploracji świata, co ich cechowało jako naród, jaki duch w nim wtedy panował. Pamiętać należy, że podczas pierwszej ekspedycji Brytyjczycy szli w miejsce, które nie widniało na mapach, bez wiedzy, jak zachowuje się człowiek na takich wysokościach ani jakie tam będą panowały warunki. Szacunek budzi, jak wysoko udało im się zajść z dostępnym sprzętem.

Brak materiału graficznego

Mam do tej książki jedno spore zastrzeżenie – brakuje mi w niej zdjęć. Chociaż autor często o nich pisze, wręcz wskazując dokładną postawę osoby na dostępnych materiałach, to jednak to nie to samo, co opisywana fotografia. Wiedza i wyobrażenie czytelnika mogłoby być znacznie pełniejsze, zwłaszcza, że te materiały są dostępne. Szczęśliwie Davis wzmiankuje film Johna Noela The Epic of Everest, który jest w całości dostępny na platformie YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=-xxnKSPOXK8 i daje dobre wyobrażenie o warunkach wyprawy. Mapki są w zasadzie dwie, na samym początku książki, ale zaznaczone na nich trasy były dla mnie mało czytelne. Niemniej jednak jest to naprawdę znacząca i arcyciekawa, doskonale napisana monografia pierwszych brytyjskich wypraw na Everest. Polecam serdecznie!

Moja ocena: 8/10. 

Wade Davis, W stronę ciszy. Wielka wojna, Mallory oraz podbój Everestu
Wydawnictwo Agora, Warszawa 2025
Tłumaczenie: Michał Lipa
Liczba stron: 752
ISBN: 978-83-8380-177-3

***********************************************************************************

A monograph on the first British expeditions to Everest

This book is absolutely incredible! I picked it up purely by chance – it was on the new arrivals shelf in one of the Wrocław libraries. I like books about mountains, especially high mountains, so I thought I'd just browse through it, but I probably wouldn't read such a hefty tome (it has exactly 752 pages). And yet – I started reading the first chapter about World War I and I got goosebumps! Although the chapters about the three attempts to climb Everest were somewhat less interesting than the overview of the geopolitical situation, Wade Davis's Into the Silence is a truly solid, superbly written (and well-researched) piece of literature.

A few words about the author

The author is a Canadian anthropologist, biologist, and ethnobotanist, an avid traveler and journalist, but also a truly talented writer. In 1985, his famous book The Serpent and the Rainbow: Voodoo, Zombies, and Secret Societies in Haiti was published (published in Poland only in 2022 by Czarne Publishing). The second of the author's works that was translated into Polish is Into the Silence, published this year (2025) by Agora Publishing. The book is so captivating that I started frantically checking why I hadn't discovered the author's work earlier. Wikipedia indicates that Wade has dedicated many publications to the world's rivers (the Amazon, the Colorado), as well as shamanism and disappearing local cultures. To date (September 2025), these have not been translated into Polish.

Thorough research

The author's preparation for publishing this work is simply astounding. The bibliography and endnotes section, spanning almost 70 pages, is a valuable resource. Wade lists the most important sources of information, as well as their locations and further materials for independent research. This documentary-style book took ten years to write, and although the figure of Mallory has always stirred great emotions (and the question of whether he and his young climbing partner Andrew “Sandy” Irvine reached the summit of Everest in 1924 remains unresolved, with most experts leaning towards a negative answer), the way this book is written, the skill with which the facts are presented, makes this monograph on the first British expeditions to the Karakorum range a fascinating, engaging, and meticulously researched work.

Full overview

The first two chapters are the book's greatest strength. The first describes the trenches of World War I, their brutality, the scale of injuries, the military-medical system operating behind the front lines, as well as the distorted and incomplete perception of the war in Great Britain and the social changes that occurred after the war. The second chapter presents English dominance over India in a captivating way, the organization of the Empire, the dedication of British soldiers, and morale – it is impossible to put it down. The book gives the impression that it was written by someone who participated in these events personally and witnessed many things firsthand. While the chapters dedicated to the three Everest expeditions (1921, 1922, and 1924) are still very interesting, they seemed somewhat tedious and overly detailed to me. Wade is extremely precise in his descriptions – he shows the realities of life in the early 20th century, both in Great Britain and in India and Tibet, as well as the limited technical and logistical capabilities of the time. It attempts to answer the question of what drove the British to such extreme exploration of the world, what characterized them as a nation, and what spirit prevailed at that time. It's important to remember that during the first expedition, the British were venturing into an area that was not shown on maps, without knowing how humans would react at such altitudes or what conditions they would encounter. The fact that they managed to reach such heights with their limited equipment is truly remarkable.

Lack of graphic elements in the book

I have one major criticism of this book – it lacks photographs. Although the author often mentions them, even describing the exact pose of individuals in the available images, this is not the same as actually seeing the graphic materials. The reader's understanding and imagination could be much richer, especially since these images are readily available. Fortunately, Davis mentions John Noel's film "The Epic of Everest," which is available in its entirety on YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=-xxnKSPOXK8 and gives a good idea of ​​the expedition conditions. There are only two maps, at the very beginning of the book, but the routes marked on them were difficult to read. Nevertheless, this is a truly significant and fascinating, well-written monograph on the first British expeditions to Everest. I highly recommend it!

My rating: 8/10.

Author: Wade Davis
Title: Into the Silence: The Great War, Mallory, and the Conquest of Everest
Publishing House: Agora, Warsaw 2025
Translated by: Michał Lipa
Number of pages: 752
ISBN: 978-83-8380-177-3

 

 

 

Anatolij Bukriejew, G. Weston DeWalt, Wspinaczka (The Climb)

Jak literatura wygrywa z prawdą

Na fali książki Wszystko za Everest Jona Krakauera sięgnęłam i po odpowiedź na nią, a więc wspólne dzieło G. Westona DeWalta i przewodnika wyprawy Mountain Madness, Rosjanina Anatolija Bukriejewa. Pracujący dla Scotta Fischera uznany alpinista poczuł się dotknięty oskarżeniami dziennikarza, który bardzo krytycznie ocenił jego zachowanie. Tak właśnie powstała Wspinaczka.

W odpowiedzi na zarzuty Krakauera

W swoim bestsellerze Krakauer zasugerował, że gdyby po zdobyciu szczytu Bukriejew poczekał na klientów grupy, a nie zszedł samotnie do obozu IV, sytuacja mogłaby wyglądać zupełnie inaczej. Rosjanin odpierał ataki dziennikarza mówiąc, że jego zejście do obozu było ustalone ze Scottem Fischerem i podyktowane troską o klientów – alpinista mógł w razie potrzeby wyjść ponownie w górę i nieść pomoc potrzebującym. Po drugie, Krakauer sugerował, że Bukriejew był nieodpowiednio ubrany, a przez to, że wchodził be tlenu, szybko się wyziębił i musiał szybko schodzić. Element ubioru przewodnik Scotta Fischera odparł odpowiednią dokumentacją zdjęciową, a swoją decyzję wspinaczki bez wsparcia tlenowego argumentował swoim doświadczeniem i przekonaniem, że wspinaczka z butlą może być znacznie bardziej  ryzykowna, jeśli tlen się skończy.

Chaotyczna relacja

O ile przyjmuję tłumaczenia Bukriejewa, a Wspinaczka złagodziła wrażenie z książki Krakauera, to już nie chaos panujący w dziele DeWalta. Kiedy dotarłam do posłowia na stronie 258, a wiedziałam, że książka ma ponad 400 stron, mocno się zdziwiłam. DeWalt skupia się głównie na zespole Scotta Fischera i samym liderze grupy Mountain Madness. O ile Krakauer pisał zarówno o Adventure Consultants z Robem Hallem i rywalizacji z grupą, w której przewodnikiem był Rosjanin, o tyle DeWalt skupił się głownie na zespole Fischera i samym charyzmatycznym kierowniku wyprawy. Oprócz mocno chaotycznej relacji mamy Posłowie, Epilog: Powrót na Everest, Postscriptum, Ku pamięci, Najnowsze doniesienia: Odpowiedź na stanowisko Jona Krakauera, recenzję z „The Amercian Alpine Journal” i wreszcie transkrypt raportu wyprawy Mountain Madness na Everest. Jakby DeWalt bał się, że to, co napisał najpierw swoimi słowami, jest za mało wiarygodne i potrzebuje jeszcze szeregu dokumentacji. Dla mnie pod koniec książki było to już zdecydowane za dużo, wywoływało wrażenie chaosu, kręcenia się w kółko i poruszania wciąż tych samych tematów. Bez straty dla fabuły książka mogłaby mieć właśnie koło 260 stron.

Kto pierwszy ten lepszy

Tak właśnie dobra literatura (Krakauer), nawet jeśli tendencyjna, wyprzedza próbę rzetelnej relacji wydarzeń. Jednak umiejętność uporządkowanego, trzymającego w napięciu pisania daje dużo więcej niż przegadana rzetelność. Utalentowany dziennikarz-alpinista był też pierwszy i z pewnością tym też wygrywa. Wspinaczka mocno mnie zmęczyła. Dla wytrwałych.

 

Moja ocena: 6/10.

Anatolij Bukriejew, G. Weston DeWalt, Wspinaczka Mount Everest i zgubne ambicje
Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006
Tłumaczenie: Piotr Pawlaczek
Liczba stron: 420
ISBN: 978-83-7384-463-6

****************************************************************************

How Literature Wins Over Truth

In the wake of Jon Krakauer's book Into Thin Air, I reached for a response to it, namely the joint work of G. Weston DeWalt and the guide of the Mountain Madness expedition, Russian Anatoly Boukreev. The renowned alpinist working for Scott Fischer felt hurt by the accusations of the journalist, who was very critical of his behavior. This is how The Climb came to be.

In response to Krakauer's accusations

In his bestseller, Krakauer suggested that if after conquering the summit, Boukreev had waited for the group's clients, instead of descending alone to camp IV, the situation might have been completely different. The Russian fended off the journalist's attacks by saying that his descent to the camp had been arranged with Scott Fischer and dictated by concern for the clients - if necessary, the alpinist could have gone up again and helped those in need. Secondly, Krakauer suggested that Boukreev was not properly dressed, and because he had ascended without oxygen, he quickly cooled down and had to descend quickly. Scott Fischer's guide countered the clothing item with appropriate photographic documentation, and justified his decision to climb without oxygen support with his experience and belief that climbing with a bottle can be much more risky if the oxygen runs out.

A chaotic account

While I accept Boukreev's explanations, and The Climb has softened the impression of Krakauer's book, the chaos reigning in DeWalt's work is awful. When I reached the afterword on page 258, knowing that the book is over 400 pages long, I was very surprised. DeWalt focuses mainly on Scott Fischer's team and the leader of the Mountain Madness group himself. While Krakauer wrote about Adventure Consultants with Rob Hall and the rivalry with the Mountain Madness group, DeWalt focused mainly on Fischer's team and the charismatic expedition leader himself. In addition to the very chaotic account, we have the Afterword, Epilogue: Return to Everest, Postscriptum, In Memory, Latest News: Response to Jon Krakauer's Position, a review from "The American Alpine Journal" and finally a transcript of the report of the Mountain Madness expedition to Everest. As if DeWalt was afraid that what he had first written in his own words was not credible enough and needed a lot of documentation. For me, by the end of the book it was definitely too much, giving the impression of chaos, going around in circles and constantly touching on the same topics. Without any loss to the plot, the book could have been about 260 pages long.

First come, first served

This is how good literature (Krakauer), even if biased, outpaces the attempt at a reliable account of events. The ability to write in an orderly, gripping manner gives much more than verbosity. A talented journalist-mountaineer was also the first and certainly wins in this respect. The Climb really tired me out. For persistent readers. 

My rating: 6/10.

Authors: Anatoli Boukreev, G. Weston DeWalt
Title: The Climb: Tragic Ambitions on Everest
Publishing House: Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006
Translation: Piotr Pawlaczek
Number of pages: 420
ISBN: 978-83-7384-463-6

Jon Krakauer, Eiger wyśniony (Eiger Dreams: Ventures Among Man and Mountains)

Lekka i ciekawa literatura poświęcona wspinaczce i górom

Eiger wyśniony to kontynuacja moich górskich fascynacji zapoczątkowanej przez lekturę Annapurny Maurice’a Herzoga, a jednocześnie druga książka Jona Krakauera w ostatnim czasie. Eiger wyśniony ma zupełnie inny charakter niż Wszystko za Everest i stanowi bardzo wartościową lekturę.

Co zajdziemy w środku?

Na tę niedługą książkę składa się 12 artykułów i esejów Krakauera, z których jedenaście było opublikowanych wcześniej w czasopismach, dl których pisał, w latach 1982-1989 (Outside, Smithsonian, New Age Journal). Tematyka tych publikacji jest bardzo różnorodna – od opisania nieudanej próby zdobycia ściany Eigeru (tytułowy "Eiger wyśniony"), przez przybliżenie sylwetki twórcy boulderingu Johna Gilla ("Gill"), przybliżenie arkanów wspinaczki po zamrożonych wodospadach na Alasce ("Lodowe Valdez"), nudę w górach podczas ciągnącej się tygodniami fatalnej pogody ("Uwięzieni w namiocie"), trudach lądowania na lodowcu na Mount McKinley, najwyższej górze Ameryki Północnej, położonej na Alasce ("Piloci z Talkeetna"), próbach zdobycia Mount MacKinley ("Klub Denali"), tuzach wspinaczki i atmosferze panującej wokół Mont Blanc ("Chamonix"), wędrówki po kanionach wokół rzeki Salt w Środkowej Arizonie ("Kanioning"), sposobach ustalania wysokości gór ("Góra wyższa niż Everest?"), osobowościach chodzących po górach i ich motywacjach ("Bracia Burgess"), oczekiwanym przeze mnie rozdziale o tragedii na K2 w 1986 roku, gdzie zmarła podczas zejścia Mirosława Miodowicz-Wolff, „Mrówka” ("Feralne lato na K2"), po zapis z samotnego zdobycia ściany Devils Thumb na Alasce ("Devils Thumb") i jak ta wyprawa zmieniła postrzeganie młodego wtedy wspinacza na kwestie zdobywania gór wysokich. Rozstrzał tematyczny jest więc dość spory, od tematów lekkich i zabawnych (walka z bezczynnością w namiocie podczas niesprzyjającej aury), po pełne dramatyzmu relacje z wielkich górskich tragedii. Dla mnie było plusem, że nie wiedziałam, czego się po kolejnym rozdziale spodziewać, więc czekała mnie niespodzianka za niespodzianką.

Staranne wydanie

Z pewnością uwagę zwraca wydanie książki nakładem wydawnictwa Mayfly (2010 rok), w serii 360 stopni. Przed częścią rozdziałów ręcznie (!) doklejone są zdjęcia, czasami kolorowe, a do samej książki była dołączona mapka Eigeru z opisem tragedii Toniego Kurza z 1936 roku, kiedy to wspinacz zawisł na linie i zmarł z wyziębienia, bo pomoc nie zdążyła dotrzeć do niego na czas. Jeśli się dobrze przyjrzeć okładce, można dostrzec pokiereszowane przez warunki atmosferyczne ciało wspinacza, wciąż wiszące na linie niewiele ponad gruntem. Trochę to może drastyczny wybór na okładkę, ale dramatyzm zwiększa nakłady i poczytność, taka ludzka natura.

Rzetelna i ciekawa relacja

Przyznać trzeba, że Krakauer ma lekkie pióro, robi wnikliwe przygotowania do artykułów i przemyca w nich naprawdę sporo ciekawie podanej wiedzy. Tak jak we Wszystko za Everest, tak i tutaj autor zastanawia się, co pcha wspinaczy na tak groźne wysokości, rozpatruje ich motywacje, ale też wyznacza „granice marzeń”, nieprzekraczalną linię bezpieczeństwa. Od tego często zależy ludzkie życie. Z czystym sumieniem mogę polecić jako w większości lekką i inspirującą lekturę.

Moja ocena: 7/10.

Jon Krakauer, Eiger wyśniony
Wydawnictwo Mayfly, Warszawa 2010
Tłumaczenie: Janusz Ochab
Liczba stron: 228
ISBN: 978-83-929483-7-7

 

*********************************************************************************

Light and interesting literature devoted to climbing and mountains

Eiger Dreams: Ventures Among Man and Mountains is a continuation of my mountain fascinations initiated by reading Annapurna. Premier 8000 by Maurice Herzog, and at the same time the second book by Jon Krakauer recently. Eiger Dreams has a completely different character than Into Thin Air and is a very valuable read.

What will we find inside?

This short book consists of 12 articles and essays by Krakauer, eleven of which were previously published in the magazines for which he wrote, between 1982 and 1989 (Outside, Smithsonian, New Age Journal). The subject matter of these publications is very diverse – from describing an unsuccessful attempt to climb the Eiger wall (the titular „Eiger Dreams”), through presenting the figure of the creator of bouldering John Gill („Gill”), presenting the arcana of climbing frozen waterfalls in Alaska („Valdez Ice”), boredom in the mountains during weeks of terrible weather („On Being Tentbound”), the difficulties of landing on a glacier on Mount McKinley, the highest mountain in North America, located in Alaska („The Flyboys of Talkeetna”), attempts to conquer Mount MacKinley („Club Denali”), climbing aces and the atmosphere around Mont Blanc („Chamonix”), hiking in the canyons around the Salt River in Central Arizona („Canyoneering”), methods of determining the height of mountains („A Mountain Higher than Everest?”), personalities of mountain climbers and their motivations („The Burgess Boys”), the chapter I had been waiting for about the tragedy on K2 in 1986, where Mirosława Miodowicz-Wolff died during the descent, so called "Mrówka" („A Bad Summer on K2”), to the record of the solo ascent of the Devils Thumb wall in Alaska („The Devils Thumb”) and how this expedition changed the perception of the then young climber on the issue of conquering high mountains. The range of topics is therefore quite wide, from light and funny topics (struggle with inactivity in a tent during unfavorable weather) to dramatic accounts of great mountain tragedies. For me, it was a plus that I did not know what to expect from the next chapter, so I was in for surprise after surprise.

Careful edition

The publication of the book by Mayflu publishing house (2010), in the 360 ​​degrees series, certainly draws attention. Some chapters are preceded by hand pasted (!) photos, sometimes in color, and the book itself includes a map of the Eiger with a description of the tragedy of Toni Kurz in 1936, when the climber hung on a rope and died of hypothermia because help did not reach him in time. If you look closely at the cover, you can see the body of the climber, mangled by the weather conditions, still hanging on the rope just above the ground. This may be a drastic choice for a cover, but drama increases circulation and readership, such is human nature.

A reliable and interesting account

It must be admitted that Krakauer has a light touch, does thorough preparations for articles and smuggles in a lot of interestingly presented knowledge. Just like in Into Thin Air, here too the author wonders what pushes climbers to such dangerous heights, examines their motivations, but also sets the "boundaries of dreams", an uncrossable safety line. Human life often depends on it. With a clear conscience I can recommend it as a mostly light and inspiring read.

My rating: 7/10.

Jon Krakauer, Eiger Dreams: Ventures Among Man and Mountains
Publishing: House Mayfly, Warsaw 2010
Translation: Janusz Ochab
Number of pages: 228
ISBN: 978-83-929483-7-7

Jon Krakauer, Wszystko za Everest (Into Thin Air: A Personal Account of the Mount Everest Disaster)

Wysokość ponad 8000 metrów – to nie jest miejsce, gdzie ludzie mogą sobie pozwolić na moralność (s. 321)

Powieść dziennikarza Jona Krakauera Wszystko za Everest jest już absolutnym klasykiem gatunku i jedną z najbardziej znanych pozycji autora. W 1996 roku Krakauer został zatrudniony jako dziennikarz podczas komercyjnej wyprawy organizowanej przez Roba Halla z grupy Adventure Consultants, jednej z najskuteczniejszych i najbardziej godnych zaufania firm oferujących zorganizowanie wejścia na najwyższy szczyt ziemi. Na zlecenie magazynu Outside autor miał opisać komercjalizację wyjść w wysokie góry, a by jego rozważania były wiarygodne, sam dostał możliwość wejścia na szczyt. Wcześniej Krakauera zakontraktował Scott Fischer z zespołu Mountain Madness, ale oferta, którą złożył Hall magazynowi Outside, okazała się po prostu lepsza. Periodyk zapłacił 10 tysięcy dolarów za udział Krakauera w wyprawie (poniżej realnych kosztów), uzyskując za to drogie powierzchnie reklamowe na łamach magazynu na rynku amerykańskim. Nikt się nie spodziewał, że historia, którą przyjdzie opisywać Krakauerowi, będzie aż tak dramatyczna. W dniach 10-11 maja 1996 roku w okolicach szczytu w szalejącej burzy śnieżnej zginęło ośmiu wspinaczy, w tym obaj kierownicy wyprawy z obu grup. Jednak niezawodna do tej pory Adventure Consultants straciła jeszcze jednego przewodnika i dwóch klientów, podczas gdy zespół Mountain Madness nikogo prócz swojego szefa. Wszystko za Everest jest jednocześnie próbą pogodzenia się z traumatycznymi wydarzeniami, możliwie wiernym zapisem zapamiętanych wydarzeń (i jednocześnie sprostowaniem napisanej w pośpiechu relacji, która ukazała się w magazynie Outside zaledwie kilka tygodni po tragedii) oraz pogłębioną analizą szaleństwa, które pcha ludzi w góry wysokie.

Na tę górę może wejść każdy cholerny idiota(…) Sztuka polega na tym, żeby cało zejść. S. 205

Ponieważ opisywane wydarzenia są powszechnie znane, już w dedykacji Krakauer poświęca książkę ofiarom tragedii i wymienia je z imienia i nazwiska. Nie ma zaskoczeń, są dokładnie nakreślone portrety, sytuacje życiowe i doświadczenie wspinaczkowe uczestników wypraw. Po krótkim wstępie autor wymienia osoby dramatu, wraz z opisaniem, do której grupy przynależała i jaką pełniła w niej rolę. Na wiosnę 1996 roku pod Czomolungmą (tybetańska nazwa lokalna szczytu) kłębił się niemały tłum, a podczas zdobywania szczytu w kilku miejscach zrobił się zator, spowodowany nierozpiętymi linami poręczowymi. To opóźnienie prawdopodobnie kosztowało kilku wspinaczy życie. Doświadczony kierownik wyprawy, Rob Hall, wbrew wcześniejszym zapowiedziom pozwolił swoim klientom na zdobywanie szczytu aż do godziny 17, ponad trzy godziny po wyznaczonym najpóźniejszym czasie zejścia, gdy na horyzoncie zbierały się już burzowe chmury. Zamieć rozpętała się wcześniej niż mówiły to prognozy, a klienci Halla pogubili drogę. Dodatkowo, podczas długiego przebywania w strefie śmierci, niedotleniony mózg nie może podjąć racjonalnych decyzji i zmusić ciała do wysiłku. Brak tlenu, błędna komunikacja co do pozostałych butli z gazem, silny wiatr i pogłębiające się wychłodzenie organizmu zgubiły wytrawnego i doświadczonego kierownika wyprawy Roba Halla. Yasuko Namba zamarzła podczas zejścia po zdobyciu szczytu, śmierci kilkukrotnie wywinął się Teksańczyk Beck Weathers, pozostawiony u boku Yasuko na pewną śmierć, a potem ponownie, po graniczącym z cudem powrocie do obozu, gdy jego namiot połamał się pod ciężarem śniegu. Ilość błędów, pecha, załamanie pogody – wszystko to wprowadza niesamowitą dramaturgię do książki Krakauera sprawiając, że jest ona w zasadzie nieodkładalna i ciężka do uwierzenia w swoim tragizmie. Znakomita, pełna napięcia lektura autorstwa człowieka, który mimo swojej miłości do gór nigdy nie mógł się pogodzić z dramatycznymi wydarzeniami na szczycie świata i swoim w nich udziale.

Moja ocena: 9/10.

Jon Krakauer, Wszystko za Everest
Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2023
Tłumaczenie: Krystyna Palmowska
Liczba stron: 424
ISBN: 978-83-8191-646-2

*********************************************************************************

A height of over 8,000 meters - this is not a place where people can afford to be moral (p. 321)

The novel by journalist Jon Krakauer Into Thin Air, published originally in 1997, is already an absolute classic of the non-fiction genre and one of the author's most famous works. In 1996, Krakauer was hired as a reporter on a commercial expedition organized by Rob Hall from the Adventure Consultants group, one of the most effective and trustworthy companies offering to organize an ascent of the highest peak on earth. The author was commissioned by Outside Magazine to describe the commercialization of high mountain expeditions, and in order for his deliberations to be credible, he was given the opportunity to climb the peak himself. Krakauer had previously been contracted by Scott Fischer from the Mountain Madness team, but the offer that Hall made to Outside Magazine turned out to be simply better. The magazine paid $10,000 for Krakauer's participation in the expedition (below the actual costs), obtaining expensive advertising space in the magazine's pages on the American market. No one expected that the story that Krakauer would have to describe would be so dramatic. On May 10-11, 1996, eight climbers died in a raging snowstorm near the summit, including both expedition leaders from both groups. However, the previously reliable Adventure Consultants lost one more guide and two clients, while the Mountain Madness team lost no one except their boss. Into Thin Air is at the same time an attempt to come to terms with traumatic events, a possibly faithful record of remembered events (and at the same time a correction of a hastily written account that appeared in Outside Magazine just a few weeks after the tragedy), and an in-depth analysis of the madness that drives people to high mountains.

Any damn idiot can climb this mountain (...) The trick is to get down unscathed. P. 205

Since the events described are widely known, Krakauer dedicates the book to the victims of the tragedy on the front page, mentioning them by name. There are no surprises, there are detailed portraits, life situations and climbing experience of the expedition participants. After a short introduction, the author lists the people involved in the tragedy, describing which group they belonged to and what role they played in it. In the spring of 1996, a large crowd was milling around Chomolungma (Tibetan name of the peak), and during the summit there was a traffic jam in several places, caused by unslapped handrails. This delay probably cost several climbers their lives. The experienced expedition leader, Rob Hall, contrary to earlier announcements, allowed his clients to summit until 5 p.m., more than three hours after the latest designated descent time, when storm clouds were already gathering on the horizon. The blizzard broke out earlier than the forecast said, and Hall's clients lost their way. In addition, during a long stay in the death zone, the oxygen-deprived brain cannot make rational decisions and force the body for more effort. Lack of oxygen, incorrect communication regarding the remaining gas cylinders, strong wind and deepening hypothermia were the downfall of the seasoned and experienced expedition leader Rob Hall. Yasuko Namba froze to death during the descent after conquering the summit, Texan Beck Weathers escaped death several times, left by Yasuko's side to certain death, and then again, after a miraculous return to camp, when his tent broke under the weight of snow. The number of mistakes, bad luck, weather breakdown - all this introduces incredible drama to Krakauer's book, making it basically unputdownable and hard to believe in its tragedy. An excellent, tense read about a man who, despite his love for the mountains, could never come to terms with the dramatic events on the top of the world and his own participation in them.

My rating: 9/10.

Author: Jon Krakauer
Title: Into Thin Air
Czarne Publishing House, Wołowiec 2023
Translation: Krystyna Palmowska
Number of pages: 424
ISBN: 978-83-8191-646-2

Maurice Herzog, Annapurna (Annapurna. Premier 8000)

Nie mam zamiaru gnić w dolinie

Piękno dobrej literatury polega na tym, że potrafi przenosić nas w miejscu i czasie. Zwłaszcza, jeśli opowiada o przełomowych w dziejach ludzkości odkryciach, wydarzeniach czy osiągnięciach. Do tej kategorii zalicza się z pewnością relacja Maurice’a Herzoga Annapurna z pierwszego zdobycia ośmiotysięcznika 3 czerwca 1950 roku. Było to w ogóle pierwsze wejście na taką wysokość w historii, a uczestniczyli w nim autor relacji oraz Louis Lachenal. Książka wciąga od pierwszej strony, autor opowiada o swoich przygodach niezwykle barwnie, a obraz pierwszych górskich wędrówek do strefy śmierci jest wręcz niewyobrażalny. Ja przepadłam i zapomniałam się w lekturze.

Rosnący dramatyzm relacji

Wspomnienia Herzoga można podzielić na 3 części – rekonesans i podejmowanie decyzji, zdobywanie szczytu i dramatyczny powrót oraz walka o zdrowie. Trzeba pamiętać, że wyprawa jest jedną z pierwszych, mapy, które mieli do dyspozycji jej uczestnicy są niedokładne (co jest w książce starannie udokumentowane), a trasy na szczyty – najpierw rozważany Dhaulagiri i zdobytą Annapurnę – trzeba było sobie znaleźć i wypróbować. Dlatego uczestnicy krążą w te i z powrotem, zakładają aż pięć obozów i naprawdę dużo czasu spędzają powyżej 7000 m. n.p.m. Podczas zdobywania szczytu Herzog gubi rękawice, bo będzie dla niego bardzo kosztownym i bolesnym błędem. Również jego towarzysz Lachenal doznaje odmrożeń stóp i obaj panowie tracą palce. Taka jest też trzecia, najbardziej dramatyczna i przejmująca część książki – walka o bezpieczne zejście – najpierw do niższych obozów, a potem wyścig ze zbliżającym się monsunem i pogarszającym się skokowo stanem zdrowia. Wydawałoby się, że najbardziej emocjonująca część będzie dotyczyć zdobywania szczytu, ale podczas lektury niosło mnie chyba uniesienie Herzoga. Natomiast nie byłam w stanie odłożyć książki w ostatniej części, gdzie z wypiekami na twarzy czekałam, jak zakończy się ta nieprawdopodobna przygoda. W zasadzie rekonesans szczytów i wejście na Annapurnę udało się zrobić podczas jednej, trzymiesięcznej wyprawy, a szczyt zdobyć podczas pierwszego ataku, tuż przed zamknięciem okienka pogodowego. Dodatkowo, w wyprawie nikt nie zginął, chociaż walka o zdrowie uczestników trwała długo po zejściu w doliny, a dla Herzoga był to koniec wspinaczek związany z utratą palców u obu dłoni.

Są inne Annapurny w życiu ludzkim…

Relacja z tej niezwykłej podróży ukazała się już w 1951 roku i jest najpopularniejszą książką dotyczącą wspinaczki wysokogórskiej na świecie. Pierwsze zdobycie ośmiotysięcznika w historii ludzkości wywołało ogromne poruszenie na świecie, a Herzog wiedział, jak je zmonetyzować (Wikipedia podaje, że do roku 2000 sprzedało się 20 milionów egzemplarzy książki). Przyznać jednak trzeba, że zapis podróży jest zaskakująco świeży, a poznać można, że książka powstała 70 lat temu po szacunku i uznaniu, z jakimi autor opisuje swoich towarzyszy wyprawy i ich „dzielność”. Tak pięknie się już chyba o ludziach nie pisze – z takim uznaniem dla ich zasług za wkład w sukces zespołu. Ostatnie zdanie – „Są inne Annapurny w życiu ludzkim” (s. 299) stało się znanym cytatem, a jednocześnie odrobinę gorzkim może podsumowaniem podjętego wysiłku.

Pozycja obowiązkowa!

Książka jest również starannie i pięknie wydana i aż żal ściska, że klasyka polskiej literatury wysokogórskiej nie doczekała się takich wznowień. Może jednak wszystko przed nami? Jedyne, co bym zmieniła w samym wydaniu, to na rewersie okładki umieściłabym zdjęcia uczestników wyprawy wraz z krótkim opisem. Chociaż Herzog pisze o swoich towarzyszach dużo i serdecznie, to jednak chciałabym mieć ich twarze przed oczami i móc łatwo przypomnieć sobie, kto wędruje z kim. Dla mnie pozycja całkowicie porywająca i arcyciekawa, serdecznie polecam!

Moja ocena: 9/10.

Maurice Herzog, Annapurna
Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2018
Tłumaczenie: Rafał Unrug
Liczba stron: 302
ISBN: 978-83-65780-82-9

**********************************************************************************

I have no intention to rot in the valley

The beauty of good literature is that it can transport us in time and place. Especially if it tells about breakthrough discoveries, events or achievements in the history of mankind. Maurice Herzog's account of the first ascent of an eight-thousander on June 3, 1950, certainly falls into this category. It was the first ascent to such a height in human history, and the author of the account and Louis Lachenal participated in it. The book is captivating from the first page, the author tells about his adventures in an extremely colorful way, and the image of the first mountain hikes to the death zone is simply unimaginable. I got completely captivated by the account.

The growing drama of the relation

Herzog's memories can be divided into 3 parts - reconnaissance and decision-making, conquering the peak and the dramatic return, along with the fight for health. It must be remembered that the expedition is one of the first, the maps that its participants had at their disposal were inaccurate (which is carefully documented in the book), and the routes to the peaks – first to the considered Dhaulagiri and the finally conquered Annapurna – had to be found and tested. That is why the participants go back and forth, set up as many as five camps and spend a lot of time above 7,000 m above sea level. While conquering the peak, Herzog loses his gloves, which will become a very costly and painful mistake for him. His companion Lachenal also suffers severe frostbite on his feet and both men lose their toes. This is also the third, most dramatic and moving part of the book – the fight for a safe descent – ​​first to the lower camps, and then the race against both the approaching monsoon and the rapidly deteriorating health. It would seem that the most exciting part would concern conquering the peak, but while reading it I was probably carried away by Herzog's elation. However, I was unable to put the book down in the last part, where I was waiting with bated breath to see how this incredible adventure would end. In principle, the reconnaissance of the peaks and the ascent of Annapurna were managed during one three-month expedition, and the summit was reached during the first attack, just before the weather window closed. What is more, no one died in the expedition, although the struggle for the health of the participants lasted long after the descent into the valleys, and for Herzog it was the end of climbing associated with the loss of fingers on both hands, along all his toes.

There are other Annapurnas in human life...

The account of this extraordinary journey was published in 1951 and is the most popular book on high-altitude climbing in the world. The first conquest of an eight-thousander in the history of mankind caused a huge stir in the world, and Herzog knew how to monetize it (Wikipedia reports that 20 million copies of the book had been sold by 2000). It must be admitted, however, that the record of the journey is surprisingly fresh, and you can tell that the book was written 70 years ago by the respect and appreciation with which the author describes his companions of the expedition and their "bravery". People are probably not described so beautifully any more - with such awe for their contribution to the success of the team. The last sentence - "There are other Annapurnas in human life" (p. 299) has become a well-known quote, and at the same time a slightly bitter summary of the effort undertaken.

A must-read!

The book is also carefully and beautifully published by Publishing House Marginesy in the 2018 re-edition and it is a pity that the classic of Polish high-mountain literature has not been reissued in this way. Maybe everything is still ahead of us? The only thing I would change in this issue is to place photos of the participants of the expedition on the back of the cover, along with a short description. Although Herzog writes a lot and warmly about his companions, I would like to have their faces before my eyes and be able to easily remember who is hiking with whom. For me, this is a completely captivating and extremely interesting book, I highly recommend it!

My rating: 9/10.

Author: Maurice Herzog
Title: Annapurna
Marginesy Publishing House, Warsaw 2018
Translation: Rafał Unrug
Number of pages: 302
ISBN: 978-83-65780-82-9