Michael Ende, Niekończąca się historia (Die unendliche Geschichte)

W czwartek przed świętami rozmawiałam o tej książce z moim przyjacielem, a w piątek mój mąż przyniósł ją do domu na prezent dla kuzyna. Pokusa okazała się silniejsza, a czasu na przeczytanie książki mało. A było co czytać, bowiem w najnowszym wydaniu Znaku książka liczy sobie 542 strony, pięknie wydrukowane dwoma kolorami atramentu. Absolutna klasyka literatury dziecięcej, o której nigdy przenigdy nie słyszałam (aż do ubiegłego czwartku:)). Cóż przyniosła mi ta spóźniona podróż do dziecięcego świata?

Czasami jest tak, że na niektóre książki trafiamy za późno. Ja na przykład zbyt późno odkryłam Narnię, która dla mnie okazała się zupełnie niepociągająca, czy też całą sagę o Wiedźminie. Byłam prawie za stara na Harrego Pottera, ale zdążyłam i uwielbiam. Z Niekończącą się historią będę chyba w pół kroku. Warstwa fabularna, przebogaty świat Fantazjany, stwory, jakich nie byłabym w stanie wymarzyć ani wyśnić - nie pociągają mnie. Natomiast warstwa filozoficzna, powiązanie świata Fantazjany ze światem ludzkim, historia przemiany i odnalezienia siebie przez pyzatego chłopca Bastiana Baltazara Buksa - jak najbardziej.

Fabularnie więc powieść zaczyna się od wejścia Bastiana Baltazara Buksa w progi antykwariatu pana Karla Konrada Koreandra. 11-letni Bastian ucieka przed prześladującymi go kolegami, którzy dokuczają mu w szkole i znęcają się nad nim poza szkołą. Pan Karl musi odebrać telefon i opuszcza na chwilę fotel, w którym siedział, a wtedy uwagę Bastiana przykuwa miedziana okładka książki z połykającymi się nawzajem wężami. Zaintrygowany, sięga po książkę i od razu wie, że jej nie odda. Chyłkiem wynosi ją ze sklepu, a świadom swojego uczynku nie wraca do domu, do ojca (matka zmarła i od tego czasu jego tato pogrążony jest w depresji), ale ukrywa się na strychu swojej szkoły. Lektura pochłania go całkowicie, a Niekończąca się historia toczy się wartko.

Fantazjanie, magicznej krainie, grozi zagłada. W różnych jej częściach pojawiają się plamy nicości, które połykają coraz większe jej fragmenty, zostawiając rosnące przestrzenie niczego. Dziecięca Cesarzowa, władczyni Fantazjany, mieszkająca w pięknym białym pałacu, jest bardzo chora. Najsławniejszy w całej Fantazjanie lekarz, centaur Chajron, dostaje od cesarzowej klejnot Auryn i wyrusza na poszukiwanie bohatera, Atreju, który ma uratować Fantazjanę. Gry go odnajduje, przekazuje mu klejnot i powierza zadanie. Chłopiec po wielu przygodach - utracie swojego wiernego konika Atraksa na Bagnach Smutku, spotkaniu z Prastarą Morlą na Rogowej Górze, rozprawie z pająkiem Ygramulem w Martwych Górach i uratowaniu Smoka Szczęścia Fuchura, leczenie u uzdrowicielki Urgl i jej towarzysza, naukowca Engiwukiem, który przygotowuje chłopca na spotkanie z Ujulalą z Południowej Wyroczni, która z kolei podpowiada Atreju, że tylko człowiek spoza Fantazjany może nadać Dziecięcej Cesarzowej nowe imię, które ją uleczy i stworzy Fantazjanę na nowo. Zanim Fuchur i Atreju odkryją, że nie muszą sprowadzać człowieka do Fantazjany, przeżyją wiele niebezpiecznych przygód. W końcu staną przed bardzo już chorą cesarzową - wtedy świat Bastiana i świat Dziecięcej Cesarzowej na moment się przenikną, a chłopiec zrozumie, że to on jest wybawicielem Fantazjany. Jednak tak przeraża go nowa misja, że chociaż zna nowe imię cesarzowej, nie wypowiada go. Władczyni musi więc udać się w długą i męczącą podróż w poszukiwaniu Starca z Wędrownej Góry, który pisze historię Fantazjany w miarę tego, jak ona się toczy. Bastian po raz pierwszy widzi siebie w powieści i widzi, jak jego losy złączone są z losami tajemniczej krainy. Kiedy Starzec zaczyna pisać całą historię od nowa, chłopiec wykrzykuje nowe imię Dziecięcej Cesarzowej - Księżycowe Dziecię i nagle wpada w sam środek historii.

Tutaj dla czytelnika nie do końca porwanego fabułą zaczyna się właściwa akcja powieści. Bastian Baltazar Buks musi bowiem wymyślić całą Fantazjanę na nowo, nadać jej stworzeniom właściwe nazwy, a jednocześnie - sam przejdzie bardzo niebezpieczny proces przemiany. Chłopiec przede wszystkim chce być:

- przystojny i silny - i zapomina, że kiedyś był przysadzisty;

- twardy i zahartowany - zapomina, że kiedyś był płaczliwy i słaby;

- odważny - zapomina, że niegdyś się bał;

- najlepszym poetą - zapomina, jak opowiadał różne historie w swoim świecie;

- sławny z dobrych uczynków - przemienia paskudne stworzenia Achaje w śmieszne Szlamuffy - traci wspomnienia o innych dzieciach w szkole, które gnębiły go i wyzywały;

- mądry - zapomina o szkole, o strychu i o książce, którą czytał;

- wreszcie pragnie władzy - za radą czarodziejki Xayidy pragnie odebrać władzę Dziecięcej Cesarzowej i zostać królem Fantazjany. Uderza Atreju mieczem Sikandą i rani chłopca w pierś. W Fantazjanie wybucha bratobójcza i krwawa wojna, a Bastian trafia do Miasta Starych Cesarzy, gdzie spotyka mnóstwo ludzi takich jak on, którzy usiłowali zdobyć władzę w Fantazjanie, i przez to stracili drogę powrotną do siebie. Baltazar odkrywa, ile już odebrał mu Auryn, i jak niewiele pragnień mu pozostało.

Pragnienia Bastiana zaczynają się zmieniać - pragnie przynależeć do wspólnoty - poznaje lud Yskalnari i przemierza z nim Morze Mgieł, by dotrzeć do Domu Przemian i mieszkającej w nim czarodziejki Aiuoli. Podróż przez Morze Mgieł kosztuje go wspomnienia o świecie, z którego pochodził i o indywidualności każdego człowieka, a pragnienie bycia kochanym - wspomnienia o ojcu i matce. W Domu Przemian Bastian odnajduje swoją Prawdziwą Wolę - a jest nią miłość. Jest to jego ostatnie Pragnienie, a jedyne, co pozostało Bastianowi, to świadomość, jak się nazywa. Rusza w podróż, by odnaleźć źródło wody życia, które wróci go do jego świata. Trafia do kopalni Minroud i górnika Yora, gdzie wraz z nim będzie usiłował odnaleźć sen, który coś by dla niego znaczył. Po wielu dniach trudu odnajduje obraz swojego ojca, ale zapomina swoje imię. Na drodze do wody życia atakują go Szlamuffy i chłopiec traci bezcenny obraz. W tym momencie na ratunek przychodzą mu Atreju i Fuchur, a Bastian oddaje im Auryn. Oddając ostatnią cenną rzecz przyjacielowi, chłopiec przenosi się do wód życia i z pomocą Atreju i Fuchura dalej do swojego świata. Uradowany z odnalezienia syna ojciec sam również kąpie się w wodach życia - z jego oczu płyną wreszcie pierwsze łzy.

Bastian idzie do antykwariatu pana Koreandra, by przyznać się do kradzieży książki, ale tu - ku swojemu zaskoczeniu - odkrywa, że łączy go ze starym antykwariuszem ta sama historia...

Fantazjana zanika, bo ludzie nie czytają książek. Dlatego poszczególne jej krainy, nieodwiedzane przez żadne czytelnicze umysły, zaczynają znikać. Fantazjana to kraina, do której trafia czytelnik, by przeżyć przemianę. Natomiast kiedy nie ma książkowego połączenia, postaci z Fantazjany, które wpadają w plamy Nicości, stają się tylko kłamstwami, wymysłami. Odłączone od swojego prawdziwego świata nie mają już mocy przemieniania czytelnika, a stają się mrzonką. W zasadzie każdy z nas, czytelników, ma swoją Fantazjanę, która odwiedza z większą lub mniejszą częstotliwością, tworzy własne światy, przechodzi przemiany. Bo przecież są książki, które nas odmieniają, uwrażliwiają, poruszają.

"Niekończąca się historia" ze swoją metatekstualnością, to piękny prezent na koniec czytelniczego roku. A kuzyn? Cóż, będzie musiał na tę książkę jeszcze trochę poczekać...


Michael Ende, Niekończąca się historia
Wydawnictwo Znak
Kraków 2018
Tłumaczenie: Ryszard Wojnakowski
ISBN: 978-83-240-5048-2

_______________________________________________________________________________

On Thursday before Christmas I talked about this book with my friend, and on Friday my husband brought it home as a gift for his cousin. The temptation was stronger and the time to read the book was extremely short. And there was plenty to read, because in the latest edition of the book it has 542 pages, beautifully printed with two colors of ink. An absolute classic of children's literature that I've never heard of (until last Thursday :)). What has this belated journey to the childhood world brought to me?

 Sometimes it's too late for some books. For example, I discovered Narnia too late as it turned out to be completely unattractive for me, or the entire The Witcher saga. I was almost too old for Harry Potter, but I've just made it and loved it. With The Neverending Story I will probably be in half a step. The story layer, the world of fantasy Fantastica, creatures that I would not be able to dream or dream about - do not attract me. On the other hand, the philosophical layer, the connection of Fantastica's world with the human world, the history of transformation and finding himself by the chubby boy Bastian Baltazar Buks - the most.

So the plot begins with the entry of Bastian Balthasar Bux at the doorstep of the antiquarian workshop of Mr. Carl Conrad Coreander. 11-year-old Bastian escapes from his haunting friends who tease him at school and bully him outside the school. Mr. Carl has to pick up the phone and leaves the chair in which he sits for a moment, and then Bastian's attention is caught by the copper cover of the book with the snakes swallowing each other. Intrigued, he reaches for the book and immediately knows that he will not give it back. He drops her out of the store and, aware of his deeds, does not return home, to his father (his mother died and his father has been depressed ever since), but he is hiding in the attic of his school. The reading absorbs him completely, and The Neverending Story unwinds.

Fantastica, a magical land, is threatened with destruction. In its various parts patches of nothingness that swallow larger fragments of it appear, leaving the growing spaces of emptiness. The Childlike Empress, the ruler of Fantastica, living in a beautiful white palace, is very sick. The most famous physician in the whole Fantastica, centaur Cairon, receives the Auryn jewel from the empress and sets off to search for the hero, Atreyu, who is to save Fantastica. He finds him, gives him a jewel and entrusts him with the task. A boy after many adventures - losing his faithful horse in Swamps of Sorrow, meeting with Morla the Aged One on Horny Hill, dealing with spider Ygramul the Many in Dead Mountains and rescuing Luckdragon Falkor, session with the healer Urgl and her companion, scientist Engiwuk, who prepares the boy for a meeting with Uyulala from the South Oracle, which, in turn, tells Atreyu that only a man outside Fantastica can give the Childlike Empress a new name that will heal her and create the Fantastica again. Before Falkor and Atreyu discover that they do not have to bring a man to Fantastica, they will survive many dangerous adventures. In the end, they will face a very ill empress - then the world of Bastian and the world of the Childlike Empress will penetrate for a moment, and the boy will understand that he is the awaited hero of Fantastica. However, he is so terrified by the new mission that although he knows the new name of the empress, he does not say it. The queen must go on a long and tiring journey in search of The Old Man from the Wandering Mountain, who writes the story of Fantasiana as it unveils itself. For the first time, Bastian sees himself in the novel and sees his fate merged with the fate of the mysterious land. When The Old Man begins to write the whole story from scratch, the boy exclaims the new name of the Childlike Empress - the Moon Child and suddenly falls into the middle of the history.

Here, for the reader, the actual action of the novel begins not entirely caught up in the plot. Bastian Baltazar Buks must invent the whole Fantastica again, give its creatures the right names, and at the same time - he will go through a very dangerous transformation process. The boy first of all wants to be:
- handsome and strong - and he forgets that he was once squat;
- tough and hardened - he forgets that he used to be tearful and weak;
- courageous - he forgets that he was once afraid;
- the best poet - he forgets how he told various stories in his world;
- famous of good deeds - he transforms Achay's nasty creatures into ridiculous funny creatures - losing memories of other children in the school who oppressed him and challenged him;
- wise - he forgets about school, attic and about the book he read;
- finally, he wants power - with the advice of the enchantress, Xayide wants to take away the authority of the Childlike Empress and become the king of Fantastica. He strikes Atreyju with the sword Sikanda and hurts the boy in the chest. A fratricidal and bloody war breaks out in Fantastica , and Bastian goes to the City of Old Emperors, where he meets a lot of people like him who tried to gain power in Fantastica, and thus lost their way back home. Baltazar discovers how much Auryn has already taken away from him and how little he has left.

Bastian's desires begin to change - he wants to belong to the community - he meets the people of Yskalnari and travels with them through the Sea of ​​Mists to reach the House of Changes and the sorceress Aiuoli who lives in it. Journey through the Sea of ​​Mists costs him memories of the world from which he came and about the individuality of each man, and the desire to be loved - the memories of his father and mother. At the House of Changes, Bastian finds his True Will - and that is love. This is his last Desire, and the only thing left to Bastian is the awareness of his name. He sets out on a journey to find the source of the Water of Life that will return him to his world. He goes to the mine Minroud and miner Yora, where he will try to find a dream that would mean something to him. After many days of trouble, he finds the picture of his father, but he forgets his name. On the way to the Water of Life the Schlaffmuffs attacks him and the boy loses the priceless painting. At that moment, Atreyu and Falkor come to his rescue, and Bastian gives them the Auryn. Giving away the last precious thing to a friend, the boy moves to the Waters of Life and with the help of Atreyu and Falkor further to his world. Glad to find his son, the father also bathes himself in the waters of life - first tears flow from his eyes.

Bastian goes to Mr. Coreander's antique shop to admit to the theft of the book, but here - to his surprise - he discovers that he shares the same story with the old antiquarian ...

Fantastica disappears because people don't read books. Therefore, its individual lands, not visited by any reading minds, begin to disappear. Fantastica is a land on which the reader undergoes the change. However, when there is no book connection, the characters from Fantastica who fall into the spots of Nothingness become only lies and inventions, a hear-say. Disconnected from their real world, they no longer have the power to transform the reader and they become a lie. In principle, each of us, readers, has its own Fantastica, which they visit with a greater or lesser frequency, creates their own worlds, undergo transformation. Because, after all, there are books that change us, sensitize and move us.

The Neverending Story with its metatextuality is a beautiful gift at the end of the reading year. And the cousin? Well, he will have to wait a bit longer for this book ...



Author: Michael Ende
Title: The Neverending Story
Publishing House: Wydawnictwo Znak
Kraków 2018
Translation: Ryszard Wojnakowski
ISBN: 978-83-240-5048-2

O kobietach... Czeskie opowieści

Nareszcie! Jedyny brakujący tom krótkich czeskich opowiadań z serii wydawnictwa Good Books trafił w moje ręce. Pamiętam, jak jeszcze za czasów studenckich kupiłam na Wrocławskich Promocjach Dobrej Książki jeden z tomów serii i z ogromną przyjemnością go przeczytałam. Potem do moich rąk trafił kolejny, ale pierwszego ciągle brakowało. Więc nareszcie jest, nic dziwnego zatem, że został połknięty w przeciągu jednego wieczoru. Przyjrzyjmy się zatem opowiadaniom jedno po drugim.

Michal Viewegh - Rozwiązłość

Mąż Richard wozi swoją żonę Helenę na zakupy do galerii handlowej, a ona wykorzystuje ten czas na zdradzanie go, o czym on doskonale wie i świetnie się z tym czuje. "Dwie godziny szczęścia miesięcznie? Dwadzieścia cztery rocznie? Jeden naprawdę szczęśliwy dzień w roku?Serio, uważa pani, że to dużo?" - pyta mężczyzna zaskoczonej kelnerki, która serwuje mu kawę.

Halina Pawlowská - O krok od miłości

Historia kochliwej Klary, która sypia ze wszystkimi niemal mężczyznami w swojej wiosce, a wciąż czeka na miłość, starzejąc się. Wbrew woli ojca, zostaje w wiosce po jego śmierci, by czekać dalej.


Petr Šabach - Królestwo za story

Wanda odwiedza swoją przyjaciółkę o 5 nad ranem, by powiedzieć jej, że mieszkanie jej i jej męża zostało okradzione w dość ciekawy sposób. Wanda poznała przyszłego złodzieja w klubie i ściągnęła go do siebie do domu, by się z nim przespać, on jednak kazał jej grać Mozarta i znikł w mieszkaniu, a potem z mieszkania z kosztownościami.

Iva Pekárková - Szpilka na krokodyla

To opowiadanie podobało mi się najbardziej. Historia zazdrosnej Azizy, która podczas prania znajduje w kieszonce swojego ukochanego Gwandoya karteczkę z numerem telefonu innej kobiety. Dziewczyna zwierza się swojej przyjaciółce Vijanie, Hindusce pracującej z nią na nocnej zmianie w firmie ubezpieczeniowej, a ta doradza jej spokój. Aziza "rozmawia" z ukochanym, drąc jego rzeczy i potem godząc się z nim w łóżku, jednak wkrótce następuje kolejny atak zazdrości i chłopak się wyprowadza. Jest tu dużo elementów kultury afrykańskiej (Aziza pochodzi z Ugandy i układa sobie życie w Londynie, wierząc nadal w czarownice i w klątwę swojej przedwczesnej śmierci). Wiele wątków pojawia się, ale nie jest pociągniętych ani wytłumaczonych, co rzuca ciekawy cień na postać bohaterki.

Eva Hauserová - Z dziennika samobójczyni

Bohaterka opowiadania zostaje wstępnie zdiagnozowana z gruczolakorakiem trzustki i zaczyna planować swoją samobójczą śmierć oraz zemstę na dziewczynie, która gnębiła ją w dzieciństwie. Wyniki biopsji przywracają ją do świata żywych.

Daniela Fischerová - Jednooka, jednoręka i ja

Historia orientalnej Maleny mieszkającej w maleńkiej wioseczce w Karkonoszach, która poznała miłość swojego życia, Jana Płonnego, ale jego rodzina nie zgodziła się na ślub. Chłopak został ożeniony z jednooką dziewczyną, byle tylko wyrwać go z sideł "czarownicy". Malena podcina sobie żyły, ale traci tylko rękę i wiedzie samotniczy żywot. Umierając, wzywa swoją przyszywaną wnuczkę i zapisuje jej wszystko, a młoda dziewczyna uświadamia sobie, że kocha się w wybranku umierającej ciotki.

Irena Dousková - Po raz trzeci tego dnia

Kobieta opowiada historię swoich wakacji w Toskanii, które powinny być piękne, a zakończyły się tragicznym wypadkiem jej znajomych i ich śmiercią oraz jej własnym rozwodem. Kobieta jest przekonana, że spotkała się z czystym złem w postaci wynajmującego im pokoje starszego pana, Mortifero (co z włoskiego oznacza śmiercionośny). Opis mężczyzny wzbudza niepokój:
"Powitał nas taki starszy pan, miły, wesoły... Nawet już dokładnie nie wiem, jak wyglądał, pamiętam tylko, że miał gęste brwi, całkiem ciemne, choć tak w ogóle był już siwy, (...) I takie duże ciemne oczy niemal bez białek, tak duże, że z daleka wyglądały raczej jak... jak...
- Otwory?" (s. 84)
W tym opowiadaniu jest taka dawka napięcia, że od początku wiadomo, że wydarzy się coś bardzo złego. Atmosfera jest gęsta, przytłaczająca, prowadząca rozmowę osoba (przypuszczalnie psycholog) jest sucha i rzeczowa.

Vĕra Nosková - Fałszywy Miczurin

Podczas porządkowania rzeczy po swoim zmarłym mężu żona wspomina ich nie do końca udane małżeństwo i odnajduje list od kochanki, który całkowicie burzy jej obraz małżeństwa.

Ivan Klíma - Tanie łóżko

Petra i jej chłopak Ondra poszukują taniego łóżka na godziny i w końcu lądują w szpitalu, gdzie takie można okazyjnie wynająć. Petra jednak nie czuje się szczęśliwa w takich warunkach, a kiedy pielęgniarki każą im poczekać w kostnicy, do której trafia babcia Petry, dziewczyna dostaje ataku histerii.


Przyjemna, choć niewymagająca lektura na jeden wieczór. Opowiadanie to moja ulubiona forma literacka, ale dla mnie dobre opowiadanie to takie, które zostawia mnie z całkowitym zastrzałem. Czyli wtedy, kiedy odkładam książkę z głębokim "hmmm" i nie jestem w stanie przeczytać tego dnia już nic więcej, a muszę przetrawić przeczytaną treść. Ze smutkiem stwierdzam, że żadne z opowiadań nie spełniło tego kryterium, i już dziś miałam spory problem ze spisaniem, co przeczytałam. Te opowiadania ulotnią mi się w zastraszająco szybkim tempie. Szkoda.




O kobietach.... Czeskie opowieści
Autorzy: Michal Viewegh, Halina Pawlowská, Petr Šabach, Iva Pekárková, Eva Hauserová, Daniela Fischerová, Irena Dousková, Vĕra Nosková, Ivan Klíma
Wydawnictwo Good Books
Wrocław 2009
Tłumacze: Katarzyna Dudzic, Tomasz Grabiński, Jan Stachowski
ISBN: 978-83-928051-1-3

_____________________________________________________________________________

Finally! The only missing volume of short Czech stories from the Good Books publishing series came into my hands. I remember when during the student days I bought one of the series' volumes at the Wroclaw Good Book Promotion and read it with great pleasure. Then another one came to my hands, but the first one was still missing. So at last it is here, no wonder then that it has been swallowed in one evening. So let's look at the stories one by one.


Michal Viewegh - Solvency


Richard, a husband, brings his wife Helena for shopping in the mall, and she uses that time to cheat on him, of which he knows perfectly well and feels great about it. "Two hours of happiness a month? Twenty-four a year? One really happy day in the year? Seriously, do you think that's too much?" - asks the man a surprised waitress who serves him a coffee.

Halina Pawlowská - A step away from love

The story of the amorous Klara who sleeps with almost all men in her village, and is still waiting for love, aging. Against the wishes of her father, she stays in the village after his death, to wait further.

Petr Šabach - Kingdom for the story

Wanda visits her friend at 5am to tell her that her and her husband's apartment has been robbed in a rather interesting way. Wanda met the future thief in the club and dragged him home to sleep with him, but he ordered her to play Mozart and disappeared into the apartment, and then from the flat with valuables.

Iva Pekárková - Pin on the crocodile

I liked this story the most. It tells about jealous Aziza, who during doing the washing finds a note with the phone number of another woman in the pocket of her beloved Gwandoy. The girl confides in her friend Vijanie, a Hindu working with her on a night shift in an insurance company, and she advises her to remain calm. Aziza "talks" to her beloved, taunts his things and then agrees with him in bed, but soon another attack of jealousy follows and the boy moves out. There are many elements of African culture here (Aziza comes from Uganda and makes her life in London, still believing in witches and the curse of her untimely death). Many threads appear, but they are not drawn or explained, which casts an interesting shadow on the girl's character.

Eva Hauserová - From the suicide journal

The protagonist of the story is initially diagnosed with pancreatic adenocarcinoma and begins to plan her suicidal death and revenge on the girl who plagued her in her childhood. The results of the biopsy bring her back to the world of the living.

Daniela Fischerová - One-eyed, one-armed and myself

History of oriental Malena living in a tiny village in the Giant Mountains, who met the love of her life, Jan Płonny, but his family did not agree to the wedding. The boy was married to a one-eyed girl, just to get him out of the witch's clutches. Malena cuts her veins, but loses only her hand and leads a solitary life. When dying, she calls her granddaughter to her side and tells her everything, and the young girl realizes that she is in love with the beloved of her dying aunt.

Irena Dousková - For the third time that day

The woman tells the story of her holidays in Tuscany, which should have been beautiful, but ended with the tragic accident of her friends and their death and her own divorce. The woman is convinced that she has met with pure evil in the form of an elderly master rentier, Mortifero (which means 'deadly' in Italian). The man's description raises anxiety:

"An elderly gentleman greeted us, kind, happy ... I do not know exactly what he looked like, I only remember that he had thick eyebrows, quite dark, although he had gray hair, (...) And such big dark ones eyes almost without whites, so big that from a distance they looked rather like ... how ...
- Holes? "(p. 84)

In this story there is such a dose of tension, that from the beginning it is known that something very bad will happen. The atmosphere is dense, overwhelming, the person leading the conversation (presumably a psychologist) is dry and matter-of-factly.

Vĕra Nosková - False Miczurin

When organizing things after her deceased husband, his wife thinks about their not-so-successful marriage and finds a letter from his mistress which completely destroys her image of her marriage.

Ivan Klíma - Cheap bed

Petra and her boyfriend Ondra are looking for a cheap bed to rent for hours and finally they end up in a hospital where such beds can be rented. Petra, however, does not feel happy in such conditions, and when the nurses tell them to wait in the morgue, where Petra's grandma is to be found, the girl gets an attack of histeria.

Pleasant, though undemanding reading for one evening. Short story is my favorite literary form, but for me a good story is one that leaves me with a complete lack of breath. That is, when I put away a book with a deep "hmmm" and I am unable to read any more that day but rather digest what I've read. I am sad to say that none of the stories has had this effect.

On Women.... Czech Short Stories
Autors: Michal Viewegh, Halina Pawlowská, Petr Šabach, Iva Pekárková, Eva Hauserová, Daniela Fischerová, Irena Dousková, Vĕra Nosková, Ivan Klíma
Publishing House: Wydawnictwo Good Books
Wrocław 2009
Translated by: Katarzyna Dudzic, Tomasz Grabiński, Jan Stachowski
ISBN: 978-83-928051-1-3

Iris Murdoch, Morze morze (The sea, the sea)

Dziewiętnasta powieść pisarki Iris Murdoch, w 1978 roku nagrodzona Bookerem.

Charles Arrowby, emerytowany reżyser teatralny i aktor, osiedla się w niewielkiej miejscowości w posiadłości Shruff End, dość mocno oddalonej od sąsiadów, z pięknym i momentami przerażającym widokiem na Morze Północne. Teoretycznie, usiłuje uciec od swojej przeszłości, uporządkować ją, zacząć spisywać wspomnienia. W praktyce - jego dawne życie dopada go, zjeżdżają się znajomi z Londynu, ale przede wszystkim spotyka miłość z czasów swojej młodości, Hartley. Kobieta jest od wielu lat mężatką, matką adoptowanego syna, Tytusa, a Charles zaczyna za nią - dość dosłownie - szaleć.

Są takie książki, które mimo, że czyta się powoli i są nieco przegadane, to nie chce się, żeby się skończyły. Tak właśnie było z książką Murdoch. Charles Arrowby opisuje swoje życie z nużącą wręcz dokładnością (chociaż opisy jego posiłków dla mnie były fascynujące), skupia się na detalach, zamęcza niemal czytelnika swoją gadatliwością. Jednak jest to w pewien sposób przyjemne, można się w trakcie lektury zrelaksować, odprężyć, popłynąć ze snutą w powolnym tempie opowieścią. Powieść naśladuje pamiętnik, początkowo skupiający się na przeszłości bohatera, przyczynach, dla których znalazł się na odludziu. Stopniowo jednak akcja zaczyna przenosić się do teraźniejszości, a bieżące wydarzenia zajmują coraz więcej miejsca. Co ważne, pojawiają się cytowane w całości listy od przyjaciół, które wprowadzają jeden z najważniejszych tematów powieści, czyli rozdźwięk pomiędzy rzeczywistością a wyobrażeniami głównego bohatera, ale tu potrzebne jest słowo komentarza. Charles był związany z Hartley, kiedy był jeszcze bardzo młody, za swoich nastoletnich lat. Mimo wielu kolejnych związków z kobietami, rozbitych małżeństw i romansów, które ma na swoim koncie, uważa, że Hartley była jego jedyną prawdziwą miłością. Para była zaręczona, ale to dziewczyna zerwała zaręczyny prawie nie podając powodu i wyprowadziła się z miasta bez śladu. Spotkanie z nią po tylu latach stanowi dla bohatera szok, ale równocześnie wyzwala wspomnienia z lat młodości, a kilka bardzo emocjonalnych rozmów z kobietą umacnia go w przekonaniu, że jej mąż jest tyranem i brutalem, z którym nie jest ona szczęśliwa. Charles w desperacji porywa Hartley i przetrzymuje w swojej posiadłości, ale ona pragnie wrócić do domu i w końcu zostaje wypuszczona do męża, z którym emigruje do Australii. Mimo jasnych słów Hartley, jej niechęci do wracania do przeszłości, Charles cały czas interpretuje jej słowa i zachowania na swoją korzyść, co doprowadza do przygnębiającego przetrzymywania kobiety w jego domu. Nawet bez przytaczanych opinii przyjaciół Charlesa czytelnik szybko dostrzega, że na narracji mężczyzny nie można polegać. Wyobrażenia zastępują mu zdrowy rozsądek.

Morze, stanowiące tytuł i tło opowieści, staje się poniekąd jej bohaterem, a stany duchowe bohatera odzwierciedlają się w jego powierzchni. Na samym początku książki pojawia się potwór z głębin, którego jednak nie widział nikt inny, i który - co dziwniejsze - nie odstrasza bohatera od pływania w morzu. Co jakiś czas pojawia się również wątek fok, które spotykają wszyscy oprócz głównego bohatera. W przedostatnim rozdziale, który zawierał piękne katharsis, Charles w końcu widzi w morzu upragnione foki. Odbicie duszy? Może to pewne uproszczenie, ale innego wytłumaczenia nie widzę. Ponadto morze jest również żywiołem, którego ludzie się boją i który szanują. Charles ma niebezpieczny wypadek, kiedy zostaje wepchnięty do morskiej kipieli i cudem uratowany przez swojego kuzyna, tajemniczego Jamesa, w morzu topi się również inna ważna dla powieści postać. To opisy morza, jego faktury, rytmu fal, pogody danego dnia wyznaczają nastrój powieści.
Wspomniałam również postać Jamesa. To bogaty kuzyn Charlesa, którego matka ginie w katastrofie lotniczej. James wybiera nieoczywistą karierę w wojsku, pracuje w Indiach i interesuje się buddyzmem i ezoteryką. Jego sylwetka jest nakreślona niewyraźnie, mnóstwo w nim zagadek i możemy go poznać również częściowo z relacji innych. Ukazuje się nam jako osoba nie do końca zgodna z opisami Charlesa, i znów wkrada nam się rozbieżność pomiędzy postrzeganiem świata przez głównego bohatera, a przez czytelnika.

Mimo więc przegadania (bo książka mogłaby spokojnie być dużo krótsza) i pewnego rodzaju męczącej narracji czytało mi się sążnistą powieść Iris Murdoch bardzo dobrze. Dla mnie książka jest również dowodem na istnienie pewnego rodzaju tendencji czy wręcz mody w literaturze, bo sądzę, że obecnie na Bookera nie miałaby już szans.



Iris Murdoch, Morze, morze
Państwowy Instytut Wydawniczy
Warszawa 1986
Tłumaczenie: Wiesława Schaitterowa
ISBN: brak

____________________________________________________________________________

The nineteenth novel by the writer Iris Murdoch, awarded in 1978 with the Booker Prize.

Charles Arrowby, a retired theater director and actor, settles in a small town in the Shruff End estate, quite far from the neighbors, with a beautiful and at times scary view of the North Sea. Theoretically, he tries to escape from his past, organize himself, start writing memoirs. In practice - his old life grabs a hold of him, friends from London come to visit, but most of all he meets the love from his youth, Hartley. The woman has been married for many years, she is a mother of adopted son, Titus, and Charles is starting to fall for her - quite literally - crazy.

There are books that, although they are slow to read and are somewhat overspoken, we do not want them to end. That's how it was with the book by Murdoch. Charles Arrowby describes his life with a tedious accuracy (although the descriptions of his meals were fascinating for me), he focuses on details, he almost tortures his readers with his verbosity. However, it is somewhat pleasant, you can relax, and go along with a slow story. The novel imitates the diary, initially focusing on the hero's past, the reasons for which he found himself in this remote area. Gradually, however, the action begins to move to the present, and current events take up more and more space. What is important, there are quoted letters from friends, which introduce one of the most important topics of the novel, that is the gap between the reality and the main character's imaginations, but here the word of comment is needed. Charles was associated with Hartley when he was still very young, in his teenage years. In spite of many subsequent relationships with women, broken marriages and romances that he had, he believes that Hartley was his only true love. The couple was engaged, but the girl broke off the engagement almost without giving a reason and moved out of the city without a trace. Meeting with her after so many years is a shock for the protagonist, but at the same time releases memories of their youth, and several very emotional conversations with this woman strengthens Arrowby's belief that her husband is a tyrant and a brute with whom she is unhappy. Charles desperately kidnaps Hartley and holds her on his property, but she only wants to return home and finally gets released to her husband with whom she emigrates to Australia. Despite Hartley's clear words, her reluctance to return to the past, Charles continues to interpret her words and behavior in his favor, which leads to the depressing detention of a woman in his home. Even without the opinions of Charles's friends given in the book, the reader quickly notices that man's narration can not be relied on. Imaginations are replaced by common sense.

The sea, constituting the title and background of the story, becomes its hero in a certain way, and the hero's spiritual states are reflected in its surface. At the very beginning of the book a monster from the depths appears, which, however, no one else has seen, and who - strangely - does not detest the hero from swimming in the sea. From time to time, there is also a thread of seals that everyone else but the main character encounters. In the penultimate chapter, which contained a beautiful catharsis, Charles finally sees the longed-for seals in the sea. The reflection of the soul? Maybe it's a simplification, but I can not see any other explanation. In addition, the sea is also an element that people are afraid of and which they respect. Charles has a dangerous accident, when he is pushed into the sea surf and is miraculously saved by his cousin, the mysterious James, in the sea also melts another important figure for the novel. The the descriptions of the sea, its textures, the rhythm of the waves, the weather of the day dictate the mood of the novel.

Also the figure of James, Arrowby's cousin, is worth mentioning. He is a rich, his mother had died in a plane crash. James chooses a non-obvious career in the army, works in India and is interested in Buddhism and esoteric. His silhouette is drawn indistinctly, unclearly, with lots of puzzles. We can also get to know him partly from other people's accounts. And again, he appears to us as a person not entirely consistent with Charles's descriptions, and the gap between the perception of the world by the main character and the reader appears very vividly.

So despite its verbosity (because the book could easily be a lot shorter) and a kind of tiring narrative, I've read the vast novel by Iris Murdoch with pleasure. For me, the book also proves an existence of some kind of a trend or even fashion in literature, because I think that at present it would not stand a chance for the Booker Prize.

Author: Iris Murdoch
Title: The sea, the sea
Publishing House: Państwowy Instytut Wydawniczy
Warszawa 1986
Translated by: Wiesława Schaitterowa
ISBN: none given

Nadżib Mahfuz, Opowieści starego Kairu (Bajn al-Kasrajn)

Pora przeprosić się z notatkami z literatury. Bo choć postanowienia noworoczne były mocne, to ich wykonanie już żadne. A książki się czytają i stos do onotatkowania rośnie.

Dziś chcę przyjrzeć się uważnie bardzo dobrej powieści Nadżiba Mahfuza i jednocześnie pierwszemu tomowi trylogii Kairskiej, a mianowicie Opowieściom starego Kairu. To napisana z rozmachem historia rodziny - despotycznego ojca As-Sajjida Ahmada al-Dżawwada, łagodnej i posłusznej matki Aminy i ich piątki dzieci - córek Chadżidży i Aiszy oraz synów Jasina, Fahmiego i Kamala. W tle rozgrywa się wielka historia - Egipt powoli wyzwala się z wpływów brytyjskich, a na ulicach Kairu po uwięzieniu Sada Zaghlula wybuchają zamieszki.

Mahfuz zapewnia nam wgląd w prywatne życie rodziny, bardzo wyraźne rozgraniczenie pomiędzy życiem prywatnym a publicznym, jak również drastyczną przepaść pomiędzy życiem kobiet i mężczyzn. "Od dawien dawna domy są dla kobiet, a świat dla mężczyzn" - mówi Jasin swojej żonie (s. 326). Zresztą padają również znacznie gorsze stwierdzenia o kobietach jako oswojonych zwierzętach, które nie mają żadnych ambicji poza małżeństwem i zaspokojeniem seksualnym (s. 331). Powiem szczerze, że przed lekturą tej książki nie zdawałam sobie sprawy, że ta przepaść jest aż tak głęboka. Amina po ślubie z As-Sajjidem przez 25 lat małżeństwa wychodzi z domu zaledwie kilkukrotnie i to zawsze w towarzystwie męża. Dom jest zatem dla niej również czymś w rodzaju więzienia, a jej mąż - jedynym panem i władcą, nie okazującym jej zbyt wiele czułości ani zrozumienia. Kiedy podczas jego wyjazdu kobieta udała się z synem do pobliskiego meczetu i wpadła pod samochód, kiedy tylko doszła do siebie mąż wyrzucił ją z domu, nie zważając na smutek dzieci. Co więcej, mąż regularnie ją zdradza z różnymi tancerkami, a nawet z sąsiadką. Obowiązkiem kobiety jest podporządkować się i trwać wiernie u boku męża, najlepiej z zamkniętą buzią. Pokazuje to już otwierająca scena książki, kiedy Amina czeka na męża koło 1 w nocy, aż ten wróci z hulanki, pomaga mu się rozebrać i myje mu nogi.

Świat męski to świat edukacji, decyzji, pracy. Bystre córki As-Sajjida zazdroszczą braciom możliwości uczenia się, ale są zamknięte w domu i zajmują się domowymi obowiązkami i plotkami, a po wyjściu za mąż - domem i dziećmi. Jedyną bardziej wyzwoloną kobietą jest młoda żona Jasina, Zajnab, która chodzi z mężem do teatru i wraca z nim późno wieczorem, za co zostaje zresztą zrugana przez swojego teścia. Kiedy Jasin gwałci na dachu czarnoskórą służącą swojej żony, kobieta nad ranem pakuje swoje manatki i mimo ciąży wynosi się do rodziców i żąda rozwodu. Jasin, syn As-Sajjida z pierwszego małżeństwa, niechcący powtarza dzieje swojego ojca. Natomiast w opisie Zajnab, w postrzeganiu jej przez nową rodzinę nie czuć ani krztyny ciepła, nawet ze strony kobiet.

Uderza rozdźwięk pomiędzy przestrzeganiem nakazań Koranu, a codziennym Życiem bohaterów. Można by nawet nazwać ten rozdźwięk zakłamaniem. Kobiety mają czekać w domu, podczas gdy ich mężowie oddają się uciechom cielesnym. As-Sajjid Ahmad w domu to zupełnie inny człowiek, niż ten, którego znają jego przyjaciele i towarzysze hulanek. Kiedy Jasin ma okazję podejrzeć ojca u jednej z tancerek, niemalże nie może go rozpoznać.

Oczywiście jednym z niekwestionowanych bohaterów jest również sam Kair - miasto pełne ciasnych uliczek, zakamarków, sklepików, po którego arteriach przelewają się demonstracje. Miasto mężczyzn - kobiety na ulicy spotkać można rzadko. Przy całej mojej miłości do podróży - nie wiem, czy chciałabym się tam wybrać.

To co również zachwyciło mnie w prozie Mahfuza, a szczególnie w wydaniu Państwowego Instytutu Wydawniczego, to obszerne opisanie codziennych zwyczajów i tradycji i towarzyszące im przypisy na końcu książki. Kultura arabska i religia muzułmańska są mi całkowicie obce, więc czułam się, jakbym miała niespodziewany wgląd do czyjegoś domu. Szkoda tylko, że kolejne części trylogii, a więc Kamal i w mniejszym stopniu Złodziej i psy są tak ciężko dostępne.



Nadżib Mahfuz, Opowieści starego Kairu
Państwowy Instytut Wydawniczy
Warszawa 2005
Tłumaczenie: Jolanta Kozłowska
ISBN: 83-06-02956-9

___________________________________________________________________________

It's high time to apologize to the literary notes and start working again. Although the New Year's resolutions were strong, their implementation not so much. And the books are read and the pile of unfulfilled duty is growing.

Today I want to take a good look at the very good novel by Naguib Mahfouz and at the same time the first volume of the Cairo trilogy, namely The Palace Walk. This is a family history written with great detail - the despotic father As-Sayyid Ahmad Abd al-Jawad, the gentle and obedient mother Amina and five children - the daughters Khadija and Aisha and the sons of Yasin, Fahmy and Kamal. In the background there is a big story - Egypt slowly liberates itself from the British influence, and on the streets of Cairo, after the imprisonment of Sada Zagluel, riots break out.

Mahfouz provides us with the insight into the private life of the family, a very clear distinction between private and public life, as well as the drastic gap between the lives of women and men. "Since time immemorial, houses have been for women and the world for men" - says Yasin to his wife (p. 326). Anyway, there are also much worse statements about women as tame animals that have no ambition outside of marriage and sexual satisfaction (p. 331). Honestly, before reading this book, I did not realize that this gulf is so deep. Amina, after being married to As-Sayyid for 25 years of marriage, goes out of the house only a few times and always in the company of her husband. The house is also a kind of prison for her, and her husband is the only master and ruler who does not show her too much affection or understanding. When, during his departure, the woman went with her son to a nearby mosque and fell under the car, as soon as she recovered her husband threw her out of the house, ignoring the sadness of the children. What's more, her husband regularly cheats on her with various dancers and even her neighbor. The woman's duty is to submit to and be faithful to her husband, preferably with her mouth shut. This is shown by the opening scene of the book, when Amina is waiting for her husband around 1 am, until he comes back from his philandering, helps him to undress and washes his feet.

The world of men is the world of education, decisions and work. Clever daughters of As-Sayyid envy their brothers the opportunity to learn, but they are locked in the house and deal with housework and gossip, and after getting married - home and children. The only liberated woman is the young wife of Yasin, Zajnab, who goes to the theater with her husband and returns with him late in the evening, for which he is also taunted by her father-in-law. When Yasin rapes his wife's black maid on the roof, the woman packs her belongings in the morning and, despite being pregnant, goes back to her parents and demands a divorce. Jasin, son of As-Sayyid from his first marriage, accidentally repeats the story of his father. Whereas in the description of Zajnab, in the perception of her by a new family, I do not feel a bit of warmth, even from the women.

Whats also strikes me the gap between observing the orders of the Koran and the daily life of the main male characters. One could even call this dissonance a lie. Women are to wait at home while their husbands indulge themselves in bodily pleasures. As-Sayyid Ahmad at home is a completely different man than the one his friends and comrades of revelers know. When Jasin has the opportunity to see his father at one of the dancers, he almost can not recognize him.

Of course, one of the undisputed heroes is also Cairo itself - a city full of narrow streets, nooks and crannies, shops. Streets overflown with protestants. City of men - women on the street can be rarely met. With all my love for travelling - I do not know if I will ever go there.

What also fascinated me in Mahfouz's prose, and especially in the edition of the State Publishing Institute, is an extensive description of everyday customs and traditions and accompanying footnotes at the end of the book. Arabic culture and Muslim religion are completely foreign to me, so I felt like I had an unexpected insight into someone's home. It is a pity that the next parts of the trilogy, Palace of Desire and to a lesser extent, Sugar Street are so hard to get.

Author: Naguib Mahfouz
Title: The Palace Walk
Publishing House: Państwowy Instytut Wydawniczy
Warszawa 2005
Translated by: Jolanta Kozłowska
ISBN: 8306029569