Ta książka jest całkowicie nieprawdopodobna! Sięgnęłam po nią znów z
przypadku – stała na półce nowości w jednej z wrocławskich bibliotek. Lubię
lieraturę dotyczącą gór, a zwłaszcza gór wysokich, więc pomyślałam sobie, że
książkę po prostu przejrzę, ale zapewne nie będę takiego kloca czytać (pozycja
liczy sobie dokładnie 752 strony). A jednak – zaczęłam czytać pierwszy rozdział
poświęcony I wojnie światowej i miałam ciarki na plecach! Chociaż rozdziały
dotyczące trzech prób zdobycia Everestu były nieco mniej ciekawe od zarysu
sytuacji geo-politycznej, to W stronę ciszy Wade’a Davisa to kawał
solidnej, znakomicie napisanej (i udokumentowanej) literatury.
Autor to kanadyjski antropolog, biolog i etnobotanik, zapalony podróżnik i
dziennikarz, ale też naprawdę utalentowany pisarz. W 1985 roku wyszła jego
głośna książka Wąż i tęcza. Vodoo, zombie i tajne stowarzyszenia na Haiti
(The Serpent and the Rainbow, Polsce wydana dopiero w 2022 przez wydawnictwo
Czarne). Drugą tłumaczoną na język polski publikacją autora jest właśnie W
stronę ciszy, wydane w tym roku (2025) nakładem Wydawnictwa Agora. Książkę
czyta się tak znakomicie, że zaczęłam gorączkowo sprawdzać, czemu z twórczością
autora nie zapoznałam się wcześniej. Wikipedia wskazuje, że Wade wiele
publikacji poświęcił światowym rzekom (Amazonce, Colorado), ale też
szamanizmowi i ginącym lokalnym kulturom. Do tej pory (wrzesień 2025) nie
zostały one przetłumaczone na język polski.
Przygotowanie autora do wydania publikacji rzuca na kolana. Niemal 70 stron
zabiera rozdział Bibliografia z przypisami, w którym Wade wskazuje
najważniejsze źródła informacji, ale również ich lokalizacje i materiały do
dalszych, samodzielnych eksploracji. Ta dokumentalna książka powstawała dziesięć
lat, a chociaż postać Mallory’ego od lat budzi wielkie emocje (a pytanie, czy
wraz z towarzyszącym mu młodym wspinaczem Irvinem zdobyli szczyt Everestu w
1924 roku nadal pozostaje nierozstrzygnięte, z przewagą głosów na nie), to
sposób napisania tej książki, umiejętność fascynującego przedstawienia faktów
sprawiają, że ta monografia pierwszych brytyjskich wypraw w Karakorum jest
książką fascynującą, ciekawą, doskonale przygotowaną.
Dwa pierwsze rozdziały są wielką siłą tej książki. Pierwszy opisuje okopy
pierwszej wojny światowej, ich okrucieństwo, skalę obrażeń, machinę
wojenno-medyczną działającą za linią frontu ale także zakłamany i niepełny odbiór
wojny w Wielkiej Brytanii oraz zachodzące po wojnie przemiany społeczne. Rozdział
drugi w fascynujący sposób przedstawia angielską dominację nad Indiami, sposób
organizacji Imperium, poświęcenie brytyjskich żołnierzy, morale – nie da się od
niego oderwać. Książka sprawia wrażenie, jakby napisał ją ktoś, kto brał udział
w tych wydarzeniach osobiście, a wiele rzeczy widział na własne oczy. Chociaż
rozdziały poświęcone trzem wyprawom na Everest (1921, 1922 i 1924) nadal są
arcyciekawe, dla mnie były już trochę nużące i zbyt szczegółowe. Wade jest w
swoich opisach niezmiernie dokładny – pokazuje realia życia na początku XX
wieku, zarówno w Wielkiej Brytanii, ale również w Indiach i Tybecie, ale też
ograniczone możliwości techniczne czy sprzętowe. Stara się odpowiedzieć na
pytanie, co pchnęło Anglików do tak ekstremalnej eksploracji świata, co ich
cechowało jako naród, jaki duch w nim wtedy panował. Pamiętać należy, że
podczas pierwszej ekspedycji Brytyjczycy szli w miejsce, które nie widniało na
mapach, bez wiedzy, jak zachowuje się człowiek na takich wysokościach ani jakie
tam będą panowały warunki. Szacunek budzi, jak wysoko udało im się zajść z dostępnym
sprzętem.
Mam do tej książki jedno spore zastrzeżenie – brakuje mi w niej zdjęć.
Chociaż autor często o nich pisze, wręcz wskazując dokładną postawę osoby na
dostępnych materiałach, to jednak to nie to samo, co opisywana fotografia.
Wiedza i wyobrażenie czytelnika mogłoby być znacznie pełniejsze, zwłaszcza, że
te materiały są dostępne. Szczęśliwie Davis wzmiankuje film Johna Noela The
Epic of Everest, który jest w całości dostępny na platformie YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=-xxnKSPOXK8
i daje dobre wyobrażenie o warunkach wyprawy. Mapki są w zasadzie dwie, na
samym początku książki, ale zaznaczone na nich trasy były dla mnie mało
czytelne. Niemniej jednak jest to naprawdę znacząca i arcyciekawa, doskonale
napisana monografia pierwszych brytyjskich wypraw na Everest. Polecam
serdecznie!
Moja ocena: 8/10.
Wade Davis, W stronę ciszy. Wielka wojna, Mallory oraz podbój EverestuWydawnictwo Agora, Warszawa 2025
Tłumaczenie: Michał Lipa
Liczba stron: 752
ISBN: 978-83-8380-177-3
***********************************************************************************
This book is
absolutely incredible! I picked it up purely by chance – it was on the new
arrivals shelf in one of the Wrocław libraries. I like books about mountains,
especially high mountains, so I thought I'd just browse through it, but I
probably wouldn't read such a hefty tome (it has exactly 752 pages). And yet –
I started reading the first chapter about World War I and I got goosebumps!
Although the chapters about the three attempts to climb Everest were somewhat
less interesting than the overview of the geopolitical situation, Wade Davis's Into
the Silence is a truly solid, superbly written (and well-researched) piece
of literature.
The author is a
Canadian anthropologist, biologist, and ethnobotanist, an avid traveler and
journalist, but also a truly talented writer. In 1985, his famous book The
Serpent and the Rainbow: Voodoo, Zombies, and Secret Societies in Haiti was
published (published in Poland only in 2022 by Czarne Publishing). The second
of the author's works that was translated into Polish is Into the Silence,
published this year (2025) by Agora Publishing. The book is so captivating that
I started frantically checking why I hadn't discovered the author's work
earlier. Wikipedia indicates that Wade has dedicated many publications to the
world's rivers (the Amazon, the Colorado), as well as shamanism and
disappearing local cultures. To date (September 2025), these have not been
translated into Polish.
Thorough
research
The author's
preparation for publishing this work is simply astounding. The bibliography and
endnotes section, spanning almost 70 pages, is a valuable resource. Wade lists
the most important sources of information, as well as their locations and
further materials for independent research. This documentary-style book took
ten years to write, and although the figure of Mallory has always stirred great
emotions (and the question of whether he and his young climbing partner Andrew “Sandy”
Irvine reached the summit of Everest in 1924 remains unresolved, with most
experts leaning towards a negative answer), the way this book is written, the
skill with which the facts are presented, makes this monograph on the first
British expeditions to the Karakorum range a fascinating, engaging, and
meticulously researched work.
The first two
chapters are the book's greatest strength. The first describes the trenches of
World War I, their brutality, the scale of injuries, the military-medical
system operating behind the front lines, as well as the distorted and
incomplete perception of the war in Great Britain and the social changes that
occurred after the war. The second chapter presents English dominance over
India in a captivating way, the organization of the Empire, the dedication of
British soldiers, and morale – it is impossible to put it down. The book gives
the impression that it was written by someone who participated in these events
personally and witnessed many things firsthand. While the chapters dedicated to
the three Everest expeditions (1921, 1922, and 1924) are still very
interesting, they seemed somewhat tedious and overly detailed to me. Wade is
extremely precise in his descriptions – he shows the realities of life in the
early 20th century, both in Great Britain and in India and Tibet, as well as
the limited technical and logistical capabilities of the time. It attempts to
answer the question of what drove the British to such extreme exploration of
the world, what characterized them as a nation, and what spirit prevailed at
that time. It's important to remember that during the first expedition, the
British were venturing into an area that was not shown on maps, without knowing
how humans would react at such altitudes or what conditions they would
encounter. The fact that they managed to reach such heights with their limited
equipment is truly remarkable.
I have one major
criticism of this book – it lacks photographs. Although the author often
mentions them, even describing the exact pose of individuals in the available
images, this is not the same as actually seeing the graphic materials. The
reader's understanding and imagination could be much richer, especially since
these images are readily available. Fortunately, Davis mentions John Noel's
film "The Epic of Everest," which is available in its entirety
on YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=-xxnKSPOXK8
and gives a good idea of the expedition conditions. There are only two maps, at the very
beginning of the book, but the routes marked on them were difficult to read.
Nevertheless, this is a truly significant and fascinating, well-written
monograph on the first British expeditions to Everest. I highly recommend it!
My rating: 8/10.
Author: Wade DavisTitle: Into the Silence: The Great War, Mallory, and the Conquest of Everest
Publishing House: Agora, Warsaw 2025
Translated by: Michał Lipa
Number of pages: 752
ISBN: 978-83-8380-177-3
