Muszę przyznać, że lubię twórczość Richarda Powersa. Przeczytałam już
nagrodzoną Bookerem Liściowieść, a później bardzo dobre Zadziwienie.
Kiedy w tym roku zobaczyłam Plac zabaw, sięgnęłam po książkę bez
wahania. Jest tu wiele dobrze już znanych elementów twórczości autora –
skupienie na środowisku naturalnym, ciekawi i zróżnicowani bohaterowie, dobrze
zarysowany konflikt, ale jakoś długo mi nad książką zeszło i nie czytało mi się
jej płynnie.
Wokół przyjaźni
Osią fabularną powieści jest relacja Rafiego Younga, genialnego
czarnoskórego młodzieńca, który dzięki swojej szybko wykształconej umiejętności
czytania błyskawicznie wzbogaca swoją wiedzę o świecie i z biednej dzielnicy
dostaje się do najlepszej szkoły w mieście, gdzie po pierwszym roku dostaje
prestiżowe stypendium. Tam zaprzyjaźnia się z Toddem Keane, zamożnym białym
chłopcem, który fascynuje się programowaniem. Młodzieńców łączy pasja do gier –
początkowo szachów, a potem gry go, ale finalnie również głęboka przyjaźń,
którą Rafi zrywa wiele lat później przez zranioną dumę. Drogi młodych mężczyzn
się rozchodzą, by zejść się w niespodziewanym finale. W ten oto sposób Powers
przemyca temat niesprawiedliwości społecznych, lepszych i gorszych dzielnic i
poczucia dumy.
Drugim ważnym tematem, i to takim, w którym Powers jest znakomity, to
ochrona przyrody i wątek Makatei, wyspy w archipelagu Tuamotu, należącej do
Polinezji Francuskiej. Wyspa została splądrowana do lat 60-tych rabunkowym
wydobyciem skał fosforanowych, po których zakończeniu ziała w lądzie wielka
dziura. Przez lata rany się zagoiły, ale wyspa dostaje kolejną propozycję
gwałtownego wzrostu i rozwoju, wiążącą się z otwarciem na świat i seasteadingiem
– budowaniem niepodległych państw-miast na wodzie, dookoła wyspy. O dalszych
losach ma zadecydować głosowanie mieszkańców. Są wśród nich także przybysze z
zewnątrz – sędziwa i słynna nurek Evelyne Baulieu, autorka powieści Oczywiście,
że Ocean, czy Rafi ze swoją żoną, rzeźbiarką Iną Aroitą. Jak zadecydują
tubylcy? Czy zgodzą sie na dalszą eksplorację zasobów naturalnych, czy też
staną w obronie swojego mini świata? Dodatkowo Powers opisuje fikcyjną karierę
Evelyne, wzorowanej na legendarnej postaci Sylvii Earle, która jako jedna z
pierwszych kobiet eksplorowała podwodny świat. Autor pokazuje jego niezwykłe
bogactwo, rafy koralowe, nieznane gatunki ryb i skorupiaków, a jego opisy
naprawdę poruszają wyobraźnię. Pokazuje jednak również zniszczenie tego świata,
zaśmiecanie akwenów wodnych plastikiem, wzrost temperatury wody, który
wyniszcza bioróżnorodność. Powers uwrażliwia nas na przemijanie świata, którego
nie zdążyliśmy nawet porządnie zbadać, zwraca uwagę ku mrocznym morskim
głębinom i blednącym rafom koralowym.
Kolejnym ważnym tematem jest rozwijająca się skokowo sztuczna inteligencja,
widoczna w wielu różnych płaszczyznach książki. Todd odpowiada za stworzenie
platformy Plac zabaw, która płaci swoim użytkownikiem w walucie playbuck,
pozwalając zmonetyzować swoje wpływy. Rozwój technologii jest tak szybki, że
jeden z przyszłych inwestorów przypływa na wyspę na w pełni zautomatyzowanym,
bezzałogowym statku. Na początku swojej kariery Todd jest w stanie zaprogramwać
bardzo proste szachy, z których użytkownik uczy się początkowych ruchów i
strategii, pod koniec swojego życia program komputerowy wygrywa z mistrzami
szachowymi. Powers stawia w tle pytania o granice sztucznej inteligencji i
zakres jej ingerencji w życie jednostki i całego społeczeństwa,
odzwierciedlając obecne niepokoje.
Plac zabaw
Sam tytuł pokazuje, że wszyscy prowadzimy pewnego rodzaju grę w życiu – podejmujemy
mniej lub bardziej świadome ryzyka. Oprócz ciężkiej pracy w życiu potrzeba
trochę szczęścia, co dobrze pokazuje zaskakujące zakończenie powieści – czy
któryś z wyspiarzy mógłby chociaż pomarzyć o tym, co szykuje im los?
Bo czyże nieustannie zajmują się wszystkie stworzenia – nawet ja – jeśli nie grą w świecie, grą przed swoim bawiącym się Stwórcą? (s. 422)
Dodatkowo książka pokazuje piękne małżeństwo Evelyne i Barta, gdzie to mąż
musiał poświęcić więcej, żeby żona mogła rozwijać się zawodowo jako nurek i
badacz. Ale pokazuje również koszt tego skupienia na sobie – oddalenie od
dzieci, poczucie nieprzystawalności w codzienności, niedopasowania. Oceany to
był jej świat, ale nie ziemska egzystencja. Życie pasją ma swoją cenę.
Małżeństwo Evie i Barta jest jednak pokazane w ciepłym, przyjemnym świetle.
Kiedy jedno z małżonków zachoruje, niejednemu czytelnikowi zakręci się łza w
oku.
Ciekawy głos w bieżących tematach
Mimo swoich wielu zalet książkę czytało mi się bardzo nierówno – opisy
przyrody połykałam błyskawicznie, ale wielość bohaterów i wątków oraz różne
perspektywy czasowe utrudniały mi trochę zadanie. Powers nie prowadzi swojej
narracji chronologicznie, miesza różne wątki i historie bohaterów, choć poszczególni
bohaterowie mają dla ułatwienia różne czcionki. Gubiłam się w różnych
historiach i męczyłam trochę koniec książki. Myślę, że Plac zabaw jest
dobry, ale nie tak dobry jak Zadziwienie, i nie tak karkołomny jak Liściowieść.
Moja ocena: 7/10.
Richard Powers, Plac zabaw
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2025
Tłumaczenie: Anna Halbersztat
Liczba stron: 424
ISBN: 978-83-68479-06-5
***********************************************************************************
I must admit
that I enjoy Richard Powers's work. I've already read the Booker Prize-winning The
Overstory, and then the excellent Bewilderment. When I saw Playground
this year, I picked it up without hesitation. It contains many familiar
elements of the author's work – a focus on the natural environment, interesting
and diverse characters, a well-developed conflict – but it took me a long time
to read and didn't flow smoothly.
Around
Friendship
The novel's plot
revolves around the relationship between Rafi Young, a brilliant black youth
whose rapidly developing reading skills quickly expand his knowledge of the
world and, from a poor neighborhood, he gains admission to the best school in
the city, where after his first year he receives a prestigious scholarship.
There, he befriends Todd Keane, a wealthy white boy fascinated by programming.
The young men share a passion for games – initially chess, then Chinese game of
Go, but ultimately also a deep friendship, which Rafi breaks off many years
later due to wounded pride. The young men's paths diverge, only to meet again
in an unexpected finale. In this way, Powers weaves in themes of social
injustice, better and worse neighborhoods, and a sense of pride.
The second major
theme, and one in which Powers excels, is nature conservation and the story of
Makatea, an island in the Tuamotu archipelago, French Polynesia. The island was
plundered by the 1960s through the reckless mining of phosphate rock, which left
a large hole in the land. Over the years, the wounds have healed, but the
island is being offered another opportunity for rapid growth and development,
one that involves opening up to the world and seasteading—the building of
independent city-states on the water, surrounding the island. A vote by its
residents will decide its fate. Among them are also visitors from outside – the
elderly and renowned diver Evelyne Baulieu, author of the novel Of course the
Ocean, and Rafi and his wife, sculptor Ina Aroita. What will the natives
decide? Will they consent to further exploration of natural resources, or
defend their mini-world? Powers also describes the fictional career of Evelyne,
modeled on the legendary Sylvia Earle, who was one of the first women to
explore the underwater world. The author depicts its extraordinary richness,
coral reefs, and unknown species of fish and crustaceans, and his descriptions
truly capture the imagination. However, he also depicts the destruction of this
world, the littering of waters with plastic, and the rising water temperatures
that are destroying biodiversity. Powers sensitizes us to the transience of a
world we haven't even had time to properly explore, drawing our attention to
the dark depths of the sea and the fading coral reefs.
Another
important topic is the rapidly evolving nature of artificial intelligence,
visible in many different areas of the book. Todd is responsible for creating
the Playground platform, which pays users in the Playbuck currency, allowing
them to monetize their influence. The technology's development is so rapid that
one of the prospective investors arrives on the island in a fully automated,
unmanned ship. Early in his career, Todd is able to program very simple chess
games, from which the user learns initial moves and strategies; by the end of
his life, the computer program defeats chess masters. Powers raises questions
about the limits of artificial intelligence and the extent of its interference
in individual and societal lives, reflecting current anxieties.
Playground
The title itself suggests that we all play a kind of game in life – we take risks, whether conscious or not. Besides hard work, life also requires a bit of luck, as the novel's surprising ending illustrates – could any of the islanders even dream of what fate has in store for them?
For what are all creatures – even me – constantly engaged in if not playing in the world, playing before their playful Creator? (p. 422)
Additionally,
the book depicts the beautiful marriage of Evelyne and Bart, where the husband
had to sacrifice more so that his wife could develop professionally as a diver
and explorer. But it also shows the cost of this self-absorption for Evie – the
distance from their children, the feeling of incompatibility in everyday life,
of not fitting in. The oceans were her world, but not her earthly existence.
Living with passion has its price. However, Evie and Bart's marriage is
presented in a warm, pleasant light. When one spouse falls ill, many a reader
will be moved to tears.
An
Interesting Voice on Current Issues
Despite its many
strengths, the book was a very uneven read – I devoured the descriptions of
nature quickly, but the multitude of characters and themes, as well as the
varying timelines, made it somewhat difficult. Powers does not follow a
chronological narrative, mixing different threads and characters' stories,
although individual characters have different fonts for ease of use. I got lost
in the various stories and struggled a bit towards the end. I think Playground
is good, but not as good as Bewilderment, and not as crazy and
uncompromising as The Overstory.
My rating:
7/10.
Author: Richard Powers
Title: Playground
Publishing House: Wydawnictwo Poznańskie , Poznań 2025
Translation: Anna Halbersztat
Number of pages: 424
ISBN: 978-83-68479-06-5
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz