Na powieść Agety Pleijel trafiłam
przy okazji festiwalu Europejskiej Nocy Literatury w 2023 roku. Jak to czasami
u mnie bywa, ze zdziwieniem odkryłam, że książka stoi u mnie na półce, chociaż
minęła znowu chwila, zanim do niej usiadłam. Książkę czytałam na raty, chociaż
mi się podobała, wplatając w nią lekturę innych powieści, co z pewnością trochę
zakłóciło mi całościowy obraz.
Agneta Pleijel
Agneta Pleijel to szwedzka poetka
i pisarka, autorka dwóch tomików wierszy (Oczy ze snu, 1981 oraz Anioły,
karły, 1984) i co najmniej siedmiu powieści, w tym recenzowanej Wróżby,
która wraz z Zapachem mężczyzny tworzy cykl autobiograficzny. Na
twórczość urodzonej w 1940 roku artystki składają się również dramaty i
scenariusze filmowe. Pleijel była wieloktornie nagradzana różnymi literackimi
wyróżnieniami. Na język polski zostało przetłumaczonych pięć jej powieści i
jeden tomik wierszy. Sama z chęcią sięgnę po Zapach mężczyzny, a to dlatego, że
Wróżba bardzo mi się podobała.
Pierwsza w cyklu wspomnieniowym
Wróżba to powieść napisana z ogromną odwagą i poetycką wrażliwością. Główna
bohaterka, Neta, opisuje czasy swojego dzieciństwa, dorastania i studiów, z
ekshibicjonistyczną wręcz szczerością. Doświadczeniem, które naznaczyło jej
życie i skończyło się nawet depresją, była zdrada ojca – najpierw romans, a
potem odejście z domu i finalnie rozwód z żoną. Powieść starannie pokazuje
świat najpierw oczami dziecka, z niektórymi wydarzeniami po dziecięcemu
wyolbrzymionymi ponad miarę, pełne przerażenia odkrywanie seksualności, chorobę
i długi pobyt w szpitalu, gdzie dziewczynka zaczęła namiętnie uciekać w
literaturę. Przedstawione są coraz trudniejsze relacje z matką, która po
chorobie Heinego-Medina ma jedną nogę krótszą i chudszą, więc musi radzić sobie
z kalectwem, ale późnej również z ciężką depresją. Nastroje matki, jej
niekłamana rozpacz po odejściu męża, są szalenie trudne dla jej córek i
powodują, że Neta w końcu wyprowadza się z domu, ucieka. Jednak ucieczka
niewiele daje, dziewczyna żyje w rozdarciu pomiędzy lojalnością wobec matki a
poczuciem tęsknoty za ojcem.
Uważam, że powieść Pleijel jest
bardzo dobra – pisarce udało się oddać fragmentaryczność i nierównomierność
wspomnień z dzieciństwa, często niezrozumienie sytuacji wynikające z braku doświadczenia.
Pisarka uchwyciła też charakterystyczne cechy naszej pamięci w ogóle – jej
wybiórczość, to jak niektóre wydarzenia odciskają się w niej niewspółmiernie do
ich wagi. Dzieciństwo, oglądane z perspektywy dorosłego, wydaje się dziwną,
obcą i nieszczególnie pociągającą krainą. W moich oczach ten obraz jest bardzo
prawdziwy. Znakomicie pokazała też pisarka depresję – fabuła zwalnia, a
czytelnik porusza się jak w smole. Wyjście z depresji jest jak ożywczy powiew
wiosny.
Poetyckość i ekshibicjonizm
Pisanie książek w jakiejkolwiek
mierze autobiograficznych wymaga naprawdę dużej odwagi od autora, jeśli chce
się zachować autentyczność. Narratorka opowiada o swoich pierwszych
doświadczeniach seksualnych, o masturbacji, ale też o upokarzającym doświadczeniu
rozpoczęcia miesiączkowania. Brak jakichkolwiek kompromisów w tej narracji
czyni książkę bardzo autentyczną i bezkompromisową. Jednocześnie jednak proza
Pleijel ma w sobie pewną oniryczność i poetyckość, oddalenie wynikające z
wracania do naprawdę odległych w czasie momentów i poleganie na niepewnych
wspomnieniach. Bardzo polecam i z ciekawością sięgnę po drugą część, Zapach
mężczyzny.
Moja ocena: 9/10.
Agneta Pleijel, Wróżba. Wspomnienia dziewczynki
Wydawnictwo Karakter, Warszawa 2016
Tłuaczenie: Agnieszka Ciechanowicz
Liczba stron: 2
ISBN: 978-83-65271-27-3
*********************************************************************************
I came across Ageta Pleijel's
novel during the European Literature Night festival in 2023. As is sometimes
the case with me, I was surprised to discover that the book was already on my
shelf, although it had taken me a while to sit down to read it. Additionally, I
read it in installments, interspersed
with reading other novels, which certainly disturbed the overall picture a bit.
Agneta Pleijel
Agneta Pleijel is a Swedish poet
and writer, the author of two volumes of poetry (Ögon ur en dröm, 1981
and Änglar, dvärgar, 1984) and at least seven novels, including the
reviewed A Fortune Foretold, which, together with The Scent of a Man,
forms an autobiographical cycle. The work of the artist, born in 1940, also
includes dramas and film scripts. Pleijel has been awarded various literary
distinctions many times. Five of her novels and one volume of poems have been
translated into Polish. I will gladly reach for The Scent of a Man, second
part to A Fortune Foretold: A Novel.
The first in the memoir series, A
Fortune Foretold: A Novel is a novel written with great courage and poetic
sensitivity. The main character, Neta, describes her childhood, adolescence and
studies with almost exhibitionist honesty. The experience that marked her life
and even ended in depression was her father's betrayal - first an affair, then
leaving home and finally a divorce from his wife. The novel carefully shows the
world first through the eyes of a child, with some events exaggerated beyond
measure in a childish way, a terrifying discovery of sexuality, illness and a
long stay in hospital, where the girl began to passionately escape into
literature. The increasingly difficult relationship with her mother is
presented. Her parent has one leg shorter and thinner after suffering from
Heine-Medin's disease, so she has to cope with disability, but later also with
severe depression. The mother's moods, her genuine despair after her husband's
departure, are extremely difficult for her daughters and cause Neta to finally
move out of the house, to run away. However, running away does not help much,
the girl lives torn between loyalty to her mother and a sense of longing for
her father.
I think Pleijel's novel is very
good - the writer managed to convey the fragmentation and unevenness of
childhood memories, often misunderstanding the situation resulting from lack of
experience. The writer also captured the characteristic features of our memory
in general - its selectivity, the way some events are imprinted on it
disproportionately to their importance. Childhood, viewed from an adult's
perspective, seems like a strange, alien and not particularly appealing land.
In my eyes, this image is very true. The writer also brilliantly portrayed
depression – the plot slows down, and the reader moves as if through tar.
Coming out of depression is like a refreshing breath of spring.
Writing books that are
autobiographical to any extent requires a lot of courage from the author if one
wants to maintain authenticity. The narrator tells about her first sexual
experiences, about masturbation, but also about the humiliating experience of
starting her period. The lack of any compromises in this narrative makes the
book very authentic and uncompromising. At the same time, Pleijel's prose has a
certain dreamlike and poetic quality, a distance resulting from returning to
really distant moments in time and relying on uncertain memories. I highly
recommend it and I will reach for the second part, The Scent of a Man,
with interest.
My rating: 9/10.
Author: Agneta Pleijel
Title: A Fortune Foretold: A Novel
Publishing House: Karakter, Warsaw 2016
Translation: Agnieszka Ciechanowicz
Number of pages: 2
ISBN: 978-83-65271-27-3
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz