Nadal stosunkowo rzadko zdarza mi się przeczytanie książki w mniej niż 24
godziny, i to jeszcze w tygodniu! Za to drugi raz Wydawnictwo Poznańskie zaskoczyło
mnie tak ciekawą publikacją, znacznie lepszą niż okładkowe zapowiedzi. W mądry,
spokojny sposób Iida Turpeinen opowiada o wymieraniu gatunków i roli człowieka
w tym procesie. To piękna, choć bardzo smutna historia poznawania świata w XIX
wieku, ludzkiej zachłanności i braku zrozumienia ekosystemów, ale rówież o
rodzącej się wiedzy następowania po sobie gatunków, odkrywania i klasyfikowania
otaczającego świata, rodzącej się świadomości ekologicznej.
Iida Turpeinen
Autorka to urodzona w 1987 roku fińska pisarka i badaczka, której powieść Żywe
istoty właśnie (2025) została wydana w Polsce przez niezawodne Wydawnictwo
Poznańskie w serii Dzieł Pisarzy Skandynawskich. Od razu miałam skojarzenia z
dwoma innymi publikacjami tego samego wydawcy – przepiękną książką Człowiek,
który kochał Syberię Annelise Pilz i Roya Jacobsena, oraz moją ulubioną Kobiety,
o których myślę nocą Mii Kankimaki. Tutaj autorka równie pasjonująco
potrafi opowiadać o historii odkryć nieznanych lądów, a przy okazji – o
napotykanych tam gatunkach i przerażającym tempie ich niszczenia, z którego
ludzie początkowo nie zdawali sobie sprawy.
Turpeinen opisuje co najmniej kilka gatunków, które przestały istnieć pod
koniec XIX wieku – począwszy od głównej bohaterki powieści, syreny morskiej
Stellera, poprzez alkę olbrzymią i niestety – wiele innych. Georg Wilhelm
Steller, który zmarł podczas podróży powrotnej ze świeżo odkrytej wyspy
Behringa przez Syberię, nie miał świadomości, że ostatnie stado syren morskich,
które miał szansę odkryć podczas swojej nieprawdopodobnej podróży do Ameryki,
przeżyje go niewiele dłużej. Te nieprawdopodobne ssaki zostały całkowicie
wytrzebione niewiele po ich odkryciu.
Budowa książki przypomina Kobiety, o których myślę nocą – różne
części poświęcone są różnym odkrywcom i przedmiotom ich odkryć. Po I części
poświęconej Stellerowi mamy rodział o nowym gubernatorze Alaski Johanie
Campusie Furuhjelmie i jego młodej żonie Annie, którzy udają się do rosyjskiej
wtedy Alaski, do Sitki, by tam nadzorować pozyskiwanie futer i drewna. Siostra
gubernatora, Constance, zajmuje się zbiorami zoologicznymi w Kekoor Castle i ma
okazję zaopiekować się szkieletem krowy morskiej znalezionym przez dwóch
Aleutów na jednej z odegłych wysp. W 1867 roku Alaska zostaje sprzedana Stanom
Zjednoczonym, ale wcześniej szkielet krowy morskiej trafia do profesora
Alexandra von Nordmanna w Helsinkach. To właśnie on i jego asystentka Hilda
Olson, utalentowana rysowniczka, są bohaterami części trzeciej. To właśnie ta
ciekawa kobieta, oprócz setek pająków, miała również okazję utrwalić na papierze
szkielet krowy morskiej Stellera, malowany z natury. Rozdział ten ciekawie
pokazuje trudną pozycję kobiet w środowisku naukowym, niechęć badaczy do nich i
przekonanie o kobiecej podrzędności. Ostatnir części książki poświęcone są
współpracy konserwatora Johna Grönvalla ze zbieraczem i radcą Ragnarem
Kerugerem, właściecielem Muzeum Oologicznego. Tam konserwator zajmuje się
uszkodzonym jajem alki olbrzymiej, gatunku już wtedy wymarłego. Przy okazji
Turpeinen pokazuje XIX-wieczne szaleństw zbieractwa i pogoni za rzadkimi
okazami, które niejednokrotnie przyczyniło się do zniknięcia gatunku z
powierchni ziemi. Podobnie znikają gołębie wędrowne, wystrzelane przez
myśliwych, czy kormoran okularowy Stellera. Musi minąć wiele lat, zanim
wprowadzone zostaną odpowiednie regulacje prawne, a szał na zbieractwo
przeminie.
W pierwszej części podziękowania Turpeinen wylicza część gatunków, które
wyginęły podczas jej prac nad książką. Jest ich dokładnie 374. Chociaż książka
supia się na historii wyginięcia krowy morskiej Stellera, to ta liczba robi
wstrząsające wrażenie. Świat staje się coraz mniej różnorodny – na naszych
oczach. Autorka w nienachalny sposób zwraca uwagę na naszą w tym rolę. Myślę,
że to bardzo ważny głos w dyskusji o ochronie środowiska i jego
bioróżnorodności, a do tego kawał ciekawej historii odkrywania świata,
poznawania nowych gatunków i warunków prowadzenia badań kilkaset lat temu. Jak
dobrze wciągnie – pasjonująca lektura, od której naprawdę nie można się
oderwać.
Moja ocena: 8/10.
Iida Turpeinen, Żywe istoty
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2025
Tłumaczenie: Sebastian Musielak
Liczba stron: 302
ISBN: 978-83-68479-45-4
***********************************************************************************
It's still
relatively rare for me to read a book in less than 24 hours, let alone during a
weekday! However, for the second time, Publishing House Poznańskie has
surprised me with such an interesting publication, much better than the cover admits.
It tells the story of species extinction and humanity's role in this process in
a wise, calm manner. It's a beautiful, though deeply sad story of exploring the
world in the 19th century, of human greed and lack of understanding of
ecosystems, but also of the emerging knowledge of species succession, the
discovery and classification of the world around us, and the emergence of
ecological awareness.
Iida
Turpeinen
The author is
a Finnish writer and researcher born in 1987, whose novel, Beasts of the Sea,
has just been published in Poland by the reliable Publishing House Poznańskie
as part of the "Works of Scandinavian Writers" series. I immediately
had associations with two other publications from the same publisher – the
beautiful book The Man Who Loved Siberia by Annelise Pitz and Roy
Jacobsen, and my favorite, The Women I Think About at Night
by Mia Kankimäki. The author is equally passionate about telling the story of
the discovery of unknown lands, and, incidentally, about the species
encountered there and the terrifying rate of their destruction, which people
initially failed to realize.
Turpeinen
describes at least several species that disappeared by the end of the 19th
century – starting with the novel's main character, Steller's sea cow, and
continuing on to the great auk and – unfortunately – many others. Georg Wilhelm
Steller, who died during his return voyage from the newly discovered Behring
Island through Siberia, was unaware that the last herd of sea cows he had the
chance to discover during his improbable journey to America would not outlive
him by much. These incredible mammals were completely exterminated shortly
after their discovery. The structure of the book is reminiscent of The Women
I Think About at Night – different sections are devoted to different
explorers and the objects of their discoveries. After the first part devoted to
Steller, we have a chapter about the new governor of Alaska, Johan Campus
Furuhjelm, and his young wife, Anna, who travel to Sitka, then Russian Alaska,
to oversee the harvesting of furs and timber. The governor's sister, Constance,
manages the zoological collections at Kekoor Castle and has the opportunity to
care for the skeleton of a sea cow found by two Aleuts on a remote island. In
1867, Alaska is sold to the United States, but not before the skeleton of a sea
cow is delivered to Professor Alexander von Nordmann in Helsinki. He and his
assistant, Hilda Olson, a talented cartoonist, are the subjects of the third
part. Olson was an interesting woman who, in addition to hundreds of spiders,
also had the opportunity to capture on paper Steller's sea cow skeleton,
painted from life. This chapter captivatingly reveals the difficult position of
women in the scientific community, the researchers' aversion to them, and the
belief of their inferiority. The final sections of the book are devoted to the
collaboration between conservator John Grönvall and collector and advisor
Ragnar Keruger, owner of the Oological Museum. There, the conservator deals
with a damaged egg of a great auk, a species already extinct at the time. Turpeinen
also illustrates the 19th-century frenzy of collecting and the pursuit of rare
specimens, which often led to the disappearance of species from the face of the
earth. Passenger pigeons, shot by hunters, and Steller's spectacled cormorants
are disappearing in similar ways. Many years will pass before appropriate legal
regulations are introduced and the collecting craze subsides.
In the first
part of the acknowledgments, Turpeinen lists some of the species that became
extinct during her work on the book. There are exactly 374 of them. Although
the book centers on the story of the extinction of the Steller's sea cow, this
number is shocking. The world is becoming less and less diverse – right before
our eyes. The author unobtrusively draws attention to our role in this. I think
this is a very important voice in the discussion about environmental protection
and its biodiversity, and also a fascinating story of discovering the world,
learning about new species, and the conditions under which research was
conducted several hundred years ago. It's captivating – a fascinating read that
you simply can't put down.
My rating:
8/10.
Title: Beasts of the Sea
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2025
Translation: Sebastian Musielak
Number of pages: 302
ISBN: 978-83-68479-45-4
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz