John Banville, Mefisto (Mefisto)

To już trzecia powieść brytyjskiego mistrza prozy, którą przeczytałam. Mefisto nawiązuje do matematycznej trylogii The Revolutions: Doctor Copernicus, Kepler oraz The Newton Letter, zwłaszcza, że temat przewodni dotyczny poszukiwania odgórnego porządku, ogólnej zasady rządzącej życiem. O ile w trylogii był poprowadziny na przykładzie wielkich odkrywców, o tyle w książce z 1986 roku bohaterem jest Gabriel Swan. Matematyka przeszywa tą książkę na wskroś, dosłownie i w przenośni. Gabriel miał brata bliźniaka, który nie przeżył porodu, więc początkowa symetria zostaje od razu zaburzona. W tym właśnie chłopiec upatruje przyczynę swoich nadzwyczajnych matematycznych talentów – jakby miał wsparcie z drugiej strony. Sama książka też zbudowana jest symetrycznie – połowa do momentu wypadku i ciężkiego poparzenia głównego bohatera, a połowa po. Postaci również rozkładają się w miarę symetrycznie. Profesora Kasperla i głuchoniemą Sophie sprzed wypadku zastępują wybitny matematyk Kosok i narkomanka Adele. Nawet śmierci rozkladają się w książce symetrycznie – w pierwszej części ginie w wypadku samochodowym matka Gabriela, w drugiej części Adele przedawkowuje narkotyki i umiera. Jedynie Felix, tytułowy Mefisto, towarzyszy Gabrielowi cały czas. 

Proza Banville’a jest jednocześnie bardzo poetycka i głęboko filozoficzna. Ukazany w powieści świat, stanowiący początkowo zrozumiałą całość, wraz z rozwojem wypadków zaczyna się rozpadać. „Od samego początku świat był dla mnie jednym wielkim potężnym matematycznym wzorem”, mówi bohater (s. 187). Szybko jednak zdaje sobie sprawę ze swojego błędu: „Brałem to, co mnogie, za jedność. Bo ze światem jest jak z liczbami: to, co się w nim zdarza, nie jest nigdy tak małe, żeby nie dało się podzielić na jeszcze mniejsze składowe” (s. 189). I tak spójny i bezpieczny świat Gabriela zaczyna się rozpadać, a zamiast matematycznego wzoru rządzi nim przypadek. 

Mefisto – Felix gra destrukcyjną rolę w życiu Gabriela. Jednocześnie jest jedyną stałą, pewnikiem, który mu towarzyszy. Nawet po jego zniknięciu młody mężczyzna ciągle go gdzieś widzi i czuje się obserwowany. Co bardziej niepokojące, zło jest widoczne i jasno określone, ale dobra coś za bardzo nie widać. Pesymistyczna wizja poetycko opisanego świata.

Z twórczością Banville’a mam ten problem, że urzeka mnie piękno jego prozy, finezyjność zdań, ale niestety, umyka mi częśto sens jego powieści. Mefisto, nie ukrywam, trochę mnie rozczarował. Po początkowym zachwycie ugrzęzłam w brudnym, rozsypującym się domu wraz z dziwnymi bohaterami i przestałam wierzyć w to, co czytam. Zostałam na zewnątrz, nie wciągnęłam się w fabułę. Chłodny filozoficzny intelektualizm tej powieści zostawił mnie z tyłu.

Moja ocena: 5/10.

John Banville, Mefisto

Wydawnictwo Znak

Kraków 2008

Tłumaczenie: Znigniew Batko

Liczba stron: 236

ISBN: 978-83-240-1062-2

___________________________________________________________________________________

This is the third novel by the British prose master that I have read. Mefisto alludes to the mathematical trilogy The Revolutions: Doctor Copernicus, Kepler and The Newton Letter, especially since the leitmotif concerns the search for top-down order, the general principle that governs life. While the trilogy was guided by the example of great explorers, the main character in the 1986 book is Gabriel Swan. Mathematics pierces this book right through, literally and figuratively. Gabriel had a twin brother who did not survive the birth, so the initial symmetry is immediately disturbed. This is what the boy sees as the reason for his extraordinary mathematical talents - as if he had support from the other side. The book itself is also built symmetrically - half until the time of the accident and severe burns of the main character, and the rest afterwards. The characters are also fairly symmetrical. Professor Kasperl and the pre-accident deaf Sophie are replaced by the outstanding mathematician Kosok and a drug addict Adele. Even deaths are arranged symmetrically in the book - in the first part Gabriel's mother dies in a car accident, in the second part Adele overdoses on drugs and dies. Only Felix, the title Mefisto, accompanies Gabriel all the time and is the linking figure.

Banville's prose is both very poetic and deeply philosophical. The world presented in the novel, constituting an initially understandable whole, begins to disintegrate as the events unfold. 'From the very beginning, the world was for me one great powerful mathematical model,' says the hero (p. 187). However, he quickly realizes his mistake: 'I took what was plural for unity. Because the world is like numbers: what happens in it is never so small that it cannot be divided into even smaller components '(p. 189). And so Gabriel's coherent and safe world begins to fall apart, and instead of a mathematical formula, it is ruled by chance.

Mefisto - Felix plays a destructive role in Gabriel's life. At the same time, it is the only constant certainty that accompanies it. Even after his disappearance, the young man still sees him everywhere and feels watched. More disturbingly, the evil is visible and clearly defined, but the good is absent. A fairly pessimistic vision of a poetically described world.

My problem with Banville's work is that I am enchanted by the beauty of his prose and the finesse of his sentences, but unfortunately I miss the sense of his novels. Mefisto has disappointed me a bit. After the initial delight, I got stuck in a dirty, decaying house along with strange heroes and stopped believing what I read. I stayed outside, I didn't get caught up in the plot. The cool philosophical intellectualism of this novel has left me behind.

My rating: 5/10.

Author: John Banville 

Title: Mefisto

Publishing House: Wydawnictwo Znak

Krakow 2008

Translation: Znigniew Batko

Number of pages: 236

ISBN: 978-83-240-1062-2