Richard Powers, Zadziwienie (Bewilderment)

Ślimaki nagoskrzelne są ogromnie niedoceniane

Zdumiewające jest to, że w najnowszej powieści Richarda Powersa każdy znajdzie inny powód do zachwytu czy tytułowego zadziwienia. Wybitny i utytułowany amerykański pisarz stworzył książkę wielowątkową i z pewnością zaskakującą, oraz zdecydowanie mniej nawiedzoną, niż mogłaby sugerować okładka. Bałam się nachalności czy ideologicznego skrzywienia, a dostałam przepiękną historię miłości ojca i syna, z kryzysem klimatycznym przedstawionym oczami 9-cio latka.

Mój syn jest kieszonkowym wszechświatem, którego nie mam szans pojąć

Theo Byrne jest astrobiologiem, badającym możliwości istnienia życia w kosmosie. Theo tworzy całe światy dla swojego syna, Robina, chłopca, który ma kłopot z radzeniem sobie z rówieśnikami w szkole, a jednocześnie przez wiele godzin potrafi w skupieniu malować ginące gatunki, czy z niezwykłą wrażliwością i przejęciem obserwować krzywdy wyrządzane naturze. Pomiędzy ojcem i synem przewija się duch matki, aktywistki społecznej Ally, która zanim zginęła w wypadku samochodowym, zarządzała NGOsem dla kilku stanów. To po niej jej syn ma tak ogromną wrażliwość na świat. Chociaż Powers nie podaje diagnozy dotyczącej małego Robina, dla czytelnika jasne jest, że chłopiec cierpi na jakiś deficyt, nie potrafi okiełznać swoich emocji, bywa agresywny wobec siebie i innych. Szkoła sugeruje podawanie chłopcu psychotropów, jednak Theo zapisuje chłopca na eksperymentalną metodę neurofeedbacku, która w przypadku chłopca przynosi zaskakująco dobre efekty. Możemy więc obserwować niemal skokowy rozwój chłopca, a potem jego stopniową degradację wraz z ucięciem finansowania na badania.

Miłość rodzicielska

Dla mnie najważniejszym i najpiękniejszym tematem tej książki jest miłość ojca do syna. Chociaż Theo sam miał swoje demony z przeszłości, które udało mu się zwalczyć, i włożył ogrom pracy w zapracowaniu sobie na obecne akademickie stanowisko, poświęca swoją karierę dla swojego niedopasowanego do systemu syna. Naucza swoje genialne dziecko w domu, z nieziemską wręcz cierpliwością wspiera jego rozwój i pasje, jednocześnie zdając sobie sprawę ze swojej bezradności i błądzenia po omacku jako rodzic. Nagłe odejście żony, którą bardzo kochał, również nie pomaga. Jednak Theo zrobiłby dla Robina wszystko – i robi.

Granice prywatności

Chłopiec ma tak niesamowite osiągnięcia w terapii neurofeedbackiem, że za zgodą ojca zostaje przedstawiony w wynikach badań, oczywiście pod zmienionymi danymi. Jednak dla Internetu nie ma tajemnic i wkrótce interesują się nim różnorodni blogerzy, a filmiki z nim zyskują miliony odsłon. Jak chronić swoje ponadprzeciętnie wrażliwe dziecko w sieci? To kolejny temat, nad którym pochyla się Powers. Czy jest to w ogóle możliwe?

Zmiany klimatyczne

Dla wielu czytelników kluczowym tematem powieści będą zmiany klimatyczne widziane okiem dziecka. Być może jako dorośli powinniśmy z równym przejęciem postrzegać zachodzące w naturze procesy, zdawać sobie sprawę z wpływu człowieka na środowisko, bardziej przejąć się losem planety. Być może właśnie dlatego Powers patrzy na ten kluczowy temat z perspektywy dziecka, które nie choruje jeszcze na znieczulicę informacyjną, a współodczuwa ze światem. Może też dzięki takiemu przedstawieniu tematu nie jest on ani nachalny, ani tendencyjny, i to w uznaniu czytelnika leży, jaką przypiszemy mu wagę.

To moja pierwsza powieść pisarza, choć na półce już od jakiegoś czasu spoczywa Listowieść. Myślę, że po pozytywnym zaskoczeniu Zadziwienia z ciekawością po nią sięgnę.

Moja ocena: 7/10.

Richard Powers, Zadziwienie
Wydawnictwo WAB, Warszawa 2023
Tłumaczenie: Dorota Konowrocka-Sawa
Liczba stron: 368
ISBN: 978-83-8318-356-5

**************************************************************************

Nudibranchs are hugely underrated

The amazing thing is that in Richard Powers' latest novel Bewilderment, everyone will find a different reason for delight or title surprise. The outstanding and renowned American writer created a book that is multi-threaded and certainly surprising, and definitely less haunted than the cover might suggest. I was afraid of being pushy or ideologically biased, but what I got was a beautiful love story between father and son, with the climate crisis presented through the eyes of a 9-year-old.

My son is a pocket universe that I have no way of understanding

Theo Byrne is an astrobiologist who studies the possibility of life in space. Theo creates entire worlds for his son, Robin, a boy who has trouble getting along with his peers at school, and at the same time can spend many hours concentrating on painting endangered species, or observing with extraordinary sensitivity and concern the harm done to nature. Between father and son there is the spirit of his mother, social activist Ally, who managed an NGO for several states before she died in a car accident. It is because of her that her son has such great sensitivity to the world. Although Powers does not provide a diagnosis for little Robin, it is clear to the reader that the boy suffers from some kind of deficit, cannot control his emotions, and is aggressive towards himself and others. The school suggests giving the boy psychotropic drugs, but Theo enrolls the boy in an experimental neurofeedback method, which brings surprisingly good results for the boy. We can therefore observe the boy's almost rapid development and then his gradual degradation as funding for research was cut off.

Parental love

For me, the most important and beautiful theme of this book is the love of a father for his son. Although Theo himself had his own demons from the past, which he managed to conquer, and put a lot of work into earning his current academic position, he sacrifices his career for his son who does not fit into the system. He teaches his brilliant child at home, supports his development and passions with incredible patience, while at the same time realizing his helplessness and groping in the dark as a parent. The sudden departure of his wife, whom he loved very much, doesn't help either. But Theo would do anything for Robin – and so he does.

The limits of privacy

The boy has such amazing achievements in neurofeedback therapy that, with his father's consent, he is presented in the test results, of course with changed data. However, there are no secrets to the Internet and soon various bloggers are interested in him, and videos of him gain millions of views. How to protect your above-average sensitive child online? This is another topic that Powers explores. Is it possible at all?

Climate changes

For many readers, the key topic of the novel will be climate change as seen through the eyes of a child. Perhaps as adults we should be equally concerned about the processes taking place in nature, be aware of human impact on the environment, and be more concerned about the fate of the planet. Perhaps that is why Powers looks at this key topic from the perspective of a child who is not yet suffering from information anesthesia, but who feels with the world. Perhaps, thanks to this way of presenting the topic, it is neither intrusive nor biased, and it is up to the reader what weight we assign to it.

This is my first novel by the writer, although The Overstory has been on the shelf for some time. I think that after the positive surprise of Bewilderment, I will reach for it with curiosity.

My rating: 7/10.

Author: Richard Powers
Title: Bewilderment
Publishing House: Wydawnictwo WAB, Warsaw 2023
Translation: Dorota Konowrocka-Sawa
Number of pages: 368
ISBN: 978-83-8318-356-5