Andrew Pettegree, Arthur der Weduwen, Biblioteki. Krucha historia (The Library: A Fragile History)

Niech żyją biblioteki!

Zacznę retorycznie – czy dla bibliofila może istnieć jakaś lepsza książka niż historia bibliotek? Dla maniakalnego, choć ograniczonego miejscem zbieracza książek i właściciela ponad dwutysięcznego księgozbioru to pozycja wręcz wymarzona. Zresztą – może nie trzeba kolekcjonować, wystarczy się interesować. Książka dwóch mieszkających w Szkocji autorów, Andrew Pettegree i Arthura der Weduwen, jest zaskakująco wciągająca. Do rzeczy, zatem.

Konstrukcja książki

Badacze pokazują historię bibliotek chronologicznie, od czasów starożytnych (poczynając od zbiorów tabliczek klinowych w Mezopotamii), aż po czasy współczesne (a więc projekt Google dotyczący digitalizacji wszystkich książek na świecie). Metaforycznie można powiedzieć, że prowadzą nas od Biblioteki Aleksandryjskiej do Alexy Amazona (skąd zresztą pochodzi jej nazwa). Ta historia jest niemalże odbiciem historii świata, choć oczywiście skupiona na książce i jej losach.

Wieloaspektowość badań i element polski

Autorzy podchodzą do tematu wieloaspektowo – skupiają się zarówno na aspekcie technicznym (przejście od glinianej tabliczki poprzez papirusowy zwój i pergaminowy kodeks do książki w obecnym, papierowym kształcie). Chociaż ich historia jest zachodnio-europo-centryczna (a rozwój bibliotek śledzony jest głównie na terenach obecnej Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch, Holandii i Belgii, a później Stanów Zjednoczonych), to badacze starają się chociaż zaznaczyć rynki azjatyckie, afrykańskie czy wschodnio-europejskie. Z historii Polskich bibliotek zobaczymy kolegium jezuickie z Braniewa, założone w 1565 roku i jego losy, a potem Bibliotekę Załuskich i jej burzliwe dzieje. Autorzy z troską pochylają się nad losem polskich bibliotek podczas II wojny światowej, działalności Sonderkommanda Petera Paulsona oraz głównego ideologa Hitlera, Alfreda Rosenberga, którzy dokonywali masowych zniszczeń i wywózek polskich i żydowskich książek, niszcząc 90% zbiorów bibliotek szkolnych i publicznych. Całościowo II wojna światowa zmiotła z powierzchni ziemi dwie trzecie polskiego księgozbioru.

Wielkie postaci w historii książek

W książce przedstawionych jest też wielu wybitnych bibliofili, zbieraczy, wielmożów czy społeczników, którzy dokładali kamienie milowe do rozwoju książek i bibliotek. Pojawiają się sylwetki renesansowego sekretarza papieskiego Poggio Braccioloniego, kolekcjonera Niccolò Niccoli z Florencji, wytwórcy manuskryptów na zamówienie Wespazjana da Bistricci, zagadnienia dziedzictwa kulturowego związanego ze zbiorami Hernando Kolumba, syna podróżnika i odkrywcy Krzysztofa, kardynałów Richelieu i Mazariniego, władców-bibliofili, twórcy biblioteki w Oksfordzie Sir Thomasa Bodley’a czy wreszcie działalność filantropijna potentata stali, Szkota Andrew Carnegie. To tylko przypadkowy wybór z całej plejady ważnych w historii książki osób, ale co ciekawe, badacze zadają sobie trud, by ich sylwetki nakreślić w ciekawy, zindywidualizowany sposób. Widać w nich żywych ludzi ze swoimi pasjami i obsesjami, a nie tylko martwe postaci historyczne.

Czar danych

Dodatkowo Pettegree i der Weduwen podają mnóstwo ciekawych, zaskakujących, fascynujących danych – od rozmiarów i kosztów pierwszych kolekcji książek (co oznaczała duża biblioteka w średniowieczu?), przez zbiory królewskie, po statystyki zniszczeń wojennych. „Rosja straciła sto milionów książek, Francja 20 milionów, a Polska- dwie trzecie swoich księgozbiorów. Nawet w Anglii sam rok 1943 przyniósł utratę 60 milionów książek (…)” – piszą (s. 396). Jednocześnie, wszystkie informacje podane są w atrakcyjny, przystępny, ciekawy sposób. Tę ponad 500-stronicową książkę naprawdę połyka się z zainteresowaniem.

Rola bibliotek

Ostatnią warstwą książki jest rozważanie roli bibliotek w tworzeniu społeczeństw, zmian w postrzeganiu jej funkcji na przestrzeni stuleci. Przyglądamy się bibliotekom jako narzędziom tworzenia prestiżu, narzędziom wychowywania i kształtowania społeczeństw. Wraz z autorami zastanawiamy się nad współczesną rolą bibliotek, których na świecie jest obecnie 2,6 miliona. Chociaż wielu wieszczyło upadek książki wraz z nowymi technologiami, a wraz z nim upadek bibliotek, wydaje się, że jedno i drugie ma się zaskakująco dobrze.

Chociaż się tego nie spodziewałam, w zasadzie połknęłam tę książkę w tydzień. Jest napisana w porywający, ciekawy sposób, rozszerza wiedzę w każdym możliwym kierunku, układa to, co się kiedyś przypadkowo wiedziało. Jedynym moim zarzutem może być fakt, że skupia się na Europie Zachodniej, a pozostałe części świata traktuje bardzo po macoszemu. Jednak, jak zauważyli sami autorzy: „W 1970 rok kraje rozwinięte, zamieszkane przez 29 procent całej ludności Ziemi, wyprodukowały 87 procent egzemplarzy i 93 procent wszystkich tytułów książkowych, które ukazały się na świecie” (s. 455). Do zapoznania się  z historią książki w Chinach czy choćby Polsce trzeba by było sięgnąć do odpowiednich monografii. Ja jestem wdzięczna za ogrom wiedzy przedstawionej w dziele Pettegree i der Weduwena. W moich oczach – pozycja obowiązkowa!

 

Moja ocena: 9/10.

Andrew Pettegree, Arthur der Weduwen, Biblioteki Krucha historia
Wydawnictwo Smak słowa, Sopot 2022
Tłumaczeie: Agnieszka Nowak-Młynikowska
Liczba stron: 556
ISBN: 978-83-66420-87-8

****************************************************************************

Long live the libraries!

Let me start rhetorically - can there be any better book for a bibliophile than the history of libraries? For a maniacal book collector, though limited by space, and the owner of a collection of over two thousand books, this is a dream publication. So, after having bragged a bit – being a collector is not a necessary element of showing interes tinto the history of books and libraries. This brick by two Scottish-based authors, Andrew Pettegree and Arthur der Weduwen, is surprisingly gripping. So to the point.

The structure of the book

Researchers show the history of libraries chronologically, from ancient times (starting with the collection of cuneiform tablets in Mesopotamia) to modern times (i.e. Google's project to digitize all the books in the world). Metaphorically, it can be said that they lead us from the Library of Alexandria to Amazon's Alexa (where its name comes from). This story is almost a reflection of the history of the world, although of course focused on the book and its fate.

Multifaceted research and the Polish element

The authors approach the subject from many angles - they focus on the technical aspect (transition from a clay tablet through a papyrus scroll and a parchment codex to a book in its current paper form). Although their history is Western-Euro-centric (and the development of libraries is traced mainly in the areas of present-day Great Britain, France, Italy, Germany, the Netherlands and Belgium, and later the United States), researchers try to at least mark Asian, African or Eastern European markets . From the history of Polish libraries, we will see the Jesuit college from Braniewo, founded in 1565 and its fate, and then the Załuski Library and its turbulent history. The authors are concerned with the fate of Polish libraries during World War II, the activities of the Sonderkommando of Peter Paulson and Hitler's main ideologue, Alfred Rosenberg, who carried out mass destruction and transports of Polish and Jewish books, destroying 90% of school and public library collections. As a whole, World War II wiped out two-thirds of the Polish books.

Great figures in the history of books

The book also presents many outstanding bibliophiles, collectors, nobles and social activists who added milestones to the development of books and libraries. The figures of the Renaissance papal secretary Poggio Braccioloni, the collector Niccolò Niccola from Florence, the manufacturer of commissioned manuscripts Vespasian da Bistricci, the issues of cultural heritage related to the collections of Hernando Columbus, the son of the traveler and explorer Christopher, cardinals Richelieu and Mazarini, rulers-bibliophiles, the creator of the Oxford library Sir Thomas Bodley's or, finally, the philanthropic activities of the steel tycoon, Scotsman Andrew Carnegie are all depicted in detail. This is just a random selection from a whole galaxy of people important in the history of the book, but interestingly, researchers take the trouble to outline their profiles in an interesting, individualized way. They show living people with their passions and obsessions, not just dead historical figures.

The spell of data

In addition, Pettegree and der Weduwen provide a lot of interesting, surprising, fascinating data - from the size and cost of the first book collections (what did a large library in the Middle Ages mean?), through royal collections, to war damage statistics. “Russia lost one hundred million books, France 20 million, and Poland two-thirds of its book collections. Even in England, 1943 alone saw the loss of 60 million books (…)” – they write (p. 396). At the same time, all information is presented in an attractive, accessible and interesting way. This over 500-page book is a real treat to read.

The role of libraries

The last layer of the book is a consideration of the role of libraries in creating societies, changes in the perception of its function over the centuries. We look at libraries as tools for creating prestige, tools for educating and shaping societies. Together with the authors, we reflect on the contemporary role of libraries, of which there are currently 2.6 million in the world. While many predicted the demise of the book with new technology, and with it the demise of libraries, both seem to be doing surprisingly well.

Although I didn't expect it, I basically devoured this book in a week. It is written in a thrilling, interesting way, it expands knowledge in every possible direction, it arranges what you once randomly knew. My only objection may be the fact that it focuses on Western Europe, and treats the rest of the world very little. However, as the authors themselves noted: "In 1970, developed countries, inhabited by 29 percent of the world's population, produced 87 percent of the copies and 93 percent of all book titles that appeared in the world" (p. 455). To get acquainted with the history of the book in China or even Poland, one would have to refer to the relevant monographs. Nevertheless, I am grateful for the wealth of knowledge presented in the work of Pettegree and der Weduwen. In my eyes - a must-have!

 

My rating: 9/10.

Authors: Andrew Pettegree, Arthur der Weduwen
Title: The Library: A Fragile History
Publishing House: Smak słowa, Sopot 2022
Translation: Agnieszka Nowak-Młynikowska
Number of pages: 556
ISBN: 978-83-66420-87-8

Mikołaj Łoziński, Książka

Dużym pozytywnym zaskoczeniem była dla mnie pierwsza krótka powieść Mikołaja Łozińskiego Reisefieber. Jak to mam w zwyczaju, od razu zaczęłam szukać innych książek autora (a nie ma ich niestety zbyt wiele, bo - jak na październik 2019 - tylko 3) i oto jest, upolowana, Książka!

Intymna historia rodziny napisana z humorem i dystansem

Czego można oczekiwać po książce z tytułem Książka? Skąd taki tytuł? Jak dla mnie wydźwięk jest podwójny - po pierwsze, Łoziński opisuje historię rodziny poprzez szczególne przedmioty, z których każdy jest nośnikiem kawałka rodzinnej historii, i spisana książka sama staje się takim nośnikiem. Po drugie - każda rodzina ma takie przedmioty i kawałki historii, pieczołowicie przekazywane dalej, a czasami niszczone po drodze przez czas i przypadek. Nie jest to więc tylko historia jednej rodziny, ale sygnał, że każdy z nas mógłby mieć w domu takie "Książki".

To co mnie nieodmienne w prozie Łozińskiego urzeka, to jego ogromna wrażliwość na detal. Na przykład zauważa, jak mama czekając na swoich synów "Czeka przy domofonie, potem przy drzwiach" (s. 57). Jedno zdanie, mistrzowsko krótkie, które mówi tak dużo. Dla mnie też wyjątkowo bliskie, bo moja Babcia tak robi. 

Łobuzerskie poczucie humoru

W Książce urzeka mnie dodatkowo łobuzerski ton i przewijające się obietnice, że autor nie napisze o tym, o co jest proszony, by nie pisać, a za czym kryją się zazwyczaj najsmaczniejsze kąski. Dzięki temu historie przedstawione w tej krótkiej powieści nabierają rumieńców, a czytelnik śmieje się w głos. 

- Dziadku, mama kolegi z klasy powiedziała mi, że jestem źle wychowany, bo wychowałem się na podwórku.

   Słyszy przez słuchawkę,jak dziadek się zastanawia, jak u dziadka też trzeszczy parkiet w mieszkaniu.

- Następnym razem odpowiedz jej, że Jezus urodził się w stajence i nikt mu tego nie wypomina. (s. 31).

Powodów do uśmiechu jest zresztą dużo więcej - a to historia o gwałtownym skróceniu kolejki w aptece na wieść o "potwornej wszawicy" u starszego brata, a to dociekanie prawdy o ilości pistoletów w domu, a to urywki wspomnień z dzieciństwa. Pomału obok wyrasta szersze tło - obraz PRL-owskiej Polski, pracy w służbach, kolejek w sklepach, potem transformacji. Tak jak pisze sam Łoziński na okładce, to próba (jak dla mnie udana) wpisania historii rodziny w historię "dużo większą". 

Ciekawym zabiegiem jest też to, że imiona bohaterów nie są podane. To zapewnia im odrobinę anonimowości, chociaż mi delikatnie utrudniało odnalezienie się w bohaterach. Z opisów Łozińskiego przebija czułość, troska i sympatia do swoich bohaterów, i taka jest ta książka - mimo niejednokrotnie pokazywanych smutków i trosk, ciepła i pogodna. Z przyjemnością nie tylko do niej wrócę, ale też pożyczę moim najbliższym na nadchodzące ponure zimowe wieczory. 

Moja ocena: 8/10


Mikołaj Łoziński
Książka
Wydawnictwo Literackie
Kraków 2011
ISBN: 9788308045879

_____________________________________________________________________________

The first short novel by Mikołaj Łoziński entitled Reisefieber was an unexpected pleasant surprise for me. As I usually do, I immediately started looking for other books by the same author (and unfortunately there are not many of them, as for October 2019 only 3) and here it is, hunted, A Book!

An intimate family story written with humor and distance

What can you expect from a book with the title A Book? Why such a title? As for me, the overtone is double - first, Łoziński describes the history of his family through specific items, each of which is a carrier of a piece of family history, and the written book itself becomes such a carrier. Secondly, every family has such items and pieces of history, meticulously passed on, and sometimes destroyed along the way by time and accident. So this is not just the story of one family, but a signal that each of us could have at home such "Books".

What I so immensely like about Łoziński's prose is his enormous sensitivity to detail. For example, he notices how a mother waiting for her sons is "Waiting at the intercom, then at the door" (p. 57). One sentence, masterfully short, which says so much. Extremely important to me too, because my grandmother does the same.

A mischievous sense of humor

In A Book, I am additionally captivated by the mischievous tone and the unkept promises of the author not to write about what he is asked not to write, and what usually hides the most vivid details. Thanks to this, the stories presented in this short novel are so lively, and the reader laughs out loud.

- Grandpa, my classmate's mother told me that I was badly brought up because I grew up in the yard.

   He hears on the receiver how grandpa wonders and how grandpa's old wooden floor creaks as he thinks.

- Next time, tell her that Jesus was born in a stable and no one bullies him for that. (p. 31).

There are many more reasons to smile - and this is the story about the abrupt shortening of the queue at the pharmacy at the news of the "monstrous head louse" of the older brother, there is finding out the truth about the number of pistols at home, and there are fragments of childhood memories. Slowly, a wider background arises- the image of Polish People's Republic, work in the services, queues in shops, then transformation. As Łoziński himself writes on the cover, it is an attempt (for me successful) to transfer the family history into a "much larger" story.

An interesting operation is also that the names of the characters are not given. It gives them a bit of anonymity, although it has made it slightly difficult for me to get around my heroes. Thera are tenderness, care and sympathy for the characters described in Łoziński's prose, and this makes the  entire book - despite the often shown sorrows and worries, it is warm and cheerful. I will not only be happy to get back to it one day, but I will also lend it to my loved ones for the upcoming gloomy winter evenings.

My rating: 8/10

Author: Mikołaj Łoziński

Title: A Book

Publishing House: Wydawnictwo Literackie

Cracow 2011

ISBN: 9788308045879