Karl Ove Knausgård, Moja walka Księga pierwsza Powieść (Min Kamp. Første bok. Roman)

Dzień zawsze przynosił coś więcej niż tylko światło

Wszystkie sześć tomów Mojej walki Knausgårda kupiłam jednocześnie jeszcze w ubiegłym roku w Wydawnictwie Literackim. Dopiero potem zastanowiłam się, co będzie, jeśli pierwszy nie przypadnie mi do gustu?  Na szczęście powieść mi się podobała, a jesiennie i zimowe wieczory powinny pozwolić mi zapoznać się z pozostałymi opasłymi częściami cyklu. Wręcz nie mogę się już doczekać.

Czułem się tak, jakbym wkraczał w jakąś większą historię niż moja własna

Knausgård, norweski pisarz, napisał monumentalną sagę autobiograficzną, w której opisuje swoje życie i przemyślenia. Pierwszy tom skupiony jest na ojcu pisarza, nauczycielu, który po rozstaniu z żoną, matką Karla Ove i jego starszego brata Yngvego, a potem po rozstaniu z kolejną partnerką, popada w alkoholizm i umiera, doprowadzając wcześniej dom swojej matki, do której się wprowadził, do meliny. Bracia mieli trudne relacje z ojcem, opierające się na niechęci i próbach udowodnienia swojej wartości, a w ostatnich latach niemal nie utrzymywali z nim kontaktu.

Siłą powieści Knausgårda jest właśnie drobiazgowy opis zrujnowanego domu, który bracia sprzątają po swoim ojcu, oraz odkrycie, że ich zasikana babcia z demencją również jest alkoholiczką. Czytelnik czuje wszystkie przykre zapachy, widzi tony butelek po piwie i wódce, a najchętniej sam złapałby za szmatę i pomógł czyścić cuchnące, zaniedbane do granic możliwości lokum.

Człowiek nigdy nie pozostanie obojętny na nowy początek

Powieść przez sam swój rozmach budzi skojarzenia z dziełem Prousta W poszukiwaniu straconego czasu. Mi przez swoją encyklopedyczność – próbę zapisu całego swojego życia, czytanych książek, poznawanych teorii filozoficznych, podziwianych obrazów, słuchanej muzyki, a także próbę odtworzenia myśli i wrażeń z różnych okresów życia - książka przywodziła na myśl Ulissesa Joyce’a, choć z pewnością bez tak bogatej warstwy symbolicznej.

Pisanie jest wyciąganiem tego, co istnieje, z cienia tego, co wiemy

Powieść Knausgårda ma sporo dłużyzn i sądzę, że bez straty dla treści mogłaby mieć z 250 stron mniej (a ma prawie 550). Jednocześnie norweski pisarz ma niesamowity zmysł obserwacji i chwytania momentów. Jego babcia „szybko podniosła głowę i popatrzyła […] w swój charakterystyczny ptasi sposób” (s. 529), jedna ze szkolnych koleżanek, Irene, była „obdarzona pięknem, które powstaje i mija w trakcie jednego i tego samego spojrzenia” (s. 62). Przykłady można by było mnożyć. 

Knausgård pisze również o samym pisaniu:

[…] temat był zbyt bliski mojego życia i nie dawał się tak łatwo ująć w inną formę, która jest przecież warunkiem literatury. To jedyne rządzące nią prawo: wszystko musi się ugiąć pod formą. […] Siłę tematyki i stylu należy złamać, tylko wtedy może powstać literatura. Właśnie to łamanie nazywa się pisaniem. W pisaniu chodzi bardziej o niszczenie niż tworzenie.  (s. 247)

Warto jeszcze zauważyć, że powieść ma kompozycję klamrową. Zaczyna się od opisu śmierci jako procesu, a kończy kolejną wizytą w domu pogrzebowym. Narrator chce po raz ostatni zobaczyć ciało ojca, teraz już tylko martwy przedmiot, bo „człowiek jest jedynie formą wśród innych form” (s. 548).

W mojej ocenie to dobra powieść, z dobrze wyważoną warstwą fabularną i filozoficzną, erudycyjna. Jej największą wartością – i wiem, zabrzmi to dziwnie – jest jej bezkompromisowy ekshibicjonizm. Sądzę, że większość ludzi starałaby się ukryć trudną, traumatyczną przeszłość, niż się w niej nurzać. Knausgård pisze jednak o swoim życiu otwarcie i wydawałoby się, że bez żadnej pozy. Dlatego właśnie to książka w równiej mierze fascynująca co trudna. Wiem jednak, że z pewnością sięgnę po kolejne, coraz dłuższe, tomy.

Moja ocena: 7/10

 

Karl Ove Knausgård, Moja walka Księga pierwsza
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014
Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Liczba stron: 552
ISBN: 978-83-08-05347-8

********************************

The day always brought more than just light

I bought all six volumes of My Struggle by Knausgård at the same time last year at Wydawnictwo Literackie. Only then did I think what would happen if I didn't like the first one? Fortunately, I liked the novel, and autumn and winter long evenings should allow me to get to know the other voluptuous parts of the series. I just can't wait.

I felt as if I was stepping into a story bigger than my own

Knausgård, a Norwegian writer, has written a monumental autobiographical saga in which he describes his life and thoughts. The first volume focuses on the writer's father, a teacher who, after parting ways with his wife, the mother of Karl Ove and his older brother Yngve, and then after parting ways with another partner, falls into alcoholism and dies, having previously brought the house of his mother to whom he moved in with, to the state of utter damage and destruction. The brothers had a difficult relationship with their father, based on reluctance and attempts to prove their worth, and in recent years they had hardly been in contact with him.

The strength of Knausgård's novel is precisely the meticulous description of the ruined house that the brothers clean up after their father’s passing, and the discovery that their demented pissing herself grandmother is also an alcoholic. The reader feels all the stink, sees tons of beer and vodka bottles, and would gladly grab a broom and help to clean the smelly, neglected place.

A man will never be indifferent to a new beginning

Due to its sheer scope, the novel evokes associations with Proust's work In Search of Lost Time. For me, because of its encyclopedic nature - an attempt to write down all of the author’s life, read books, learnt philosophical theories, admired images, music he listened to, as well as an attempt to recreate thoughts and impressions from different periods of life - the book reminded me of Ulysses by James Joyce, though certainly without its rich symbolic layer.

Writing is taking what exists out of the shadow of what we know

Knausgård's novel is quite long and I believe that without any loss for the content it could have 250 pages less (it has almost 550). At the same time, the Norwegian writer is very obsevant and has a gift for capturing moments. His grandmother "quickly raised her head and looked [...] in her characteristic bird-like way" (p. 529), one of her school friends, Irene, was "gifted with beauty that arises and passes away during one and the same gaze" (p. 62). Examples coule be multiplied.

Knausgård also shares his thoughts about the writing itself:

[…] The subject was too close to my life and could not be easily formulated into another form, which is, after all, a condition of literature. This is the only law that governs it: everything must bend under form. […] The power of subject matter and style should be broken, only then can literature arise. This is what is called writing. Writing is more about destroying than creating. (p. 247)

It is also worth noting that the novel has a brace composition - it begins with a description of death and ends with a description of the final visit to the funeral home to see the body of the father, now only a dead object, because "man is only a form among other forms" (p. 548).

In my opinion, it is a good novel, with a well-balanced plot, philosophical, erudite. Its greatest value - and I know, it will sound strange - is the uncompromising exhibitionism. I think most people would try to hide their difficult, traumatic past rather than dive into it. However, Knausgård writes about his life openly and, as it would seem, without any pose. That is why this book is as fascinating as it is difficult. However, I know that I will certainly reach for the next, ever longer, volumes.

My rating: 7/10

 

Author: Karl Ove Knausgård
Title: My Struggle (A Death in the Family)
Publishing House: Wydawnictwo Literackie, Krakow 2014
Translation: Iwona Zimnicka
Number of pages: 552
ISBN: 978-83-08-05347-8

Mariana Leky, Sen o okapi (Was man von hier aus sehen kann)

Realizm magiczny w niemieckim wydaniu

Sen o okapi niemieckiej autorki Mariany Leki to moja najbardziej oczekiwana książka tego roku. Od czasu, kiedy przerzuciłam się na czytanie książek z biblioteki (kwiecień) i zapisałam do kolejki po jedną z 10 najlepszych książek roku 2021 według magazynu Książki (maj), dopiero z końcem sierpnia zobaczyłam upragnioną pozycję czekającą na mnie na półce. Czy warto było tyle czekać?

Nikt nie jest sam, dopóki może powiedzieć „my”

Sen o okapi opowiada o niewielkiej społeczności, na którą składają się między innymi Selma, Optyk (Dietrich Hahnberg), przesądna Elsbeth, uzależniony od alkoholu Palm i jego dziesięcioletni syn Martin, Luiza, czy wreszcie młoda i pogrążona w depresji Maries. Co jakiś czas Selmie śni się tytułowe okapi, a taki sen zapowiada rychłą śmierć kogoś z ich rodzinnej miejscowości. Po odkryciu tej zależności na mieszkańców pada blady strach, a ponieważ każdy z nich jest przekonany, że tym razem to na nich kolej, na jaw co jakiś czas wychodzą pilnie strzeżone sekrety czy też długo ukrywane prawdy. Zwłaszcza osoby starsze czują nieodpartą potrzebę uporządkowania swojego życia. O ile niektórzy taką śmierć przyjmują z ulgą (listonosz), o tyle inne przypadki potrafią wpłynąć na życie całej społeczności.

Główną bohaterką powieści jest Luiza, której losy śledzimy przez prawie 20 lat. Jej rodzice nieoficjalnie się rozeszli, a ich losy przypominają nieco burleskę:

- Mój ojciec nie może się dodzwonić do mojej matki, ponieważ go zostawiła, bo on ją zostawił, ponieważ ona przez cały czas zastanawiała się, czy ma go zostawić – powiedziałam. – I serdecznie pozdrawia. (s. 195)

Luiza jest oczkiem w głowie swojej babki Selmy, jak i jej przyjaciela Optyka, a gdy w życiu młodej dziewczyny pojawia się intrygujący mnich buddyjski Frederik, cała społeczność stara się ją wesprzeć w jej uczuciu.

Dziękuję, że na koniec przynosisz mi tak wiele początków

Największą siłą tej powieści jest jej nasączony ironicznym ciepłem język. Autorka z lekkim przekąsem opowiada o ludzkich słabościach i przywarach, potrzebie odwrócenia nieodwracalnego, mrówczej walce z chaosem. Książka przesycona jest czułością i pobłażaniem dla głównych bohaterów i w nieodparty sposób nasuwa na myśl realizm magiczny w wydaniu Marqueza. Sen Selmy zapowiada śmierć, Luiza potrafi sprawić, że przedmioty spadają pod wpływem jej myśli, stary pies Alaska młodnieje tylko w obecności jej ojca. Ponieważ jest to realizm magiczny w niemieckim wydaniu, to brakuje mu południowoamerykańskiej intensywności i natężenia, ale jego niewielka dawka sprawia, że losy bohaterów pokrywają się mgiełką, a największy nawet dramat staje się łatwiejszy do przeżycia.

Zastanawiam się, czy długie oczekiwanie nie zaostrzyło trochę mojego apetytu na tę książkę, ale jednocześnie nie przyniosło pewnego rozczarowania. Spodziewałam się trochę więcej, dostałam swoistego rodzaju literaturę ku pokrzepieniu serc, choć nieunikającą arcytrudnych tematów (śmierć, śmierć dziecka, miłość na odległość). Na jesienną szarugę i słotę książka jak znalazł, pewnie na letnie wieczory na urlopie również. Czy jednak chciałabym do niej kiedykolwiek wrócić?

 

Moja ocena: 7/10.

Mariana Leky, Sen o okapi
Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2021
Tłumaczenie: Agnieszka Walczy
Liczba stron: 352 

ISBN: 978-83-8135-083-9

***********************************************

Magic realism in the German edition

What You Can See from Here by the German author Mariana Leki is my most anticipated book this year. Since I switched to reading books from the library (April) and enrolled in the queue for one of the 10 best books of 2021 according to the Books magazine (May), it was only at the end of August that I saw the coveted item waiting for me on the shelf. Was it worth the wait?

Nobody is alone until they can say "we"

What You Can See from Here tells the story of a small community that includes Selma, the Optician (Dietrich Hahnberg), the superstitious Elsbeth, the alcohol addict Palm and his ten-year-old son Martin, Luiza, and the young and depressed Maries. Every now and then Selma dreams of an okapi, and such a dream portends the imminent death of someone from their hometown. After discovering this dependence, the inhabitants feel a surge of fear, and because each of them is convinced that this time it is their turn, from time to time closely guarded secrets or long-hidden truths come to light. Especially the elderly feel an irresistible need to put their lives in order. While some people accept such a death with relief (the postman), other cases can affect the life of the entire community.

The main character of the novel is Luiza, whose fate we follow for almost 20 years. Her parents have parted their ways unofficially, and their fate is somewhat reminiscent of a burlesque:

"My father can't call my mother because she left him because he left her because she was always wondering if she should leave him," I said. - And she greets you warmly. (p. 195)

Luiza is the apple of an eye for her grandmother Selma and her friend the Optician, and when the intriguing Buddhist monk Frederik appears in the life of a young girl, the whole community tries to support her in her affection.

Thank you for bringing me so many beginnings in the end

The greatest strength of this novel is its language soaked in ironic warmth. The author talks with a slight sneer about human weaknesses and vices, the need to reverse the irreversible, painstaking struggle with chaos. The book is saturated with tenderness and indulgence for the main characters and in an irresistible way brings to mind the magical realism in Marquez's writing. Selma's dream portends death, Luiza can make objects fall under the influence of her thoughts, old dog Alaska only grows younger in the presence of her father. Since it is magical realism in its German version, it lacks South American intensity and multitude, but its small dose causes the fate of the characters to blur, and even the greatest drama becomes easier to endure.

I wonder if the long wait has whetted my appetite for this book a bit, but at the same time it has not been a bit of a disappointment. I expected a little more, I was given a kind of literature to cheer up hearts, although it did not avoid extremely difficult topics (death, death of a child, long-distance love). He found the book as he found for the autumn weather and rain, and probably also for summer evenings on vacation. However, would I like to come back to it anytime?

 

My rating: 7/10.

 

Author: Mariana Leky
Title: What You Can See from Here
Publishing House: Otwarte, Kraków 2021
Translation: Agnieszka Walczy
Number of pages: 352
ISBN: 978-83-8135-083-9

Toshikazu Kawaguchi, Zanim wystygnie kawa (Coffee ga samenai uchi ni)

Kawa nie zdążyła się nawet dobrze zagrzać

Kiedy na okładce piszą, że książka powstała na podstawie sztuki teatralnej, powinno to być dla mnie przestrogą. Nie posłuchałam swojego pierwszego drgnienia niepokoju i przeczytałam. Jest to jedna z moich najszybszych i niestety najsłabiej ocenianych lektur w tym roku. Wyszukana w zakładce nowości na stronie Miejskiej Biblioteki Publicznej, zarezerwowana i przeczytana w dniu odbioru. Niestety, już od pierwszych stron wiedziałam, że pozycja jest słaba.

Pięć zasad

Kawiarnia Funiculi Funicula daje możliwość przeniesienia się w czasie pod rygorystycznymi warunkami: trzeba zajmować bardzo konkretne miejsce w kawiarni (zazwyczaj zajęte przez ducha i wolne tylko wtedy, gdy ten wychodzi do toalety), podczas podróży w czasie nie wolno z tego miejsca wstawać, osoba, z którą chcemy się spotkać musiała kiedyś odwiedzić rzeczoną kawiarnię, bo tylko w to miejsce można się przenieść. Najważniejsza zasada - podróż w czasie musi się zmieścić w wypiciu jednej filiżanki kawy zanim ta ostygnie. Mamy więc cztery osoby, które taką podróż odbywają – najpierw parę, która się w tej kawiarni rozstaje, Fumiko pragnie jednak dokończyć rozmowę ze swoim ukochanym Gozo; Kohtake cofa się w czasie, by dostać od swojego obecnie chorego na Alzheimera męża Fusagi list; dwie siostry Kumi i Yaeko Hirai porozumiewają się w przeszłości co do losów rodzinnej restauracji; żona właściciela kawiarni, Kei, wędruje w przyszłość, by spotkać się ze swoim jeszcze nienarodzonym dzieckiem. Co ciekawe, piąta zasada głosi, że spotkanie w czasie nie ma wpływu na teraźniejszość, nie zmieni jej. Za to czytelnik może mieć pewność, że będzie znała zasady na pamięć, bo są przypominane przy każdym podróżniku w czasie.

Napisane na podstawie sztuki

Dla mnie książka nie broni się niczym. Nie urzekał mnie jej dziwny styl, z wplecionymi jakby z Wikipedii wyjaśnieniami choroby Alzheimera i innych bardziej naukowych zagadnień. Nie łapały mnie za serce ckliwe losy jej sympatycznych skądinąd bohaterów. Wszyscy byli dla mnie tacy sami, nienakreśleni charakterologicznie. Być może wynika to z genezy powieści – skoro autor widział ją setki razy na scenie, miał dużo lepszy obraz postaci, niż czytelnik po lekturze. Jako sztuka historia się pewnie broni – klimatyczna kawiarenka z sympatycznymi właścicielami i pogubionymi gośćmi może ujmować. Jako literatura nie broni się wcale. Szkoda czasu.

Moja ocena: 4/10

Toshikazu Kawaguchi, Zanim wystygnie kawa
Grupa Wydawnicza Relacja, Warszawa 2022
Tłumaczenie (z angielskiego): Joanna Dżdża
Liczba stron: 220
ISBN: 978-83-67216-46-3

_________________________________________________________________________ 

The coffee did not even warm up well

When it says on the cover that the book is based on a play, it should be a warning to me. I didn't listen to my first twitch of anxiety and read it. This is one of my fastest and, unfortunately, the lowest rated reads this year. Found the book in the news tab on the Municipal Public Library website, booked it and read it on the day of collection. Unfortunately, I knew from the very first pages that the position wasn’t good.

Five rules

Funiculi Funicula café gives you the opportunity to travel in time under strict conditions: (1) you have to occupy a very specific place in the cafe (usually taken by the ghost and free only when it goes to the toilet), (2) during the time travel you must not get up from this place, (3) person, with whom we want to meet, had to visit the said cafe previously (time travels happen in this very location). The most important rule – (4) travel in time happens in a limited period of time – befote the coffee gets cold. So we have four people who go on such a trip - first a couple who are breaking up in this cafe, but Fumiko wants to finish the conversation with her beloved boyfriend Gozo; Kohtake goes back in time to get a letter from her now suffering from Alzheimer's husband, Fusagi; two sisters, Kumi and Yaeko Hirai, communicate in the past about the fate of the family restaurant; the wife of the cafe owner, Kei, wanders into the future to meet her yet unborn child. Interestingly, the fifth rule says that (5) meeting in time has no effect on the present, it will not change it. However, the reader can be sure that he will know the rules by heart, because they are endlessly repeated.

Written on the basis of a play

For me, the book does not defend itself with anything. I was not captivated by its weird style, interwoven with Wikipedia-like explanations for Alzheimer's disease and other more scientific subjects. I was not touched by the sloppy fate of her otherwise likeable heroes. Everyone looked the same to me, not described properly. Perhaps this is due to the genesis of the novel - since the author saw it hundreds of times on stage, he had a much better image of the characters than the reader after reading the book. As a play the piece probably defends itself - an atmospheric cafe with friendly owners and lost guests can be charming. As literature, it doesn’t. A waste of time.

 

My rating: 4/10

 

Author: Toshikazu Kawaguchi
Title: Before the Coffee Gets Cold
Publishing Group: Relacja, Warsaw 2022
Translation (from English): Joanna Dżdża
Number of pages: 220
ISBN: 978-83-67216-46-3