Siri Hustvedt, Wspomnienia przyszłości (Memories of the Future)

Im dłużej przeglądam książkę Siri Hustvedt Wspomnienia przyszlości, tym bardziej mi się ona podoba. Zdecydowanie nie jest to lekka i szybka lektura (ja czytałam ją prawie trzy tygodnie, w dużych kawałkach z długimi przerwami), ale pozycja świadcząca o ogromnej dojrzałości pisarskiej i erudycji. Dla mnie jest to również pierwsze spotkanie z pisarką.

Krople doświadczenia

Fabuła jest, powiedzmy, umowna. Dojrzała bohaterka, S.H., odnajduje swój pamiętnik z młodości przy okazji porządkowania papierów w domu swojej matki. Z zaciekawieniem i pewnym zdumieniem przygląda się więc sobie sprzed 40 lat i usiłuje rozpoznać się w swojej młodszej wersji. W związku z czym jednym z głównych tematów powieści jest pamięć i nieciągłość tożsamości. Autorka pisze o tym procesie w ten sposób:

A jednak ta dwustustronicowa książeczka była bezcenna z tego prostego powodu, że przywróciła w większym lub mniejszym stopniu to, czego już nie pamiętałam albo co zapamietałam źle, i był to jednocześnie głos mój i nie mój. Dziwne. (s. 19)

Zresztą w książce jest sporo odniesień filozoficznych, teorii wielkich myślicieli, różnego rodzaju analiz. W pewnym momencie pada stwierdzenie: „Czym jesteśmy, jeśli nie zbiorem czegoś, co Alfred North Whitehead nazywa „kroplami doświadczenia” (s. 154). Trafna metafora.

Bitwa książek

Ogromna wiedza z zakresu filozofii idzie w parze z niezwykłym oczytaniem i mnogością literackich odniesień, głównie do poezji. Wśród literackich inspiracji padają takie nazwiska jak Szekspir, Robert Herrick, Gerard Manley Hopkins, Marianne Moore, Walt Whitman, e.e. cummings, J. Alfred Prufrock, a niekwestionowaną przewodniczką ich wszystkich jest baronowa Elsa von Freytag-Loringhoven, przytaczana we Wspomnieniach przyszłości niemal co kilka stron. Zresztą Hustvedt przeprowadza udokumentowany dowód, że to właśnie ta nietuzinkowa kobieta stała za słynną rzeźbą Fontanna, którą po jej śmierci przypisał sobie Marcel Duchamp.

Amerykańska pisarka nazywa również toczącą się od stuleci literacką grę odwołań, dyskusji toczących się na łamach książek, odniesień jednego pisarza do drugiego. Ileż to razy jedna książka nawiązuje do drugiej, wchodzi z nią w dyskusję, staje w opozycji. Bohaterka powieści, która mówi, że w bibliotece dostaje skrzydeł, sama pisząc staje się częścią tej ponadczasowej rozmowy:

Piszę teraz, piszę na przekór czasowi, dla czasu, z czasem, w czasie. Piszę z mojego czasu w twój. Prawda, że w tej prostej czynności kryje się magia? Dla ciebie to może być następny rok, gdy dla mnie wciąż trwa ten. Do Strony, na stronie, martwi przemawiają do żywych. Pamiętaj, niespokojne duchy ulatują z bibliotek, by nas nawiedzać. Pamiętaj o bitwie książek. (s. 408)

Ta bitwa wciąż trwa i zyskuje nowe poziomy, jest żywa dopóki są czytelnicy. Twórczość Hustvedt staje się naturalnie częścią tej bitwy, a świadoma tego pisarka niejednokrotnie zwraca się bezpośrednio do swoich czytelników i krytyków, przenosząc tę dyskusję na zupełnie nowy poziom.  

Incydent Ciężkiej Ręki

Kolejnym ważnym tematem jest niezależność kobiet, ich postrzeganie i rola w kulturze. Wspomnienia przyszłości to książga na wskroś feministyczna. Autorka pisze z pewną pobłażliwością o złudzeniach swojej młodości i swojej naiwności:

Chciałam emanować ineligencją. Teraz mnie to śmieszy. Inteligencją mogą emanować mężczyźni. Kobietom na takie subtelności się nie pozwala, wtedy jednak byłam naiwna i wyobrażałam sobie, że ludzie będą mnie słuchać, nie tylko na mnie patrzeć, że będą słyszeć w moich zdaniach odbicie sprawnego umysłu, który pracuje na pełnych obrotach. Dopiero po latach zrozumiałam, że takie założenie jest fałszywe, przynajmniej zazwyczaj, że oczekiwania przyćmiewają percepcję, toteż twarz młodej kobiety wymazuje niejako jej powagę, zwłaszcza gdy tej twarzy towarzyszy nieagresywny sposób bycia. (s. 75)

Jednocześnie jej wspomnienia zawierają również przemoc fizyczną ze strony mężczyzn woec kobiet. Ona sama niemal stała się ofairą gwałtu. Ratunek przyszedł od sąsiadek Minnesoty, które dzięki cienkim ścianom słyszały, co się dzieje, i przybyły na ratunek. Jest jednak również cięższa do uchwycenia przemoc – mąż kładący swojej żonie ręke na ramieniu, bo za bardzo rozluźniła się podczas spotkania ze znajomymi i ośmieliła się śmiac nieco za głośno. Hustvedt opisuje to jako Incydent Ciężkiej Ręki:

Zamykam oczy i czuję na ramieniu tę rękę. Czuję, jak duże palce ściskają moje kości pod bluzką i skórą, i nie mogę złapać tchu. To gest władzy, upominania, wyższości, lekceważenia, a ja nie mogę oddychać i chcę go zabić. (s. 339)

Takich odniesień, sytuacji czy komentarzy jest w książce Hustvedt dużo, dużo więcej. Osobiście uważam, że pisarka walczy równiez ze swoim prywatnym demonem, ponieważ jej mąż Paul Auster cieszy się większym uznaniem w lietarckich kręgach i na pewno jest bardziej rozpoznawalny. Sama też najpierw sięgnęłam po jego książki, szybciej o nich usłyszałam, niż o twórczości pisarki.

Życie jest dziwne

Książka Hustvedt jest naprawdę bogata, jakby była destylatem wielu lat przemyśleń, przeczytanych tomów, przeżytych doświadczeń. Sądzę, że cierpliwy czytelnik, który będzie w stanie poświęcić tej lekturze sporo czasu i uwagi, zostanie nagrodzony jeszcze innymi wrażeniami i przemyśleniami niż moje. Ta książka niesie w sobie wielość odczytań i zakładam, że ja sama, jeśli zechcę do niej wrócić za parę lat, będę miała zupełnie wnioski, niż obecnie. Dlatego polecam dla wnikliwych i uważnych czytelników.

 

Moja ocena: 8/10

 

Siri Hustvedt, Wspomnienia przyszłości
Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021
Tłumaczenie: Jerzy Kozłowski
Liczba stron: 416
ISBN: 978-83-280-8775-0

__________________________________________________________________________

The more I browse through Siri Hustvedt's Memories of the Future, the more I like it. It is definitely not a light and quick reading (I have been reading it for almost three weeks, in large pieces with long breaks), but it is definitely a book that proves a great writing maturity and erudition. It is also my first meeting with the writer.

Drops of experience

The plot is, let's say, just for the structure purposes. The mature heroine, S.H., finds her diary from her youth while organizing papers in her mother's house. Its twenty-something-year-old author has just moved to New York, made her first important adult acquaintances and was called Minnesota by her friends. So with curiosity and some astonishment, S.H. looks at herself from 40 years ago and tries to recognize herself in her younger version. Therefore, one of the main themes of the novel is memory and the discontinuity of identity. The author writes about the process in this way:

Yet this two-hundred-page book was invaluable for the simple reason that it restored to a greater or lesser extent what I no longer remembered or remembered badly, and it was both my voice and not mine. Weird. (p. 19)

The book contains a lot of philosophical references, theories of great thinkers, and various types of analyzes. At one point, the statement is made: "What we are, if not a collection of what Alfred North Whitehead calls "drops of experience" (p. 154). An apt metaphor.

The Battle of Books

Extensive knowledge of philosophy goes hand in hand with the fact that Hustvedt is extraordinarily well-read and knows a multitude of literary references, mainly poetry. Among the literary inspirations are such names as Shakespeare, Robert Herrick, Gerard Manley Hopkins, Marianne Moore, Walt Whitman, e.e. cummings, J. Alfred Prufrock, and the undisputed queen of all of them – Baroness Elsa von Freytag-Loringhoven, quoted in Memories of the Future almost every few pages. Besides, Hustvedt carries out documented evidence that it was this extraordinary woman who stood behind the famous sculpture The Fountain, which Marcel Duchamp attributed to himself after her death.

The American writer also calls the literary game of quotations that has been going on for centuries, discussions taking place on the pages of books, references from one writer to another. How many times does one book leads to another, enters into a discussion with it, and stands in opposition to it. The heroine of the novel, while writing herself, becomes part of this timeless conversation:

I am writing now, I am writing against time, for time, in time. I am writing from my time into yours. It is true that there is magic in this simple activity? This may be another year for you while this is still going on for me. To the Side, on the side, the dead speak to the living. Remember, restless spirits fly from libraries to haunt us. Remember the battle of books.   (p. 408)

This battle continues and gains new levels, it is alive as long as there are readers. Hustvedt's work naturally becomes part of this battle, and aware of it, the writer often addresses her readers and critics directly, taking this discussion to a whole new level.

The Heavy Hand Incident

Another important topic is the independence of women, their perception and role in culture. Memories of the Future is a thoroughly feminist book. The author writes with some indulgence about the illusions of her youth and her naivety:

I wanted to radiate intelligence. It makes me laugh now. Men can exude intelligence. Women are not allowed to have such subtleties, but then I was naive and imagined that people would listen to me, not only look at me, that they would hear in my sentences the reflection of an efficient mind that is working at full capacity. Only years later did I understand that this assumption is false, at least usually, that expectations overshadow perception, so the face of a young woman somehow erases her seriousness, especially when this face is accompanied by a non-aggressive way of being. (p. 75)

At the same time, her memories also contain physical violence exercised by men on women. She herself almost became the victim of rape. The rescue came from the neighbors of Minnesota, who, thanks to the thin walls, heard what was happening and came to the rescue. But it is also the harder to grasp violence - a husband putting his hand on his wife's shoulder because she relaxed too much during a meeting with friends and dared to laugh a little too loudly. Hustvedt describes it as the Heavy Hand Incident:

I close my eyes and feel the hand on my shoulder. I feel the big fingers squeezing my bones under my blouse and skin, and I can't catch my breath. It's a gesture of power, rebuke, superiority, disregard, and I can't breathe, and I want to kill him.  (p. 339)

There are many, many more such references, situations or comments in Hustvedt's book. Personally, I think that the writer also fights with her private demon, because her husband Paul Auster enjoys greater recognition in literary circles and is certainly more recognizable. Hustvedt is fighting to get out of his shadow and not to be perceived as her husband’s wife, but an independent and very talented writer.

Life is strange

Hustvedt's book is truly rich, a distillate of many years of reflections, volumes read, and experiences lived through. I believe that a patient reader who will be able to devote a lot of time and attention to this reading will be rewarded with other impressions and thoughts than mine. This book is open for many interpretations and I am pretty certain that if I ever come back to it, I will have completely different conclusions than I have now. Therefore, I recommend it to insightful and attentive readers.

 

My rating: 8/10

 

Author: Siri Hustvedt
Title: Memories of the Future
Publishing House: WAB, Warsaw 2021
Translation: Jerzy Kozłowski
Number of pages: 416
ISBN: 978-83-280-8775-0

Han Kang, Wegetarianka (The Vegetarian)

Dawno już nie zdarzyło mi się tak „połknąć” książki. 250-stronicową Wegetariankę Han Kang przeczytałam w zaledwie kilka godzin, niemalże na raz. Przyznam, że książka jest fascynująca, ale zostawiła we mnie głębokie poczucie obcości – kulturowej, tematycznej, obrazowej.

Powieść jest podzielona na trzy części: Wegetarianka, Plamka mongolska, Fotosynteza. Każda z nich opowiada historię Yŏng-hye, młodej żony, z innej perspektywy. W rodziale Wegetarianka jej mąż, Chŏng, obserwuje przemianę swojej partnerki z łagodnej, posłusznej gospodyni w obcą mu osobę. Yŏng-hye przestaje jeść mięso i wyrzuca wszystkie odzwierzęce produkty z domu. Wkrótce nawet zapach jej mięsożernego męża będzie jej przeszkadzał. Taką dziwną i niczym niezapowiedzianą decyzję podejmuje po serii snów, które od tej pory męczą ją nieustannie, a w których ciągle ktoś ginie zamordowany. Eskalacja następuje, gdy Chŏng zabiera swoją żonę na rodzinne spotkanie do jej rodziców, którzy zawstydzeni zachowaniem córki i jej uporem usiłują wmusić w nią mięso. Zdesperowana kobieta wyrywa im się i na oczach całej rodziny podcina sobie żyły. Szybko trafia do szpitala, a stamtąd do zamkniętego ośrodka oferującego pomoc psychiczną.

W rozdziale Plamka mongolska narratotrem jest mąż In-hye, starszej siostry Yŏng-hye. Znów kobieta, bohaterka powieści, pokazana jest z męskiej perspektywy. Mężczyzna czuje do niej silny pociąg fizyczny (tak jak Chŏngowi podoba się starsza siostra). Udaje mu się doprowadzić do dobrowolnego stosunku z wypuszczoną niedawno ze szpitala psychiatrycznego kobietą pod przykrywką artystycznego projektu. Artysta maluje ich ciała w piękne kwiaty, co zbliża Yŏng-hye do jej upragnionego świata roślin, i nagrywa ich stosunek. Taśma zostanie jednak zniszczona przez In-hye, która ich nakrywa i wzywa policję oraz pogotowie.

Tak przechodzimy do ostatniego rodziału, Fotosyntezy, gdzie narratorką jest In-hye. Kobieta rozstała się ze swoim mężem i nie utrzymuje z nim kontaktu, a obecnie samotnie wychowuje swojego kilkuletniego synka Chi-u i prowadzi swój dobrze prosperujący biznes drogeryjny. Yŏng-hye przebywa w oddalonym szpitalu psychiatrycznym, gdzie jej stan się stopniowo pogarsza. Dziewczyna całkowicie odmawia jedzenia i przyjmowania leków, w związku z czym jej życie jest zagrożone. Starsza siostra odwiedza ją po ucieczce ze szpitala, kiedy jej młodsza siostra podążyła za jakimś głosem i miała wrażenie, że zamienia się w drzewo. Stąd jej zamiłowanie do wystawiania nagiego ciała na promienie słoneczne, jak i tytuł rozdziału.

Tematów poruszanych w książce jest naprawdę multum – począwszy od podrzędnej roli kobiety, społecznie uzgodnione oczekiwanie posłuszeństwa i milczenia. Książka zawiera dwie sceny gwałtu, zresztą obie dokonane przez mężów na swoich żonach. Surowy ojciec bije swoje córki i jak zauważa sama In-hye, agresja w największym stopniu skupiała się na młodszej dziewczynce. Czy można ją było ocalić od tego szaleństwa? Zapobiec małżeństwu? Dostrzec zamiary własnego męża? A nawet – czy jeśli Yŏng-hye umrze, jej szaleństwo przejdzie na starszą siostrę?

Z pewnością drugim ważnym tematem jest wegetarianizm i wyczulenie na cierpienie świata zwierząt. Młoda dziewczyna powoli zamienia się w roślinę, a śmierć nie jest dla mniej niczym strasznym. Ale w tle również jej starsza siostra odkrywa, że jej życie w obecnym kształcie nie ma sensu. Samotnie prowadząc biznes, wychowując wrażliwe dziecko i opiekując się swoją umierającą siostrą, In-hye pracuje ponad siły. Kiedy obawia się, że ma raka i wkrótce umrze, dochodzi do wniosku, że nie zdążyła się nażyć, skorzystać z życia. Okazuje się, że jej siostra, wyzwalająca się swoim buntem z okowów społecznych oczekiwań i wsłuchana w swój wewnętrzny głos jest znacznie szczęśliwsza, niż ona sama, odnosząca sukcesy na każdym polu.

Nadal jednak dominujące jest poczucie obcości, i to na wielu poziomach. Obca mi jest koreańska kultura i jej odniesienia, jedzenie, społeczeństwo, pułapki społecznych oczekiwań. Odpychająca nieobecna bohaterka powieści, uciekająca w swoje sny i wizje, nieobecna narracyjnie. Mężczyźni przedstawieni są jednoznacznie źle, jako nastawieni na zaspokajanie swoich potrzeb samcy, bez empatii i zrozumienia patrzący na swoje żony. Obcy jest chłodny, precyzyjny język powieści, który po prostu rejestruje wydarzenia. Niemniej jednak książka ma ogromną siłę i zdecydowanie warto ją przeczytać.

 

Moja ocena: 8/10.

Han Kang, Wegetarianka
Wydawnictwo WAB, Warszawa 2021
Tłumaczenie: Justyna Najbar-Miller, Choi Jeong In
Liczba stron: 256
ISBN: 978-83-280-8496-4

************************************************************************* 

It’s been a while since I have "swallowed" a book like this. I read the 250-page Han Kang’s The Vegetarian in just a few hours, almost in one sitting. I admit that the book is fascinating, but it has left me with a deep sense of alienation - cultural, thematic, pictorial.

The novel is divided into three parts: Vegetarian, Mongolian Spot, Photosynthesis. Each tells the story of Yŏng-hye, a young wife, from a different perspective. In the section Vegetarian, her husband, Chŏng, watches his partner transform from a gentle, obedient housewife into a stranger. Yŏng-hye stops eating meat and throws away all animal products from the house. Soon even the smell of her carnivorous husband will disturb her. She makes such a strange and unannounced decision after a series of dreams that have been tormenting her constantly, and in which someone is being murdered. Escalation occurs when Chŏng takes his wife to a family reunion with her parents, who, embarrassed by their daughter's behavior and her persistence, try to force meat into her. A desperate woman breaks away from them and, in front of the whole family, slashes her wrists. She is quickly taken to a hospital, and from there to a closed center offering psychological help.

In the chapter Mongolian Spot, the narrator is the husband of In-hye, Yŏng-hye's older sister. Again, the woman, the heroine of the novel, is shown from the male perspective. The man feels a strong physical attraction to her (just as Chŏng likes her older sister). He manages to bring about a voluntary intercourse with a woman recently released from a psychiatric hospital under the disguise of an artistic project. The artist paints their bodies with beautiful flowers, bringing Yŏng-hye closer to her longed-for plant world, and records their lovemaking. However, the tape will be destroyed by In-hye, who catches them red handed and calls the police and an ambulance.

This brings us to the last chapter, Photosynthesis, where In-hye is the narrator. The woman has separated from her husband and doesn’t maintain contact with him, and now she is raising her little son Chi-u on her own and runs her thriving drugstore business. Yŏng-hye is in a remote mental hospital where her condition gradually deteriorates. The girl completely refuses to eat and take medications, and therefore her life is in danger. The older sister is visiting her after her escape from the hospital, when her younger sister has followed a voice and had the impression that she is turning into a tree. Hence her passion for exposing her naked body to the sun's rays, as well as the title of the chapter.

The topics covered in the book are really a multitude - ranging from the subordinate role of women, the socially agreed expectation of obedience and silence. The book contains two scenes of rape, both of which were committed by husbands on their wives. The strict father beats his daughters, and as In-hye herself notices, the aggression was focused mainly on the younger girl. Could she have been saved from this madness? Prevented from her marriage? Could In-hye see her husband's intentions? And even - if Yŏng-hye dies, will her madness pass to her older sister?

Certainly, the second important topic is vegetarianism and sensitivity to the suffering of the animal world. The young girl slowly turns into a plant, and death” isn’t such a bad thing” for her. But in the background, her older sister also discovers that her life as it is now is pointless. With running a business alone, raising a vulnerable child, and caring for her dying sister, In-hye works beyond her strength. When she is concerned that she has cancer and will soon die, she concludes that she has not had time to live, to take advantage of her life. It turns out that her sister, freeing herself from the shackles of social expectations with her rebellion and listening to her inner voice, is much happier than herself, who seems to be successful in every field.

However, the feeling of alienation is still dominant, on many levels. I am a stranger to Korean culture and its references, food, society, and the traps of social expectations. The repulsive, absent heroine of the novel, fleeing into her dreams and visions, narratively absent. Men are presented unequivocally badly as males oriented towards satisfying their needs, looking at their wives without empathy and understanding. Also the cool, precise language of the novel that simply records the events seems to be alienating the reader. Nevertheless, the book has tremendous power and is definitely worth reading.

 

My rating: 8/10.

Author: Han Kang
Title: The Vegetarian
Publishing House: WAB, Warsaw 2021
Translation: Justyna Najbar-Miller, Choi Jeong In
Number of pages: 256
ISBN: 978-83-280-8496-4