Ian McEwan Ukojenie (The Comfort of Strangers)

Mimo, że czytam dużo, nie czuję się wytrawnym odbiorcą literatury. Zazwyczaj podoba mi się, co czytam, i naprawdę rzadko zdarza mi się odłożyć daną książkę z rozczarowaniem, czy wręcz niesmakiem. Nie wspominam oczywiście o lekturach z polonistyki, które miały pokazać rozwój powieści, choć czasami były niemożebnie nudne. 

Do tej pory pozbyłam się dwóch książek, bo były słabe. Nick Hornby, Długa droga w dół, oraz Stefan Chwin (jeden z moich ulubionych polskich pisarzy), Złoty pelikan. Teraz dołącza do nich trzecia, Ian McEwan, Ukojenie.

Para kochanków, Mary i Colin, spędzają długi urlop w Wenecji. Zwiedzają miasto jak typowi turyści, z przewodnikiem i mapą, ale ciągle się w nim gubią. Pewnego późnego wieczora maszerują do odległej budki z hot dogami, bo wszystkie restauracje są już zamknięte, i spotykają na swojej drodze Roberto, który prowadzi ich do swojego baru na wino i bagietkę (bo to przecież świetna kolacja). Tu następuje jedyny dobry kawałek książki, a mianowicie historia Roberto o swojej rodzinie, despotycznym ojcu i trzech siostrach, oraz efemerycznej matce. Spotkanie przeciąga się do godzin porannych i para do popołudnia włóczy się po mieście, nie mogąc trafić do swojego hotelu. Spotykają Roberto, który zabiera ich do swojej rezydencji i kładzie ich spać (oboje budzą się nadzy, jak się to stało, nie wiadomo). Mary wyrusza na poszukiwanie ubrań i poznaje żonę Roberto, Caroline, która chodzi z trudem i porusza się z widocznym bólem. Podczas rozmowy Roberto uderza Colina w brzuch (tak znienacka, Colin nic z tym nie robi). Kiedy Colin dostaje klucz do szafki z ubraniami, Mary zostaje sama z kaleką kobietą, a Caroline wyznaje jej, że obserwowała ich oboje śpiących nago i że Colin jest bardzo piękny. To przecież też jest normalne. Tuż przed wyjściem Mary znajduje odbitkę zdjęcia, ale nie poznaje, kto na nim był.

Kilka dni para spędza w hotelu, unikając wychodzenia na zewnątrz, potem jednak udaje się na plażę, pływa w morzu, a w drodze powrotnej "wstępują" do rezydencji Roberto, gdzie już czeka na nich Caroline. Roberto zabiera Colina do swojego baru, opowiadając po drodze napotkanym mężczyznom, że Colin jest jego kochankiem. W tym czasie Mary wypytuje Caroline, skąd jej kalectwo (to przecież jak najbardziej naturalny temat na drugie spotkanie), a żona Roberto opowiada jej swoją historię, pilnując jednocześnie, by Mary wypiła do końca przygotowany dla niej, gorzki napar. Roberto lubi znęcać się nad swoją żoną w łóżku, do tego stopnia, że łamie jej kręgosłup. Wracają mężczyźni. Napój powoduje, że Mary zaczyna tracić przytomność. Roberto i Caroline rzucają się na Colina i podcinają mu żyły, a jego ukochana nie jest w stanie mu pomóc. Finito.

W tej książce brakuje wszystkiego. Brakuje relacji pomiędzy głównymi bohaterami, brakuje przekonująco opisanego miasta (którego nazwa zresztą ani razu nie pada), brakuje logiki, związku przyczynowo-skutkowego. Plusy są dwa - jest naprawdę krótka (200 stron przy gigantycznej czcionce) oraz wspomniany już piękny opis rodziny Roberto. Uważam też, że polski tytuł kompletnie zniekształca odbiór powieści. Angielski - Komfort (czy też wygoda) nieznajomych oddaje relacje między głównymi bohaterami, ale również ich przebywaniew obcym mieście i relacje z napotkanymi ludźmi. Ukojenie? To nie przynosi ukojenia ani nie zmniejsza mojego rozczarowania. Pierwsze zdecydowanie NIE. Szkoda czasu.

Ian McEwan
Ukojenie
Wydawnictwo Albatros
Inowrocław 2008
Tłumaczka: Aldona Możdzyńska
ISBN: 978-83-7359-688-7

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Although I read a lot, I do not feel like a mature reader. Usually, I like what I read, and it's really rare for me to put down a book with disappointment or even disgust. Of course, I do not mention books on Polish studies that were supposed to show the development of the novel, although sometimes they were impossibly boring.

So far, I got rid of two books because they were weak. Nick Hornby, Long way down, and Stefan Chwin (one of my favorite Polish writers), The Golden Pelican. Now the third one joins them, Ian McEwan, The Comfort of Strangers.

A pair of lovers, Mary and Colin, spend a long vacation in Venice. They visit the city like typical tourists, with a guide and a map, but they are constantly lost in it. One late evening they march to a distant hot dog booth, because all restaurants are already closed, and they meet Roberto on their way, who leads them to his bar for wine and a baguette (because it's a great dinner). Here is the only good piece of the book, namely the story of Roberto and his family, the despotic father and three sisters, and the ephemeral mother. The meeting lasts until the morning hours and the couple wanders around the city until the afternoon, unable to get back to their hotel. They meet Roberto again, who takes them to his residence and puts them to sleep (they both wake up naked, how it happened, it is not known). Mary sets off to find clothes and meets Roberto's wife, Caroline, who walks with difficulty and moves with pain. During the conversation Roberto hits Colin in the stomach (out of the blue moon and with no reaction from Colin). When Colin gets the key to the locker with clothes, Mary is left alone with a crippled woman, and Caroline tells her that she was watching them both sleeping naked and that Colin is very beautiful. This is also normal. Just before leaving Mary finds a photo print, but she does not recognize who was on it.

The couple spends a few days in the hotel, avoiding going outside, but then goes to the beach, swims in the sea, and on the way back, "accidentaly visits"  Roberto's residence, where Caroline is already waiting for them. Roberto takes Colin to his bar, telling the men he meets on the way that Colin is his lover. During this time, Mary asks Caroline, where her disability came from (which is the most natural subject for the second meeting), and  Roberto's wife tells her story, while making sure that Mary drinks the bitter brew prepared for her. Roberto likes to mistreat his wife in bed, so much so that he breaks her spine. Men come back. The drink causes Mary to lose consciousness. Roberto and Caroline throw themselves at Colin and cut his veins, and his beloved is unable to help him. Finito.

This book lacks everything. There is a lack of relations between the main heroes, there is no convincingly described city (whose name is not mentioned), there is a lack of logic, a cause-and-effect relationship. There are two pros - it is really short (200 pages with a giant font) and the already mentioned beautiful description of the Roberto family. The first definitely NOT WOTHR READING book I've read. A complete waste of time.

Author: Ian McEwan
Title: The Comfort of Strangers
Publishing house: Wydawnictwo Albatros
Inowrocław 2008
Translated by: Aldona Możdzyńska
ISBN: 978-83-7359-688-7

Paul Auster Księga złudzeń (The Book of Illusions)

Niektóre książki mają ciekawą historię. Nie jako tytuł, ale jako poszczególny egzemplarz. Księgę złudzeń Paula Austera dostałam jeszcze w liceum, dokładnie w 2004 roku. Teraz, stojąc przed swoją biblioteką z charakterystycznym grymasem "nie mam co czytać", dostrzegłam ją na ostatniej półce, na ostatnim miejscu. Autor nic mi nie mówił, okładka - w wydaniu Noir Sur Blanc - zapowiadała w najlepszym razie średniej jakości kryminał. "Na bezrybiu i rak ryba", pomyślałam, wzruszyłam ramionami i zabrałam książkę ze sobą na weekend.

Czasami warto, by dana książka poleżała kilka-kilkanaście lat, by do niej dojrzeć. Sądzę, że tak własnie było w przypadku Księgi złudzeń. To poruszająca - i dość przygnębiająca historia - profesora literatury Davida Zimmera, który stracił w katastrofie lotniczej żonę i dwójkę dzieci. Mężczyzna popada w rozpacz, tęskni, zaczyna pić, odsuwa się od społeczeństwa i znajomych. Któregoś wieczoru ogląda w telewizji komedię i po raz pierwszy od bardzo długiego czasu wybucha śmiechem. Film jest stary, z lat 30-stych, stanowi kino nieme. David zaczyna interesować się głównym aktorem, Hermanem Mannem i postanawia odwiedzić wszystkie ośrodki, które mają filmy z jego udziałem. Na tej podstawie w 9 miesięcy powstaje książka o twórczości Hermana. Aktor po wypełnieniu kontraktu ze swoją wytwórnią filmową zniknął w tajemniczych okolicznościach, ale David skupił się na analizie nakręconych dzieł niż na zagłębianiu w życie prywatne.

Napisanie książki pomogło zamknąć bardzo trudny etap w życiu Davida. Mężczyzna zamieszkał samotnie w brzydkim domku i zajął się tłumaczeniem pamiętników Chateaubrianda otrzymanym od przyjaciela. Narzucony rygor przerywa list od żony Hermana Manna, Friedy Spelling, z którego profesor dowiedział się, że Hektor żyje i zaprasza go na swoją farmę w Nowym Meksyku. Mężczyzna zareagował z dużym dystansem, przyjmując zawiadomienie bardziej jako żart niż możliwą rzeczywistość. Po krótkiej wymianie korespondencji przestał się przejmować sytuacją i powrócił do rutyny pracy.

Pewnego deszczowego wieczora wrócił do domu, uszkadzając po drodze samochód. Na posesji zastał Almę Grund, wysłaną przez Friedę, by sprowadzić go na farmę i zdążyć przed śmiercią Hektora, który był w bardzo złym stanie. Kobieta groziła mu bronią, ale David był tak zdesperowany, że jej tą broń wyrwał i sam przystawił sobie do skroni. Mężczyzna myślał, że jest ona nienaładowana, ale tylko uszkodzenie pistoletu sprawiło, że sam nie zakończył swojego życia. To chyba moment zwrotny w tej książce, definitywny, drastyczny koniec dawnego życia i początek nowego, zainicjowany niespodziewaną wspólną nocą z Almą. To właśnie z Almą odbywa pierwszy po wypadku żony lot, wraz z krachem nerwowym. W posiadłości aktora poznaje jego żonę Friedę i udaje mu się porozmawiać z Hektorem.

Teraz kwestia zasadnicza - David przyjeżdża tam, ponieważ wszystkie filmy, które Hektor kręcił po swoim zniknięciu z Hollywood, mają zostać zniszczone do 24 godzin po jego śmierci. Hektor miał w czasach swojej hollywoodzkiej kariery romans z dwoma kobietami naraz, i jego narzeczona zastrzeliła ciężarną kochankę, a on pomógł ukryć jej ciało i sprawa nigdy nie wyszła na jaw. Gnany wyrzutami sumienia pracował w sklepie sportowym ojca zamordowanej dziewczyny, gdzie zakochała się w nim młodsza siostra i po jakimś czasie musiał uciekać. Zwrot w jego życiu nastąpił, gdy czekał w kolejce do banku, gdzie zobaczyła go - i rozpoznała - jego przyszła żona Frieda. Hektor zamierzał wyjść, ale nie zdążył - rozpoczął się napad na bank, w którym Frieda została zakładniczką, a Hektor rzucił się jej na ratunek i został bardzo poważnie postrzelony. Wyznał wszystko Friedzie, zostali małżeństwem, wyjechali do Nowego Meksyku i zamieszkali na farmie, gdzie Hektor sadził drzewa. Ich 3-letni synek zmarł w wyniku ukąszenia owada. Aktor, dla którego największą miłością było kino, postanowił, że jeśli będzie kręcił filmy, których nikt potem nie obejrzy, nie zostawi po sobie śladu i tylko pod takim warunkiem może dalej tworzyć. W ten sposób powstało siedem filmów, z których David zdążył obejrzeć tylko jeden. Hektor zmarł w nocy, jak się potem okazało, przy pomocy Friedy, która nie mogła dopuścić, by ktoś widział "zakazaną" twórczość męża.

Z samego rana ciało Hektora zostało odwiezione do kostnicy, a po południu na farmie zapłonął stos, w którym skończyły wszystkie dzieła Hektora. David został odesłany do domu, gdzie czekał na przybycie Almy, ale się go nie doczekał. Alma pisała biografię Hektora i jej książka była już prawie skończona. Frieda w szale zniszczenia spaliła wydruk i cały komputer i dyskietki dziewczyny, a ta, widząc ogrom zniszczenia, mocno odepchnęła staruszkę, wyrywając jej manuskrypt. Alma pobiegła do swojej pracowni, by odkryć, że komputera i kopii nie ma, a schodząc odkryła, że Frieda uderzyła głową w kamienną posadzkę i nie żyje. Alma wysyła Hektorowi faks, w którym opisuje wydarzenia z poprzedniej nocy, po czym popełnia samobójstwo zażywając xanax.
David znów zostaje sam. Wraca do pracy nad Chateaubriandem i do swojego samotniczego życia. Przelicza krótkie dni spędzone z Almą i ma wrażenie, że to mógł być tylko sen.

Ciekawe są w książce dokładne i długie opisy kina niemego, sekwencja scen, dokładna ich analiza. Jedno medium zostaje przedstawione za pomocą drugiego. Co ciekawe, jedyny film, który zobaczył David podczas wizyty na farmie to Wewnętrzne życie Martina Frosta, który został nakręcony i wyreżyserowany przez Austera w 2007 roku. Kolejne zazębienie.
Alma ma na policzku dość duże znamię, które stara się ukrywać, ale które jednocześnie ją dopełnia, wyróżnia. Z pogodzeniem się ze swoją innością pomaga jej opowiadanie Hawthorne'a Znamię, gdzie mąż pracuje nad wybieleniem znamienia z policzka swojej żony, co - kiedy mu się ta sztuka udaje - doprowadza do jej śmierci. Podoba mi się takie splatanie rzeczywistości i fikcji.
Przede wszystkim nasuwa się powieść noir, ale również filmowe kryminały.
Rzecz bez wątpienia bardzo dobra, z pewnością sięgnę po kolejne powieści Austera, a jest ich niemało.

Twórczość literacka (za Wikipedią:)

Nieczyste zagranie (Squeeze Play, opublikowana pod pseudonimem Paul Benjamin)
Wynaleźć samotność (The Invention of Solitude 1982, eseje)
Trylogia nowojorska (The New York Trilogy 1987)

• Szklane miasto (City of Glass 1985)
• Duchy (Ghosts 1986)
• Zamknięty pokój (The Locked Room 1986)

W kraju rzeczy ostatnich (In the Country of Last Things 1987)
Księżycowy pałac (Moon Palace 1989)
Muzyka przypadku (The Music of Chance (1990)
Lewiatan (Leviathan 1992)
Mr Vertigo (Mr Vertigo 1994)
Wiążąc koniec z końcem (Hand to Mouth 1997, autobiografia)
Timbuktu (Timbuktu 1999)
Księga złudzeń (The Book of Illusions 2002)
Noc wyroczni (Oracle Night 2004)
Szaleństwa Brooklynu (The Brooklyn Follies 2005)
Podróże po skryptorium (Travels in the Scriptorium 2007)
Człowiek w ciemnosci (Man in the Dark 2008)
Niewidzialne (Invisible 2009)
Sunset Park (Sunset Park 2010)
4 3 2 1 (2017)

Reżyseria
Dym (Smoke 1995, z Wangiem)
Brooklyn Boogie (Blue in the Face 1995, z Wangiem)
Lulu na moście (Lulu on the Bridge 1998)
The Inner Life of Martin Frost 2007

Paul Auster Księga złudzeń

Noir Sur Blanc 

Warszawa 2004
Tłumacz: Robert Sudół
ISBN 83-7392-053-6

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Some books have an interesting story. Not as a title, but as a single copy. I got Paul Auster's Book of illusions in high school, exactly in 2004. Now, standing in front of my library with a characteristic "I have nothing to read" scrawl, I noticed it on the last shelf, on the very last spot. The author did not tell me anything, the cover - in the edition of Noir Sur Blanc - heralded at best an average quality detective story. "Beggars can't be choosers", I thought, shrugged and took the book with me for the oncoming weekend.

Sometimes it is worth to read a book a few dozen years later to grow up to it. I think that was the case with The Book of Illusions. This is a moving - and depressing story - of a literary professor David Zimmer who has lost his wife and two children in a plane crash. The man falls into despair, misses them, begins to drink, moves away from society and friends. One evening, he watches a comedy on television and laughs for the first time in months. The film is old, from the thirties, it is a silent cinema. David becomes interested in the main actor, Herman Mann, and decides to visit all the centers that have films with his participation. On this basis, a book about Herman's work is written in 9 months. The actor, after completing the contract with his film company, disappeared in mysterious circumstances, but David focused on the analysis of the work he made, rather than on deepening into his private life.

Writing a book helped to close a very difficult stage in David's life. The man lived alone in an ugly house and began translating Chateaubriand's memoirs received from a friend. The imposed rigor is broken by the letter from Herman Spann's wife, Frieda Spelling, from which the professor learned that Hektor is alive and invites him to his farm in New Mexico. The man took this information with detachment, accepting the announcement more as a joke than as a possible reality. After a short exchange of correspondence, he ceased to worry about the situation and returned to the work routine.

He came home one rainy evening, damaging his car on the way. On the property he found Alma Grund, sent by Frieda, to bring him to the farm and make it before the death of Hector, who was in a very bad condition. The woman was threatening him with a gun, but David was so desperate that he snatched the weapon from her and held it to his temple. The man thought that it was uncharged, but only the damage to the gun saved him from killing himself. This is probably a turning point in this book, a definite, drastic end to the old life and the beginning of a new one, initiated by an unexpected night with Alma. It is with Alma that he performs the first flight after the wife's accident, along with the nervous breakdown. At the actor's estate he meets his wife Frieda and manages to talk to Hector.

Now the main question - David is coming there, because all the films that Hektor made after his disappearance from Hollywood, are to be destroyed within 24 hours after his death. Hektor had an affair with two women at the time of his Hollywood career, and his fiancée shot his pregnant mistress, and he helped to hide her body and the matter never came to light. Driven by remorse, he worked in the sports store of the father of the murdered girl, where his younger sister fell in love with him and had to flee after some time. The turning point in his life happened when he was waiting in line in the bank, where his future wife, Frieda saw  - and recognized -him. Hektor was going to leave, but he did't manage to - the bank robbery began, in which Frieda became a hostage, and Hektor rushed to her rescue and has been badly shot. He confessed everything to Frieda, they became a married couple, left for New Mexico and lived on a farm where Hektor planted trees. Their 3-year-old son died as a result of an insect bite. The actor, for whom cinema was the greatest love, decided that if he would make films that no one would watch later on, he wouldn't leave a trace and only under such condition could he continue to create. In this way, seven films were made, of which David had seen only one. Hektor died at night, as it later turned out, with the help of Frieda, who could not let anyone see her husband's "forbidden" work.

In the morning, Hektor's body was taken to the morgue, and in the afternoon a pile burned on the farm, in which all Hektor's works ended. David was sent home, where he waited for Alma to arrive, but he waited to no avail. Alma has been writing Hector's biography and her book was almost finished. Frieda burned the printout along with the computer and digital copies in a frenzy of destruction. Alma coming back home has discovered the damage abd seeing the enormity ot it, pushed the old woman away, tearing away her manuscript. Then she ran to her studio to discover that there was no computer and no copies, and when she went back down, only to see that Frieda had banged her head against the stone floor and was dead. Alma then sent Hektor a fax, which describes the events from the previous night, and commited a suicide by taking xanax.

David is alone again. He returns to work on Chateaubriand and his solitary life. He recounts the short days spent with Alma and has the impression that it was only a dream.

Interesting are the exact and long descriptions of silent cinema, the sequence of scenes, their indepth analysis. One medium is presented with the help of the other. Interestingly, the only film that David has managed to see during his stay on the farm was The Inner Life of Martin Frost, directed by Auster in 2007. Another breach between the genres.

Alma has a pretty big mark on her cheek, which she tries to hide, but it also simultaneously complements her, makes her stand out. A short story The Birth-Mark by Nathaniel Hawthorne, in which a husband is working on whitening the mark from his wife's cheek, which - when he succeeds - leads to her death, helps her accept her difference. I like the interweaving of reality and fiction.

Auster uses the noir novel genre, but also the modern crime films and schemes used in them.

Undoubtedly, a very good read, I will surely reach for other Auster's next novels, and there are quite many of them.

Fiction
Squeeze Play (1984) (Written under pseudonym Paul Benjamin)
The New York Trilogy (1987)
City of Glass (1985)
Ghosts (1986)
The Locked Room (1986)
In the Country of Last Things (1987)
Moon Palace (1989)
The Music of Chance (1990)
Auggie Wren's Christmas Story (1990)
Leviathan (1992)
Mr. Vertigo (1994)
Timbuktu (1999)
The Book of Illusions (2002)
Oracle Night (2003)
The Brooklyn Follies (2005)
Travels in the Scriptorium (2006)
Man in the Dark (2008)
Invisible (2009)
Sunset Park (2010)
Day/Night (2013)
4 3 2 1 (2017)

Screenplays
The Music of Chance (1993)
Smoke (1995)
Blue in the Face (1995)
Lulu on the Bridge (1998)
The Inner Life of Martin Frost (2007)

Author: Paul Auster 

Title: The Book of Illusions

Publishing house: Noir Sur Blanc 

Warszawa 2004
Translated by: Robert Sudół
ISBN 83-7392-053-6