Ismail Kadare, Wypadek

Śledztwo badające śmierć dwojga kochanków jako pretekst do rozważań o naturze ludzkich relacji

Bardzo lubię, kiedy jedna lektura prowadzi w naturalny sposób do następnej. Nie tracę wtedy czasu na wybieranie książek, co paradoksalnie zabiera mi najwięcej czasu. Dlatego po przeczytaniu Następcy, który mnie zachwycił, sięgnęłam bez wahania po Wypadek tego samego autora. I spotkało mnie rozczarowanie.

Historia pewnego romansu

Wypadek jest retrospektywnym spojrzeniem na historię związku starszego pracownika Rady Europejskiej Besforta Y. i młodej dziewczyny, studentki, Roveny. Oboje pochodzą – oczywiście – z Albanii, ale tło historyczne nie jest tak dominujące. Kochankowie wracali z hotelu na lotnisko taksówką, kiedy kierowca zobaczył w tylnym lusterku coś tak zaskakującego, że stracił panowanie nad kierownicą i auto spadło w przepaść. Albańczycy zginęli na miejscu, kierowca przeżył, ale nie był w stanie powiedzieć, co go tak zszokowało. Mówi tylko, że pasażerowie „próbowali się całować” – ale co to oznacza? Jak można „próbować” się całować?

Poprzesuwana narracja

Powieść podzielona jest na trzy części – pierwsza, wprowadzenie w kryminalną historię, zawiera zeznania taksówkarza i dociekania badacza. W drugiej dociekliwy narrator, Badacz wypadku, oddaje głos na przemian Besfortowi i Rovenie, by odtworzyć historię ich związku i dostrzec, co doprowadziło do tragedii. W ostatniej, trzeciej części, samodzielnie prowadzi śledztwo, by dojść do zaskakujących wniosków.

Podobno ta powieść Kadare jest o tyle wyjątkowa, że polityki jest w niej stosunkowo mało. Z tym się zgadzam, chociaż krytyczne uwagi pod adresem Albanii i jej tajnych służb też się zdarzają ("Jak zwykle albańscy agenci przystąpili do działań wtedy, kiedy inni już je dawno zakończyli", s. 17). Dla mnie siła Kadare leży właśnie w wydźwięku politycznym jego powieści, w zwracaniu uwagi czytelnika na kwestie bałkańskie i skomplikowane relacje zamieszkujących ten region narodowości. "Wszędzie na świecie wrzawa wydarzeń toczących się na powierzchni kontrastuje ze skrytymi głęboko w głuchej ciszy ich prapoczątkami, nigdzie jednak ta różnica nie jest tak wielka, jak na Bałkanach" (s. 30). W Wypadku tych uwag jest naprawdę niewiele, co sprawia, że książka z jednej strony staje się uniwersalna (te wydarzenia mogłyby toczyć się wszędzie), a z drugiej strony może traci trochę pazura.

Nawiązania literackie

Bezpośrednia wskazówka do kolejnej lektury jest wskazana przez pisarza - Besfort prosi Rovenę o przeczytanie Opowiadania o nieopatrznym ciekawskim Miguela de Cervantesa, stanowiące część Don Kichota (którego, wstyd przyznać, znam tylko we fragmentach). To opowieść o potwornie zazdrosnym mężu,który podejrzewa swoją żonę o niestałość, i prosi najlepszego przyjaciela o uwiedzenie jej. Ten się zgadza i najpierw nie wkłada w to serca, więc przyjaciel jest na niego zły. Potem uwodzi żonę, ale nie przyznaje się do tego. Faktycznie zdradzając kobieta cieszy się lepszą opinią niż będąc wierną żoną. Besfort uważa, że ta historia doskonale oddaje jego relacje z Roveną, której jednak nigdy nie dopuszcza blisko do siebie i z czasem zaczyna traktować jak call girl.

Powieść, która zaczęła się jak klasyczny kryminał, niepostrzeżenie zamieniła się w zagadkowe dzieło obyczajowe. Czasami mam jednak wrażenie, że niektóre książki wpuszczają mnie do środka i pozwalają się zaangażować i śledzić wszystkie wątki, a niektóre pozostawiają mnie na zewnątrz (i z zaangażowaniem, i ze zrozumieniem powieści). Tak było właśnie z Wypadkiem. Zostałam na zewnątrz.

Moja ocena: 6/10

Ismail Kadare, Wypadek
Wydawnictwo Świat Książki
Warszawa 2013
Tłumaczyła Dorota Horodyska
ISBN: 978-83-7943-109-0

________________________________________________________________________

An investigation on the death of two lovers as a pretext for considering the nature of human relationships

I really like it when one reading leads naturally to the next one. I do not waste time selecting books, which paradoxically takes me the longest. Therefore, after reading The Successor which delighted me, I reached without hesitation for The Accident of the same author. And here - I was disappointed.

A story of a romance

The Accident is a retrospective look at the history of the relationship between the employee of the European Council, Besfort Y. and a young girl, a student, Rovena. They both come - of course - from Albania, but the historical background is not so dominant. Lovers were returning from the hotel to the airport by taxi, when the driver saw something so surprising in the rearview mirror that he lost control of the wheel and the car fell into the abyss. Albanians were killed on the spot, the driver survived, but he could not say what shocked him so much. He only says that the passengers "tried to kiss" - but what does this mean? How can one "try" to kiss?

Complicated narrative 

The novel is divided into three parts - the first, the introduction to the criminal story, contains the testimony of the taxi driver and investigating made by the researcher. In the second, the inquisitive narrator, the Investigator of the accident, gives a voice alternately to Besfort and Rovena to recreate the history of their relationship and see what had led to the tragedy. In the last, third part, he independently conducts an investigation to arrive at surprising conclusions. 

Apparently, this novel by Kadare is quite unusual for him because politics doesn't play te major role. I agree with that, although critical remarks about Albania and its secret service also appear ("As usual, Albanian agents took action when others have already ended it long ago", p. 17). For me, Kadare's strength lies precisely in the political overtones of his novels, in drawing the reader's attention to the Balkan issues and the complicated relations of the nations inhabiting this region. "Everywhere in the world the turmoil of events taking place on the surface contrasts with their secrets hidden deep in the silence, but nowhere is this difference as great as in the Balkans" (p. 30). Political remarks are few and not prominent which makes the book on the one hand universal (these events could happen everywhere), but on the other hand - Kadare looses one of his biggest strengths.

Literary references 

A direct hint for the next reading is indicated by the writer - Besfort asks Rovena to read The Impertinently Curious Man by Miguel de Cervantes, which is part of Don Quixote (which I am ashamed to admit, I know only in fragments). It is a story of a horribly jealous husband who suspects his wife of unfaithfulness, and asks his best friend to seduce her. The friend, Lothario, agrees and tries to avoid the task at first, which only enrages the husband. Therefore Lothario decides to seduce the wife (and he is successful), but he does not admit it. So paradoxically, the wife in her husband's eyes is now better and purer than when she has actually been faithful to him. Besfort thinks that this story perfectly reflects his relationship with Rovena, who, however, he never allows close to himself and, over time, he begins to treat as a call girl.

The novel, which began as a classic detective story, imperceptibly turned into a puzzling social novel. Sometimes, however, I have the impression that some books let me in and engage me, and some leave me outside (both with commitment and understanding of the novel). That was the case with The Accident. I stayed outside.

My rating: 6/10 

Author: Ismail Kadare

Title: The Accident

Publishing House: Świat Książki

Warsaw 2013

Translated by: Dorota Horodyska

ISBN: 978-83-7943-109-0