Erlend Loe, Muleum (Muleum)

Tragikomedia o samobójstwie

Książka Erlenda Loe Muleum wpadła mi w ręce podczas akcji Kup Pan Książkę na rzecz Wrocławskiego Hospicjum dla Dzieci w listopadzie. Wcześniej czytałam powieść Doppler wydaną w ramach cyklu Literatury skandynawksiej wydawnictwa słowo/obraz terytoria, dlatego bez większego wahania nabyłam kolejną pozycję autora i niezwłocznie ją przeczytałam.

Nieradzenie sobie z traumą

Opublikowane w Polsce w 2011 roku przez wydawnictwo słowo/obraz terytoria niedługie (196 stron) Muleum opowiada historię nastoletniej Julie, która w katastrofie lotniczej traci rodziców i brata. Zostaje sama w ogromnym, wartym miliony domu w Oslo i zaczyna planować swoje samobójstwo, bowiem, jak stwierdza, „kiedy rodzina znika, ból jest nie do wytrzymania” (s. 127). W sumie podejmuje dwie konsekwentne próby odebrania sobie życia, obie – trzeba przyznać – dość spektakularne, ale szczęśliwie nieudane. Drugie podejście uświadamia jej, że jednak chce żyć, i jej życie układa się nadzwyczaj dobrze.

Nawet ważkie tematy można nad miarę uprościć

Wydawca na okładce zapowiada nam tragikomedię i faktycznie, Loe stara się pisać o tematach trudnych, traumatycznych, z ironicznym poczuciem humoru. Julie jest zdystansowana, momentami bardzo dziecinna i krytyczna, jak na nastolatkę przystało, ale najczęściej jest też po prostu zagubiona i przerażona. Dlatego smuci fakt, ze łatwo potrafi przesmyknąć się przez grube oczka systemu i wywieść doświadczonych psychologów w pole, a w swoim cierpieniu jest samotna. Zgodnie zresztą ze spostrzeżeniem, że „bólem nie można się podzielić” (s. 147). Całe rozwiązanie akcji wydaje mi się zdecydowanie zbyt proste i zbyt Deus ex machina, a spory tematyczny potencjał tej książki jest zmarnowany. Julie znajduje spokój i miłość w zakochanym w niej Krzysztofie, kafelkarzu z Gdańska, a majątek rodzinny przeznacza na założenie fundacji na rzecz osób ze skłonnościami samobójczymi. Odrzucany przez nią robotnik zostaje jej ukochanym i akceptuje nawet fakt, że Julie jest w ciąży z koreańskim mistrzem fast-tracka. Szkoda, że zakończenie książki przynosi takie pójście na łatwiznę.

Doppler dużo lepszy

W zasadzie zaskoczyło mnie, jak bardzo stereotypowo podszedł pisarz do przedstawiania kolejnych kochanków Julii – skupionego na karierze sportowca z Korei, namiętnego Hiszpana Luisa i pracowitego, skromnego i zdeterminowanego Polaka Krzyśka. To nie są mężczyźni z krwi i kości, a jedynie funkcje literackie pchające fabułę w jakimś określonym kierunku. Zabawne są jedynie niektóre pełne goryczy spostrzeżenia Julii, ale nadal jest to za mało, by uznać książkę za dobrą. Nie dziwię się, że przeszła bez szczególnego echa.

Moja ocena: 5/10.

Erlend Loe, Muleum
Wydawnictwo: słowa/obraz terytoria, Gdańsk 2011
Tłumaczenie: Milena Skoczko
Liczba stron: 196
ISBN: 978-83-74530194

***********************************************************************************

A tragicomedy about suicide

I came across Erlend Loe's book Muleum during the Kup Pan Książkę campaign for the Wrocław Hospice for Children in November. Previously, I had read the novel Doppler, published as part of the Scandinavian Literature series by the Słowo/obraz terytoria publishing house, so without much hesitation I purchased the author's next book and read it immediately.

Not coping with trauma

Published in Poland in 2011 by the publishing house word/obraz terytoria rather short (196 pages), Muleum tells the story of teenage Julie, who loses her parents and brother in a plane crash. She is left alone in a huge expensive house in Oslo and begins to plan her suicide because, as she states, "when the family disappears, the pain is unbearable" (p. 127). In total, she makes two consistent attempts to take her own life, both of which - it must be admitted - are quite spectacular, but fortunately unsuccessful. The second attempt makes her realize that she wants to live after all, and her life is going exceptionally well.

Even important topics can be oversimplified

The publisher announces a tragicomedy on the cover, and in fact, Loe tries to write about difficult, traumatic topics with an ironic sense of humor. Julie is distant, sometimes very childish and critical, as befits a teenager, but most often she is also simply lost and terrified. Therefore, it is sad that she can easily slip through the thick mesh of the system and mislead experienced psychologists, and she is left alone in her suffering, in line with the observation that "pain cannot be shared" (p. 147). The whole solution of the action seems to me much too simple and too Deus ex machina, and the considerable thematic potential of this book is wasted. Julie finds peace and love in Krzysztof, a physical worker from Gdańsk, who is in love with her, and she devotes her family fortune to establishing a foundation for people with suicidal tendencies. The Pole she initially rejects becomes her lover and he even accepts the fact that Julie is pregnant by the Korean fast-track champion. It's a pity that the ending of the book takes such a shortcut.

Doppler much better

In fact, I was surprised by how stereotypically the writer approached the portrayal of Julia's subsequent lovers - the career-focused athlete from Korea, the passionate Spaniard Luis and the hard-working, modest and determined Pole Krzysiek. These are not flesh and blood men, but only literary functions pushing the plot in a specific direction. Only some of Julia's bitter observations are funny, but it's still not enough to call the book good. I'm not surprised that it went by without much notice.

My rating: 5/10.

Author: Erlend Loe
Title: Muleum
Publishing House: słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011
Translation: Milena Skoczko
Number of pages: 196
ISBN: 978-83-74530194

 

 

Liza Aisato, Życie

Odcinanie kuponów

Kupiłam książkę Życie i poczułam się zrobiona w bambuko, a to nawet zanim doszłam do spisu ilustracji. Życie bowiem jest odcinaniem kuponów od niesamowitej twórczości norweskiej ilustratorki Lisy Aisato, a nie wartościową historią, i nawet zatrudnienie Wojciecha Manna do tego ultrakrótkiego tłumaczenia nic tu nie ratuje. Wystarczyło zebrać różne ilustracje artystki, dopisać do nich parę ckliwych zdań i już mamy „książkę” za niemalże 60PLN, zebraną z ilustracji publikowanych wcześniej w magazynie Dagbladet czy też tworzonych na potrzeby innych publikacji (chociażby książek Linn Skåber czy Klausa Hagerupa). Jeśli ktoś się wcześniej zetknął z twórczością artystki, część obrazów wyda mu się

dziwnie znajoma, jeśli nie, dostanie niespójny stylistycznie, wyraźnie pochodzący z innych bajek zbiór impresji. Nie zrozumcie mnie proszę źle, bardzo lubię i cenię twórczość utalentowanej Norweżki, natomiast zdecydowanie wolałabym dostać album pod tytułem Twórczość Lisy Aisato i opis jej projektów, gdzie można by było zobaczyć rozwój jej stylu, dopasowanie do tekstu poszczególnych historii, zróżnicowanie techniki, pomysły, na które nie było miejsca gdzie indziej i których jeszcze nie widzieliśmy, a nie cukierkową bajeczkę o najszerszym możliwym tytule. No ale cóż, życie. Liczy się kasa.

Moja ocena: 4/10

Lisa Aisato, Życie
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2021
Tłumaczenie: Wojciech Mann
Liczba stron: 192
ISBN: 978-83-08-07329-2

*******************************************************************************

Life in bitter-sweet clours

I bought the book Life and felt like a looser, even before I got to the list of illustrations. Life is about cutting coupons from the amazing work of the Norwegian illustrator Lisa Aisato, not a valuable story, and even hiring Wojciech Mann for this ultra-short translation does not save anything. All the publisher had to do was to collect various illustrations by the artist, add a few sappy sentences to them, and we already have a "book" for almost PLN 60, collected from illustrations previously published in Dagbladet magazine or created for other publications (e.g. books by Linn Skåber or Klaus Hagerup). If someone has encountered the artist's work before, some of the paintings will seem strangely familiar, but if not,

this reader will receive a stylistically inconsistent set of impressions, clearly derived from other fairy tales. Please don't get me wrong, I really like and appreciate the work of this talented Norwegian, but I would definitely prefer to receive an album titled The Works of Lisa Aisato and a description of her projects, where one could see the development of her style, matching the text of individual stories, the diversity of techniques, ideas for that didn't exist anywhere else and that we hadn't seen yet, not a candy-colored fairy tale with the broadest possible title. But oh well, that’s life, I guess, in bitter-sweet colours.

My rating: 4/10

Text and illustrations: Lisa Aisato
Title: Life
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2021
Translation: Wojciech Mann
Number of pages: 192
ISBN: 978-83-08-07329-2

John Fante, Pył (Ask the Dust)

Apetyt na życie

Po przeczytaniu wspaniałego, wysmakowanego Stonera Johna Williamsa Pył Johna Fante wydawał się narowisty i nieugładzony. Historia książki może odrobinę przypomina niesamowitą historię Stonera – Fante został ponowne odkryty przez Charlesa Bukowskiego w latach 70-tych, a jego książki zaczęły być wtedy ponownie drukowane. Co ciekawe, Pył wyszedł w 1939 roku i jego klimat zupełnie nie odzwierciedla tego, co działo się wtedy w Europie, za to pokazuje gorączkowe wychodzenie z kryzysu w Stanach Zjednoczonych.

John Fante – ulubiony pisarz Bukowskiego

Fante był pisarzem żyjącym w latach 1909 -1983, który utrzymywał się z pisania scenariuszy. Pył jest jego najbardziej znaną powieścią, nazywaną najważniejszą książką o Los Angeles, a jednocześnie trzecią w „kwartecie Bandiniego” po Byle do wiosny (Wait until Spring, Bandini, 1938), The Road to Los Angeles (opublikowana dopiero 1985), a przed Dreams from Bunker Hill (1982). W Polsce jest stosunkowo mało znany, przetłumaczone na język polski zostały wraz z Pyłem w sumie cztery powieści.

Arturo Bandini

Młody pisarz Arturo Bandini, alter ego samego pisarza, upojony swoim pierwszym sukcesem – wydrukowaniem opowiadania Śmiech szczeniaka w magazynie literackim, przenosi się do Los Angeles, by tam rozwijać swoją twórczą karierę. Poznajemy go, gdy jego sytuacja jest stosunkowo nieciekawa – zalega za pokój w podrzędnym hoteliku, nie ma pracy, a i wena go opuściła. Dopiero po poznaniu Camilli Lopez, kelnerki w barze Columbia, odnajduje natchnienie i pisze jak szalony. Wychodzi jego drugie opowiadanie, które było początkowo listem do redaktora Hackmutha, a później jego książka. Okazuje się, że jego piękna ukochana jest zakochana w innym, barmanie Sammym, który jest ciężko chory na gruźlicę i nie szanuje zakochanej w nim dziewczyny. Historia nie ma pozytywnego zakończenia, ale wciąga masą barwnych postaci, przenikającą ją radością życia, drobiazgowy opisem realiów egzystencji w Los Angeles w latach 30-tych oraz nietuzinkowym protagonistą. Arturo Bandini to niedojrzały jeszcze młodzieniec, na przemian dumny ze swoich osiągnięć i załamany swoją twórczością. Zupełnie nie umie gospodarować gotówką, czym przypomina bohatera Głodu Knuta Hamsuna, ale w przeciwieństwie do antypatycznego bohatera norweskiej powieści, cieszy się życiem, jest hojny, by nie powiedzieć rozrzutny, i zaraża swoją energią.

Proza to żywioł

Proza Fantego jest nieugładzona, żywiołowa, epizodyczna. To nie jest książka, którą czyta się dla fabuły. Można też zrozumieć, skąd w Ameryce wzięła się proza bitników i zrozumieć późniejszą fascynację Bukowskiego włosko-amerykańskim pisarzem. Mimo swoich ponad 80 lat książka wciąż zaskakuje swoją świeżością, choć wiele komentarzy Bandiniego nie przeszłoby przez dzisiejszą poprawność polityczną. Powieść dobrze oddaje niespokojne, pulsujące lata 30-te po Wielkim Kryzysie, często biedę, ale również kiełkujące wszędzie możliwości i energię. Mi czytało się ją dobrze, z dużym zaskoczeniem, że nie słyszałam wcześniej o tym pisarzu. Moim zdaniem warto samemu dać się zaskoczyć.

Moja ocena: 7/10.

John Fante, Pył
Wydawnictwo Tenten, Warszawa 1991
Tłumaczenie: Grzegorz Grątkowski
Liczba stron: 172
ISBN: brak

*****************************************************************************

Appetite for life

After reading John Williams' wonderful, tasteful Stoner, John Fante's Ask the Dust seemed hectic and unsmooth. The book's story may be a little reminiscent of Stoner's amazing story - Fante was rediscovered by Charles Bukowski in the 1970s, and his books began to be reprinted then. Interestingly, Ask the Dust was released in 1939 and its atmosphere does not reflect what was happening in Europe at that time, but it shows the frantic recovery from the crisis in the United States.

John Fante – Bukowski's favorite writer

Fante was a writer who lived from 1909 to 1983 and made a living by writing screenplays. Ask the Dust is his most famous novel, called the most important book about Los Angeles, and at the same time the third in the "Bandini quartet" after Wait until Spring, Bandini (1938), The Road to Los Angeles (published only in 1985), and before Dreams from Bunker Hill (1982). He is relatively unknown in Poland; together with Ask the Dust, a total of four novels have been translated into Polish.

Arturo Bandini

The young writer Arturo Bandini, the alter ego of the writer himself, intoxicated by his first success - printing the story "The Laugh of a Puppy" in a literary magazine, moves to Los Angeles to develop his creative career there. We meet him when his situation is relatively bad – he has no money to pay for a room in a second-rate hotel, he has no job, and his inspiration has abandoned him. Only after meeting Camilla Lopez, a waitress at the Columbia Buffet, does he find inspiration and writes like crazy. His second story, which was initially a letter to his editor Hackmuth, and later his book, are being published and his situation changes. It turns out that his beautiful beloved is in love with another man, the bartender Sammy, who is seriously ill with tuberculosis and does not respect the infatuated girl. The story does not have a positive ending, but it captivates the reader with its multitude of colorful characters, the permeating joy of life, a detailed description of the realities of existence in Los Angeles in the 1930s, and an extraordinary protagonist. Arturo Bandini is an immature youth, alternately proud of his achievements and devastated by his work. He is completely incapable of managing cash, which is similar to the hero of Knut Hamsun's Hunger, but unlike the antipathetic hero of the Norwegian novel, he enjoys life, is generous, not to say extravagant, and his energy is infectious.

Prose is an element

Fante's prose is hectic, spontaneous and episodic. This is not a book you read for the plot. You can also understand where Beat Generation prose came from in America and understand Bukowski's later fascination with the Italian-American writer. Despite being over 80 years old, the book still surprises with its freshness, although many of Bandini's comments would not go beyond today's political correctness. The novel well captures the turbulent, pulsating 1930s after the Great Depression, often filled with poverty, but also with opportunities and energy sprouting everywhere. It was a smooth and quick reading, and I was very surprised that I hadn't heard of this writer before. In my opinion, it's worth being surprised yourself.

My rating: 7/10.

Author: John Fante
Title: Ask the Dust
Publishing House: Tenten, Warsaw 1991
Translation: Grzegorz Grątkowski
Number of pages: 172
ISBN: none

John Williams, Stoner (Stoner)

Powieść o miłości

Ładnych już kilka miesięcy temu znajomy podrzucił mi kilka książek, a wśród nich Stonera autorstwa Johna Williamsa. Książka kompletnie nic mi nie mówiła, ale robiąc sobie chwilę przerwy od biblioteki, sięgnęłam po tom piętrzący się na całym stosie pozycji planowanych na później. Sięgnęłam i… przepadłam. Naprawdę rzadko zdarza mi się nie móc się oderwać od książki, a to jeszcze w tygodniu roboczym, i przeczytać taką pozycję w trzy dni. To mocny kandydat na książkę roku!

Współczesny Everyman

William Stoner jest doktorem na uniwersytecie w Missouri, jednak jego historia nie jest oczywista. Pochodzi z ubogiej farmerskiej rodziny, jego ojciec utrzymuje się z uprawy jałowego spłachetka ziemi i – pragnąć poprawić los rodziny – wysyła syna na studia rolnicze na rzeczony uniwersytet. Stoner rzetelnie się uczy, a mieszka u rodziny w zamian za oporządzanie im gospodarstwa. Jednak w trakcie uczestniczenia w zajęciach Archera Sloane’a z literatury angielskiej młody mężczyzna czuje, jakby otwierał się przed nim zupełnie nowy świat, nieznana, fascynująca otchłań, a to zauroczenie jest tak wielkie, że William porzuca swój kierunek na rzecz literatury. Tak zaczyna się jego uniwersytecka kariera, która potrwa do końca jego dni.

Nieszczęśliwe małżeństwo

Podczas jednego z akademickich przyjęć Stoner poznaje Edith, córkę z zamożnego domu, w której się zakochuje. Wysoka, smukła panna fascynuje młodego pracownika naukowego, a ona sama – chociaż jej oczekiwania wobec życia i jego poziomu, zainteresowania, wychowanie i wykształcenie różnią się od tego, co może jej zapewnić przyszły mąż – decyduje się na małżeństwo. Jest to związek nieudany, nieszczęśliwy, którego owocem jest córka Grace, którą Stoner początkowo wychowuje praktycznie sam. Edith pozostanie dla mnie najbardziej zagadkową, smutną, mściwą postacią z książki, której uda się wychować swoje jedyne dziecko na swoje podobieństwo.

Wygrane życie

Wydawać by się mogło, że Stoner jest powieścią o przegranym życiu, o porażce i braku osiągnięć. William całe swoje życie uczy studentów, a wyniku konfliktu z kolegą, a późniejszym rektorem, ma na uczelni pod górkę. Jest autorem tylko jednej książki, a jego wykłady, przynajmniej początkowo, nie przekazują jego ogromnej pasji do literatury. Ja jednak czytam powieść Williamsa jako historię zwycięskiego życia. Po pierwsze, bohater wyrwał się z ubogiej – również duchowo – egzystencji na wsi i podjął studia w dużym ośrodku miejskim. Po drugie, kiedy doznał swojego literackiego olśnienia, nie wahał się podążyć za swoją fascynacją i poświęcić jej życie, więc zajmował się czymś, co darzył wielką miłością. Po trzecie, podczas konfliktu na uniwersytecie, kiedy to Stoner oblał najpierw na swoim kursie, a potem podczas egzaminu kalekiego i bezczelnego studenta Charlesa Walkera, wykładowca nie poszedł na żadne kompromisy moralne, broniąc wstępu do kariery uniwersyteckiej manipulantom nie mającym rzetelnej wiedzy. Zrobił to z pełną świadomością czekających go konsekwencji, a więc reperkusji ze strony rektora, drobnych złośliwości, utrudniania uniwersyteckiego życia. Po czwarte wreszcie, Stoner zaznał również wielkiej miłości wdając się w romans z doktorantką Katherine Driscoll, z którą oprócz żywego uczucia łączyła go również wspólna pasja do literatury, a para była dla siebie wzajemnie inspiracją. Jednak wieści o ich romansie rozeszły się również na uczelni, a mściwy rektor Lomax postanawia mścić się na słabszej stronie, a więc na kobiecie. Katherine jest zmuszona porzucić uczelnię i wyjechać, a Stoner zostaje, więc ich związek dobiega definitywnego końca i para już nigdy się nie spotyka. Dane jest jednak bohaterowi kilka miesięcy niczym niemal niezmąconego szczęścia, wspólnoty duchowej, jedności cielesnej wraz z przekonaniem, że odnalazł miłość swojego życia. Czy zatem oprócz poświęcania życia swojej pasji i zaznania pełnego szczęścia w relacji z drugim człowiekiem, jest coś jeszcze, czego Stoner nie osiągnął?

A czego się spodziewałeś?

Na łożu śmierci Stoner rozważa swoje życie i kilkukrotnie zadaje sobie pytanie: „A czego się spodziewałeś?” Czy mógł bardziej starać się w związku z Edith? Bardziej zawalczyć o córkę, zamiast biernie się wycofywać spod tyranii żony? Mocniej walczyć o swoje na uniwersytecie, chcieć zajść wyżej w jego hierarchii? Czy to faktycznie miałoby znaczenie? Wydaje się, że nie, a Stoner odchodzi spokojnie, z własną, rozpoczynającą niezależne od niego istnienie, książką w ręku.

Powieść idealna

Mimo że sama fabuła nie niesie w sobie żadnych sensacji, a William wiedzie żywot everymana, dotykają go zwyczajne ludzkie problemy i zmartwienia, to od pierwszych linijek John Williams rzuca na czytelnika niezwykły czar. Stoner jest napisany językiem klarownym i jasnym, a jednocześnie tak pięknym i gładkim, że czułam się, jakbym była niesiona przez fale, spokojnie, rytmicznie. Wielu krytyków zwróciło uwagę na ten znakomity styl autora, zresztą biografia autora pióra Charlesa J. Shieldsa nosi tytuł Mężczyzna, który napisał powieść idealną (The Man Who Wrote the Perfect Novel: John Williams, Stoner, and the Writing Life, 2018, nietłumaczona na język polski). Smutne, że mimo początkowych dobrych recenzji w 1965 roku, kiedy książka się ukazała, rozeszło się mniej niż 2000 egzemplarzy i musiało minąć ponad 50 lat, by została w pełni doceniona już po śmierci autora. W przypadku Williamsa sprawdza się więc powiedzenie Nie wszystek umrę Horacego, a zachwyt czytelników to najlepszy pomnik. W moich oczach lektura obowiązkowa.

Moja ocena: 10/10

John Williams, Stoner
Wydawnictwo Filtry, Warszawa 2023
Tłumaczenie: Maciej Stroiński
Liczba stron: 352
ISBN: 978-83-966748-2-1

********************************************************************************

A novel about love

A few months ago, a friend gave me a few books, including Stoner by John Williams. As the title didn't mean anything to me at all, the volume was waiting on top of a pile of books planned for later. I reached out for it and… I was completely lost. It's really rare for me to keep focused for such a long time and especially during the working week, and read such a book in just three days. This is a strong candidate for book of the year!

Modern Everyman

William Stoner is a doctor at the University of Missouri, but his story is not obvious. He comes from a poor farming family, his father earns a living by cultivating a barren piece of land and - to improve the family's fate - he sends his son to study agriculture at the university in question. Stoner studies diligently and lives with part of his mother’s family in exchange for taking care of their farm. However, while attending Archer Sloane's English literature classes, the young man feels as if a completely new world opens up to him, an unknown, fascinating abyss, and this infatuation is so great that William abandons his major in favor of literature. This is the beginning of his university career, which will last until the end of his days.

Unhappy marriage

During one of the university receptions, Stoner meets Edith, a daughter from a wealthy home, with whom he falls in love. The tall, slender woman fascinates the young scientist, and she herself - although her expectations regarding life and its standard, interests, upbringing and education are different from what her future husband can provide her - decides to get married. It is an unsuccessful and unhappy relationship, the result of which is a daughter, Grace, whom Stoner initially raises practically alone. For me, Edith will remain the most mysterious, sad, vengeful character in the book, who manages to raise her only child in her (unhappy) image.

Life won

It might seem that Stoner is a novel about a lost life, about failure and lack of achievements. William has been teaching students all his life, and as a result of the conflict with his colleague, who later eas promoted to rector position, his University life becomes hard for him. He is the author of only one book, and his lectures, at least initially, do not convey his great passion for literature to his listeners. However, I read Williams' novel as the story of a victorious life. First of all, the hero escaped from a poor - also spiritually - existence in the countryside and began studies in a large urban center. Secondly, when he had his literary epiphany, he did not hesitate to follow his fascination and devote his life to it, so he pursued something he had great love for. Thirdly, during the conflict at the university, when Stoner failed the crippled and impudent student Charles Walker twice, the lecturer did not make any moral compromises, defending admission to a university career to manipulators who did not have reliable knowledge. He did it with full awareness of the consequences awaiting him, including repercussions from the rector, minor offenses, and making university life more difficult. Fourthly, and finally, Stoner also experienced great love by entering into an affair with doctoral student Katherine Driscoll, with whom, apart from a keen affection, he also shared a common passion for literature, and the couple was an inspiration to each other. However, news of their affair also spread at the university, and the vengeful rector Lomax decided to take revenge on the weaker party, i.e. the woman. Katherine is forced to drop out of college and emigrate, and Stoner stays, so their relationship comes to a final end and the couple never sees each other again. However, the hero is given several months of almost undisturbed happiness, spiritual community, bodily unity and the belief that he has found the love of his life. So, apart from devoting your life to your passion and experiencing complete happiness in a relationship with another person, is there anything else that Stoner has not achieved?

What did you expect?

On his deathbed, Stoner reflects on his life and asks himself several times: "What did you expect?" Could he have tried harder with Edith? Fight more for his daughter instead of passively withdrawing from his wife's tyranny? Fight harder for himself at the university, go higher in its hierarchy? Would it actually matter? It seems not, and Stoner passes away peacefully, with his own book in hand, which continies its existence fully independent of its author.

The perfect novel

Even though the plot itself does not contain any sensations, and William leads the life of an everyman and is faced with ordinary human problems and worries, John Williams casts an extraordinary spell on the reader from the very first lines. Stoner is written in a clear and bright language, and at the same time so beautiful and smooth that I felt as if I was being carried by the waves, calmly, rhythmically. Many critics have noticed this excellent style of the author, and the biography of the author by Charles J. Shields is titled The Man Who Wrote the Perfect Novel: John Williams, Stoner, and the Writing Life, (2018, untranslated Polish). It is sad that despite of initial good reviews, when the book was published in 1965, less than 2,000 copies were sold and it took over 50 years for it to be fully appreciated, sadly after the author's death. In Williams' case, Horace's saying "Not everything will die" applies, and readers' admiration is the best monument. A must-read in my eyes.

My rating: 10/10

Author: John Williams
Title: Stoner
Publishing House: Filtry, Warsaw 2023
Translation: Maciej Stroiński
Number of pages: 352
ISBN: 978-83-966748-2-1

Jørn Lier Horst, Sprawa 1569 (Sak 1569)

Znakomite rozpoczęcie nowego roku

Zapewne każdy z Was ma takie książki, po które po prostu lubi sięgać, by się zrelaksować, autorów, którzy nie zawodzą, słowem, guilty pleasures. Ja mam tak z cyklem o Williamie Wistingu, którego 17 tomów pracowicie zbieram i z wielką przyjemnością sięgam po nie, kiedy potrzebuję odpoczynku. 15 (a według niektórych list – w tym samego wydawnictwa – 14) tom serii, Sprawa 1569, spełnił wszystkie moje oczekiwania.

Powrót starej sprawy

Przebywający na urlopie William Wisting odnajduje w swojej skrzynce pocztowej tajemniczą kopertę z sygnaturą dawnej sprawy z 1999 roku, dotyczącej zamordowania Tone Vaterland przez jej byłego chłopaka Danny’ego Momraka. Sprawca został złapany i osadzony w więzieniu, a śledztwo prowadził Sten Kvammen. Kolejne wskazówki prowadzą do sprawy dwa lata późniejszej, gdzie zginęła nastolatka Pernille Skjerven, wracająca do domu ze stadniny na rowerze. To śledztwo prowadził w 2001 roku sam Wisting, i podobnie – sprawca Jan Hansen został złapany i osadzony w więzieniu na wiele lat, gdzie zmarł na raka prostaty nie odzyskawszy wolności. Tajemnicza korespondencja, którą otrzymuje komisarz, zdaje się sugerować, że w obu przypadkach mordercą była ta sama osoba, a jeden z osadzonych spędził wiele lat niesłusznie w więzieniu. Dodatkowo współcześnie toczy się jeszcze trzecia sprawa, o morderstwo Agnete Roll, której zwęglone zwłoki zostają znalezione w starym domu. Jaka jest zależność pomiędzy tymi przypadkami?

Jedne rzeczy się zmieniają, inne pozostają takie same

Po pierwsze, poruszony jest temat technologii, która umożliwia coraz lepsze badanie dowodów oraz coraz wnikliwsze kontrolowanie społeczeństwa. W nienachalny sposób Horst zastanawia się, gdzie są granice udostępniania swojej prywatności i ile rzeczy jesteśmy w stanie odczytać choćby ze zmian poboru prądu na liczniku, z wykazu połączeń w komórce czy z krokomierza. Zapewne więcej, niż byśmy chcieli. Jednocześnie zaś postęp w badaniach laboratoryjnych pozwala wykluczyć podłożone dowody czy też dokładnie wskazać przyczynę śmierci.  Z drugiej strony nie zmienia się jedno – ludzka psychika, a najważniejszą metodą śledczą nadal pozostaje rozmowa z podejrzanym i próba wyciągnięcia z niego nieścisłości lub wahań. Wisting z pewną fascynacją obserwuje, jak historia lubi się powtarzać, a ujęci mordercy orientują się, czy śledczy już odkryli prawdę, czy jednak uda im się wymknąć z zastawionych na nich sideł. Wielu się udaje, jednak w tym skomplikowanym przypadku tak nie będzie.

Trzymająca w napięciu łamigłówka

Horst nie zawodzi w charakterystycznych dla siebie fabularnych momentach – potrafi niesamowicie budować napięcie i urywać wątek wtedy, kiedy ciekawość czytelnika sięga zenitu. Nadal zabiera swoją widownię w ślepe zaułki wynikające ze śledztwa i pokazuje całą proceduralną mordęgę zbierania dowodów, prowadzenia dokumentacji czy pracy w dynamicznie zmieniających się okolicznościach bez względu na zmęczenie czy różnicę czasu. Niektóre elementy prowadzonych spraw utykają w martwym punkcie, a przypadkowe skojarzenia potrafią prowadzić do zmiany kierunku całego śledztwa. Nadal proza byłego szefa wydziału śledczego w Oslo daje wgląd w wytężoną, mozolną pracę organów państwowych.

Świat się zmienia

Co ciekawe, komisarz Wisting widocznie się starzeje – dokuczają mu problemy zdrowotne i niepokojące objawy, rozwiane potem jednym zdawkowym zdaniem, a budzące niepokój u czytelników. Jednak widać również wyraźnie, że śledczy ustępuje z drogi swoim młodszym następcom. Jego instynkt chroni ich co prawda choćby przed całkowitym zwęgleniem zwłok Agnete Roll, jednak młode pokolenie zna metody, o których stary wyga nie miał zielonego pojęcia, a które również znacząco pchają sprawę do przodu. Wisting jest w zasadzie tylko obserwatorem w toczącej się współcześnie sprawie, co może również być odczytywane w pewien sposób symbolicznie.

Na szczęście, po Sprawie 1569 ukazały się już dwie kolejne powieści Horsta o norweskim śledczym (Bez granic, 2022 oraz Zdrajca, 2023), więc liczę na to, że mój ulubiony komisarz nie wybiera się jeszcze na emeryturę. Przy czymś trzeba przecież inteligentnie wypoczywać.

Moja ocena: 9/10.

Jørn Lier Horst, Sprawa 1569
Wydawnictwo Smak słowa, Gdańsk 2021
Tłumaczenie: Milena Skoczko
Liczba stron: 392
ISBN: 978-83-66420-42-7

********************************************************************************

A great start to the New Year

Each of you probably has books that you simply like to read to relax, authors who do not disappoint, in other words, guilty pleasures. This is the case with the series about William Wisting, the 17 volumes which I am diligently collecting and I read them with great pleasure when I need some rest. The 15th (and according to some lists - including the publishing house itself - 14) volume of the series, A Question of Guilt, met all my expectations.

An old case returns

William Wisting, who is on vacation, finds a mysterious envelope in his mailbox with the signature of an old case from 1999, regarding the murder of Tone Vaterland by her ex-boyfriend Danny Momrak. The perpetrator was caught and imprisoned, and the investigation was led by Sten Kvammen. Further clues lead to a case two years later, where teenager Pernille Skjerven died while riding her bike home from the stud farm. This investigation was conducted in 2001 by Wisting himself, and similarly - the perpetrator Jan Hansen was caught and imprisoned for many years, where he died of prostate cancer without regaining freedom. The mysterious correspondence received by the commissioner seems to suggest that in both cases the murderer was the same person, and one of the inmates spent many years unjustly imprisoned. Additionally, there is currently a third case pending, the murder of Agnete Roll, whose charred body is found in an old house. What is the relationship between these cases?

Some things change, others remain the same

Firstly, the topic of technology is discussed, which enables increasingly better examination of evidence and increasingly thorough control of society. In an unobtrusive way, Horst wonders where the limits of sharing our privacy are and how many things we can read, for example from changes in power consumption on the meter, from the list of connections in a mobile phone or from a pedometer. Probably more than we would like. At the same time, progress in laboratory tests allows us to exclude planted evidence or precisely indicate the cause of death. On the other hand, one thing has not changed - the human nature, and the most important investigative method is still talking to the suspect and trying to find out any inaccuracies or hesitations from them. Wisting observes with some fascination how history repeats itself, and the captured murderers find out whether the investigators have already discovered the truth or whether they will manage to escape the trap set for them. Many succeed, but in this complicated case it will not be so.

A suspenseful puzzle

Horst does not disappoint in his characteristic plot moments - he is able to build tension amazingly and interrupt the plot when the reader's curiosity reaches its peak. He continues to take his audience to the dead ends resulting from the investigation and shows the entire procedural grind of collecting evidence, keeping documentation and working in dynamically changing circumstances regardless of fatigue or time difference. Some elements of the cases come to a standstill, and accidental associations can lead to a change in the direction of the entire investigation. The prose of the former head of the investigation department in Oslo still gives insight into the intense, arduous work of state authorities.

The world is changing

Interestingly, Commissioner Wisting is visibly getting older - he has health problems and disturbing symptoms, which are later dispelled in one short sentence and arouse concern among readers. However, it is also clear that the investigator is giving way to his younger successors. His instinct protects them, for example, from the complete charring of Agnete Roll's corpse, but the young generation knows methods that the old man had no idea about, and which also significantly push the case forward. Wisting is basically just an observer in a contemporary case, which can also be interpreted symbolically in some way.

Fortunately, after A Question of Guilt, Horst's next two novels about the Norwegian investigator have already been published (Snow Fall, 2022 and The Traitor, 2023), so I hope that my favorite commissioner is not going to retire yet. After all, you need to relax intelligently from time to time.

My rating: 9/10.

Author: Jørn Lier Horst

Title: A Question of Guilt

Smak Słowa Publishing House, Gdańsk 2021

Translation: Milena Skoczko

Number of pages: 392

ISBN: 978-83-66420-42-7