Anda Rottenberg, Berlińska depresja. Dziennik

Najpierw nie mogłam się za tą książkę zabrać - pierwsze podejście miałam w październiku ubiegłego roku. Spodobał mi się rzeczowy ton autorki i jej niezwykle intensywny tryb życia. Zaczęłam więc oglądać wywiady i spotkania z panią Andą Rottenberg i książka spadła na drugi plan. Przy drugim podejściu natomiast kompletnie nie mogłam się oderwać i żałowałam, że te 350 stron skończyło się tak szybko.

Dojrzałe spojrzenie na starość

Zaintrygował mnie tytuł - Berlińska depresja. Autorka przebywa na rocznym stypendium w Wissenschaftskolleg zu Berlin, mieszka w dzielnicy Grunewald i opisuje swoje codzienne życie, przemyślenia, wspomnienia. Non-stop kursuje pomiędzy Warszawą a Berlinem, starając się pogodzić różnorakie obowiązki - pisanie tekstów, artykułów, wstępów do książek, z życiem rodzinnym i towarzyskim. Sporo tu również polityki, która jest mi obca i od której staram się dystansować. Jednocześnie bardzo dużo tu przemijania, i te rozmyślania podobały mi się jakoś najbardziej. Może ze względu na to, że pomagają mi zrozumieć podejście i patrzenie mojej Babci (co ciekawe, o zbieżnych z autorką poglądach politycznych).

"Tak naprawdę chodzi chyba o lęk przed umieraniem. Tym bezbrzeżnie smutnym stanem starczej bezbronności, w której razem z poniżającą zgodą na pampersy, podmywanie, picie przez rurkę i karmienie łyżeczką mieści się rezygnacja z godności, z podmiotowości, z bycia osobą, cokolwiek to znaczy." (s. 61)

"Chodzę więc na te wszystkie spotkania i wernisaże, odpowiadam na maile, robię zakupy i wykonuję rozmaite czynności odpowiednio do sytuacji poniekąd z lęku przed zardzewieniem, przed osunięciem się w stan egzystencji elementarnej, tego powolnego zsuwania się po ledwo widocznej pochyłości gdzieś poza horyzont życia." (s. 62)

"Patrzę więc, jak się toczy odwrócony proces nabywania wiedzy. Kiedyś samo wchodziło, teraz samo wypada z pamięci" (s. 136) - przy czym zauważę, że chciałabym mieć tyle w pamięci, co Autorka, zanim zacznę zapominać.

"Okazuje się, że na starość wszystko trzeba robić na raty, żaden total nie wchodzi w grę, ponieważ jest ponad moje siły." s. 308

Podoba mi się precyzyjna, profesjonalna bezwzględność nazywania rzeczy po imieniu, jak też spokojne, analizujące podejście Autorki. Zachwyca mnie - i jednocześnie przeraża - jej aktywność na tak wielu polach, mobilność, sprawność umysłu. Dla mnie pani Anda Rottenberg jest wzorem do naśladowania.

Myśli wyciśnięte z głowy, jak pasta z tubki

Myśli tych jest naprawdę wiele, pokazują szerokie horyzonty Autorki i spektrum jej zainteresowań. Jest oczywiście sporo o sztuce, ale mniej, niż się spodziewałam. Trochę szkoda, bo jej poglądy polityczne interesują mnie mniej, niż to, co ma ona do powiedzenia o sztuce. "Pamiętam, jak podczas publicznego spotkania w jakimś sopockim klubie przy plaży jedna pani zapytała, dlaczego ona nie widzi w sztuce tego co ja. - Każdy widzi to, co wie - odpowiedziałam" (s. 216). Faktycznie, żeby widzieć i rozumieć trzeba wiedzieć, i chyba tej właśnie wiedzy, w lekkim sosie, szukałam tutaj. Czasami zdarzy się czytelnikowi zobaczyć kawałek warsztatu Autorki: "(...) mój odbiornik jest nastrojony na innego rodzaju harmonię. Myślę obrazami lub dźwiękami", pisze Rottenberg (s. 218). Widzimy trochę jej lektur, nowych artystów, wystaw sztuki, które odwiedza - to bezcenne błyski zza kurtyny.

Na pewno zwróciłam uwagę na wrażliwość Autorki na naturę, zaangażowanie w jej obronę. Publikacji towarzyszą czarno-białe zdjęcia, z których sporo jest właśnie temu tematowi poświęcona. Dziennik zawiera również codzienne drobiazgi - berlińskie korki, dojazdy na lotnisko, spotkania ze znajomymi i urywki ich życia. Z coraz mniej licznymi znajomymi, niestety. Tu ostatnie ważne słowo - książka pokazuje również wagę budowania wokół siebie rodziny złożonej z przyjaciół, co jest związane zarówno z odchodzeniem najbliższych i niezależnością Autorki, a z drugiej strony potrzebą bliskości, troski, balansu w pracoholicznym życiu. Te wnioski też zostaną ze mną.

Dla mnie wartościowa i skłaniająca do zastanowienia lektura, ale przede wszystkim zapis aktywności naprawdę nietuzinkowego umysłu.

Moja ocena: 8/10.

Anda Rottenberg, Berlińska depresja. Dziennik

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

Warszawa 2018

Liczba stron: 352

ISBN: 978-83-65853-57-8

_______________________________________________________________________

First, I couldn't get on to this book - I had my first attempt in October last year. I liked the author's factual tone and her extremely intense lifestyle. So I started watching interviews and meetings with Mrs. Anda Rottenberg and the book fell to the second place. On the second try, however, I couldn't break away and regretted that the 350 pages ended so quickly. A mature look at old age

I was intrigued by the title - Berlin Depression. The author is on an annual scholarship at Wissenschaftskolleg zu Berlin, lives in the Grunewald district and describes her daily life, thoughts, memories. All the time she runs between Warsaw and Berlin, trying to reconcile various duties - writing texts, articles, book introductions, with the family and social life. There is also a lot of politics that is alien to me and from which I try to distance myself. At the same time, a lot of a sense of passing here, and these thoughts I liked somehow the most. Maybe because they help me understand my grandmother (interestingly, with political views that coincide with the author's). "In fact, it is probably the fear of dying. This boundlessly sad state of senile defenselessness, in which, together with degrading consent for pampers, washing, drinking through a tube and spoon feeding, is the resignation from dignity, from subjectivity, from being a person, whatever that means." (p. 61) "So I go to all those meetings and exhibitions, answer e-mails, shop and perform various activities appropriate to the situation out of the fear of rusting, of falling into a state of elementary existence, this slow sliding down the barely visible slope somewhere beyond the horizon of life. " (p. 62) "So I look at the reverse process of acquiring knowledge. It used to come in by itself, now it falls out of the memory itself" (p. 136) - and I notice that I would like to have as much in my memory as the Author before I begin to forget. "It turns out that in old age everything has to be done in turns, no total action is at stake because it is beyond my strength." p. 308 I like the precise, professional ruthlessness of naming things by the name, as well as the calm, analyzing approach of the author. It impresses me - and at the same time frightens me - the activity in so many fields, mobility, efficiency of mind. For me, Mrs. Anda Rottenberg is a role model. Thoughts squeezed out of the head, like the paste out of the tube

There are quite a few of these thoughts, they show the author's broad horizons and the spectrum of her interests. There is of course a lot about art, but less than I've expected. It's a shame because her political views interest me less than what she has to say about art. "I remember when during a public meeting in a Sopot beach club one lady asked me why she does not see what I see in art. - Everyone sees what they know - I replied" (p. 216). In fact, to see and understand it is necessary to know, and probably for this knowledge, in a light seasoning, I was looking here. Sometimes the reader will see a piece of the author's workshop: "(...) my receiver is tuned to a different kind of harmony. I think with images or sounds", writes Rottenberg (p. 218). We see some of her readings, new artists she discovers, art exhibitions she visits - these are priceless flashes from behind the curtain. I certainly paid attention to the author's sensitivity to nature and commitment to its defense. The publication is accompanied by black and white photos, many of which are devoted to this topic. The diary also contains of daily trinkets - Berlin traffic jams, commuting to the airport, meeting friends and snippets of their lives. With fewer and fewer friends, unfortunately. Here is the last important word - the book also shows the importance of building a family of friends around you, which is associated with both the departure of the loved ones and the independence of the author, and on the other hand the need for closeness, care and balance in workaholic life. These conclusions will also stay with me. For me, a valuable and thought-provoking reading, but above all a record of the activity of a truly extraordinary mind.

My rating: 8/10.

Author: Anda Rottenberg

Title: Berlin Depression. A Diary Krytyka Polityczna Publishing House Warsaw 2018 Number of pages: 352 ISBN: 978-83-65853-57-8