Tahar Ben Jelloun, Dziecko piasku (L'enfant de sable)

Tahar Ben Jelloun to pisarz w Polsce mało znany. Nie pisze wiele, ale jego książki są wymagające i skondensowane. Jelloun urodził się i wychował w Maroku, i wpływy arabskiej kultury są widoczne w jego książce Dziecko piasku, chociaż powieść tak naprawdę jedynie z niej wyrasta, a potem odważnie zmienia optykę i eksperymentuje z formą.

Ósme dziecko będzie chłopcem

Hadżdż Ahmed z niecierpliwością czeka na narodziny syna – do tej pory żona powiła mu siedem córek. Hadżdż jest już w sile wieku i wie, że jeśli tym razem do domu nie zawita potomek płci męskiej, cały jego majątek pójdzie w ręce braci. Musi narodzić się następca, dziedzic majątku, zarządca. Dlatego ojciec postanawia, że niezależnie od biologicznej płci dziecka zostanie ono obwieszczone światu jako chłopiec i tak też wychowane. Rodzina przyjmuje i wychowuje dziecko jako chłopca, i dopiero po śmierci ojca dla młodego Ahmeda zaczynają się trudne chwile – jest jeszcze młody/młoda, nie ma w zasadzie żadnych relacji ze swoją rodziną. Matka i siostry unikają małomównego i skrytego brata, a on przesiaduje w oddalonej części domu samotnie.

Na tym kończy się linearna i dość wciągająca opowieść i zaczyna zanurzenie w orientalnym świecie oralnej tradycji. Pojawia się kilku narratorów, a dla każdego z nich historia Ahmeda/Zahry ma inny przebieg i inne zakończenie. Każdy z nich oczywiście twierdzi, że to jego wersja historii jest prawdziwa, ale sądzę, że oddaje to rozbicie osoby, która była wychowywana w kłamstwie i z jednej strony zyskała właśnie wolność konstruowania siebie, a z drugiej musi brać pod uwagę ograniczenia wynikające z kultury i braku równouprawnienia płci. Osobowość Ahmeda po śmierci ojca znika, chłopiec niemal natychmiast przestaje istnieć, a spod jego szczątków zaczyna pokazywać się poszukująca swej tożsamości kobieta, z rodzącą się seksualnością.

Obca proza, obcy świat

Wydaje mi się, że nie zrozumiałam tej książki do końca. Raziło mnie mało subtelne przesiąknięcie brutalną seksualnością (gwałty, macanie przez obce osoby na ulicy, ucięcie członka żyletką) – zaskoczyło mnie, jak bardzo w tej książce widać fetyszyzację kobiet w kulturze arabskiej. Z drugiej strony, mało jeszcze książek z tej kultury przeczytałam, a do krajów arabskich nie miałam okazji się wybrać. Literacko rozpad prozy na rozbieżne wersje również mnie zaskoczył, a spójna historia rozpadła na kawałki. Nawiązań do Borgesa, oprócz oczywistego w tytule do Księgi piasku, nie zauważyłam. Czułam się z tą książką po prostu obco.

Moja ocena: 6/10. 

Tahar Ben Jelloun, Dziecko piasku

Wydawnictwo KarakterKraków 2013
Tłumaczenie: Jacek Giszczak
Liczba stron: 208
ISBN: 978-83-62376-37-7

__________________________________________________________________________

Tahar Ben Jelloun is not very well known in Poland. He doesn't write much, but his books are demanding and condensed. Jellun was born and raised in Morocco, and the influences of Arab culture are evident in his book The Sand Child, although the novel only grows out of it, then boldly changes optics and experiments with its form.

The eighth child will be a boy

Hajji Ahmed Suleyman looks forward to the birth of a son - so far his wife has given him seven daughters. Hajji’s years of prime are already over and he realises that if no male descendant is brought to his household, all his fortune will go to his brothers. There must be a successor, an heir, an administrator. Therefore, the father decides that, regardless of the biological sex of the child, it will be announced to the world as a boy and raised accordingly. The family raises the child as a boy, and only after the death of his father, difficult times begin for young Ahmed – s/he is still young and has virtually no relationship with his/her family. Mother and sisters avoid the taciturn and secretive brother, and he hangs out in a remote part of the house alone.

This is where the linear and quite engaging story ends and the immersion in the oriental world of oral tradition begins. Several narrators appear, and for each of them the Ahmed/Zahra story has a different course and ending. Each of them, of course, claims that their version of the story is true, but I see that as a reflection of the breakdown of a person who was raised in a lie and on the one hand has gained the freedom to construct him-/herself, and on the other hand, must take into account the limitations of culture and inequality of sex. After his father's death, Ahmed's personality disappears, the boy almost immediately ceases to exist, and from the ruins of that person emerges a young woman seeking her identity, with growing sexual awareness.

Stranger prose, alien world

It seems to me that I did not understand this book in full. I was shocked by the infiltration of brutal sexuality (rapes, being touched by strangers in the street, cutting off a penis with a razor blade) - it surprised me how much this book shows fetishization of women in the Arab culture. On the other hand, I have read few books on this topic, and I have not had the opportunity to go to Arab countries. When it comes to the literary construction of the novel, the breakdown of prose into divergent versions also surprised me, and the coherent story fell into pieces. I didn't notice any references to Borges, apart from the obvious one in the title to The Book of Sand and the blind narrator of one of the possible stories of Ahmed/Zahra. This book just felt foreign and distant to me.

My rating: 6/10.

 

Author: Tahar Ben Jelloun
Title: The Sand Child
Publishing House: Karakter
Krakow 2013
Translation: Jacek Giszczak
Number of pages: 208
ISBN: 978-83-62376-37-7