Zacznę retorycznie – czy dla
bibliofila może istnieć jakaś lepsza książka niż historia bibliotek? Dla
maniakalnego, choć ograniczonego miejscem zbieracza książek i właściciela ponad
dwutysięcznego księgozbioru to pozycja wręcz wymarzona. Zresztą – może nie
trzeba kolekcjonować, wystarczy się interesować. Książka dwóch mieszkających w
Szkocji autorów, Andrew Pettegree i Arthura der Weduwen, jest zaskakująco
wciągająca. Do rzeczy, zatem.
Konstrukcja książki
Badacze pokazują historię
bibliotek chronologicznie, od czasów starożytnych (poczynając od zbiorów
tabliczek klinowych w Mezopotamii), aż po czasy współczesne (a więc projekt
Google dotyczący digitalizacji wszystkich książek na świecie). Metaforycznie można
powiedzieć, że prowadzą nas od Biblioteki Aleksandryjskiej do Alexy Amazona
(skąd zresztą pochodzi jej nazwa). Ta historia jest niemalże odbiciem historii
świata, choć oczywiście skupiona na książce i jej losach.
Autorzy podchodzą do tematu
wieloaspektowo – skupiają się zarówno na aspekcie technicznym (przejście od
glinianej tabliczki poprzez papirusowy zwój i pergaminowy kodeks do książki w
obecnym, papierowym kształcie). Chociaż ich historia jest zachodnio-europo-centryczna
(a rozwój bibliotek śledzony jest głównie na terenach obecnej Wielkiej
Brytanii, Francji, Włoch, Holandii i Belgii, a później Stanów Zjednoczonych),
to badacze starają się chociaż zaznaczyć rynki azjatyckie, afrykańskie czy
wschodnio-europejskie. Z historii Polskich bibliotek zobaczymy kolegium
jezuickie z Braniewa, założone w 1565 roku i jego losy, a potem Bibliotekę
Załuskich i jej burzliwe dzieje. Autorzy z troską pochylają się nad losem
polskich bibliotek podczas II wojny światowej, działalności Sonderkommanda
Petera Paulsona oraz głównego ideologa Hitlera, Alfreda Rosenberga, którzy
dokonywali masowych zniszczeń i wywózek polskich i żydowskich książek, niszcząc
90% zbiorów bibliotek szkolnych i publicznych. Całościowo II wojna światowa zmiotła
z powierzchni ziemi dwie trzecie polskiego księgozbioru.
W książce przedstawionych jest
też wielu wybitnych bibliofili, zbieraczy, wielmożów czy społeczników, którzy
dokładali kamienie milowe do rozwoju książek i bibliotek. Pojawiają się
sylwetki renesansowego sekretarza papieskiego Poggio Braccioloniego, kolekcjonera
Niccolò
Niccoli z Florencji, wytwórcy manuskryptów na zamówienie Wespazjana da
Bistricci, zagadnienia dziedzictwa kulturowego związanego ze zbiorami Hernando
Kolumba, syna podróżnika i odkrywcy Krzysztofa, kardynałów Richelieu i
Mazariniego, władców-bibliofili, twórcy biblioteki w Oksfordzie Sir Thomasa Bodley’a
czy wreszcie działalność filantropijna potentata stali, Szkota Andrew Carnegie.
To tylko przypadkowy wybór z całej plejady ważnych w historii książki osób, ale
co ciekawe, badacze zadają sobie trud, by ich sylwetki nakreślić w ciekawy,
zindywidualizowany sposób. Widać w nich żywych ludzi ze swoimi pasjami i
obsesjami, a nie tylko martwe postaci historyczne.
Dodatkowo Pettegree i der Weduwen
podają mnóstwo ciekawych, zaskakujących, fascynujących danych – od rozmiarów i
kosztów pierwszych kolekcji książek (co oznaczała duża biblioteka w
średniowieczu?), przez zbiory królewskie, po statystyki zniszczeń wojennych. „Rosja
straciła sto milionów książek, Francja 20 milionów, a Polska- dwie trzecie
swoich księgozbiorów. Nawet w Anglii sam rok 1943 przyniósł utratę 60 milionów
książek (…)” – piszą (s. 396). Jednocześnie, wszystkie informacje podane są w
atrakcyjny, przystępny, ciekawy sposób. Tę ponad 500-stronicową książkę
naprawdę połyka się z zainteresowaniem.
Ostatnią warstwą książki jest
rozważanie roli bibliotek w tworzeniu społeczeństw, zmian w postrzeganiu jej
funkcji na przestrzeni stuleci. Przyglądamy się bibliotekom jako narzędziom
tworzenia prestiżu, narzędziom wychowywania i kształtowania społeczeństw. Wraz
z autorami zastanawiamy się nad współczesną rolą bibliotek, których na świecie
jest obecnie 2,6 miliona. Chociaż wielu wieszczyło upadek książki wraz z nowymi
technologiami, a wraz z nim upadek bibliotek, wydaje się, że jedno i drugie ma
się zaskakująco dobrze.
Chociaż się tego nie spodziewałam,
w zasadzie połknęłam tę książkę w tydzień. Jest napisana w porywający, ciekawy
sposób, rozszerza wiedzę w każdym możliwym kierunku, układa to, co się kiedyś
przypadkowo wiedziało. Jedynym moim zarzutem może być fakt, że skupia się na
Europie Zachodniej, a pozostałe części świata traktuje bardzo po macoszemu.
Jednak, jak zauważyli sami autorzy: „W 1970 rok kraje rozwinięte, zamieszkane
przez 29 procent całej ludności Ziemi, wyprodukowały 87 procent egzemplarzy i
93 procent wszystkich tytułów książkowych, które ukazały się na świecie” (s.
455). Do zapoznania się z historią książki
w Chinach czy choćby Polsce trzeba by było sięgnąć do odpowiednich monografii.
Ja jestem wdzięczna za ogrom wiedzy przedstawionej w dziele Pettegree i der
Weduwena. W moich oczach – pozycja obowiązkowa!
Moja ocena: 9/10.
Andrew Pettegree, Arthur der Weduwen, Biblioteki Krucha historia
Wydawnictwo Smak słowa, Sopot 2022
Tłumaczeie: Agnieszka Nowak-Młynikowska
Liczba stron: 556
ISBN: 978-83-66420-87-8
****************************************************************************
Let me start rhetorically - can
there be any better book for a bibliophile than the history of libraries? For a
maniacal book collector, though limited by space, and the owner of a collection
of over two thousand books, this is a dream publication. So, after having
bragged a bit – being a collector is not a necessary element of showing interes
tinto the history of books and libraries. This brick by two Scottish-based
authors, Andrew Pettegree and Arthur der Weduwen, is surprisingly gripping. So
to the point.
The structure of the book
Researchers show the history of
libraries chronologically, from ancient times (starting with the collection of
cuneiform tablets in Mesopotamia) to modern times (i.e. Google's project to
digitize all the books in the world). Metaphorically, it can be said that they
lead us from the Library of Alexandria to Amazon's Alexa (where its name comes
from). This story is almost a reflection of the history of the world, although
of course focused on the book and its fate.
The authors approach the subject
from many angles - they focus on the technical aspect (transition from a clay
tablet through a papyrus scroll and a parchment codex to a book in its current
paper form). Although their history is Western-Euro-centric (and the
development of libraries is traced mainly in the areas of present-day Great
Britain, France, Italy, Germany, the Netherlands and Belgium, and later the
United States), researchers try to at least mark Asian, African or Eastern
European markets . From the history of Polish libraries, we will see the Jesuit
college from Braniewo, founded in 1565 and its fate, and then the Załuski
Library and its turbulent history. The authors are concerned with the fate of
Polish libraries during World War II, the activities of the Sonderkommando of
Peter Paulson and Hitler's main ideologue, Alfred Rosenberg, who carried out
mass destruction and transports of Polish and Jewish books, destroying 90% of
school and public library collections. As a whole, World War II wiped out
two-thirds of the Polish books.
The book also presents many
outstanding bibliophiles, collectors, nobles and social activists who added
milestones to the development of books and libraries. The figures of the
Renaissance papal secretary Poggio Braccioloni, the collector Niccolò Niccola
from Florence, the manufacturer of commissioned manuscripts Vespasian da
Bistricci, the issues of cultural heritage related to the collections of
Hernando Columbus, the son of the traveler and explorer Christopher, cardinals
Richelieu and Mazarini, rulers-bibliophiles, the creator of the Oxford library
Sir Thomas Bodley's or, finally, the philanthropic activities of the steel
tycoon, Scotsman Andrew Carnegie are all depicted in detail. This is just a
random selection from a whole galaxy of people important in the history of the
book, but interestingly, researchers take the trouble to outline their profiles
in an interesting, individualized way. They show living people with their
passions and obsessions, not just dead historical figures.
In addition, Pettegree and der Weduwen
provide a lot of interesting, surprising, fascinating data - from the size and
cost of the first book collections (what did a large library in the Middle Ages
mean?), through royal collections, to war damage statistics. “Russia lost one
hundred million books, France 20 million, and Poland two-thirds of its book
collections. Even in England, 1943 alone saw the loss of 60 million books (…)”
– they write (p. 396). At the same time, all information is presented in an
attractive, accessible and interesting way. This over 500-page book is a real
treat to read.
The last layer of the book is a
consideration of the role of libraries in creating societies, changes in the
perception of its function over the centuries. We look at libraries as tools
for creating prestige, tools for educating and shaping societies. Together with
the authors, we reflect on the contemporary role of libraries, of which there
are currently 2.6 million in the world. While many predicted the demise of the
book with new technology, and with it the demise of libraries, both seem to be
doing surprisingly well.
Although I didn't expect it, I
basically devoured this book in a week. It is written in a thrilling,
interesting way, it expands knowledge in every possible direction, it arranges
what you once randomly knew. My only objection may be the fact that it focuses
on Western Europe, and treats the rest of the world very little. However, as
the authors themselves noted: "In 1970, developed countries, inhabited by
29 percent of the world's population, produced 87 percent of the copies and 93
percent of all book titles that appeared in the world" (p. 455). To get
acquainted with the history of the book in China or even Poland, one would have
to refer to the relevant monographs. Nevertheless, I am grateful for the wealth
of knowledge presented in the work of Pettegree and der Weduwen. In my eyes - a
must-have!
My rating: 9/10.
Authors: Andrew Pettegree, Arthur der Weduwen
Title: The Library: A Fragile History
Publishing House: Smak słowa, Sopot 2022
Translation: Agnieszka Nowak-Młynikowska
Number of pages: 556
ISBN: 978-83-66420-87-8
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz